بخیه زایمان سزارین؛ 7 راهکار مراقبت از بخیهها و تسریع روند بهبودی
بخیه زایمان سزارین یکی از لذتبخشترین زخمها و جراحیها برای زنان است؛ زیرا پس از این جراحی میتوانند نوزادی را که 9 ماه در شکم خود حمل کرده و رشد بخشیدهاند، در آغوش بگیرند. این تجربه دردناک اما شیرین در بعضی شرایط باعث اذیت و درد بیشتر مادرانی که تازه زایمان کردهاند، میشود. به این صورت که گاهی بخیه زایمان سزارین باز میشود یا دچار تورم و خونریزی خواهد شد.
دلایل متفاوتی برای باز شدن بخیه زایمان سزارین وجود دارد که از آنها میتوان فشار زیاد به بدن و زخم، بلند کردن اجسام سنگین، عفونت و کند بودن روند بهبودی به دلیل بیماریهای زمینهای را نام برد. بیماریهایی مانند دیابت روند بهبودی زخمها را کند میکنند.
در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی علل باز شدن بخیه زایمان سزارین و راهکارهایی برای تسریع در روند بهبودی آنها خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.
سزارین چیست؟
سزارین نوعی عمل جراحی برای به دنیا آوردن نوزاد از طریق بریدگی در شکم و رحم است. این برش معمولا در سراسر شکم (معمولا حدود 10 تا 20 سانتیمتر) و درست زیر قسمت شکم ایجاد میشود. سزارین، عمل جراحی بزرگی است که خطرهای زیادی به همراه دارد، بنابراین معمولا تنها در صورتی انجام میشود که ایمنترین گزینه برای مادر و نوزادش باشد.
به طور کلی بچهدار شدن روی بدن زنان اثرهایی میگذارد، به ویژه اگر مادر زایمان سزارین داشته باشد؛ زیرا این زایمان نسبت به زایمان معمولی واژینال به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز دارد.
تعداد بخیه در عمل سزارین
تعداد بخیههای خارجی و حتی داخلی سزارین به میزان برش ایجادشده بستگی دارند. همچنین در مواردی نوع نخ بخیه و ظرافت پزشک در بخیه زدن روی این تعداد اثر میگذارد.
بیشتر بخوانید: انواع روشهای زایمان؛ از اپیزیوتومی و آمنیوتومی تا القا و زایمان با فورسپس
باز شدن بخیه سزارین بعد از یک سال یا عدم بهبودی آنها
در موارد نادری برش سزارین ممکن است باز شود یا به خوبی بهبود پیدا نکند. اگر نشانهای از باز شدن یا عفونت در برش سزارین پس از رفتن به خانه مشاهده کردید یا بعد از چند ماه یا یک سال دچار درد شدید یا خونریزی در قسمت بخیه زایمان سزارین شدید، مراقبتهای پزشکی فوری را دریافت کنید.
در موارد زیر فورا با پزشک زنان و زایمان خود تماس بگیرید:
- خونریزی از محل برش
- تب بیش از 38 درجه سانتیگراد
- درد شدید یا دردی که به مرور زمان شدیدتر میشود
- قرمزی یا تورم در اطراف برش
- خونریزی شدید واژن
- لخته بزرگ خون در ترشحات واژن
- ترشحات بدبو از واژن
- بوی بد از ناحیه برش
- نشت یا خارج شدن چرک از اطراف برش
- ادرار دردناک
- برآمدگی یا سختی در محل برش
- درد سینه و تب
این علائم نیاز به بررسی سریع پزشک دارند.
بیشتر بخوانید: ترس از زایمان؛ هراسی طبیعی که باید درمان شود
آیا امکان باز شدن بخیه سزارین بعد از یک سال وجود دارد؟
مانند هر جراحی برای بخیه کردن برش خارجی سزارین از موارد زیر استفاده میکنند:
- بخیههای غیر قابل جذب
- بخیههای قابل جذب
- منگنههای قابل جذب
- چسب پوست
این در حالی است که برای برش داخلی رحم از بخیههای قابل جذب استفاده میکنند که پس از بهبودی محل حل میشود. این بخیهها به طور کلی دو لایه را به هم متصل میکنند، اما فعالیتها و شرایطی وجود دارد که باعث باز شدن آنها حتی پس از یک سال میشود.
بیشتر بخوانید: ضرورت اولتراسوند در بارداری و ریسکهای احتمالی آن
علل باز شدن بخیه زایمان سزارین
برش خارجی سزارین ممکن است به دلایل مختلفی باز یا پاره شود، از جمله:
-
فشار و استرس
گاهی اوقات فشار بیش از حد به شکم باعث شل شدن یا پارگی بخیه زایمان سزارین میشود. از جمله این فشارها برداشتن اجسام سنگین، بالا رفتن از پلهها یا انجام ورزشهای سنگین هستند.
بیشتر بخوانید: با دانستن این موارد، زایمان طبیعی بهتری داشته باشید
-
بهبودی ضعیف
گاهی اوقات بدن بیمار آنطور که باید بهبود نمییابد. بهبودی ضعیف زخم ممکن است به دلیل ژنتیک یا بیماری زمینهای رخ دهد. به عنوان مثال دیابت یا چاقی بر روند بهبودی زخم تاثیر میگذارند.
باید گفت که بهبودی ضعیف یا به اصلاح عموم، بد زخم بودن منجر به ترمیم ناهموار زخمها یا جدا شدن یا باز شدن بخیهها میشود.
بیشتر بخوانید: علائم زایمان، اولین نشانههایی که خبر از مادر شدن میدهند
-
نکروز مانعی برای خوب شدن بخیه زایمان سزارین
نرسیدن خون و اکسیژن کافی به آن ناحیه جراحیشده منجر به بهبود ضعیف زخم میشود. در بعضی موارد سلولهای پوست در لبههای محل برش به دلیل دریافت نکردن اکسیژن و تغذیه کافی از بین میروند که به این حالت نکروز میگویند.
سلولهای مرده قادر به رشد و پیوستن به هم برای التیام زخم نیستند که این موضوع منجر به باز شدن برش یا بخیه زایمان سزارین یا حتی جراحیهای دیگر میشود.
بیشتر بخوانید: ۷ درمان خشکی واژن و عوارض بیتوجهی و عدم درمان آتروفی واژن
-
عفونت در ناحیه جراحیشده
عفونت در محل برش سزارین باعث کندی یا توقف بهبودی آن قسمت میشود. عفونتها از باکتریها یا انواع دیگر میکروبها ایجاد میشوند. درحالیکه دریافت آنتیبیوتیک درست قبل از جراحی روشی استاندارد برای مراقبت در برابر عفونت است؛ اما معمولا بیماران بعد از سزارین استاندارد و بدون عارضه، آنتیبیوتیک دریافت نمیکنند.
زمانی که بدن دچار عفونت میشود، سیستم ایمنی آنقدر درگیر مبارزه با میکروبها است که در مواردی ترمیم یا بهبودی همزمان امکانپذیر نخواهد بود.
بیشتر بخوانید: بی اختیاری ادرار بعد از زایمان؛ معرفی عوامل و علل نشت ادرار
عوامل خطر برای باز شدن بخیه زایمان سزارین
برش سزارین ممکن است به صورت زیر باشد:
- عمودی (از زیر ناف تا خط موی شرمگاهی)
- افقی یا عرضی (زیر شکم و روی قسمت استخوان عانه یا پوبیس)
نوع برش بستگی به این دارد که متخصص زنان و زایمان چه چیزی را برای زایمان بهتر میداند. البته باید گفت که برشهای افقی شایعترین هستند؛ زیرا تمایل به بهبودی بهتر و خونریزی کمتری دارند.
احتمال باز شدن بخیه زایمان سزارین در برشهای عمودی بیشتر است، زیرا این نوع برشها به خوبی بهبود نمییابند و نشستن و بلند شدن بیمار بیشتر به آنها فشار وارد میکند. همچنین امکان خونریزی یا باز شدن بخیه زایمان سزارین با منگنه بیشتر است. باز شدن بخیههای منگنهای در زخم جراحیهای دیگر نیز رخ میدهد.
بیشتر بخوانید: درمان درد لگن بارداری و شناسایی ۹ عامل اصلی لگن درد
علائم و نشانههای باز شدن بخیه زایمان سزارین چیست؟
در بعضی موارد برش سزارین ممکن است باز شود، زیرا همه یا تعدادی از بخیهها یا منگنههایی که آن را بسته نگه میدارند باز شده و یا از پوست جدا شدهاند. درصورت بروز این اتفاق بیمار میبیند که بعضی از بخیهها یا منگنهها دیگر سر جای خود نیستند. در این حالت محل جراحی به صورت زخمی تازه و قرمز به نظر میرسد یا حتی خونریزی میکند.
اگر زخم عفونت کرده باشد، علائمی مانند قرمزی، تورم یا چرک مشاهده خواهد شد و اگر نکروز علت باز شدن بخیه زایمان سزارین باشد، ممکن است تغییر رنگ خاکستری، زرد یا سیاه در اطراف ناحیه مشاهده شود.
بیشتر بخوانید: ۰ تا ۱۰۰دفع لخته های خون بعد از زایمان و مشکلات ناشی از آن
علائم باز شدن بخیههای برش داخلی سزارین
احتمال دارد که برش داخلی سزارین (بخیههای روی رحم) باز یا پاره شوند. واضح است که بیمار نمیتواند این بازشدگی را ببیند، اما احتمالا علائم و نشانههایی خواهد داشت که نشان میدهد چیزی درست نیست. این علائم شامل:
- درد شدید شکم
- خونریزی واژینال
- سرگیجه
- فشارخون پایین
- تب
- ادرار دردناک
- حرکات روده دردناک
- یبوست شدید یا ناتوانی در اجابت مزاج
- برآمدگی یا توده در قسمت پایین شکم
- بیرونزدگی روده
یکی از عوارض نادر سزارین، بیرونزدگی روده است. این عارضه زمانی اتفاق میافتد که بخشهایی از بدن مانند رودهها، اندامهای گوارشی، بافت یا عضلات زیر پوست، به داخل یا از طریق محل سزارین وارد میشوند. فشار ناشی از قسمتهای متحرک زیر پوست باعث باز شدن برش سزارین میشود. یکی از عوارض نادر سزارین، بیرونزدگی روده یا فتق است. این عارضه زمانی اتفاق میافتد که قسمتی از بدن (رودهها، اندامهای گوارشی، بافت یا عضلات) به قسمت دیگری فشار وارد میکند و برآمده میشود. بعد از سزارین به دلیل فشار به شکم، برخی از اندامهای داخلی به بخیههای زایمان فشار وارد میکنند و باعث فتق میشوند.
این عارضه ممکن است به صورت رشد گوشتی یا تودهای که از محل برش خارجشده نیز ظاهر شود. باید گفت که این عارضه در سایر انواع جراحیهای شکم نیز اتفاق میافتد.
بیشتر بخوانید: واکسنهای بعد از زایمان؛ هرآنچه باید در مورد واکسیناسیون بارداری بدانید
اقدامات لازم برای کاهش درد بخیه زایمان
در این قسمت با راهکارهایی برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی بخیه زایمان سزارین و در کل دوران نقاهت بعد از این عمل آشنا خواهیم شد:
استراحت کافی داشته باشید
زایمان سزارین جراحی بزرگی است و درست مانند هر عمل جراحی دیگر بدن، به زمان نیاز دارد تا پس از آن بهبود پیدا کند. به طور معمول مادر و کودک پس از زایمان 2 تا 3 شب در بیمارستان بستری هستند که این زمان در صورت بروز عوارض دیگر بیشتر میشود.
بعد از مرخص شدن از بیمارستان، مادر و نوزاد باید استراحت کافی داشته باشند؛ اما مراقبت و توجه به نوزادی که تازه به دنیا آمده، کاری سخت و زمانبر است. به همین دلیل اقوام و دوستان به مادران تازه زایمان کرده توصیه میکنند که هر وقت نوزاد خوابید، بخوابد. برای استراحت بیشتر مادر، اقوام و خانواده در کارهای نوزاد باید به او کمک کنند.
توجه داشته باشید این استراحت و کمک گرفتن از دیگران به معنی عدم فعالیت و یکجانشینی نیست.
بیشتر بخوانید: قاعدگی بعد از زایمان و تاثیر شیردهی بر زمان بازگشت
از بدن خود مانند نوزاد تازه متولدشده مراقبت کنید
در حین بهبودی این نکات را رعایت کنید:
- در رفتوآمد بیشتر دقت کنید
- تا جایی که میتوانید از بالا و پایین رفتن از پلهها خودداری کنید
- چیزهایی را که نیاز دارید مانند غذا و لوازم تعویض پوشک نوزاد را در نزدیکی خود نگه دارید تا مجبور نباشید زیاد جابهجا شوید
- وسیلهای سنگینتر از کودک بلند نکنید. علت تیر کشیدن جای بخیه سزارین یا ورم و خونریزی بخیه زایمان سزارین در بیشتر افراد همین کار است
- موقع عطسه یا سرفه شکم خود را نگه دارید تا از محل برش و بخیهها محافظت کنید
- ممکن است 8 هفته طول بکشد تا به روال عادی خود بازگردید. برای بازگشت به فعالیتهای عادی مانند برگشت به محل کار، رانندگی و ورزش کردن با پزشک خود صحبت کنید
- از انجام فعالیتهای شدید مانند ورزشهای سنگین خودداری کنید؛ اما تا جایی که میتوانید به آرامی پیادهروی کنید. این حرکت به بهبودی بدن و جلوگیری از یبوست و لخته شدن خون کمک میکند. همچنین پیادهروی، راهی عالی برای معرفی کودک به دنیا است
به یاد داشته باشید که سلامت روان مادر به اندازه سلامت جسمی او مهم است. بچهدار شدن احساساتی را ایجاد میکند که هرگز انتظارش را نداشتهاید.
بیشتر بخوانید: ترکهای پوستی بعد از زایمان؛ اجتنابناپذیر اما قابل درمان
درد خود را تسکین دهید
در مورد مصرف مسکنهای مجاز در دوران نقاهت و شیردهی بعد از زایمان با پزشک صحبت کنید. احتمال دارد بسته به میزان ناراحتی و درد بیمار، پزشک مسکن خاصی تجویز کند و یا مسکنهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن (ادویل و موترین) یا استامینوفن (تیلنول) را به بیمار پیشنهاد دهد.
همچنین مادران میتوانند برای کاهش و رفع درد جای بخیه سزارین خود از پدهای حرارتی و گرم استفاده کنند. دقت داشته باشید که در صورت خونریزی از پدهای حرارتی استفاده نکنید زیرا باعث افزایش میزان خونریزی شما خواهد شد.
بر تغذیه خوب و مقوی تمرکز کنید
تغذیه خوب در ماههای اول پس از زایمان به اندازه دوران بارداری اهمیت دارد. در این دوران علاوه بر از سر گذراندن جراحی و از دست دادن خون، مادر در حال شیردهی به نوزاد است، پس به مواد مغذی و مقوی نیاز دارد. خوردن انواع غذاها باعث میشود که:
- بدن مادر قوی شده و مواد ازدسترفته را بازیابی کند
- زخمها و بخیه زایمان سزارین یا واژینال سریعتر بهبود یابند
- شیر مقویتر و در نتیجه کودک سالمتر رشد کند
مطالعهای در سال 2017 نشان میدهد که خوردن میوهها و سبزیجات در دوران شیردهی طعمهایی را در شیر مادر ایجاد میکند که باعث افزایش لذت و مصرف کودک از آن غذاها در هنگام رشد میشود. همچنین مایعات به ویژه آب زیاد برای افزایش شیر و جلوگیری از یبوست مادر و کودک بسیار مفید است.
بیشتر بخوانید: ریزش مو بعد از زایمان؛ آیا موهای از دست رفته باز میگردد؟
تغذیه و تغییرات پس از زایمان را مدیریت کنید
بدن زنان حتی پس از به دنیا آمدن نوزاد نیز به تغییرات فیزیکی ادامه خواهد داد. تغییراتی که مادران تجربه میکنند عبارتند از:
- درد همراه با نوعی گرفتگی که با بازگشت رحم به اندازه قبل از بارداری رخ میدهد
- پف یا تورم سینه
- لوچیا (lochia) نوعی ترشحات واژن که بیشتر از خون تشکیل شده است
- خشکی واژن
- جداشدگی عضلات روده یا جدا شدن عضلات شکم
- ریزش مو
- تغییرات پوستی مانند شلی پوست یا آکنه
- عرق شبانه
- سردرد
بعضی از این موارد مانند دردهای تغییر سایز رحم و لوچیا در نهایت خودبهخود از بین میروند؛ اما موارد دیگر نیاز به درمانهای تخصصی یا خانگی دارند.
برای تغییرات بدنی بعد از زایمان موارد زیر را امتحان کنید:
- استفاده از روان کنندهها یا کرمهای واژینال ساخته شده از استروژن برای خشکی واژن
- تمرینات برای دیاستاز راست یا شلی پوست
- مکملها و درمانهای موضعی برای ریزش مو
- درمانهای موضعی یا داروهای خوراکی برای جلوگیری از آکنه یا لکههای بعد از بارداری
- داروهای مسکن برای سردرد
پیگیری معاینات پس از زایمان را جدی بگیرید
گاهی اوقات به 12 هفته پس از تولد نوزاد، سه ماه چهارم بارداری میگویند. در این دوران ملاقات با پزشک برای بررسی بخیه زایمان سزارین بسیار ضروری است.
در کنترلهای بعد از زایمان، پزشک موارد زیر را بررسی میکند:
- درد یا تورم در قسمت بخیهها
- بررسی علت ورم جای بخیه سزارین
- بررسی احتمال خونریزی بخیهها
- باز شدن بخیهها یا عفونت آنها
همچنین در طول این معاینات، پزشک درباره موضوعاتی مانند موارد زیر نیز بحث خواهد کرد:
- بهبودی فیزیکی
- سلامت روان
- سطح انرژی و نحوه خواب
- وضعیت کودک و برنامه تغذیه او
- کنترل بارداری و اینکه آیا مادر در نظر دارد فرزندان بیشتری داشته باشد
- مدیریت شرایط مزمن
در این ملاقاتها بیماران میتوانند در مورد مسائل دیگری که بعد از زایمان برای آنها ایجاد شده نیز با پزشک خود صحبت کنند.
مراقب برش و باز نشدن مجدد بخیه ها باشید
بعضی از عوارض جراحی قابلپیشگیری نیستند، مانند عفونت یا باز شدن بخیههای برش داخلی؛ اما بیماران میتوانند با رعایت نکاتی در حین بهبودی از باز شدن، فشار یا خونریزی بخیه زایمان سزارین خود جلوگیری کنند. این نکات عبارتند از:
- خودداری از بلند کردن یا هل دادن اجسام سنگین
- عدم ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت
- عدم انجام ورزشهای سنگین
- خودداری از پوشیدن لباسهای تنگ
- تکیهگاه مناسب هنگام نشستن یا دراز کشیدن
- جلوگیری از رابطه جنسی به مدت 4 تا 6 هفته بعد از سزارین
- عدم فشار یا مالش روی ناحیه جراحی
- دوش گرفتن و شستشو با آب و صابون برای تمیز کردن و بهبودی سریعتر زخمها
- زخمها برای التیام مناسب به مقداری رطوبت نیاز دارند، بنابراین بهتر است بانداژ را بیشتر اوقات روی آن نگه دارید. همچنین مهم است که گاهی اوقات با برداشتن بانداژها، اجازه دهید ناحیه تنفس کند
همچنین در صورت داشتن یبوست از پزشک متخصص زنان و زایمان خود ملین در خواست کنید. زور زدن درد را تشدید و به محل سزارین فشار وارد میکند.
زمان مراجعه به پزشک
مقداری درد در قسمت بخیههای زایمان سزارین وجود خواهد داشت که ممکن است تا 6 هفته پس از سزارین خونریزی یا ترشح داشته باشند. با این حال در صورت بروز علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید، زیرا امکان دارد نشانه عفونت باشند:
- قرمزی، تورم یا ترشح چرک از محل برش
- درد در اطراف بخیهها
- تب بیش از 38 درجه سانتیگراد
- ترشحات بدبو از واژن
- خونریزی شدید واژن
- قرمزی یا تورم در پاها
- مشکل در تنفس
- درد قفسه سینه
- درد در سینهها
توجه داشته باشید که تجربه سزارین در افراد مختلف متفاوت است، حتی اعضای یک خانواده. به طور کلی روی درمان و بهبودی خود تمرکز کنید تا به حالت عادی برگردید.
آیا باز شدن بخیه زایمان سزارین به درمان نیاز دارد؟
درمان این حالت به شدت باز شدن بخیه زایمان سزارین بستگی دارد. از جمله روشهای درمانی عبارتند از:
- اگر برش بیرونی در حال باز شدن باشد، پزشک احتمالا تزریق موضعی روی زخم انجام میدهد تا ناحیه را بیحس کند و سپس پوست یا بافت اطراف محل را برمیدارد. بعد از آن محل تازه باز شده را بخیه، منگنه یا چسب میزند
- اگر عفونت یا سلولهای مرده پوست در اطراف بخیهها ایجاد شده باشند، محل سزارین قبل از بسته شدن مجدد باید بیشتر تمیز شود
- باز شدن یا پارگی برش داخلی سزارین نادر، اما بسیار جدی است و نیاز به جراحی مجدد دارد. در موارد بسیار نادر، اگر رحم بسیار آسیبدیده یا عفونی شده باشد، ممکن است نیاز به برداشتن آن باشد که به این جراحی هیسترکتومی میگویند
- اگر ناحیه عفونی شده باشد، پزشک دوز قویتری از آنتیبیوتیک به بیمار میدهد. آنتیبیوتیکها از طریق تزریق عضلانی یا تزریق داخل وریدی به بیمار داده میشوند
یادداشت پایانی
بعد از هر جراحی بدن به دورانی برای بازیابی قوای خود و ترمیم زخمها نیاز دارد که سزارین نیز از این قائده مستثنی نیست. همچنین باید بگوییم که سزارین نیز مانند همه جراحیها عوارضی دارد که یکی از آنها باز شدن بخیه زایمان سزارین است. این حالت در اثر فشار زیاد به شکم و بخیهها ایجاد میشود.
بلند کردن اجسام سنگین، فشار زیاد به شکم، افتادن یا بالا و پایین رفتن از پلهها از جمله کارهایی هستند که باعث باز شدن بخیه زایمان سزارین میشوند. در مواردی دیده شده که بخیههای داخلی سزارین باز شدهاند که این مورد بسیار نادر و خطرناک است.
باید گفت که سزارین جراحی نسبتا سنگینی است و مادران باید بعد از آن حدود 4 تا 6 هفته مراقب سلامتی خود باشند. پیشنهاد میشود که برای مراقبت از بخیه زایمان سزارین و بازیابی قوای بدن، زنان به اندازه کافی استراحت کنند، غذای مقوی میل بخورند و از فشار به محل جراحی خود پرهیز کنند. سپاس از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.