اختلال نوشتن؛ تشخیص دیسگرافیا چرا مهم است؟+تمرینات موثر
اختلال نوشتن یا دیسگرافیا از جمله اختلالات یادگیری است که در آن مغز در پردازش کلمات و نوشتن آن‌ها مشکل دارد. این اختلال بر توانایی نوشتن حروف و کلمات روی کاغذ و درک رابطه بین صداها، کلمات گفتاری و حروف نوشتاری تاثیر می‌گذارد.
دیسگرافیا در زیر شاخه‌ای از ناتوانی‌های یادگیری خاص قرار دارد که شامل نارساخوانی نیز می‌شود. این بیماری معمولا به صورت تنها یا همراه با اختلالات دیگر مانند نارساخوانی یا اختلال کم‌توجهی بیش فعالی رخ می‌دهد که در این حالت درمان کودک نیاز به توجه بیشتری دارد. باید اشاره داشت که بزرگسالان نیز در اثر آسیب به مغز به دلیل سکته یا حوادث دیگر، امکان دارد که دچار اختلال نوشتن شوند.
برای درمان این اختلال، پزشکان از کاردرمانی استفاده می‌کنند که شامل تقویت مهارت‌های نوشتاری، افزایش دقت، آموزش نحوه درست گرفتن مداد یا خودکار در دست و تعدادی راهکارهای دیگر می‌شود. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی اختلال نوشتاری خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به موضوع این مقاله
- دیسگرافیا نوعی ناتوانی یادگیری است
- افراد مبتلا به این اختلال اغلب دستخط ناخوانایی دارند
- علت ایجاد این ناتوانی‌های یادگیری در کودکان هنوز مشخص نشده است
- بهترین روش درمانی برای این اختلال در کودکان، بازی است
بیشتر بخوانید: اختلال یادگیری ریاضی یا Dyscalculia با ضریب هوشی مرتبط است؟
اختلال نوشتن چیست؟
اختلال نوشتن یا دیسگرافیا (Dysgraphia) نوعی ناتوانی یادگیری است که با مشکلات نوشتن مشخص می‌شود. این اختلال عصبی، کودکان و حتی بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر نوشتن کلماتی که خواندن آن‌ها دشوار است، افراد مبتلا به دیسگرافی تمایل دارند از کلمه نادرستی برای برقراری ارتباط استفاده کنند.
باید گفت که علت دیسگرافی همیشه مشخص نیست، اگرچه در بزرگسالان گاهی به دنبال رویدادی آسیب‌زا رخ می‌دهد. هنگامی که این بیماری تشخیص داده شد، استراتژی‌هایی برای کمک به غلبه بر بعضی از چالش‌‌های ناشی از آن در مدرسه و زندگی به بیمار آموزش داده می‌شود.
بیشتر بخوانید : بیماری ویلسون؛ از زرد شدن پوست و تورم پاها تا کبودی و خونریزی طولانی
علت ایجاد اختلال نوشتن در بزرگسالان و کودکان
اگر دیسگرافیا در دوران کودکی ظاهر شود، معمولا نتیجه مشکلی در کدگذاری ارتوگرافی (orthographic) است. کدگذاری ارتوگرافی جنبه‌ای از حافظه فعال است که به ما این امکان را می‌دهد که کلمات نوشته شده را برای همیشه به خاطر بسپاریم و نحوه حرکت دست‌ها یا انگشتان را برای نوشتن آن کلمات تنظیم کنیم.
در اثر اختلال نوشتن، کودکان یا بزرگسالان برای برنامه‌ریزی و اجرای نوشتن جملات، کلمات و حتی حروف مشکل دارند. اینطور نیست که بیمار نمی‌داند چگونه حروف و کلمات را بخواند، بنویسد یا آن‌ها را تشخیص دهد؛ بلکه مغز در پردازش کلمات و نوشتن مشکل دارد.
هنگامی که اختلال نوشتن در بزرگسالان ایجاد می‌شود، علت آن معمولا سکته مغزی یا سایر آسیب‌های مغزی است. به طور خاص آسیب به لوب جداری چپ مغز منجر به دیسگرافیا می‌شود.
هر فردی دارای یک لوپ جداری راست و چپ در قسمت بالایی مغز است که هر کدام از آن‌ها با طیفی از مهارت‌ها مانند خواندن، نوشتن و پردازش حسی مانند درد، گرما و سرما مرتبط هستند. آسیب به این قسمت‌ها باعث بروز اختلالاتی در وظایف آن می‌شود.
دیسگرافیا به دلیل مشکلات مغزی ایجاد می‌شود، پس می‌توان این اختلال را در دسته بیماری‌های اعصاب و روان جای داد.
بیشتر بخوانید : فلج مغزی یا سی پی؛ انواع فلج مغزی کدام است و علائم هر یک چیست؟
افراد در معرض خطر ابتلا به اختلال نوشتن
محققین هنوز در حال مطالعه در مورد علت ایجاد بعضی ناتوانایی‌های یادگیری مانند دیسگرافیا در کودکان هستند. ناتوانی‌های یادگیری، اغلب در بین اعضای خانواده‌ها دیده می‌شوند (عوامل وراثتی) یا به رشد قبل از تولد کودک، مانند تولد زودهنگام آن مرتبط هستند.
کودکان مبتلا به دیسگرافیا اغلب ناتوانی‌های یادگیری دیگری نیز دارند. به عنوان مثال داشتن اختلال کم توجهی بیش فعالی یا attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) ممکن است خطر ابتلا به دیسگرافیا را افزایش دهد. به این دلیل که توجه با توانایی نوشتن و خواندن ارتباط نزدیکی دارد.
سایر ناتوانی‌های یادگیری مرتبط با اختلال نوشتن شامل:
- نارساخوانی (مشکل در خواندن)
- ناتوانی یادگیری زبان شفاهی و نوشتاری یا OWL (oral and written language)
علائم OWL شامل مشکل در قرار دادن کلمات به ترتیب صحیح در جمله و مشکل در به خاطر سپردن کلمات است.
بیشتر بخوانید : درمان تشنج، انواع، عوارض و ۴ علت اصلی این اختلال
ارتباط و تفاوت اختلال نوشتن و نارساخوانی
نارساخوانی نوعی اختلال خواندن و نارسانویسی یک اختلال نوشتاری است؛ اما گاهی این دو اختلال با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند؛ زیرا احتمال دارد افراد مبتلا به نارساخوانی در نوشتن و املای خود نیز مشکل داشته باشند.
شاید فردی هر دو اختلال را با هم داشته باشد؛ اما مهم است که هر کدام از آن‌ها درست تشخیص داده شوند تا فرد تحت درمان مناسب قرار گیرد.
بیشتر بخوانید: آزمایش اوتیسم چیست و چرایی نیاز به انجام تست غربالگری
علائم اختلال نوشتن
دست خط ناخوانا یکی از نشانه‌های رایج دیسگرافیا است؛ اما همه افراد با دست خط ناخوانا این اختلال را ندارند. همچنین امکان دارد که فردی در صورت داشتن دیسگرافیا، دستخط منظمی داشته باشد، اگرچه ممکن است برای نوشتن منظم، زمان و تلاش زیادی صرف کند.
بیشتر بخوانید: درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان با روش‌ها و تکنیک‌ها استاندارد
برخی از ویژگی‌های رایج اختلال نوشتن عبارتند از:
- املای غلط
- ترکیبی از حروف شکسته و چاپی
- اندازه و فاصله نامناسب حروف
- مشکل در کپی کردن کلمات
- نوشتن آهسته یا پرزحمت
- مشکل در تجسم کلمات قبل از نوشتن آن‌ها
- وضعیت غیرعادی بدن یا دست هنگام نوشتن
- محکم گرفتن خودکار یا مداد که باعث گرفتگی دست می‌شود
- نگاه کردن به دست حین نوشتن
- گفتن کلمات با صدای بلند حین نوشتن
- حذف حروف و کلمات از جمله‌ها
بیشتر بخوانید: درمان سندروم داون از دوران جنینی تا بزرگسالی با کاردرمانی
سایر عوارض و اثرات دیسگرافیا
افراد مبتلا به اختلال نوشتن اغلب در حین نوشتن با مشکل تمرکز روی چیزهای دیگر مواجه هستند. این موضوع یادداشت‌برداری را در طول کلاس یا جلسه دشوار می‌کند؛ زیرا تمام توجه فرد به ثبت هر کلمه روی کاغذ است و موارد دیگری که گفته می‌شود را ممکن است از قلم بیندازد.
در مواردی دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال به شلختگی یا تنبلی متهم می‌شوند؛ زیرا دستخطشان مرتب نیست. این موضوع بر عزت نفس آن‌ها تاثیر می‌گذارد و منجر به اضطراب، کمبود اعتماد به نفس و نگرش منفی نسبت به مدرسه می‌شود.
بیشتر بخوانید : انواع لکنت زبان و آشنایی با علل پیدایش لکنت کودکان و بزرگسالان
تشخیص اختلال نوشتن
تشخیص این اختلال اغلب به تیمی از متخصصان از جمله یک پزشک و روانشناس (متخصصی که با افرادی که دچار ناتوانی‌های یادگیری هستند کار کرده باشد) نیاز دارد. در بعضی موارد کاردرمانگر (فردی که برای بهبود یادگیری بیمار با او کار کرده است)، روانشناس مدرسه و معلم کودک در تشخیص اختلال کمک می‌کنند.
در ادامه با نحوه تشخیص این اختلال در کودکان و بزرگسالان آشنا خواهیم شد:
-
تست اختلال نوشتاری برای کودکان
بخشی از فرآیند تشخیص، شامل تست هوش و ارزیابی تحصیلی کودکان است. همچنین در مواردی تکالیف خاص مدرسه نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: درمان اوتیسم؛ بازی اثرگذارترین شیوه درمان
-
تست اختلال نوشتاری برای بزرگسالان
برای بزرگسالان نمونه‌هایی از تست‌های کتبی که توسط پزشک طراحی می‌شود، ارزیابی خواهند شد. در هنگام نوشتن پزشک برای جستجوی مشکلات در مهارت‌های حرکتی ظریف، تمامی حرکات بیمار را زیر نظر قرار می‌دهد. در مواردی از بیمار خواسته می‌شود که کلمات را از منبعی به منبع دیگر کپی کند تا تشخیص داده شود که آیا بیمار دچار مشکلات پردازش زبان هست یا خیر.
بیشتر بخوانید : اوتیسم یا اختلال درخودماندگی چیست؟
چرا تشخیص دیسگرافیا حیاتی است؟
حتی در عصر دیجیتال نیز دستخط یک مهارت مهم برای موفقیت در کلاس درس و حرفه شغلی افراد تلقی می‌شود. با دیسگرافیا، نوشتن و سایر مهارت‌های نوشتاری اساسی دشوار است و باعث می‌شود افراد مبتلا به آن از همسالان خود عقب بماند.
همچنین عمل نوشتن به مغز کمک می‌کند تا اطلاعات را به خاطر بسپارد و سازماندهی و پردازش کند. وقتی عمل فیزیکی نوشتن، چالش برانگیز باشد، کودک نمی‌تواند به طور موثر آنچه می‌داند را نشان دهد. در این حالت دانش‌آموز مبتلا به دیسگرافیا ممکن است در امتحان مردود شود، زیرا نمی‌تواند افکار و پاسخ‌های خود را روی کاغذ بنویسد.
بیشتر بخوانید: سندروم داون یا نشانگان داون چیست؟ آیا سندروم داون ارثی است؟
روش‌های درمانی در دسترس برای اختلال نوشتن
یکی از بهترین روش‌های درمانی برای اختلالات رشدی، کاردرمانی است. این روش در بهبود مهارت‌های نوشتاری به افرادی که دچار دیسگرافیا هستند کمک می‌کند. تمرینات اختلال نوشتن و فعالیت‌های درمانی مناسب برای این نارسایی شامل:
- گرفتن مداد یا خودکار در دست به روش جدید برای راحت‌تر شدن نوشتن
- کار با خاک رس برای مدل‌سازی
- ردیابی حروف در خمیر بازی
- رسم خطوط دارای پیچ و خم
- انجام پازل‌های اتصال نقاط و حروف به هم
همچنین تمرینات دیگری برای اختلال نوشتن وجود دارد که کودکان و بزرگسالان می‌توانند با کمک آن‌ها حروف و جملات را به صورت منظم روی کاغذ کنار هم قرار دهند. باید اشاره کرد که اگر در کنار دیسگرافیا، ناتوانی‌های یادگیری یا مشکلات سلامتی دیگری نیز وجود داشته باشد، گزینه‌های درمانی باید این شرایط را نیز در نظر بگیرند.
بازی درمان اختلال نوشتن
مجموعه‌ای از بازیها توسط محققین طراحی شده است که بر تحریک بخش‌هایی از مغز که در اختلال یادگیری دخالت دارند، تاثیر می‌گذارند. این کار باعث درمان بعضی اختلالات و پیشگیری از تعدادی از آن‌ها می‌شود.
از جمله این بازیها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازی‌های دقت و توجه
دقت کودک در این بازیها تقویت و افزایش پیدا می‌کند.
- شباهت‌ها و تفاوت‌ها
این بازیها به پرورش ادراک دیداری کودک کمک می‌کنند.
- بازی‌های هماهنگی حرکتی-دیداری
این بازیها برای بهبود مهارت‌های دستی، هماهنگی دیداری-حرکتی و همچنین پیشگیری و درمان اختلالات یادگیری مفید هستند.
- بازی‌های تشخیص شکل از زمینه
در این بازی توانایی کودک در کشف شکل‌های پنهان، تقویت می‌شود و این تمرین به مهارت خواندن او کمک می‌کند.
زندگی با دیسگرافیا
برای برخی افراد، کاردرمانی و آموزش مهارت‌های حرکتی به بهبود توانایی نوشتن آن‌ها کمک می‌کند؛ اما این اختلال برای برخی افراد یک چالش مادام العمر است، مانند بزرگسالانی که دچار آسیب‌های شدید مغزی شده‌اند.
افرادی که کودک مبتلا به این نارسایی‌ها را دارند، مهم است که مدرسه و مراکز کمک درمانی مناسبی را برای آن‌ها پیدا کنند. همچنین پیشنهاد می‌شود که با معلمان مدرسه در مورد وضعیت کودک صحبت شود تا شرایطی را برای کودک در مدرسه نظر بگیرند.
بعضی از استراتژی‌های کلاس درس که ممکن است به کودک کمک کنند عبارتند از:
- استفاده از یادداشت‌های مشخص در کلاس درس
- استفاده از کامپیوتر برای یادداشت‌ها و سایر تکالیف
- امتحانات و تکالیف شفاهی به جای کتبی
- زمان اضافی برای تست‌ها و تکالیف
- ارائه نکات مهم درس یا تهیه صحبت‌های معلم سر کلاس به صورت چاپی، ضبط شده یا به صورت دیجیتال
- مداد یا سایر وسایل نوشتاری خاص برای سهولت در نوشتن
- استفاده از کاغذهای خط‌کشی شده
در صورتی که این راهکارها برای بیمار موثر نباشند، درمانگران روش‌های دیگر را امتحان خواهند کرد.
یادداشت پایانی
اختلالی وجود دارد که به آن اختلال نوشتن می‌گویند و در آن فرد دچار ناتوانی در یادگیری نوشتن است. به این صورت که فرد مبتلا نمی‌تواند افکار خود را به نوشتار تبدیل کند، کلمات یا جملات را درست بنویسد و گاهی در خواندن هم مشکل دارد.
باید اشاره کرد که در اغلب موارد اختلال نوشتن با ناتوانی‌های یادگیری دیگری مانند نارساخوانی یا اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) همراه است. در این حالت علاوه بر درمان دیسگرافیا، باید روی درمان اختلالات دیگر نیز کار شود.
برای درمان اختلال دیسگرافیا برنامه‌های آموزشی جامعی وجود ندارد؛ اما به طور معمول پزشکان از تکنیک‌هایی برای مدیریت چالش‌ها و بهبود مهارت‌های فرد مبتلا استفاده می‌کنند. بهترین روش درمان برای اختلال نوشتاری کودکان، استفاده از روش‌های کاردرمانی آمیخته با بازی است. سپاس از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.