بارداری خارج از رحم برای مادر خطرناک است؟
بارداری خارج از رحم یک بیماری در دسته زنان و زایمان است و زمانی اتفاق می‌افتد که تخم بارور خارج از رحم، معمولا در یکی از لوله‌های فالوپ کاشته می‌شود. لوله‌های فالوپ لوله‌هایی هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند. اگر یک تخمک در آن‌ها گیر کند، تبدیل به نوزاد نمی‌شود و در صورت ادامه بارداری خارج از رحم اتفاق می‌افتد که ممکن است سلامت فرد را به خطر اندازد.
متاسفانه نجات حاملگی امکان‌پذیر نیست و معمولا باید با استفاده از دارو یا عمل جراحی برداشته شود. در انگلستان از هر 90 بارداری 1 مورد بارداری خارج از رحم است. این حدود 11000 حاملگی در سال را شامل می‌شود.
بارداری خارج از رحم چه علائمی دارد
حاملگی خارج از رحم همیشه علائم ایجاد نمی‌کند و ممکن است فقط در طی یک اسکن معمول بارداری تشخیص داده شود. اگر این مشکل علائم داشته باشد، آن‌ها بین هفته‌های 4 تا 12 بارداری ظاهر می‌شوند.
علائم می‌تواند شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:
- از دست دادن پریود و سایر علائم بارداری
- درد پایین و یک طرف شکم
- خونریزی واژن یا ترشح آبکی قهوه‌ای
- درد در نوک شانه
- احساس ناراحتی در هنگام ادرار کردن یا دفع مدفوع
اما این علائم لزوما نشانه یک مشکل جدی نیستند. گاهی اوقات ممکن است به دلیل مشکلات دیگری ایجاد شوند.
چه زمانی باید از مشاوره پزشکی استفاده کرد؟
اگر کسی ترکیبی از هر یک از علائم فوق را داشته باشد، باید احتمال بارداری را در نظر بگیرد. حتی اگر آزمایش بارداری مثبت نباشد بهتر است با پزشک عمومی ملاقات کند.
پزشک عمومی در مورد علائم مادر سوال می‌کند و معمولا باید آزمایش بارداری انجام گیرد تا مشخص شود آیا مادر می‌تواند بارداری خارج از رحم داشته باشد یا این امر ممکن نیست.
امکان دارد مادر برای ارزیابی بیشتر به کلینیک تخصصی اولیه بارداری ارجاع داده شود، جایی که اصولا برای تایید تشخیص، سونوگرافی و آزمایش خون انجام خواهد شد.
چه زمانی باید از اورژانس کمک گرفت؟
در صورت مشاهده ترکیبی از:
- درد شدید، ناگهانی و شدید در شکم
- احساس سرگیجه شدید یا غش کردن
- احساس بیماری
- بسیار رنگ پریده به نظر رسیدن
این علائم ممکن است به این معنی باشد که لوله فالوپ باز شده (پاره شده است). چنین اتفاقی بسیار جدی است و جراحی برای ترمیم لوله فالوپ باید در اسرع وقت انجام شود.
پارگی می‌تواند زندگی را تهدید کند، اما خوشبختانه در صورت درمان سریع، قابل درمان است. مرگ و میر ناشی از پارگی اصولا بسیار نادر است.
بیشتر بخوانید: محاسبه سن بارداری؛ آموزش همه روش‌های تخمین زمان زایمان
نحوه درمان حاملگی خارج از رحم
3 روش اصلی برای بارداری خارج از رحم وجود دارد:
مدیریت پیش‌بینی
فرد تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرید و اگر تخم بارور شده به خودی خود حل نشود، از یکی از روش‌های زیر استفاده می‌شود.
دارو
تزریق داروی قدرتمندی به نام متوترکسات برای جلوگیری از رشد بارداری استفاده می‌شود.
جراحی
جراحی لاپاراسکوپی تحت بیهوشی عمومی برای برداشتن تخمک بارور، معمولا همراه با لوله فالوپ آسیب دیده انجام می‌شود.
مزایا و خطرات هر گزینه را به مادر می‌گویند. در بسیاری از موارد، براساس علائم و نتایج آزمایش‌هایی که انجام شده است، درمان خاصی توصیه می‌شود.
برخی از درمان‌ها ممکن است شانس فرد را برای باردار شدن طبیعی در آینده کاهش دهند، اگرچه اکثر زنان هنوز می‌توانند باردار شوند. در ادامه هر کدام از این روش‌ها را به صورت کامل توضیح خواهیم داد.
بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی بارداری با روش‌هایی که امتحان خود را پس داده اند
چه عواملی می تواند باعث حاملگی خارج از رحم شود؟
در بسیاری از موارد، مشخص نیست که چرا یک زن بارداری خارج از رحم را تجربه می‌کند. گاهی اوقات هنگامی اتفاق می‌افتد که مشکلی در لوله‌های فالوپ وجود دارد، مانند تنگ شدن یا مسدود شدن آن‌ها که می‌تواند موثر باشد.
موارد زیر همه با افزایش خطر حاملگی خارج از رحم همراه است:
بیماری التهابی لگن (PID)
التهاب دستگاه تناسلی زنان، معمولا در اثر عفونت مقاربتی (STI) ایجاد می‌شود
بارداری خارج از رحم قبلی
خطر بارداری خارج از رحم دیگر حدود 10 است
جراحی قبلی روی لوله‌های فالوپ
مانند یک روش عقیم‌سازی ناموفق زنان
درمان باروری مانند IVF
مصرف دارو برای تحریک تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک) می‌تواند خطر بارداری خارج از رحم را افزایش دهد
استفاده از روش‌های جلوگیری
باردار شدن هنگام استفاده از دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) یا سیستم داخل رحمی (IUS) برای پیشگیری از بارداری گاهی اتفاق می‌افتد. اما اگر این اتفاق رخ دهد، احتمال بارداری خارج از رحم بیشتر است.
افزایش سن
این خطر برای زنان باردار 35 تا 40 ساله بیشتر است
سیگار کشیدن
زنان همیشه نمی‌توانند از حاملگی خارج رحمی جلوگیری کنند، اما می‌توانند با استفاده از کاندوم در صورت عدم تلاش برای تولد نوزاد برای محافظت از خود در برابر بیماری‌های مقاربتی و با ترک سیگار در صورت سیگار کشیدن، خطر را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: ويار صبحگاهی بارداری ، راه هاي كنترل ويار صبحگاهي در بارداری
علائم بارداری خارج از رحم
همان‌طور که اشاره شد، علائم حاملگی خارج رحمی معمولا بین هفته‌های 4 تا 12 بارداری بروز می‌کند. برخی از زنان در ابتدا هیچ علامتی ندارند. آن‌ها ممکن است متوجه نشوند که حاملگی خارج رحمی دارند تا زمانی که اسکن اولیه مشکل را نشان دهد یا بعدا علائم جدی‌تری ایجاد شود.
در صورت از دست دادن پریود، انجام تست حاملگی مثبت و داشتن علائم دیگر بارداری علاوه بر علائم ذکر شده در زیر ممکن است بارداری خارج از رحم رخ داده باشد.
خونریزی واژن
معمولا خونریزی واژینال با پریود معمولی متفاوت است. اغلب شروع و متوقف می‌شود و ممکن است آبکی و رنگ قهوه‌ای تیره داشته باشد. برخی از زنان این خونریزی را با یک قاعدگی منظم اشتباه می‌گیرند و متوجه نمی‌شوند که باردار هستند.
خونریزی واژینال در دوران بارداری نسبتا شایع است و لزوما نشانه یک مشکل جدی نیست، اما در صورت مواجهه با آن باید به دنبال مشاوره پزشکی بود.
درد شکم
فرد ممکن است درد شکم را معمولا در یک طرف تجربه کند. این درد امکان دارد به طور ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود و شاید مداوم باشد یا بیاید و برود.
درد شکم می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، از جمله مشکلات معده یا گازهای معده، بنابراین لزوما به این معنی نیست که فرد حاملگی خارج رحمی دارد. اما در صورت داشتن درد و فکر اینکه ممکن است فرد باردار باشد، باید از پزشک مشاوره گرفت.
درد نوک شانه
درد نوک شانه یک درد غیرمعمول است، درد در آنجا که شانه به پایان می‌رسد و بازو شروع می‌شود، پدیدار خواهد شد. دقیقا مشخص نیست که چرا این اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند نشانه‌ای از حاملگی خارج از رحم باشد که باعث ایجاد خونریزی داخلی می‌شود.
ناراحتی هنگام دفع
هنگام دفع در مجرای ادرار یا مدفوع ممکن است درد تجربه شود. همچنین ممکن است اسهال پدید بیاید. برخی تغییرات در الگوی مثانه و روده در دوران بارداری طبیعی است و این علائم می‌تواند ناشی از عفونت‌های ادراری و مشکلات معده باشد.
اما هنوز هم ایده خوبی است که در صورت مشاهده این علائم و تصور اینکه ممکن است بارداری اتفاق افتاده باشد، به دنبال مشاوره پزشکی باشید.
علائم پارگی
در برخی موارد حاملگی خارج از رحم می‌تواند آن‌قدر بزرگ شود که لوله فالوپ را باز کند که به پارگی معروف است. پارگی بسیار جدی است و جراحی برای ترمیم لوله فالوپ باید در اسرع وقت انجام شود.
علائم پارگی شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- درد شدید و ناگهانی در شکم
- احساس سرگیجه شدید یا غش کردن
- احساس بیماری
- بسیار رنگ پریده به نظر رسیدن
بیشتر بخوانید: عوارض کم تحرکی زنان باردار چیست؟
تشخیص بارداری خارج از رحم
تشخیص حاملگی خارج رحمی تنها از طریق علائم دشوار است، زیرا آن‌ها می‌توانند مشابه سایر بیماری‌ها باشند. پزشک عمومی ممکن است فرد را معاینه کرده و درخواست انجام آزمایش بارداری دهد.
اگر علائم حاملگی خارج از رحم و آزمایش مثبت بارداری وجود داشته باشد، ممکن است بیمار برای آزمایش بیشتر به خدمات ارزیابی اولیه حاملگی ارجاع داده شود.
سونوگرافی واژن
بارداری خارج رحمی معمولا با انجام سونوگرافی ترانس واژینال تشخیص داده می‌شود که شامل قرار دادن یک کاوشگر کوچک در واژن است. پروب آن‌قدر کوچک است که به راحتی می‌توان آن را وارد کرد و نیازی به بی‌حسی موضعی ندارد.
این کاوشگر، امواج صوتی از خود ساطع می‌کند که به عقب باز می‌گردند و تصویری نزدیک از دستگاه تولید مثل روی یک مانیتور ایجاد می‌کنند.
این سونوگرافی اغلب نشان می‌دهد که آیا تخمک بارور شده در یکی از لوله‌های فالوپ کاشته شده است، اگرچه گاهی اوقات تشخیص آن بسیار دشوار است.
آزمایش خون
آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون حاملگی گنادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) نیز ممکن است دو بار با فاصله 48 ساعت انجام شود تا مشخص شود که چگونه سطح آن در طول زمان تغییر می‌کند.
این می‌تواند روشی مفید برای تشخیص حاملگی‌های خارج رحمی باشد که در حین سونوگرافی یافت نمی‌شود، زیرا سطح hCG در طول زمان پایین‌تر و کندتر از حاملگی‌های معمولی افزایش می‌یابد. همچنین نتایج آزمایش می‌تواند در تعیین بهترین درمان برای حاملگی خارج از رحم مفید باشد.
جراحی لاپاراسکوپی
اگر هنوز مشخص نیست که آیا حاملگی خارج رحمی رخ داده یا محل بارداری مشخص نیست، ممکن است لاپاراسکوپی انجام شود.
این نوع جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و شامل ایجاد یک برش کوچک در شکم و قرار دادن لوله مشاهده به نام لاپاراسکوپ است. پزشک از لاپاراسکوپ برای بررسی مستقیم رحم و لوله‌های فالوپ استفاده می‌کند.
اگر حاملگی خارج رحمی در حین عمل تشخیص داده شود، ممکن است از ابزارهای جراحی کوچک برای برداشتن آن استفاده شود تا از احتمال عمل دوم در آینده جلوگیری کنند.
بیشتر بخوانید: هفته هفتم بارداری و مهم ترین نکات هفته هفتم
درمان بارداری خارج از رحم
متاسفانه، جنین (جنین در حال رشد) را نمی‌توان در حاملگی خارج رحمی نجات داد. درمان معمولا برای برداشتن حاملگی قبل از بزرگ شدن نیاز است.
گزینه‌های اصلی درمان عبارتند از:
مدیریت پیشگیرانه
وضعیت با دقت کنترل می‌شود تا ببیند آیا درمان لازم است یا خیر.
دارو
دارویی به نام متوترکسات برای جلوگیری از رشد بارداری استفاده می‌شود.
جراحی
جراحی برای برداشتن حاملگی، معمولا همراه با لوله فالوپ آسیب دیده استفاده می‌شود.
این گزینه‌ها هر کدام مزایا و معایبی دارند که پزشک در مورد آن‌ها صحبت خواهد کرد. آن‌ها بسته به عواملی مانند علائم، اندازه جنین و سطح هورمون بارداری (گنادوتروپین کوریونی انسانی، یا hCG) در خون، مناسب‌ترین گزینه را برای شما توصیه می‌کنند.
مدیریت مورد انتظار
اگر هیچ علائمی نیست یا علائم خفیفی وجود دارد و بارداری بسیار کوچک است یا نمی‌توان آن را پیدا کرد، ممکن است فقط نیاز به نظارت دقیق وجود داشته باشد. زیرا احتمال زیادی وجود دارد که بارداری به خودی خود حل شود. این عملکرد به عنوان مدیریت انتظار شناخته می‌شود.
به احتمال زیاد موارد زیر اتفاق می‌افتد:
مادر به طور منظم آزمایش خون انجام می‌دهد تا بررسی کند که سطح hCG در خون او در حال کاهش است تا زمانی که دیگر هورمون پیدا نشود، به این موارد نیاز خواهد داشت.
در صورت کاهش سطح هورمون یا افزایش آن، ممکن است به درمان بیشتری نیاز داشته باشد.
فرد معمولا خونریزی واژینال دارد تا زمانی که این کار متوقف نشود، از نوار بهداشتی یا حوله باید به جای تامپون استفاده کند.
ممکن است کمی درد شکم را تجربه کند، برای تسکین این بیماری پاراستامول مصرف می‌کنند.
در صورت بروز علائم شدیدتر به او گفته می‌شود که چه باید بکند.
مزیت اصلی نظارت این است که هیچ عارضه جانبی درمان را تجربه نخواهد کرد. اما هنوز یک خطر کوچک وجود دارد که یک لوله فالوپ باز شود (پاره شود) و در نهایت ممکن است به درمان نیاز داشته باشد.
بیشتر بخوانید: مصرف شیرینی در دوران بارداری باید چگونه باشد؟
داروی باردای خارج از رحم
اگر بارداری خارج از رحم زود تشخیص داده شود اما نظارت فعال مناسب نباشد، ممکن است درمان با دارویی به نام متوترکسات توصیه شود.
این امر با جلوگیری از رشد حاملگی عمل می‌کند. این دارو فقط یکبار به باسن تزریق می‌شود. بعد از درمان نیازی به ماندن در بیمارستان وجود ندارد، اما آزمایش‌های منظم خون برای بررسی کارآیی درمان انجام می‌شود.
دوز دوم گاهی اوقات مورد نیاز است و در صورت عدم نتیجه ممکن است جراحی لازم باشد. فرد باید حداقل 3 ماه پس از درمان از روش‌های مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده کند. این امر به این دلیل است که اگر فرد در این مدت باردار شود، متوترکسات می‌تواند برای نوزاد مضر باشد.
جلوگیری از مصرف الکل تا زمانی که به مادر گفته نمی‌شود بی‌خطر است، بسیار مهم خواهد بود. زیرا نوشیدن بلافاصله پس از دریافت دوز متوترکسات می‌تواند به کبد آسیب برساند.
سایر عوارض جانبی متوترکسات عبارتند از:
- درد شکم، این معمولا خفیف است و باید ظرف یک یا دو روز از بین برود
- سرگیجه
- احساس و مریض بودن
- اسهال
همچنین احتمال پارگی لوله فالوپ بعد از درمان وجود دارد.
عمل جراحی حاملگی خارج از رحم
در بیشتر موارد، جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن حاملگی قبل از بزرگ شدن انجام می‌شود.
در طول لاپاراسکوپی:
- به فرد بیهوشی عمومی داده می‌شود، بنابراین تا زمان پایان کار فرد در خواب است
- برش‌های کوچک در شکم ایجاد می‌شود
- یک لوله مشاهده نازک (لاپاراسکوپ) و ابزار جراحی کوچک از طریق برش‌ها وارد می‌شوند
- اگر لوله دیگر رحم سالم به نظر برسد، کل لوله فالوپ حاوی حاملگی برداشته می‌شود در غیر این صورت، برداشتن حاملگی بدون برداشتن کل لوله ممکن است انجام شود
برداشتن لوله فالوپ آسیب دیده موثرترین درمان است و تصور نمی‌شود که شانس باردار شدن مجدد را کاهش دهد. پزشک پیش از این کار با بیمار صحبت می‌کند و از او سوال می‌شود که آیا با برداشتن لوله موافقت می‌کند یا خیر.
اکثر زنان می‌توانند چند روز پس از جراحی بیمارستان را ترک کنند، اگرچه بهبودی کامل 4 تا 6 هفته طول می‌کشد. اگر لوله فالوپ قبلا پاره شده باشد، نیاز به جراحی اورژانسی وجود دارد.
در صورت امکان، جراح یک برش بزرگ‌تر در شکم ایجاد می‌کند (لاپاروتومی) تا خونریزی را متوقف کرده و لوله فالوپ را ترمیم کند. پس از هر دو نوع جراحی، اگر گروه خونی فرد RhD منفی باشد، درمانی به نام پیشگیری از رزوس ضد D تجویز می‌شود. این درمان شامل تزریق دارویی است که به جلوگیری از بیماری رزوس در بارداری‌های آینده کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید : خوردن ماهی در بارداری، راه‌کارهای خوردن ماهی در دوران بارداری
کمک و پشتیبانی پس از بارداری خارج از رحم
از دست دادن حاملگی می‌تواند ویرانگر باشد و بسیاری از زنان همان احساس غم و اندوهی را دارند که گویی یکی از اعضای خانواده یا شریک زندگی خود را از دست داده‌اند.
داشتن این احساسات برای چند ماه غیرمعمول نیست، اگرچه معمولا با گذشت زمان بهبود می‌یابد. مطمئن شوید که به خود و همسرتان فرصت می‌دهید تا ناراحتی خود را تخلیه کنید.
اگر شما یا همسرتان در حال تلاش برای کنار آمدن با این فقدان هستید، ممکن است لازم باشد تا از حمایت یا مشاوره حرفه‌ای بهره‌مند شوید. در این مورد با پزشک عمومی خود صحبت کنید. گروه‌های حمایتی برای افرادی که تحت تاثیر از دست دادن حاملگی قرار گرفته‌اند نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
تلاش برای تولد بچه دیگر
ممکن است زمانی که زن و شوهر از نظر جسمی و روحی آماده هستند، بخواهند برای بچه دیگری تلاش کنند. احتمالا به آن‌ها توصیه می‌شود که صبر کنند تا حداقل دو دوره پریود بعد از درمان داشته باشند.
اگر مادر تحت درمان با متوترکسات قرار گرفت، معمولا توصیه می‌شود حداقل سه ماه صبر کند، زیرا اگر در این مدت باردار شود، دارو می‌تواند به نوزاد او آسیب برساند.
اکثر زنانی که بارداری خارج از رحم داشته‌اند، حتی اگر لوله رحمی را برداشته بردارند می‌توانند دوباره باردار شوند. به طور کلی 65 درصد از زنان طی 18 ماه پس از بارداری خارج از رحم به یک بارداری موفق می‌رسند. گاهی اوقات، ممکن است لازم باشد از درمان باروری مانند IVF استفاده شود.
اگرفرد قبلا باردار شده باشد، احتمال بارداری خارج از رحم دیگر بیشتر است، اما این خطر هنوز اندک به شمار می‌رود چراکه حدود 10 درصد است.
اگر مادر دوباره باردار شود، بهتر است در اسرع وقت به پزشک عمومی خود اطلاع دهد تا اسکن‌های اولیه انجام شدع و همه چیز خوب باشد.
در این مقاله به بررسی بارداری خارج از رحم پرداختیم. مشکلی گروهی از مادران که با آن برخورد می‌کنند. هنوز دلیل و علت خاصی برای این اتفاق مشخص نشده است، اما چگونگی رخ دادن آن را می‌شناسند. روش‌های مختلفی برای درمان بارداری خارج از رحم وجود دارد، اما متاسفانه هیچ‌کدام از این موارد نمی‌تواند به نگهداری جنین ختم شود.