کشیدن دندان عقل و 5 مزیت و جلوگیری از بیماری‌های لثه

کشیدن دندان عقل یک روش جراحی برای برداشتن یک یا چند دندان عقل است. چهار دندان عقل در دوران بزرگسالی در گوشه‌های پشتی دهان در بالا و پایین رشد خواهند کرد. اگر دندان عقل فضایی برای رشد نداشته باشد به صورت نهفته بوده و منجر به درد، عفونت یا سایر مشکلات دندانی خواهد شد. کشیدن دندان عقل توسط دندانپزشک یا جراح دهان انجام شود. برای جلوگیری از مشکلات احتمالی آینده، برخی از دندانپزشکان و جراحان دهان، کشیدن دندان عقل را توصیه می‌کنند، حتی اگر دندان‌های عقل نهفته مشکلی ایجاد نکرده باشند.

بیشتر بخوانید: نایت گارد یک محافظ قدرتمند و طولانی‌کننده عمر دندان

دندان عقل را بشناسیم

دهان در طول زندگی تغییرات زیادی را تجربه می‌کند. یکی از نقاط عطف دندانپزشکی که معمولا بین 17 تا 21 سالگی اتفاق می‌افتد، ظاهر شدن دندان آسیاب سوم است. از لحاظ تاریخی، این دندان‌ها را دندان عقل می‌نامند، زیرا در سنین بالغ‌تری رشد می‌کنند. کمی احساس ناراحتی و درد هنگام ظاهر شدن دندان عقل طبیعی ولی در صورت درد شدید باید فورا به دندانپزشک مراجعه کرد.

بیشتر بخوانید: ارتودنسی ثابت برای چه کسانی مناسب است به همراه فواید و عوارض

انواع دندان عقل

دندان‌های عقل یا آسیاب سوم بسته به نوع رشد آن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند که در مجله سلامت سیوطب مطرح و به آن‌ها پرداخته شده است. دندان‌های عقل عبارتند از:

بیشتر بخوانید: ۱۷ درمان خانگی دندان درد با اثرگذاری سریع و بدون عوارض

دندان عقل نیمه نهفته یا مزیال

نهفتگی مزیال شایع‌ترین نوع نهفتگی دندان عقل است. در نهفتگی مزیال، دندان تا حدی بیرون زده و به سمت جلوی دهان زاویه دارد. به همین دلیل، نهفتگی‌های مزیالی گاهی اوقات به عنوان نهفتگی‌های زاویه‌ای شناخته می‌شوند. این نوع نهفتگی گاهی باعث ایجاد مشکلاتی خواهد شد، حتی اگر مشکل‌ساز هم نباشد قبل از تصمیم‌گیری در مورد کشیدن یا عدم کشیدن دندان عقل نیمه نهفته باید با توصیه دندانپزشک دست به اقدام زد.

بیشتر بخوانید: کامپوزیت دندان چیست؟ فواید و عوارض آن

دندان نهفته عمودی

نهفتگی عمودی دندان عقل نوعی نهفتگی کامل است که در آن دندان در موقعیت مناسب برای رویش قرار دارد، اما همچنان زیر لثه پنهان است. عموما دندان‌های عقل با نهفتگی عمودی در موقعیت صحیح قرار داشته و به ندرت نیاز به کشیدن دندان عقل وجود دارد. در صورت ازدحام ناشی از رویش دندان و فشار وارد شده به ریشه، نیاز به کشیدن دندان عقل را مبرم می‌سازد.

دندان نهفته افقی

نهفتگی افقی دندان عقل نوعی نهفتگی کامل که در آن دندان کاملا به صورت افقی زیر لثه قرار می‌گیرد. جهت افقی دندان به جای اینکه از طریق لثه به سمت بالا حرکت کند، به سمت دندان کناری خود حرکت می‌کند. به همین دلیل نهفتگی افقی دردناک‌ترین نوع نهفتگی دندان عقل در نظر گرفته می‌شود. برای کاهش درد و جلوگیری از آسیب به دندان‌های مجاور، دندان‌های عقلی که به صورت افقی نهفته شده‌اند باید با کشیدن یا جراحی خارج شوند.

بیشتر بخوانید: لمینت دندان؛ لمینت سرامیکی بهتر است یا کامپوزیت؟

دندان عقل نهفته یا دیستال

نهفتگی دیستال نادرترین نوع نهفتگی دندان عقل است. مانند دندان‌های با نهفتگی مزیال، این دندان‌های عقل نیز زاویه‌دار هستند و گاهی اوقات آن را نهفتگی زاویه‌ای می‌نامند. برخلاف نهفتگی مزیال، دندان‌های دارای نهفتگی دیستال به سمت پشت دهان زاویه دارند و به طور جزئی یا کامل نهفته هستند. نیاز به کشیدن دندان عقل به درجه زاویه دندان و همچنین نهفته بودن جزئی یا کامل دندان بستگی دارد.

بیشتر بخوانید:  کامل‌ترین مجموعه از دانسته‌هایی که در مورد ارتودنسی به آن نیاز دارید

دلیل کشیدن دندان عقل

اگر دندان عقل نهفته و مشکلی در سلامت و زیبایی دندان‌ها ایجاد نکند، معمولا نیازی به کشیدن ندارد. گاهی اوقات، دندان عقل نیمه نهفته باعث مشکلات دندانی خواهد شد. غذا و باکتری‌ها در اطراف لبه دندان عقل مانده و ایجاد پلاک در سطح دندان کنند. پلاک‌های ایجاد شده زیبایی دندان را تحت تاثیر قرار داده و منجر به موارد زیر خواهد شد:

• پوسیدگی دندان
• بیماری لثه (همچنین ژنژیویت یا بیماری پریودنتال نیز نام دارد)
• پریکورونیت، زمانی که پلاک باعث عفونت بافت نرم اطراف دندان ‌شود
• سلولیت، یک عفونت باکتریایی در گونه، زبان یا گلو
• آبسه، مجموعه‌ای از چرک در دندان عقل یا بافت اطراف در نتیجه عفونت باکتریایی
• کیست و رشد خوش خیم، به ندرت، دندان عقلی که لثه را نبریده باشد دچار کیست (ورم پر از مایع) ‌شود
• برای انجام ارتودنسی نیاز به ایجاد فضایی برای حرکت دندان‌های دیگر به عقب باشد
• دندان در خط شکستگی فک رشد کرده باشد

بسیاری از این مشکلات را می‌توان با آنتی بیوتیک‌ها و دهانشویه‌های ضد عفونی کننده درمان کرد. برداشتن دندان عقل معمولا زمانی توصیه می‌شود که سایر درمان‌ها موثر واقع نشده باشند.

بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان چیست و دانسته‌های ضروری مربوط به آن کدام اند؟

پنج مزیت بزرگ کشیدن دندان عقل

1. شلوغی کمتر به معنای مشکلات کمتر ارتودنسی است

رویش دندان عقل گاهی موجب شلوغی بیش از حد دندان‌ها و صدمه به دندان‌های آسیاب مجاورش خواهد شد. نبودن جای کافی برای رشد دندان‌های عقل به مرور زمان باعث ایجاد مشکل تراز بودن می‌شود، زیرا دندان‌های دیگر به آرامی از مسیر خارج خواهند شد. بنابراین، کشیدن دندان عقل موجب کاهش ناهماهنگی دندان‌ها خواهد شد. همچنین نیاز به بریس یا سایر اشکال گران قیمت جراحی اصلاحی به حداقل خواهد رسید.

بیشتر بخوانید: عفونت دندان روکش شده ۳ دلیل دارد؛ روش‌های درمان عفونت زیر روکش را بشناسید!

2. از آسیب به دندان‌های مجاور جلوگیری کنید

فشار ناشی از دندان عقل ریشه‌های دندان‌های مجاور را ضعیف و حتی سست می‌کند. بعضی اوقات مینای دندان را از بین برده و دندان‌های مجاور را در برابر پوسیدگی و تحلیل استخوان آسیب‌پذیر می‌سازد. علاوه بر این، دستیابی به خود دندان عقل و در نتیجه تمیز نگه داشتن آن بسیار دشوار است. رویش دندان عقل که کاملا بیرون نیامده باشد، دندان عقل نهفته محسوب و تمیز نگه داشتن آن‌ها تقریبا غیرممکن است. کشیدن دندان عقل، شخص را از نیاز به عصب کشی کانال‌های ریشه و پرکردگی پرهزینه و ناراحت کننده بی نیاز خواهد کرد.

3. کاهش خطر بیماری و التهاب دهان

حفره‌های دندانی و اشکال مختلف بیماری به دلیل ماندگاری دندان عقل، به ویژه دندان‌های نهفته، بیشتر می‌شود. یکی از پیامدهای مکرر نهفته شدن دندان عقل، التهاب مداوم لثه بوده و درمان آن بسیار دشوار است. عفونت‌های به وجود آمده زیر لثه‌ها بر اعصاب تاثیر گذاشته یا وارد جریان خون خواهند شد که به وضعیتی به نام سپسیس تبدیل می‌شوند. سپسیس بقیه اندام‌های بدن را تحت تاثیر قرار داده و یک بیماری جدی و تهدید کننده برای زندگی خواهد بود.

4. کاهش درد دهان

کشیدن دندان عقل علاوه بر جلوگیری از پوسیدگی و بیماری، مزیت دیگری نیز دارد و آن کاهش ناراحتی است. کاهش حساسیت لثه، پایین آمدن فشار و کاهش حساسیت دندان همگی با کشیدن دندان عقل ممکن می‌شود. فشار دندان عقل گاهی باعث سردرد مزمن می‌شود. نتیجه کشیدن دندان عقل بهبود کیفیت زندگی و محدودیت‌های کمتر در مورد غذا و نوشیدنی خواهد بود.

5. جلوگیری از ایجاد کیست، تومور و آسیب فک

دندان عقل نهفته محل تغذیه باکتری‌ها و منجر به کیست‌ها یا تومورها خواهد شد. تومورهای ناشی از دندان عقل به استخوان فک حمله کرده و باعث درد شدید مفصلی در مفصل گیجگاهی فکی خواهند شد و نیاز به درمان توسط متخصص TMJ دارد.

بیشتر بخوانید: نکات ساده برای ضدعفونی کردن مسواک های برقی و دستی

بهترین سن برای کشیدن دندان عقل

افراد در هر سنی امکان کشیدن دندان عقل را در صورتی که برای دندان‌های مجاور مشکل ایجاد کند، دارند. سن ترجیحی برای کشیدن دندان عقل بین 18 تا 24 سال است. سریع‌ترین زمان برای کشیدن دندان عقل با خیال راحت، زمانی است که ریشه به حدود دو سوم اندازه کامل خود رسیده و ریشه به استخوان فک قلاب نشده باشد. این حد از رشد ریشه دندان عقل احتمال دارد دیرتر یا زودتر از 18 سالگی باشد. معمولا در این سن مشخص می‌شود که دندان عقل چگونه رشد می‌کند.

ریشه‌های دندان عقل بعد از 24 سالگی به طور کامل تشکیل و کشیدن را پیچیده‌تر می‌کند. برداشتن دندان عقل در سنین بالا جراحی پیچیده‌تر، زمان بهبودی کندتر و خطر عارضه‌های بیشتری به همراه دارد.

عوارض احتمالی کشیدن دندان عقل

مانند تمام جراحی‌ها، کشیدن دندان عقل با خطراتی همراه است. خطرات شامل عفونت یا تاخیر در بهبودی یا هر دوی آن‌ها خواهد بود. در صورت سیگار کشیدن در دوران نقاهت احتمال بیشتری برای بروز بیماری‌ها وجود دارد. اکثر بیماران به طور کامل بدون هیچ مشکلی بهبود می‌یابند. عوارض احتمالی کشیدن دندان عقل عبارتند از:

• درد و خون‌ریزی
• تورم و کبودی
• عفونت
• واکنش آلرژیک به تجهیزات، مواد یا دارو
• ایجاد حفره‌های خشک که موجب بوی بد دهان خواهد شد
• ریشه‌های باقی مانده، جایی که امکان برداشتن کل دندان وجود ندارد
• آسیب به دندان‌های مجاور
• مشکلات سینوسی
• فک شکسته
• ناتوانی در باز کردن کامل دهان (تریسموس) و سفتی فک
• آسیب به اعصاب
• استئونکروز، یک بیماری نادر که در آن بافت استخوان فک شروع به مردن می‌کند
• کرونکتومی

کورونکتومی زمانی که عصب دندانی تحتانی در تماس نزدیک با دندان عقل باشد، پیشنهاد می‌شود. در این روش تنها قسمت بالایی دندان عقل برداشته و بخشی از ریشه‌های دندان را برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به عصب جا می‌گذارند.

بیشتر بخوانید: درمان دندان درد عصب کشی شده با روش‌های پزشکی و ۶ روش خانگی

فرآیند کشیدن دندان عقل

دندانپزشک یا جراح دهان بسته به پیچیدگی کشیدن دندان عقل و سطح راحتی فرد از یکی از سه نوع بی حسی استفاده خواهد کرد که عبارتند از:

مرحله 1. تزریق بی حسی یا داروی بیهوشی

بی حسی موضعی

دندانپزشک بی حسی موضعی را با چند تزریق در نزدیکی محل ریشه دندان انجام می‌دهد. در حین کشیدن دندان بیدار هستید. مقداری فشار و حرکت را حس کرده ولی نباید درد را تجربه کنید.

بی حسی آرام‌بخش

دندانپزشک از طریق یک خط داخل وریدی (IV) در بازو، بی حسی آرام‌بخش تزریق می‌کند. بی حسی آرام‌بخش، هوشیاری را در طول عمل سرکوب می‌کند. هیچ دردی در این شیوه وجود ندارد و معمولا فرایند کشیدن دندان عقل را به خاطر نخواهی داشت.

بیهوشی عمومی

در شرایط خاص، بیهوشی عمومی پیشنهاد خواهد شد. داروی بیهوشی را از طریق بینی استنشاق یا تزریق در بازوی خود دریافت خواهید کرد. هوشیاری از بین رفته و تیم جراحی از نزدیک دارو، تنفس، دما، مایعات و فشار خون را کنترل می‌کند. هیچ دردی تجربه نخواهد شد و هیچ خاطره‌ای از این روش به جای نمی‌ماند. بی حسی موضعی نیز برای کمک به ناراحتی بعد از عمل تجویز می‌شود.

مرحله 2. برش

برشی در بافت لثه ایجاد تا دندان و استخوان را نمایان شود.

مرحله 3. تخریب بافت استخوانی

استخوان مانع دسترسی به ریشه دندان از بین می‌رود.

مرحله 4. تکه تکه کردن دندان

کشیدن دندان عقل و خارج ساختن آن به صورت تکه تکه راحت‌تر خواهد بود. پس دندان به بخش‌هایی تقسیم می‌شود.

مرحله 5. تمیزکاری جای دندان

پاک کردن محل دندان برداشته شده از استخوان باقی مانده دندان.

مرحله 6. بخیه و بستن زخم

زخم را بخیه می‌زنند تا بهبود یابد، اگرچه این همیشه ضروری نیست.

مرحله 7. نگه داشتن گاز استریل روی زخم

گاز را روی محل کشیدن دندان عقل قرار داده تا خونریزی کنترل و به تشکیل لخته خون کمک کند.

مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان عقل

اگر فرد بیهوشی آرام‌بخش یا بیهوشی عمومی دریافت کرده پس از عمل به اتاق ریکاوری منتقل خواهد شد. برای بهبودی پس از کشیدن دندان عقل دستورالعمل‌های دندانپزشک را در موارد زیر دنبال کنید:

خون‌ریزی

مقداری تراوش خون در روز اول پس از کشیدن دندان عقل طبیعی به نظر می‌رسد. آب دهان را کمتر بیرون بریزید تا لخته خون از حفره خارج نشود. طبق دستور دندانپزشک یا جراح دهان، گاز را روی محل استخراج قرار دهید.

مدیریت درد

درد با مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول، سایرین) یا داروهای مسکن تجویز شده توسط دندانپزشک قابل کنترل خواهد بود. اگر در حین کشیدن دندان عقل بخشی از استخوان فک برداشته شده، داروهای مسکن تجویزی و نگه داشتن کیسه سرد روی فک تا حدودی درد را تسکین می‌دهد.

تورم و کبودی

طبق دستور دندانپزشک یا جراح برای جلوگیری از ورم و کبودی از کیسه یخ استفاده شود. هرگونه تورم گونه‌ها معمولا بعد از یک هفته بهبود می‌یابد.

فعالیت

پس از جراحی بقیه روز را استراحت کنید. از روز بعد فعالیت‌های عادی خود را از سر گرفته، اما حداقل به مدت یک هفته از فعالیت‌های شدید خودداری کنید.

نوشیدنی‌ها بعد از جراحی، مقدار زیادی آب بنوشید

24 ساعت بعد از کشیدن دندان عقل از نوشیدنی‌های الکلی، کافئین‌دار، گازدار یا گرم خودداری کنید. حداقل نباید یک هفته با نی مایعات نوشید چون عمل مکیدن می‌تواند لخته خون را از حفره خارج کند.

غذا

در 24 ساعت اول کشیدن دندان عقل فقط از غذاهای نرم مانند ماست یا سس سیب استفاده کنید. در صورت تحمل از غذاهای نیمه نرم استفاده کنید. از مصرف غذاهای سفت، جویدنی، داغ یا تند که امکان گیر کردن در حفره و تحریک زخم را دارند خودداری کنید.

تمیز کردن دهان

در 24 ساعت اول پس از کشیدن دندان عقل از مسواک زدن، شستشوی دهان، بیرون انداختن آب دهان و استفاده از دهانشویه خودداری شود. معمولا گفته می‌شود بعد از 24 ساعت مسواک زدن از سر گرفته شود. هر دو ساعت یکبار و بعد از غذا به مدت یک هفته دهان را به آرامی با آب نمک گرم شستشو دهید.

مصرف تنباکو

حداقل تا 72 ساعت پس از کشیدن دندان عقل از مصرف سیگار و قلیان خودداری شود. استفاده از محصولات تنباکو پس از جراحی دندان عقل بهبودی را به تاخیر انداخته و خطر عوارض را افزایش خواهد داد.

چه زمانی بعد از کشیدن دندان عقل باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر که می‌تواند نشان دهنده عفونت، آسیب عصبی یا سایر عوارض جدی باشد، با دندانپزشک یا جراح دهان تماس بگیرید:

• مشکل در بلع یا تنفس
• خون‌ریزی بیش از حد
• تب
• درد شدیدی که با داروهای مسکن تجویز شده تسکین نمی‌یابد
• تورمی که بعد از دو یا سه روز بدتر می‌شود
• طعم بد دهان که با شستشوی آب نمک از بین نمی‌رود
• وجود چرک یا تراوش از حفره زخم
• بی حسی مداوم یا از دست دادن احساس
• وجود خون یا چرک در ترشحات بینی

سخن پایانی

دندان عقل گاهی می تواند مشکلات جدی ایجاد کند. اگر افراد فضای کافی برای دندان‌ها در دهان‌شان وجود نداشته باشد، نیاز به جراحی برای کشیدن دندان عقل ضروری خواهد بود. در صورت نهفته بودن دندان‌های عقل ایجاد عفونت خیلی دور از ذهن نیست. همچنین دندان‌های عقلی که با زاویه رشد کرده‌اند باعث ایجاد درد در فرد خواهند شد.

کشیدن دندان عقل یک روش موثر و رایج دندانپزشکی و عوارض آن نادر است. با مراقبت‌های مناسب، بهبودی پس از کشیدن دندان عقل معمولا حدود 10 روز تا دو هفته طول خواهد کشید. فرد اغلب می‌تواند پس از چند روز فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد.