بحران تنهایی سالمندان
تنهایی را می‌توان به عنوان «احساسی ذهنی و ناخواسته از فقدان یا از دست دادن همراهی» توصیف کرد. مهم است که تشخیص دهیم چه چیزی می‌تواند منجر به تنهایی شود. به ویژه در جمعیت آسیب‌پذیری مانند سالمندان. علاوه بر این، باید تشخیص دهیم که چه چیزی می‌تواند آن‌ها را قادر به دستیابی به کیفیت زندگی سالم‌تر و بهتر کند. پس برای تنهایی سالمندان دلایلی وجود دارد که می‌توان با راه‌کارهایی این مشکل را برطرف کرد.
علل تنهایی سالمندان
افراد مسن ممکن است با تغییر روابط خود، محیطی که در آن زندگی می‌کنند و سایر عوامل کلیدی در زندگی به مشکل حس تنهایی سالمندان برخورد کنند. براساس گزارشی از هر پنج کانادایی 65 ساله یا بزرگ‌تر یک نفر بیان می‌کند که گاهی اوقات یا به طور منظم احساس تنهایی می‌کند.
عواملی که می‌تواند باعث احساس تنهایی سالمندان شود
- تغییرات در شغل
- دورکاری در منزل
- مهاجرت به شهر جدید
- پایان دادن به رابطه
- مرگ همسر
- تنها زندگی کردن
- فقدان ارتباطات اجتماعی معنی‌دار
- داشتن مشکل در ایجاد و حفظ روابط
- وقت‌گذرانی با زوج‌ها و خانواده‌ها در زمان مجردی
- بیوه بودن یا طلاق گرفتن
- تجربه تنهایی در تعطیلات و روزهای تولد
- بازنشستگی
- منابع مالی محدود برای مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی
- منزوی کردن خود به دلیل احساس گناه یا نگرانی از بار اضافه بودن برای عزیزان
چه عواملی باعث افزایش تنهایی سالمندان می‌شود؟
تنهایی ممکن است با توجه به سن، هویت جنسیتی، گرایش جنسی و وضعیت رابطه در سالمندان تفاوت‌هایی داشته باشد. براساس گزارش‌های منتشر شده 40 درصد از بزرگسالان بالای 65 سال حداقل گاهی اوقات احساس تنهایی می‌کنند. به شکلی که میزان تنهایی به تدریج در میانسالی کاهش و در سنین بالا (یعنی 70 ≥ سال) افزایش پیدا می‌کند.
افزایش حس تنهایی برای سالمندان را می‌توان بر اساس تغییرات عمده زندگی در سنین بالا طبیعی حساب کرد. تنهایی به طور طبیعی منجر به کاهش کمیت و کیفیت روابط و در نهایت لذت‌بردن کمتر از زندگی می‌شود.
علاوه بر تفاوت بین گروه‌های سنی، زنان احساس تنهایی بیشتری نسبت به مردان دارند. اگرچه به نظر می‌رسد بخشی از این روند بر اساس تمرکز بیشتر زنان به روابط شخصی و ناراحتی از کیفیت پایین‌تر روابط باشد. همچنین زنان با توجه به طول عمر بیشتر نسبت به مردان بیشتر بیوه می‌شوند که این امر باعث شده زنان در خطر تنهایی قرار بگیرند. البته باید بدانیم که زنان متاهل بیشتر از مردان متاهل احساس تنهایی می‌کنند. اما در مقابل مردان مجرد بیشتر از زنان مجرد این حس را دارند.
راه‌های تشخیص احساس تنهایی سالمندان
اگر سالمندی را ملاقات کردید که تعدادی از گزینه‌های زیر را در او می‌بینید، می‌توانید مشکل تنهایی سالمندان را در وی تشخیص دهید.
- مشکلات در خواب (چگونه دلکوویو باعث بهبود خواب می شود)
- افزایش خرید به عنوان راهی برای پر کردن خلأ
- از دست دادن اشتها
- سطوح انرژی پایین
- کمتر رعایت کردن بهداشت شخصی
- افزایش یا کاهش ارتباطات
- افزایش زمان تنهایی یا عدم علاقه به مجالس اجتماعی
- اظهاراتی در مورد احساس تنهایی، انزوا یا دلتنگی برای عزیزان
- افزایش دفعات دوش آب گرم یا حمام گرم به عنوان راهی برای جبران کاهش تماس فیزیکی
- طرح مسائل و نگرانی‌های بهداشتی به عنوان راهی برای برقرار نکردن ارتباط اجتماعی
- ارتباط با غریبه‌ها از طریق اینترنت یا تلفن به عنوان راهی برای مقابله با تنهایی؛ اگرچه ممکن است این غریبه‌ها در تلاش برای کلاهبرداری از سالمند باشند
تحقیقات نشان می‌دهد با افزایش سن افراد، احتمال از دست دادن روابط شخصی و بدتر شدن عملکرد جسمانی آن‌ها بیشتر می‌شود. این امر نشان می‌دهد که افراد مسن باید بیشتر به علائم تنهایی توجه داشته باشند. از گفته‌های بالا می‌توان به این نتیجه رسید که احساس انزوا معمولا با افزایش سن بیشتر می‌شود.
از آنجایی که زنان بیشتر احساس تنهایی را ابراز می‌کنند، ممکن است علائم در آن‌ها مشهود باشد و آشکارا تصدیق شود. با این حال مردان معمولا نارضایتی خود را کمتر بیان می‌کنند. در نتیجه لازم است مردان برای دیده شدن علائم، تحت نظارت بیشتری باشند.
عوامل خطرساز برای سالمندانی که احساس تنهایی می‌کنند
با توجه به محرک‌های احتمالی تنهایی، عوامل خطر متعددی وجود دارد. این عوامل اغلب با احساس تنهایی سالمندان همراه است.
البته عوامل خطرساز ممکن است با علل احتمالی تنهایی همخوانی داشته باشند.
این مطالب نشان می‌دهد که عوامل اجتماعی، جمعیت شناختی و روانی-اجتماعی موجود در زندگی افراد می‌تواند به احتمال زیاد باعث افزایش احساس تنهایی در سنین بالا شود.
تحقیقات از منابع مختلف نشان می‌دهد که افراد مسن با نشانه‌های زیر بیشتر در معرض خطر احساس تنهایی سالمندان قرار دارند.
- سن بالاتر از 80 سال
- زندگی در مناطق روستایی با عدم دسترسی به منابع و خدمات جامعه
- زنان بیوه با توجه به میانگین طول عمر آن‌ها
- تحصیلات پایین، درآمد کم یا منابع مالی محدود که ممکن است فرصت‌های مشارکت اجتماعی را محدود کند
- تجربه تغییرات عمده زندگی (مانند بازنشستگی، زندگی دور از خانواده/دوستان و غیره)
- داشتن روابط اجتماعی محدود یا با کیفیت پایین
- از دست دادن خواهر، برادر و دوستان که با افزایش سن بیشتر محتمل است
- حداقل یکبار در ماه با خانواده یا دوستان در تماس نبودن
- عدم عضویت در نوعی گروه اجتماعی (کمیته یا خدمت داوطلبانه، روحانیون مذهبی، باشگاه اجتماعی، باشگاه سرگرمی و غیره)
- داشتن مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، چالش‌های گفتاری، زوال عقل، شبه دمانس یا سایر اختلالات شناختی و غیره
- عدم توانایی در برقراری ارتباط آسان با دیگران (به عنوان مثال معلولیت جسمی محدود کننده تحرک)
آگاهی از این خطرات و یافتن راه‌هایی برای کاهش آن‌ها می‌تواند تاثیر مثبتی بر میزان تنهایی سالمندان داشته باشد.
تشخیص‌های سلامت روان مرتبط با تنهایی
ثابت شده است که تنهایی اغلب هم‌زمان با سایر شرایط بهداشت روانی به ویژه افسردگی رخ داده در نتیجه تنهایی را افزایش می‌دهد. افسردگی می‌تواند فرد را در تمرکز بر مکالمات دچار مشکل و خواب او را مختل کند. همچنین افسردگی انرژی را کاهش می‌دهد و با احساس عزت نفس پایین مرتبط است. حتی ممکن است افسردگی باعث شود شخص حس کند که شایسته زمان و انرژی گذاشتن برای او از طرف دوست خود نیست. افسردگی همچنین می‌تواند بر فعالیت مغز، سلامت مغز و خواب تاثیر منفی بگذارد و به طور بالقوه روند پیری را تسریع کرده و سالمندان را در معرض خطر بیشتری برای زوال عقل و اختلالات شناختی قرار دهد.
تنهایی همچنین با اضطراب، به ویژه اضطراب اجتماعی ارتباط دارد. استرس ناشی از شروع یا مشارکت در تعاملات اجتماعی، نگرانی از نداشتن مهارت‌های اجتماعی قوی و اعتماد کم به توانایی‌ها، عوامل بالقوه مربوط به اضطراب اجتماعی هستند. اضطراب اجتماعی ممکن است باعث شود افراد از برقراری ارتباط با دیگران دوری کنند.
خطرات سلامتی تنهایی در سالمندان
علاوه بر این که تنهایی با برخی شرایط سلامت روانی مرتبط است با برخی از خطرات سلامتی در سالمندان نیز ارتباط دارد. به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، تنهایی با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و خودکشی ارتباط دارد. بر اساس مطالعات، افسردگی شدید و در نهایت خطر مرگ‌و‌میر بیشتر ناشی از بدتر شدن سلامتی در طول زمان است. همچنین سالمندانی که احساس تنهایی می‌کنند نیز در معرض فشار خون بالا، چاقی و ضعف سیستم ایمنی هستند.
11 راه مقابله با مشکل تنهایی سالمندان
برای سالمندانی که با احساس تنهایی آشنا شده‌اند، این امید وجود دارد که بتوانند راه‌کارها و ایده‌هایی برای مقابله با آن پیدا کنند. راه‌کارها باعث می‌شوند تا احساس انزوا، خلق‌وخوی بد و طیف وسیعی از احساسات پیچیده دیگر که با آن همراه می‌شوند به مرور زمان کاهش یابند. برخی از این فعالیت‌ها بر آنچه سالمند به عنوان یک فرد می‌تواند انجام دهد، متمرکز می‌شوند. برخی دیگر از این مفاهیم ممکن است به محیط و افراد اطراف سالمند مرتبط شود.
1. با خانواده و دوستان ارتباط برقرار کنید
سالمند باید سعی کند با افرادی که به آن‌ها اهمیت می‌دهد در یک برنامه و رابطه مناسب برقرار بگیرد. زمانی را برای ملاقات‌های حضوری با دیگران بگذارد. در غیر این صورت یادگیری نحوه استفاده از رسانه‌های اجتماعی مانند پیام کوتاه، Whatsapp، Skype، Zoom و… را در برنامه داشته باشد. در کل یافتن راه‌هایی برای معاشرت به روش‌های مختلف بسیار مهم است.
2. داوطلب کارهای عمومی
سالمندان را به سمت شرکت در فعالیت‌های عمومی راهنمایی کنید. شرکت در دورهمی‌های محلی یا حضور در برنامه‌های مذهبی جمعی می‌تواند راهی برای غلبه بر ترس از تنهایی در سالمندان باشد. سالمند را به سمت روابطی راهنمایی کنید که بیشتر با او سازگار است. چنین روابطی این امکان را فراهم می‌کند که فعالیت‌هایی سالمندان معنی‌دار شود. این معنی در کار باعث می‌شود که فرصت بیشتری برای معاشرت به دست بیاورند.
3. یک سرگرمی جدید فراهم کنید
از راه‌های مهم رهایی از مشکل تنهایی در سالمندان، یادگیری هنر یا حرفه‌ای جدید است. یادگیری ساز، آواز خواندن، مدیتیشن، صنایع دستی یا باغبانی فرقی ندارد. فقط باید از کاری که انجام می‌دهد و یاد می‌گیرد، لذت ببرد.
4. قدم زدن و تعامل
اگر به شیوه زندگی و رفتار سالمندان توجه کنید، متوجه خواهید شد که آن‌ها زمان زیادی را در منزل به سر می‌برند. سالمندان را برای بیرون رفتن و قدم زدن تشویق کنید. اگر استراحتی کوتاه برای سالمند خود در نظر دارید، بهتر است این اتفاق در پارک نزدیک به محل سکونت اتفاق بیفتد. کمی قدم بزند و هوا بخورد، سرعت حرکت را کم یا زیاد بکند. شاید در مسیر آشنا یا همسایه‌ای را ملاقات کند.
خارج شدن از خانه این شانس را ایجاد می‌کند که سالمند برخوردهای اجتماعی خود را گسترش دهد. لذت بردن از آفتاب، آب، طبیعت و… فواید زیادی دارد. حتی زمان کمی خارج از منزل بودن، می‌تواند برای سالمند معجزه کند.
5. تعامل مثبت بین سالمند و حیوانات خانگی
اگر با این موضوع مشکلی ندارید و فرد گرایش طبیعی به حیوانات خانگی دارد، داشتن یک حیوان خانگی تاثیرات مثبتی خواهد داشت.
6. از زمان خود لذت ببرید
تنها ماندن به مدت طولانی آسان نیست، به خصوص اگر فرد مشتاق تعاملات اجتماعی باشد. یادگیری نحوه لذت بردن از زمان به تنهایی ممکن است به خودی خود یک شاهکار باشد. سالمند باید سعی کند از این زمان برای انجام یک فعالیت انفرادی که دوست دارد استفاده کند. این کار می‌تواند جستجوی کلمه، پازل، جدول کلمات متقاطع، تماشای فیلم یا نمایش، تمرین مدیتیشن یا هر کار لذت‌بخش دیگری باشد. تمرین مراقبت از خود نه تنها می‌تواند به فرد در مدیریت بهتر تنهایی کمک کند، بلکه می‌تواند به بهبود سلامت کلی روانی او یاری رساند.
7. رژیم غذایی سالم، خواب خوب، ورزش منظم
خوردن غذاهای مغذی به سالمند کمک می‌کند تا بهترین حالت را داشته باشد. استراحت کامل هر شب و ایجاد یک روال خوب برای خواب می‌تواند به فرد در داشتن یک خواب راحت و آرام کمک کند. ورزش کردن حتی پیاده‌روی در محوطه یا انجام حرکات با هر ظرفیتی که باشد به خلق و خو کمک کرده و سلامت سالمند را بهبود می‌بخشد. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله پیاده روی سالمندان را مطالعه نمایید.
8. استفاده از مواد مضر را کاهش دهید
اگر متوجه شدید که سالمند برای مقابله با تنهایی خود به الکل، سیگار یا مواد مخدر روی آورده، سعی کنید استفاده آن را به حداقل برساند. به جای آن راه‌های دیگری جایگزین کنید. در صورت احساس نیاز به کمک اضافی در مدیریت هوس یا تمایل به استفاده از مواد با یک مشاور اعتیاد تماس بگیرید.
9. رفع ناتوانی‌های شنوایی
مشکلات شنوایی می‌تواند بر توانایی فرد سالمند برای برقراری ارتباط با دیگران تاثیر بگذارد و در نتیجه باعث تنهایی او شود. دریافت کمک از یک متخصص بهداشت برای بهبود توانایی‌ها کمک زیادی برای مشارکت فعال در روابط اجتماعی می‌کند.
بیشتر بخوانید: اصول ورزش سالمندان
10. تقویت مهارت‌های اجتماعی
گاهی اوقات این مهارت‌های اجتماعی محدود است که مانع از معاشرت افراد می‌شود. تقویت مهارت‌های اجتماعی مانند دانش جزر و مد طبیعی مکالمه، درک نشانه‌های غیرکلامی و تکیه بر شروع مکالمات تاثیر بسیاری بر بهبود شرایط ارتباطی دارد. این موارد ممکن است به افزایش سطح راحتی سالمند در تعاملات اجتماعی کمک کند. سالمندان باید از موارد کوچک شروع و اعتماد به نفس خود را در طول زمان تقویت کنند.
11. مشاوره گروهی را در نظر بگیرید
ارتباط با افرادی که شرایطی مشابه را گذرانده باشند و شنیدن داستان آن‌ها تا اندازه زیادی حس تنهایی را از بین می‌برد. اینکه شخصی در شرایط فرد سالمند بر مشکلات خود غلبه کرده است، احساس قدرت و توانمندی را ایجاد می‌کند. همچنین وقتی سالمند در گروهی باشد، احساس دیده و شنیده شدن می‌کند. در چنین فضایی، سالمند به دیگر اعضای گروه اعتماد می‌کند و باعث ایجاد ارتباط می‌شود.
در پایان باید توجه داشت وقتی که سالمند احساس غرق شدن در تنهایی می‌کند، مهم است که بداند چه کاری می‌تواند انجام دهد. همچنین از چه کسانی می‌تواند کمک بگیرد. البته در بسیاری از مواقع این موضوع از طرف سالمند مطرح نمی‌شود، بلکه شما باید چنین موضوعی را متوجه شوید.
بدون شک با دانستن مطالب بالا، تمامی مشکلات تنهایی سالمندان قابل حل نخواهد بود. اما یک مورد مهم که باید به آن توجه ویژه داشت، موضوع عدم توجه فرزندان است که تاثیر منفی بزرگی بر سلامت روحی سالمند می‌گذارد. پس با دانستن اطلاعات لازم و توجه به سالمندان، همچنین دریافت کمک در زمان‌های لازم باید احساس تنهایی سالمندان را از آن‌ها دور کنیم.
منبع : cdc