جرم گیری دندان و خلاصی از بوی بد دهان و تضمین سلامت لثه
جرم گیری دندان و پولیش که معمولا به عنوان تمیز کردن دندان نیز شناخته می‌شود، یکی از اساسی‌ترین درمان‌های دندانی است. با وجود مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بعد از هر وعده غذایی، اطمینانی برای سلامت دندان وجود ندارد. چراکه پلاک و جرم دندان پس از خوردن غذا همچنان روی دندانهای شما تجمع می‌یابد که در دراز مدت منجر به بیماری‌های جدی لثه یا پوسیدگی دندان و بوی بد دهان می‌شود.
گاهی به جرم دندان تارتار دندانی گفته می‌شود. تارتار دندانی رسوب سخت و کلسیفیه‌ای است که در قسمت انتهایی دندانها و لثهها تشکیل می‌شود. از آنجایی که تارتار به شدت به مینای دندان چسبیده است، لازم است برای معاینات و جرم گیری دندان به متخصصین دندانپزشکی مراجعه کنید.
پلاکهای سخت شده و چسبیده به دندانها را با استفاده از جرم‌گیرهای اولتراسونیک از بین می‌برند. از سوی دیگر، پلیشینگ و استفاده از مسواک پولیش چرخان برای از بین بردن پلاک و جرم گیری دندان مناسب است. این روش همچنین سطوح خارجی را صاف کرده و چسبیدن کثیفی به دندانها را سخت‌تر می‌کند.
برای پایان دادن به جرم گیری دندان و پولیش، دندانپزشک در صورت لزوم از ژل حاوی فلوراید غلیظ روی دندانها استفاده خواهد کرد. هدف این ژل کمک به جلوگیری از پوسیدگی و مقاوم‌تر کردن دندان در برابر حملات اسیدی باکتری‌های موجود در دهان است.
بیشتر بخوانید: کامپوزیت دندان چیست؟ فواید و عوارض آن
علل به وجود آمدن جرم دندان
دهان هر فرد یک اکوسیستم پر رونق است. هنگام خوردن، نوشیدن و نفس کشیدن، باکتریها و سایر ارگانیسم‌ها وارد دهان می‌شوند. بیشتر اوقات، یک تعادل ملایم برای سلامت دهان و دندان مفید است. با این حال زمانی که سویه‌های خاصی از باکتریها بیش از حد فراوان شوند، مشکلاتی ایجاد خواهند کرد. مصرف کربوهیدرات‌ها، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین باعث تغذیه باکتریها از قندها خواهد شد و این فرآیند منجر به تولید اسید می‌شود. پلاک‌ها باکتری‌های اسیدساز را در خود جای داده و باعث پیدایش حفره، التهاب لثه و سایر بیماری‌های دهان و دندان می‌شوند.
حتی اگر به خوبی از دندانها مراقبت شود، باز هم باکتریهایی در دهان وجود دارد که هنگام غذا خوردن با مواد قندی یا نشاسته‌ای مخلوط می‌شوند. در نتیجه، یک لایه چسبنده به نام پلاک دندانی تشکیل شده که دندانها، لثهها و ترمیم‌‌های دندانی شما را می‌پوشاند. اگر نتوانید به طور مرتب پلاک را از بین ببرید، سخت شده و تبدیل به تارتار می‌شود.
بیشتر بخوانید: از بین بردن بوی سیر با ۱۳ راهکار؛ از چای خشک تا قهوه
تارتار بسیار زبر و متخلخل است و فقط با ابزارهای دندانپزشکی خاص قابل حذف است. در صورت عدم جرم گیری دندان امکان دارد جرم منجر به تحلیل رفتن و بیماری لثه شود. پوسیدگی ناشی از تجمع پلاک دندانی گاهی در زیر لثهها و در جایی که قابل مشاهده نیست ایجاد می‌شود. در صورت رخ دادن این اتفاق پلاک به مرور زمان باعث تحلیل استخوان و ایجاد پاکتهای عمیق لثه شده و در نهایت منجر به از دست دادن دندان می‌شود.
بیشتر بخوانید: لمینت دندان؛ لمینت سرامیکی بهتر است یا کامپوزیت؟
اگرچه همه افراد نیازمند جرم گیری دندان خواهند شد، اما با رعایت نکات مطرح شده در مجله سلامت سیوطب می‌توان از این عارضه تا حدودی جلوگیری کرد. علل شایع به وجود آمدن جرم دندان عبارتند از:
- خوردن غذاهای پر قند (مانند شیرینی، کیک و غیره)
- خوردن غذاهای پر کربوهیدرات (مانند نان، پاستا، چیپس سیب زمینی و غیره)
- خشکی دهان به دلیل ننوشیدن آب کافی یا مصرف برخی داروها
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
هیچ راهی برای جلوگیری کامل از پلاک وجود ندارد، اما می‌توانید با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم از تجمع آن جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: کامل‌ترین مجموعه از دانسته‌هایی که در مورد ارتودنسی به آن نیاز دارید
دلایل پولیش و جرم گیری دندان
پلاک و جرم دندان از باکتریهایی تشکیل شده است که می‌توانند به دندانها و لثه‌های شما آسیب برسانند.
مرحله اولیه بیماری لثه ژنژیویت نامیده می‌شود. در این مرحله التهاب لثه رخ داده و باعث می‌شود لثهها قرمز به نظر برسند و به راحتی خونریزی کنند. بدون درمان، ژنژیویت می‌تواند منجر به بیماری لثه شدیدتر به نام پریودنتیت شود.
ممکن است در این مرحله لایه داخلی لثه آسیب ببیند و باعث کنده شدن استخوان شما از دندانها شود و در نتیجه شیار‌های کوچکی بین لثه و دندان ایجاد کند. با بدتر شدن بیماری لثه، عمق شیارها بیشتر، بافت لثه و استخوان بیشتری از بین رفته و دندانها شل‌تر خواهند شد. اگر به موقع درمان نشود، امکان از دست دادن دندان در دراز مدت بسیار افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان چیست و دانسته‌های ضروری مربوط به آن کدام اند؟
فواید جرم گیری دندان
- جلوگیری از پوسیدگی دندانها
پوسیده شدن دندان باعث به وجود آمدن حفره‌هایی در قسمت بیرونی مینای دندان می‌شود. این حفره‌ها موجب شکل‌گیری پلاکهای دندانی شده و به صورت یک رسوب زرد رنگ و سخت روی دندانها قرار می‌گیرند. پوسیدگی موجب از بین رفتن زیبایی لبخند خواهند شد. پوسیدگی و جرم گیری دندان یکی از شایع‌ترین علل مراجعه افراد به کلینیک‌های دندان پزشکی است.
- پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های لثه
جرم و پلاک دندان علاوه بر مشکلات دندانی سبب آسیب رساندن به لثهها با نفوذ به زیر لثهها می‌شوند. پیشرفت بیماری‌های لثه امکان دارد که به از دست دادن دندان ختم شود. پس مهم‌ترین فواید جرم گیری دندان از بین بردن پلاک‌ها و مانع از بین رفتن دندان شدن، خواهد بود.
- از بین بردن بوی بد دهان
جرم گیری دندان تا حد زیادی سبب رفع بوی بد دهان می‌شود
- سفیدتر شدن دندانها
- کمک به سلامت کلی بدن
التهاب‌های مزمن ناشی از بیماری‌های لثه احتمال سخت شدن عروق و سکته قلبی را افزایش می‌دهد.
- جلوگیری از هزینه‌های بیشتر و همچنین پیشگیری از بیماری‌های پیچیده
بیشتر بخوانید: نکات ساده برای ضدعفونی کردن مسواک های برقی و دستی
روش‌های جرم گیری دندان
هدف از روش جرم گیری دندان رسیدن به پلاک و برداشتن پلاکی است که زیر خط لثه در امتداد پایین دندانها ایجاد شده است. تمیز کردن منظم دندان تجمع پلاکی را که در امتداد خط لثه ایجاد شده هدف قرار می‌دهد. هنگامی که پلاک درمان نشده ماندگار شود و تمیز کردن منظم دندان صورت نگیرد، در زیر لثهها تجمع می‌کند. دو روش رایج برای جرم گیری دندان وجود دارد:
- جرم‌گیر دستی
با استفاده از یک ابزار فلزی دستی، دندانپزشک پلاک را از روی دندان و زیر خط لثه می‌تراشد تا جرمی که مسواک به آن نمی‌رسد از بین ببرد.
بیشتر بخوانید: ۱۷ درمان خانگی دندان درد با اثرگذاری سریع و بدون عوارض
- جرم‌گیر اولتراسونیک
جرم‌گیر اولتراسونیک اتوماتیک دارای نوک فلزی همراه با اسپری آب که با فرکانس پایین می‌لرزد. لرزش به نوک فلزی ابزار کمک کرده تا پلاک را بشکند و اسپری آب زباله‌ها را دور می‌کند.
بیشتر بخوانید: علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی
عوارض عدم جرم گیری دندان
جرم دندانی منجر به شرایط و ظاهر ناخوشایندی می‌شود که عبارتند از:
- هالیتوزیس
پلاک و رسوب تارتار بوی نفس را بد می‌کند. این وضعیتی است که به عنوان هالیتوز شناخته می‌شود.
- التهاب لثه
اولین بار زمانی بروز پیدا می‌کند که هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن کمی خونریزی داشته باشد. اگر درمان نشود، احتمال دارد به شکل جدی‌تری از بیماری لثه به نام پریودنتیت پیشرفت کند.
- عقب رفتن لثه
عقب‌نشینی لثه نیز نوعی بیماری پریودنتال است. لثهها شروع به عقب‌رفتن از دندانها می‌کنند و بیشتر دندانها در معرض دید قرار گرفته و به باکتریها اجازه می‌دهند در شکاف‌های بین لثه و دندانها قرار بگیرند. در صورت عدم جرم گیری دندان التهاب لثه می‌تواند بدتر شود.
تشکیل جرم و پاکت (پاکت پریودنتال یعنی شیار بین لثه و دندان) بین لثه و دندان اتفاق می‌افتد و توسط باکتری عفونی می‌شود. این بیماری پریودنتیت است. تجمع باکتری در بیماری لثه نیز با بیماری قلبی، دیابت و سایر مشکلات سلامت دندان مرتبط است.
- حفره‌ها
تارتار که روی دندانها جمع می‌شود از باکتریها در برابر مسواک محافظت می‌کند. پلاک و تارتار همچنین باعث ایجاد سوراخ‌های ریزی در مینای دندان خواهند شد که به باکتریها و اسید اجازه می‌دهند تا به داخل دندان نفوذ کرده و باعث ایجاد حفره شوند.
- از دست دادن دندان
اگر جرم گیری دندان انجام نشود، امکان دارد باعث بیماری لثه شده و در نهایت منجر به از دست دادن یک یا چند دندان شود.
بیشتر بخوانید: جلوگیری از پوسیدگی دندان | علائم و نشانه ها
چگونه مانع جرم‌گیری دندان شویم
پیشگیری برای سلامت دهان و دندان ضروری است. دندانپزشک یا متخصص بهداشت باید به شما نحوه مسواک زدن و نخ کشیدن دندانها را برای حذف پلاکهای دندانی قبل از تبدیل شدن به جرم نشان دهد. در ادامه به مواردی که موجب پیدایش جرم دندان می‌شود می‌پردازیم:
- دندانهای خود را دو بار در روز مسواک بزنید
بهتر است یک مسواک با اندازه مناسب انتخاب کنید که خیلی بزرگ یا کوچک نباشد. مسواکی دارای موهای نرم و گرد بهترین کارایی برای جرم گیری دندان دارد. مسواک باید این امکان را دارا باشد که به راحتی به هر ناحیه در دهان برسد. مسواک زبر ساینده، بافت لثه و مینای دندان را از بین خواهد برد و منجر به حساسیت می‌شود.
مسواک‌های برقی جرم گیری دندان را به طور موثرتری نسبت به گزینه‌‌های دستی انجام می‌دهد. در طول هر جلسه حداقل دو دقیقه باید دندانها مسواک زده شود.
بیشتر بخوانید: عفونت دندان روکش شده ۳ دلیل دارد؛ روش‌های درمان عفونت زیر روکش را بشناسید!
- رژیم غذایی سالم
خوردن وعده‌‌های غذایی متعادل و رژیم غذایی متنوع به حفظ سلامت دندانها و لثهها کمک می‌کند. از خوردن میان وعده بین وعده‌‌های غذایی خودداری کنید، به خصوص اگر میان وعدهها چسبناک یا شیرین هستند. همچنین باید از غذاهای پر کربوهیدرات مانند چیپس سیب زمینی اجتناب کرد تا درگیر جرم گیری دندان نشد.
همیشه بعد از خوردن میان وعدهها در عصر دندانها را مسواک زده تا جرم گیری دندان به حداقل برسد. بهتر است بعد از مسواک زدن قبل از خواب چیزی نخورید یا ننوشید مگر اینکه آب باشد.
- از خمیر دندان جوش شیرین استفاده کنید
استفاده از خمیر دندان همراه با جوش شیرین در جرم گیری دندان بسیار موثر است و به از بین بردن لکه‌‌های سطحی کمک می‌کند. همچنین دندانها را درخشان‌تر نشان می‌دهد.
- منظم برای بهداشت دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه کنید
ضروری است که حداقل هر شش ماه یکبار به متخصص بهداشت دندان برای تمیز کردن کامل دندانها و معاینه دهان مراجعه کنید. افرادی که به بیماری پریودنتال مبتلا هستند به تمیز کردن مکرر و عمیق نیاز دارند.
پلاکی که به جرم دندان تبدیل شده باید توسط یک متخصص دندانپزشکی برداشته شود. از آنجایی که جرم دندانی در نواحی دور از دسترس ایجاد می‌شود، ضروری است که حداقل دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کرده تا از جرم گیری دندان پیشگیری کرد. با تمیز کردن حرفه‌ای و دقیق دندانها بیش از دو بار در سال، شانس ابتلا به بیماری لثه به حداقل خواهد رسید.
- درمان جرم گیری دندان و پلانینگ ریشه
جرم گیری دندان و پلانینگ ریشه یک درمان تمیز کننده عمیق است. این درمان معمولا طی چند نوبت انجام شده و بسته به میزان جرم دندانی در یک دوره زمانی انجام خواهد گرفت. جرم گیری دندان و صاف کردن ریشه به حذف باکتریها و پلاکهای نشسته در زیر لثه کمک کرده و از تجمع تارتار جلوگیری می‌کند. این اطمینان حاصل می‌شود که ریشه‌‌های دندان صاف هستند و هیچ گونه جرمی که باعث تحلیل استخوان شود، ندارد.
بیشتر بخوانید: شوری دهان؛ درمان شوری دهان و بررسی عوارض شوری دهان
بهترین پاک کننده‌ها برای جرم گیری دندان
برای جرم گیری دندان، یک متخصص بهداشت دندان از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کند. این دستگاه‌ها عبارتند از:
- ابزار اولتراسونیک
یک دستگاه اولتراسونیک ترکیبی از ارتعاشات با فرکانس بالا و آب را برای حذف تارتار استفاده می‌کند. جرم‌گیرهای اولتراسونیک برای بین بردن جرم‌های دندانی، لکه‌ها و پلاک‌ها در مراحل بعدی موفق‌تر هستند. آن‌ها همچنین برای صاف کردن ریشه، کورتاژ و دبریدمان جراحی استفاده می‌شوند.
- جرم‌گیر پریودنتال
- کورت‌ها
کورت (ابزاری قاشق مانند جهت تراشیدن بافت‌ها) پوشش بافت نرم را از بین می‌برد. دبریدمان (برداشت یا حذف یک بخش از بافت) جراحی پلاک و جرم دندانی ضخیم یا متراکم را از بین می‌برد. بهترین نتایج در دبریدمان دندان هنگام استفاده از ابزار اولتراسونیک رخ می‌دهد.
- بیل‌ها
- فایلها
- اسکنهها
بیلنگ‌‌ها، اسکنهها و فایلها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما این ابزارها برای از بین بردن مقدار زیادی تارتار دندان به خوبی عمل خواهند کرد. این ابزارها برای درمان قسمتهای مختلف دهان تولید شده‌اند.
- لیزرها
لیزرهای نزدیک به فرابنفش (NUV) و مادون قرمز نیز برای جرم گیری دندان مفید هستند. استفاده از لیزر در حذف جرم دندان در مقایسه با ابزارهای دستی معمولی مزایای بیشتری را به همراه دارد. در جرم گیری دندان با لیزر الیاف نازک و انعطاف‌پذیر می‌توانند انرژی لیزری را منتشر کرده تا به حفره‌های پریودنتال دسترسی پیدا کنند. در غیر این صورت دسترسی به پاکتهای پریودنتال می‌تواند چالش برانگیز باشد. این روش‌‌ها در جرم گیری دندان نیازمند دانش و آموزش گسترده دندانپزشکی است.
بیشتر بخوانید: علت لکه های سياه دندان
سخن پایانی
عامل اصلی پوسیدگی دندان و بوی بد دهان وجود پلاکهای ایجاد شده توسط مواد غذایی به جا مانده در میان دندانها است. مواد غذایی باقی مانده با انتشار باکتریها موجب به وجود آمدن پلاک‌ها می‌شوند. پلاک‌ها با نفوذ به زیر لثه و ملتهب ساختن آن امکان بیماری پریودنتال را افزایش می‌دهند که در ابتدا مینای دندان را از بین می‌برد.
بعد از خرابی تاج دندان اگر پوسیدگی درمان نشود به قسمتهای دیگر دندان یعنی قسمت زنده دندان نفوذ می‌کند. در تمامی مراحل نفوذ باکتری فرد دچار دندان درد و حساسیت‌های مقطعی شده و این بیانگر دندان در آستانه پوسیدگی است. اما همیشه پوسیدگی دندانها با درد همراه نیست، درد وقتی به سراغ فرد می‌آید که دندان به طور کامل پوسیده باشد یا آنکه قسمتی از دندان به دلیل پوسیدگی بشکند.
پلاک در صورت زدوده نشدن پیشرفت کرده و تبدیل به تارتار می‌شود. تارتار از باکتری‌های سر سخت تشکیل شده که در این مرحله با جرم گیری دندان توسط دندانپزشک از دندان پاک خواهد شد. اصلی‌ترین راه جلوگیری از پوسیدگی دندانها قطعا رعایت بهداشت دهان و دندان خواهد بود. حتی با مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی نیز نمی‌توان مواد غذایی باقی مانده در میان دندانها را از بین برد به همین دلیل دندانپزشکان توصیه اکید به استفاده از نخ دندان دارند.