12 تاثیر اعتیاد بر کودکان در خانواده‌هایی با والدین معتاد
تاثیر اعتیاد بر کودکان از تاثیری که این بیماری مخرب بر خود والدین و فرد مصرف‌کننده می‌گذارد بیشتر است. والدین خود انتخاب کرده‌اند که این زندگی را داشته باشند؛ اما کودکان بدون اطلاع و انتخاب پا به این زندگی گذاشته‌اند و در این مورد هیچ تقصیری ندارند.
از تاثیر اعتیاد بر کودکان از نوزاد تا نوجوان و حتی جوانان می‌توان به مشکلات روحی، روانی و جسمی مختلف اشاره کرد. بیشتر کودکان به دلیل اعتیاد والدین خود دچار مشکلات رشد فیزیکی، جسمی و حتی مغزی می‌شوند.
در این مطلب از مجله علمی سیوطب به بررسی تاثیر اعتیاد بر کودکان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به موضوع این مقاله
- اعتیاد والدین اثرات مختلفی بر رشد کودک از لحاظ جسمی، ذهنی و عاطفی می‌گذارد
- در خانه‌ای که والدین معتاد هستند، محیط خانه پر از هرج و مرج و ناامنی است
- رشد عصبی و عاطفی کودکان با هم مرتبط است و در صورت آسیب در یکی، دیگری نیز آسیب می‌بیند
- احساس تنهایی و طردشدگی از جمله احساسات کودکان درگیر با والدین معتاد است
بیشتر بخوانید: مشکلات خانواده یک معتاد و ۵ نمونه از مهمترین اثرات این بیماری
اثرات اعتیاد بر کودکان
مهم نیست که از چه صفاتی برای توصیف اعتیاد به مواد مخدر استفاده می‌کنید، اثرات آن بر خانواده، دوستان و دیگران اغلب ویران‌گر و دلخراش است. ابعاد جسمی، روانی و معنوی اعتیاد نوعی دید تونلی به معتاد می‌دهد و آن‌ها از هیچ هزینه‌ای برای ادامه مصرف مواد خود دریغ نمی‌کنند – حتی اگر به این معنی باشد که کسانی را که بیشتر دوستشان دارند پشت سر بگذارند.
تاثیرات سوء مصرف مواد مخدر به صورت ویژه در فرزندان افراد دچار اعتیاد، بیشتر است. باید گفت که این دسته از کودکان طیف وسیعی از مشکلات و کمبودها را تجربه می‌کنند که از غفلت‌های جزئی تا بزرگ در نیازهای جسمی و عاطفی تا آزار جسمی، ذهنی و حتی در مواردی جنسی را در بر می‌گیرد. در ادامه بیشتر در مورد تاثیر اعتیاد بر کودکان صحبت خواهیم کرد.
بیشتر بخوانید : ترک متادون سخت است؛ اما نه با این ۷ روش|ترک متادون در ۵۰ روز
حقایقی در مورد اثرات سوء مصرف مواد مخدر والدین بر کودکان
برای درک بهتر تاثیر اعتیاد بر کودکان می‌توان آمارها و اطلاعات به دست آمده زیر را بررسی و عنوان کرد:
- طبق آمار تخمین زده می‌شود که حدود 12درصد از کودکان آمریکایی با والدینی زندگی می‌کنند که به الکل یا مواد مخدر اعتیاد دارند
- حدود 3 میلیون کودک زیر 18 سال در آمریکا حداقل با یکی از والدین معتاد خود زندگی می‌کنند
- سالانه حدود 400000 نوزاد قبل از تولد در معرض مواد مخدر قرار می‌گیرند
بیشتر بخوانید : پیشگیری از اعتیاد با ۱۹ راهکار ارائه شده برای نوجوانان
معرفی چند نمونه از اثرات اعتیاد بر کودکان
اعتیاد والدین اثرات مختلفی بر رشد کودک از لحاظ جسمی، ذهنی و عاطفی می‌گذارد. در ادامه به توضیح این اثرات خواهیم پرداخت:
بیشتر بخوانید: ترک اعتیاد، بهترین روش برای عبور از ناممکن‌ها
1. اثرات فیزیکی اعتیاد والدین بر کودکان
برای فرزندان دارای والدین معتاد، اثرات فیزیکی اغلب قبل از تولد شروع می‌شود؛ به عنوان مثال مادری که در دوران بارداری مواد مصرف می‌کند. اثرات مصرف اعتیاد و مواد مخدر در دوران بارداری به صورت زیر است:
- نقص فیزیکی
- کاهش رشد
- ناهنجاری اندام‌های حیاتی
- اختلالات روانی، دلبستگی یا توجه
همچنین از دیگر اثرات فیزیکی این بیماری بر کودکان این است که در صورتی که والدین نتوانند از خود مراقبت کنند و مایحتاج خانه (خوراک، پوشاک و لوازم اولیه زندگی) را تهیه کنند، کودک از نظر تغذیه‌ای، روحی، عاطفی و حتی برطرف شدن امکانات مورد نیاز خود دچار مشکل خواهد شد.
در صورت عدم توانایی والدین در مراقبت از خود و کودک، احتمال دارد که کودک به انواع بیماری‌های جسمی مانند سوء تغذیه، کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها، کاهش رشد و همچنین بیماری‌های روحی مبتلا شود.
کودکان همچنین می‌توانند به دلیل اعتیاد والدین خود، به بیماری‌های مبتنی بر اضطراب مانند آسم یا میگرن مبتلا شوند. علاوه بر این احتمال دارد که والدین بر اثر استفاده از مواد مخدر احساسات اخلاقی خود را از دست بدهند و باعث آزار کلامی، فیزیکی یا جنسی کودک شوند.
یکی دیگر از تاثیرات اعتیاد بر کودکان، ایجاد احساس تنهایی و انزوای شدید کودک است؛ زیرا والدین انرژی خود را برای تهیه و مصرف مواد می‌گذارند و نه برای کودک خود. در نتیجه، کودکان ممکن است به افسردگی عمیق مبتلا شوند و این موضوع امکان دارد منجر به رفتارهای خودآزاری مانند خودزنی یا اقدام به خودکشی در آن‌ها شود.
بیشتر بخوانید : مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد؛ آگاهی از نان شب واجب‌تر است
2. اثرات ذهنی اعتیاد بر کودکان
در خانه‌ای که والدین معتاد هستند، محیط خانه پر از هرج و مرج و ناامنی است. در این شرایط عملکرد تحصیلی کودکان به دلیل عدم تمرکز بر درس و مدرسه کاهش پیدا می‌کند. در مواردی نیز دیده می‌شود که در صورت موفقیت تحصیلی یا اجتماعی به دلیل عدم تشویق و حمایت والدین، کودک از ادامه مسیر سر باز می‌زند و آن را رها می‌کند.
همچنین تاثیر اعتیاد بر کودکان باعث بروز رفتارهای زیر در آن‌ها خواهد شد:
- عدم توجه و احترام به نظم و انضباط به دلیل عدم رعایت این موارد از طرف والدین
- عدم توجه به ظاهر و لباس‌های خود به دلیل دیدن والدین در وضعیت‌های ظاهری بد
- عدم احترام به افراد و اقتدار دیگران به دلیل مشاهده رفتارهای نادرست والدین معتاد خود با افراد دیگر
- مشکلات توجه، اعتماد و حتی مشکل در دوستی با دیگران
- فرار از خانه برای رهایی از وضعیتی که در آن زندگی می‌کردند
- پناه بردن به آدم‌ها و دوستان نامناسب و حتی ازدواج‌های زود هنگام
- و از همه مهمتر سوق پیدا کردن کودک به سمت مصرف مواد مخدر
بیشتر بخوانید : مضرات ویپ، پاد و سیگار الکترونیکی؛ بی ضرر یا خطرناک‌تر از حد انتظار؟
3. اثرات عاطفی اعتیاد بر کودکان
دقیقا مانند تاثیرات فیزیکی اعتیاد بر کودکان، تاثیرات عاطفی نیز در همان دوران بارداری و تولد احساس می‌شود. پیوند بین والدین و فرزند کاملا حیاتی است تا فرزندان بتوانند عمیقا مرتبط، متمرکز و دوست داشته شوند. یکی دیگر از اثرات تاثیر والدین معتاد روی فرزندان این است که اگر این والدین به الگوی جدایی خود ادامه دهند، فرزندانشان در نهایت دچار مشکلات اعتماد عمیقی می‌شوند و از دنیای اطراف خود جدا خواهند شد.
بیشتر بخوانید : ترک اعتیاد، بهترین روش برای عبور از ناممکن‌ها
باید گفت که با بزرگ شدن کودک، درگیری‌های عاطفی بزرگی را در رابطه با مصرف مواد والدین خود احساس می‌کنند. از یک طرف آن‌ها ممکن است احساس کنند که باید از والدین خود مراقبت کنند و با احساس گناه و شرم زیاد مواجه شوند. در مواردی کودکان فکر می‌کنند که آن‌ها عامل مشکلات سوء مصرف والدین خود هستند.
نقش حمایتی که فرزندان (معمولا فرزندان بزرگ خانواده) در مراقبت از والدین معتاد و حتی دیگر خواهران و برادران خود متحمل می‌شوند، بسیار استرس‌زا است و در مواردی اضطراب و مشکلات زیادی را برای این دسته از فرزندان ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید : رفتار با جوان سیگاری و دقت به ۹ دام خاکستری در اعتیاد نوجوانان
4. تجربیات ذهنی و جسمی بد کودکان
به طور کلی دیدن والدینی که رفتار و عمل طبیعی ندارند و مقایسه آن‌ها با والدین سایر دوستان و آشنایان برای کودک عجیب و دردناک است. در سال‌های ابتدایی که کودک توانایی تشخیص بد و خوب را ندارد شاید متوجه این تفاوت بین والدین معتاد و سالم نشود؛ اما با بزرگ‌تر شدن و فهمیدن این موضوع کم کم به آسیب‌هایی که در معرض آن بوده پی می‌برد.
بیشتر بخوانید : ترک سیگار را همین الان شروع کنید | اتفاقاتی که پس از ترک برایتان رخ می‌دهند
5. تاثیر اعتیاد بر کودکان و اختلال در رشد مغز آن‌ها
وقتی رشد جسمی و حتی روحی کودک به صورت استاندارد پیشرفت نکند، احتمال ابتلای کودک به اختلالات مغزی و عصبی وجود دارد. باید گفت که زمانی که رشد عصبی مختل می‌شود؛ رشد عاطفی نیز به دنبال آن دچار مشکل خواهد شد. در چنین مواردی این اختلالات خود را به صورت اختلالات شخصیتی، خلقی یا مشکلات اجتماعی نشان می‌دهند.
در بیشتر موارد این نوع اختلالات باعث سوق پیدا کردن کودک به سمت مصرف مواد مخدر، الکل یا رفتارهای پرخطر می‌شوند.
بیشتر بخوانید : ترک شیشه؛ از درمان سرپایی تا رفتار درمانی و مدل ماتریکس
تاثیر اعتیاد بر کودکان و چند نمونه از تجربیات بد آن‌ها
از جمله تجربیات ناخوشایند و تاثیر اعتیاد بر کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. غفلت از کودک
والدین دچار اعتیاد بیشتر وقت خود را صرف مصرف مواد مخدر یا نوشیدن الکل می‌کنند، در نتیجه زمانی را برای بازی، صحبت کردن، رفع نیازهای اساسی (غذا درست کردن، تهیه لباس و حتی شستن لباس‌های کثیف کودک) ندارند. در چنین مواردی کودک دچار کمبود عاطفی، جسمی و روانی خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ترک آلپرازولام یا زاناکس با ۴ روش درمانی مطمئن و کم عوارض
2. سوء استفاده از کودک
در مواردی والدین به دلیل مشکل خود، بار زندگی را بر دوش فرزندشان قرار می‌دهند و از او توقع انجام امور مربوط به خانه را دارند.
3. بدرفتاری و آزار جسمی
در موارد شدید بیماری اعتیاد امکان بدرفتاری، آزار جسمی و حتی جنسی والدین از کودکان وجود دارد. در چنین شرایطی کودک در خانه احساس امنیت نمی‌کند و این موضوع در رفتار او در اجتماع نیز تاثیر می‌گذارد.
4. عدم لذت از دوران کودک
در بیشتر موارد کودکان خانواده‌هایی که والدین معتاد دارند، دوران کودکی دلنشینی ندارند و با توجه به مشکلات در خانه نمی‌توانند بچگی کنند. در چنین مواقعی تاثیر اعتیاد بر کودکان این است که سریع بزرگ می‌شوند.
بیشتر بخوانید : ترک کلونازپام و کنترل علائم خطرناک قطع ناگهانی کلونوپین با ۳ مرحله اصلی
5. ایجاد اختلالات روانی مختلف در کودکان
اعتیاد در خانواده باعث ایجاد اختلالات روانی و همچنین مشکلات اعصاب و روان در کودکان می‌شود. یکی از اختلالات رایج در این کودکان، اختلال استرس پس از سانحه است.
6. پنهان کردن مشکل خانواده
کودکان در مواجهه با هرج و مرج و زندگی غیرقابل پیش بینی خانوادگی خود پیام‌های متناقضی دریافت می‌کنند. در مواردی آن‌ها احساس گناه و شرم می‌کنند و تلاش می‌کنند ظاهر خانواده را از بیرون طبیعی جلوه دهند. همچنین در مواردی برای رفع نیازهای اولیه خود اقدام به کارکردن در سنین پایین می‌کنند.
بیشتر بخوانید : ۲۱ جایگزین سیگار برای جلوگیری از سرطان‌ریه + معجون‌های خانگی
7. احساس طرد شدن از طرف جامعه
رابطه‌های دوستانه و خانوادگی در خانواده‌های درگیر اعتیاد بسیار کم رنگ است و به همین دلیل این کودکان احساس تنهایی و طردشدگی می‌کنند. باید گفت که حس تنهایی و عدم درک شدن از جمله تاثیر اعتیاد بر کودکان است.
بیشتر بخوانید : تریاک، ماده‌ای شدیدا مخدر و آسیب‌زا
8. تجربه طلاق و جدایی در خانواده
میزان طلاق و جدایی در بین خانواده‌های دارای والدین معتاد زیاد دیده می‌شود. از این رو کودکان علاوه بر تحمل سختی و درد بیماری اعتیاد یکی از والدین خود، درد طلاق و از هم پاشیدگی خانواده را نیز باید تحمل کنند.
9. پذیرش سرزنش دیگران
در بیشتر موارد کودکان به دلیل رفتارهای نادرست والدین بیمار خود سرزنش دیگران را می‌پذیرند. همچنین در مواردی خود را به دلیل رفتارها، مصرف مواد مخدر والدین و حتی ترک خانه توسط آن‌ها سرزنش می‌کنند.
بیشتر بخوانید : ترک قلیان، عوارض احتمالی و فواید بسیار عدم مصرف تنباکو
10. الگوبرداری‌های نادرست از رفتار والدین
کودکان مانند دستگاه‌های ضبط صوت و تصویر هستند که هر چیزی که می‌بینند یا می‌شنوند را به خاطر می‌سپارند. به همین دلیل دیده می‌شود که برخی از کودکان پرورش یافته در خانواده‌های دارای والدین معتاد، رفتارهای نامناسبی را از خود نشان می‌دهند. از جمله تاثیر اعتیاد بر کودکان و رفتار آن‌ها عبارتند از:
- خشونت لفظی
- خشونت جسمی
- عدم احترام به دیگران؛ حتی بزرگسالان
- عدم رعایت نظافت شخصی، خانگی و محیطی
بیشتر بخوانید: ترک تریاک، سخت ولی ممکن
11. کمبود اعتماد به نفس، حتی در بزرگسالی
جو و فضای خانه‌های دارای والدین معتاد به گونه‌ای است که کودکان برای جلوگیری از عصبانیت و ناراحتی والدین بیمار خود از یکسری رفتارهای ساده و کودکانه خود محروم می‌شوند. در بیشتر موارد کودکان باید ساکت باشند تا فرد معتاد استراحت کند و عصبانی نشود. در چنین فضایی کودکان با ترس، دلهره و بدون اعتماد به نفس بزرگ می‌شود.
کمبود اعتماد به نفس ناشی از تاثیر اعتیاد بر کودکان گاهی تا بزرگسالی این کودک‌ها باقی می‌ماند و باعث عدم موفقیت و زندگی نرمال آن‌ها می‌شود.
بیشتر بخوانید : آدامس ترک سیگار؛ قبل از مصرف، همه عوارض آن را بدانید
12. مشکلات تحصیلی یا ترک تحصیل
تاثیر اعتیاد بر کودکان و آینده آن‌ها گاهی باعث خراب شدن و عدم دسترسی آن‌ها به رویاهایشان می‌شود. در بیشتر موارد والدین به دلیل مصرف مواد مخدر و نداشتن امکانات مالی از تحصیل کودک خود جلوگیری می‌کنند. همچنین در شرایط بد کودکان برای تامین مایحتاج خود (سایر خواهران و برادرنشان) اقدام به ترک تحصیل کرده و مشغول به کار می‌شوند.
بیشتر بخوانید : عوارض آدامس ترک سیگار را با رعایت این نکات محدود کنید
یادداشت پایانی
کودکانی که با والدین معتاد زندگی می‌کنند ممکن است چیزهایی ببینند که به آن‌ها آسیب می‌رساند یا درک آن کارها یا رفتارها برای کودک سخت باشد. در بیشتر موارد این دسته از کودکان کمبود محبت، توجه، عدم اعتماد، آرامش در خانه، ترس و سردرگمی را حس می‌کنند.
رویدادهای آسیب‌زا، غفلت والدین و احساسات جریحه‌دار شده در اغلب موارد از نظر عاطفی، رشدی و فیزیکی بر این کودکان تا بزرگسالی ادامه داشته و زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تاثیر اعتیاد بر کودکان بسیار زیاد و مهم بوده و آینده آن‌ها را تحت شعاع خود قرار می‌دهد.
سوالات متداول
تاثیر اعتیاد والدین بر تحصیل فرزندان چیست؟
در بیشتر مواقع این فرزندان ترک تحصیل می‌کنند تا خرج مخارج زندگی خود یا دیگر اعضای خانواده را تامین کنند.
اثر اعتیاد والدین بر سلامت روانی فرزندان چیست؟
فرزندان پرورش یافته در خانواده‌های دارای والدین معتاد بیشتر دچار اختلالات شخصیتی، اجتماعی و عاطفی می‌شوند.
تاثیر اعتیاد والدین بر پرخاشگری کودکان چیست؟
کودکان از رفتارهای والدین خود الگوبرداری می‌کنند و در مواردی رفتارهای پرخاشگرانه، عصبی و خشن از خود نشان می‌دهند.