10 درمان خشکی دهان؛ داروی گیاهی یا تمرین تنفس، کدام بهترین است؟

 

10 درمان خشکی دهان و نکات ضروری که باید درباره علت خشکی دهان دانست

 

درمان خشکی دهان هم به روش‌ دارویی و هم به شیوه خانگی امکان‌پذیر است ولی در ابتدا باید علت آن را یافت تا بهترین روش برای رفع خشکی دهان را انتخاب کرد.

خشکی دهان زمانی اتفاق می‌افتد که غدد بزاقی در دهان به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کنند. این وضعیت احساس خشکی در دهان را به وجود می‌آورد. علائمی مانند بوی بد دهان، خشکی گلو و لب‌های ‌ترک خورده از مواردی است که درمان خشکی دهان را بر شخص مبتلا واجب می‌سازد.

بزاق بخشی ضروری از فرآیند هضم به شمار می‌رود که به مرطوب شدن و تجزیه مواد غذایی نیز کمک خواهد کرد. همچنین به عنوان یک مکانیسم دفاعی اصلی در کمک به بدن برای حفظ سلامت دندان‌ها، محافظت از دهان در برابر بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان‌ها عمل می‌کند.

خشکی دهان به خودی خود یک بیماری جدی پزشکی نیست. ولی گاهی اوقات نشانه یک بیماری زمینه‌ای دیگر است که نیاز به درمان دارد. این عارضه منجر به عوارضی مانند پوسیدگی دندان و زخم‌های دهان می‌شود که در صورت عدم درمان خشکی دهان ممکن است عواقب ناخوشایندی به دنبال داشته باشد.

این مقاله از مجله سلامت سیوطب دانستنی‌های ضروری درباره علل، علائم، تشخیص و درمان خشکی دهان را در خود دارد که پرداختن به آن‌ها فرد را از ابتلا به آن محفوظ می‌دارد.

 

علت خشکی دهان چیست؟

عوامل زیادی در خشکی دهان نقش دارند. به یاد داشته باشید که داشتن دهان خشک به تنهایی لزوما به این معنی نیست که فرد یک بیماری زمینه‌ای دارد.

 

• کم آبی بدن:

زمانی اتفاق می‌افتد که بدن بیش از حد مایعات از دست بدهد، بدون اینکه دوباره جایگزین شود. کم آبی به دلیل استفراغ، اسهال، تعریق بیش از حد یا از دست دادن خون رخ می‌دهد. وقتی بدن کم آب باشد به اندازه معمول بزاق تولید نمی‌‌شود و این منتهی به خشکی دهان می‌شود.

بیشتر بخوانید: ۵ علت تیرگی پوست دور دهان و معرفی راه‌های درمان لکه‌ها
 

• داروها:

خشکی دهان یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروها است. برخی از رایج‌ترین انواع داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند، افسردگی، اضطراب، اسهال، فشار خون بالا و آسم را درمان می‌کنند. آنتی هیستامین‌ها، دیورتیک‌ها و برخی از داروهای شیمی‌درمانی نیز تولید بزاق را کاهش می‌دهند.

 

• پرتو درمانی:

خشکی دهان یک عارضه جانبی رایج دریافت پرتودرمانی در ناحیه سر یا گردن محسوب می‌شود. اشعه به غدد بزاقی آسیب ‌رسانده و ‌ترشح بزاق را کاهش خواهد داد.

 

• استرس و اضطراب:

هنگام استرس یا اضطراب، بدن کورتیزول بیشتری تولید می‌کند که  در واقع همان هورمون استرس است. وقتی ‌که سطح کورتیزول در بزاق افزایش ‌یابد، ‌ترکیب آن را تغییر داده و در نتیجه باعث خشکی دهان می‌گردد.

بیشتر بخوانید: ۱۲ درمان استرس مزمن و عوارض وحشتناکی که درمان اضطراب را ضروری می‌سازد
 

• سالخوردگی:

با افزایش سن، خشکی دهان امری معمول محسوب می‌شود. این عارضه به دلیل مشکلات سلامتی، برخی داروها و تغییرات در میزان توانایی بدن در پردازش داروهای مصرفی به وجود می‌آید.

 

• تنفس دهان و خروپف:

 تنفس از طریق دهان باعث تبخیر بزاق می‌شود. خروپف با دهان باز نیز همین اثر را دارد که خشکی دهان را بدتر می‌سازد.

 

• سیگار کشیدن و مصرف تفریحی مواد مخدر:

کشیدن تنباکو و علف‌های هرز امکان دارد تولید بزاق را کاهش دهد. استفاده از آمفتامین‌ها نیز منجر به خشکی دهان می‌گردد.

بیشتر بخوانید: ۲۱ جایگزین سیگار برای جلوگیری از سرطان‌ریه + معجون‌های خانگی
 

چه بیماری‌هایی باعث خشکی دهان می‌شود؟

برخی از بیماری‌هایی که منجر به خشکی دهان می‌شوند عبارتند از:

 

دیابت

خشکی دهان یکی از علائم شایع دیابت نوع یک و دو است. تصور می‌شود که افزایش سطح قند خون بر تولید بزاق تاثیر بگذارد که به نوبه خود می‌تواند منجر به خشکی دهان شود. افراد مبتلا به دیابت اغلب مستعد کم آبی هستند و همچنین داروهای مصرفی آن‌ها تشدیدکننده این عارضه خواهد بود. دیابت از عمده‌ترین علت ابتلا به خشکی دهان بعد از خوردن غذا به شمار می‌رود.

 

برفک دهان

برفک دهان یک عفونت قارچی در دهان است که باعث التهاب شده و به غدد بزاقی آسیب می‌رساند. در نتیجه، غدد برای تولید بزاق کافی دچار مشکل می‌شوند. برای درمان خشکی دهان ناشی از برفک اول باید عامل آن یعنی عفونت را درمان کرد تا نتیجه قابل قبولی بدست آید.

بیشتر بخوانید: برفک دهان خطرناک است؟ نکات ضروری انتقال آن را بدانید تا مبتلا نشوید
 

آسیب عصبی

عفونت، جراحی یا سکته مغزی که منجر به آسیب به اعصاب سر یا گردن می‌شود، می‌تواند بر توانایی غدد بزاقی برای تولید بزاق تاثیر بگذارد و منجر به خشکی دهان شود.

 

فیبروز سیستیک

 فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی است که به سیستم گوارشی و تنفسی آسیب می‌رساند. می‌تواند بر عملکرد غدد بزاقی تاثیر منفی بگذارد و به خشکی دهان و کبد بیانجامد. داروهای مورد استفاده برای مدیریت فیبروز کیستیک در بیشتر مواقع خشکی دهان را تشدید می‌کنند.

 

اختلالات خود ایمنی

در شرایط خودایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به خود حمله می‌کند. شایع‌ترین بیماری خودایمنی مرتبط با خشکی دهان، سندرم شوگرن است. این بیماری شامل التهاب در غدد بزاقی و در نتیجه خشکی دهان را به دنبال دارد. سایر بیماری‌های خود ایمنی که باعث خشکی دهان خواهند شد عبارتند از اچ آی وی یا ایدز و آرتریت روماتوئید.

بیشتر بخوانید: بیماری های خود ایمنی؛ ۱۵ نمونه حمله به خودی توسط سیستم ایمنی بدن!
 

بیماری آلزایمر

در توانایی فرد برای هیدراته ماندن اختلال ایجاد می‌کند. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری آلزایمر در پیروی از دستورالعمل‌های مصرف داروهای درمان خشکی دهان دچار مشکل خواهند شد.

 

علائم خشکی دهان؛ نشانه‌هایی هشداردهنده

نشانه‌های مرتبط که هشدار درمان خشکی دهان را در فرد ایجاد می‌کنند عبارتند از:

• بوی بد دهان
• التهاب، شکافتن و ‌ترک خوردن لب‌ها
• ترک خوردن و شکافتن مخاط دهان، یا پوشش داخلی گونه‌ها و لب‌ها، که در آن پوست در گوشه‌های دهان شکافته و زخم می‌شود.
• دیسگوزی یا اختلالات چشایی
• عفونت‌های قارچی در دهان، مانند برفک دهان
• گلوسودینیا یا درد زبان
• افزایش نیاز به نوشیدن آب، به ویژه در شب
• التهاب زبان یا زخم زبان
• بیماری لثه مکرر
• پوسیدگی و پلاک دندان بیشتر
• مشکلات بلع و جویدن: به ویژه غذاهای خشک و خرد شده، مانند کراکر یا غلات
• مشکلات استفاده از پروتز: مشکلات در نگه داشتن دندان مصنوعی، زخم‌های دندان مصنوعی و چسبیدن زبان به سقف دهان
• عفونت غدد بزاقی
• گلو درد
• بزاق چسبنده یا رشته‌ای

بیشتر بخوانید: ترش شدن دهان و ۱۵ علتی که منجر به ترش کردن می‌شوند+ ۵ درمان
 

خشکی دهان در خواب و هنگام شب به چه معناست؟

خوابیدن با دهان باز و خروپف دو دلیل اصلی خشکی دهان در هنگام خواب هستند. تنفس دهانی امکان دارد ناشی از موارد زیر باشد:

• آلرژی
• عفونت
• آپنه خواب
• مجرای بینی باریک

 

خشکی دهان چگونه درمان می‌شود؟

وقتی سخن از درمان خشکی دهان به میان می‌آید منظور دنبال کردن اهدافی است که عبارتند از:

• مدیریت هر بیماری زمینه‌ای که باعث خشکی دهان شود
• جلوگیری از پوسیدگی دندان
• افزایش تولید بزاق

درمان خشکی دهان اغلب چندین مرحله را در بر می‌گیرد. ابتدا پزشک داروهای مصرفی فرد را که ممکن است باعث خشکی دهان شوند، بررسی می‌کند و در صورت امکان به جای آن داروی دیگری را تجویز خواهد کرد.

اگر جایگزینی دارو امکان‌پذیر نباشد انجام مراحل زیر می‌تواند به درمان خشکی دهان تا حدودی کمک کند:

• خودداری از مصرف داروهای ضد احتقان و آنتی هیستامین‌ها
• خوردن آب قبل از قورت دادن کپسول یا قرص
• مصرف دارو در صبح به جای شب در صورت امکان: خشکی دهان در شب بیشتر باعث مشکلات دهانی مانند حفره خواهد شد
• از قرص‌های زیر زبانی پرهیز شود و داروهایی مصرف شود که با مایعات باید خورده شوند

بیشتر بخوانید: ۱۳ درمان خانگی خشکی بینی از سونا و دستگاه بخور تا روغن بادام
 

برای درمان خشکی دهان، پزشک معمولا داروهای زیر را تجویز خواهد کرد:

• سرویملین برای درمان خشکی دهان در افراد مبتلا به سندرم شوگرن
• پیلوکارپین برای افزایش تولید بزاق طبیعی

محققان در حال تحقیق بر روی راه‌هایی برای ‌ترمیم غدد بزاقی آسیب‌دیده هستند. آن‌ها همچنین در حال توسعه یک غده بزاقی مصنوعی هستند که قابلیت کاشت در بدن دارد.

 

درمان‌ خانگی خشکی دهان

راه‌هایی که برای درمان خشکی دهان در ادامه ذکر خواهد شد به صورت علمی ثابت نشده‌اند و بیشتر نقش درمان موقتی خشکی دهان را بازی می‌کنند.

 

1. درمان خشکی دهان با نوشیدن آب

نوشیدن آب و هیدراته ماندن تا حد زیادی در رفع خشکی دهان کمک‌کننده است. مطالعات نشان داده‌اند که کم‌آبی عاملی برای خشکی دهان است و افزایش مصرف آب در درمان کم آبی خفیف نقش دارد.

 

2. درمان خشکی دهان با پرهیز از مصرف برخی داروها

بیش از 90 درصد موارد خشکی دهان ناشی از مصرف داروها به نظر می‌رسد. انواع رایج داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند عبارتند از:

• آنتی هیستامین‌ها
• داروهای ضد فشار خون
• داروهای هورمونی
• برونکودیلاتورها

بیشتر بخوانید: علت بوی بد دهان کودک؛ از التهاب لوزه‌ها تا بیماری لثه
 

3. ترک عادات کم‌آبی راهی برای درمان خشکی دهان

در این‌جا چند توصیه برای از بین بردن کم‌آبی وجود دارد:

• پرهیز از مصرف کافئین: نوشیدنی‌های کافئین‌دار به شدت باعث کم آبی بدن می‌شوند. مطالعات اثبات‌کننده این نکته هستند که نوشیدن قهوه یا چای کافئین‌دار به خشکی دهان منتهی خواهد شد.
• محدود کردن مصرف الکل: الکل از جمله مایعاتی است که باعث کم آبی بدن شده و درنهایت به خشکی دهان کمک می‌کند.
• پرهیز از سیگار کشیدن: کشیدن تنباکو بدن را با کم آبی روبرو می‌سازد. قطع یا‌ ترک سیگار تا حدودی به درمان خشکی دهان کمک خواهد کرد. یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که سیگار کشیدن مشکلات خشکی دهان را افزایش می‌دهد.
• خودداری از مصرف شکر: مانند کافئین، الکل و سیگار، قند نیز بدن را در شرایط کم آبی قرار می‌دهد. حذف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و حاوی قند به عنوان گزینه‌ای از درمان خشکی دهان محسوب می‌شود که یک مطالعه در سال 2015 آن را به اثبات رسانده بود.

 

4. درمان خشکی دهان با خوردن آب نبات‌های بدون قند

مکیدن یک آب نبات بدون قند به صورت موقت در درمان خشکی دهان ایفای نقش می‌کند. آب نبات‌های بدون قند شامل محصولاتی مانند قطره‌های سرفه، قرص‌های پاستیل یا آب نبات‌های دیگر می‌شود.

 

5. درمان خشکی دهان با جویدن آدامس بدون قند

آدامس‌های بدون قند نیز برای کوتاه مدت به درمان خشکی دهان کمک می‌کنند. برخی از آدامس‌ها حاوی مقداری زایلیتول هستند که تولید بزاق را تحریک و مقدار ترشح آن را افزایش می‌دهند.

 

6. بهبود کلی مراقبت از دهان

خشکی دهان گاهی نشانه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان خواهد بود. رعایت بهداشت دهان و دندان در سلامت دهان بسیار مهم به نظر می‌رسد که شامل استفاده مکرر از نخ دندان، استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید و استفاده از دهانشویه است. بهبود سلامت دهان و دندان در راستای درمان خشکی دهان قرار می‌گیرد و تا حدود زیادی تاثیرگذار به نظر می‌رسد.

بیشتر بخوانید: درمان خارش دهان با روش‌های پزشکی و خانگی
 

7. درمان خشکی دهان با استفاده از دهانشویه‌های بدون الکل

دهانشویه در بهبود بهداشت کلی دهان موثر است و می‌تواند در درمان خشکی دهان کارساز باشد. دهانشویه‌های حاوی زایلیتول به تولید بزاق کمک می‌کند. البته باید مد نظر داشت که دهان‌شویه‌ها تاثیر موقتی بر درمان خشکی دهان دارند و نباید به عنوان یک درمان جامع به آن‌ها نگاه کرد.

 

8. درمان خشکی دهان با پرهیز تنفس از طریق دهان

تنفس دهانی، خشکی دهان را تشدید و مشکلات متعددی برای سلامت دهان ایجاد خواهد کرد. نفس کشیدن از طریق بینی به خصوص زمانی که فرد هر گونه ناراحتی خشکی دهان را تجربه می‌کند بهترین راه درمان خشکی دهان به شمار می‌رود.

 

9. درمان خشکی دهان با استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز در محیط

مطمئنا با افزودن رطوبت بیشتر به محیط به نوعی، درمان خشکی دهان در پیش گرفته شده است. یک مطالعه نشان داد که مرطوب‌سازی، علائم خشکی دهان را به طور متوسط ​​بهبود می‌بخشد. استفاده از دستگاه بخور در شب ناراحتی خشکی دهان را کاهش و کیفیت خواب را بالا می‌برد.

 

10. درمان خشکی دهان با مصرف داروهای گیاهی

بسیاری از گیاهان به تحریک تولید بزاق و تسکین موقت خشکی دهان کمک می‌کنند که عبارتند از:

آلوئه ورا؛ گیاهی مرطوب‌کننده

 ژل یا آب درون برگ‌های گیاه آلوئه ورا برای دهان مرطوب‌کننده است. مصرف آب آلوئه ورا به عنوان یک آبرسان طبیعی راهی عالی برای درمان خشکی دهان به شمار می‌آید.

 

زنجبیل و رفع خشکی دهان

زنجبیل یک سیالاگوگ گیاهی شناخته شده است. این بدان معنی است که به تحریک تولید بزاق کمک شایانی می‌کند و در نتیجه در درمان خانگی خشکی دهان نیز نقش پُر رنگی دارد. 

ریشه گل ختمی‌ گیاهی برای درمان خشکی دهان

ریشه ختمی نیز ‌مانند آلوئه ورا گیاهی مرطوب‌کننده است که مصرف آن برای درمان خشکی دهان در طب سنتی رواج دارد.

 

کاکتوس نوپال؛ رفع کاهش بزاق

یک غذا و داروی سنتی مکزیکی محسوب می‌شود. این کاکتوس که به آن کاکتوس گلابی خاردار نیز می‌گویند، در صنعت سلامت محبوبیت زیادی پیدا کرده است. یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که نوپال در درمان خشکی دهان اثرگذار بوده و کاهش بزاق را بهبود می‌بخشد.

 

اسپیلانتس ؛ گیاهی برای بهبود سلامت دندان‌ها

یک گیاه محبوب است که برای بهبود سلامت دندان کاربرد فراوانی دارد. یکی از استفاده‌های سنتی به عنوان سیالاگوگ برای افزایش ‌ترشح بزاق است که به درمان خشکی دهان کمک قابل توجهی می‌کند.

 

فلفل دلمه‌ای و کمک آن به رفع خشکی دهان

بر اساس چند تحقیق در سال 2011 و 2017، فلفل دلمه‌ای باعث‌ ترشح بیشتر بزاق می‌شود.

 

روش‌های تشخیص خشکی دهان

پزشک یا دندانپزشک احتمالا دهان بیمار را معاینه و سابقه پزشکی او را بررسی خواهد کرد. در ادامه معاینه فیزیکی تجویز آزمایش خون و اسکن تصویربرداری از غدد بزاقی نیز دور از ذهن نخواهد بود.

 

سیالومتری

روشی ساده است که میزان جریان بزاق را اندازه‌گیری می‌کند. دستگاه‌های جمع‌آوری بر روی دهانه مجرای غدد بزاق قرار گرفته و تولید بزاق با اسید سیتریک تحریک می‌شود.

 

سیالوگرافی

یک معاینه رادیوگرافی از غدد بزاقی و مجاری به شمار می‌رود. اغلب در شناسایی سنگ‌ها و توده‌های غدد بزاقی مفید عمل می‌کند.

 

بیوپسی

پزشک نمونه کوچکی از بافت غدد بزاقی بر می‌دارد. در صورتی که آزمایش‌های خون، آزمایش‌های چشمی ‌و آزمایش جریان بزاق در تشخیص کمک‌کننده نباشند، بیوپسی به عنوان راه تشخیص خشکی دهان در پیش گرفته خواهد شد. در صورت مشکوک بودن به سرطان، معمولا پزشک بیوپسی را تجویز می‌کند.

 

یادداشت پایانی درمان خشکی دهان

خشکی دهان وضعیتی است که در آن غدد در دهان بزاق کافی تولید نمی‌کنند. در حالی که تفاوت‌های طبیعی در تولید بزاق وجود دارد، خشکی مداوم دهان امکان دارد نشانه‌ای از یک بیماری باشد. مصرف دارو در بیماری‌هایی مانند سرطان، شوگرن، ایدز و دیابت باعث خشکی دهان می‌شوند.

خشکی دهان علائمی مانند، لب‌های‌ترک خورده یا خشک، گلودرد و بزاق چسبناک یا رشته‌ای را از خود بروز می‌دهد. افراد مسن بیشتر در معرض خشکی دهان از طریق داروهای مرتبط با بیماری‌ هستند، این وضعیت بخشی معمولی از روند پیری به حساب نمی‌آید و نشانه‌ای از یک عارضه خواهد بود.

فرد مبتلا به خشکی دهان باید به بهداشت دهان و دندان توجه ویژه‌ای داشته باشد و اقداماتی از قبیل نوشیدن آب، جویدن آدامس‌های بدون قند، اجتناب از تنباکو، کافئین و غذاهای تند برای بهبود آن انجام دهد تا روند درمان خشکی دهان به بهترین صورت پیش برود و فرد در کوتاه‌ترین زمان ممکن بهترین نتیجه را بدست آورد.

 

سوالات متداول درمان خشکی دهان: