پرخوابی (اختلال هایپرسومنیا)؛ وقتی خواب برای سلامتی مضر می‌شود

پرخوابی (اختلال هایپرسومنیا)، آرامش و فواید خواب و استراحت متعادل را به دنبال ندارد و به همین دلیل به عنوان اختلال خواب شناخته می‌شود. از آجا که خواب و میزان آن بخش مهمی از زندگی هر فرد را شامل می‌شود، این اختلال نیاز به پیگیری دارد.

خواب در واقع جادویی برای آرامش است اما پرخوابی نه تنها باعث شرایط روحی بهتر نمی‌شود بلکه از نظر جسمی نیز برای سلامتی مضر است. در حقیقت همان‌طور که کم خوابی عوارض فراوانی دارد، پر خوابی نیز برای سلامتی خطرناک است.

پرخوابی، شرایطی است که فرد در طول روز مدام احساس خواب‌آلودگی دارد. در این مطلب از مجله علمی سیوطب به معرفی اختلال هایپرسومنیا، انواع، نحوه تشخیص، عوارض و راه‌های درمان آن خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانید: ناله در خواب؛ اختلالی نادر و بی‌ضرر اما آزاردهنده برای هم‌اتاقی

پرخوابی (هایپرسومنیا) چیست؟

اختلال هایپرسومنیا، ناتوانی در بیدار ماندن و هوشیاری در طول روز با وجود داشتن خواب شبانه ای بیش از مقدار کافی است. پرخوابی؛ زندگی کاری، اجتماعی و فردی را به چالش می‌کشد.

درمان‌ها شامل داروها، گزینه‌های غیردارویی و آموزش و کمک گرفتن از گروه‌های حمایتی است. پرخوابی جزو اختلالات خواب با شیوع فراوان است و علل گوناگونی دارد که باعث می‌شود شخص بیش از حد در طول روز بخوابد.

خواب نرمال برای یک شخص بزرگسال، 8 تا 9 ساعت است و گاهی 6 ساعت خواب نیز نیاز فرد را برطرف می‌کند. یکی از علائم اختلال هایپرسومنیا، خواب بیشتر از 10 ساعت در روز است که برای روزهای متوالی برای یک فرد تبدیل به عادت شود.

دقت کنید اگر به طور مثال شخص به دلیل خستگی و استرس زیاد برای یک یا چند روز، حدود 10 ساعت یا بیشتر بخوابد و بعد از آن به شرایط عادی بازگردد؛ پرخوابی محسوب نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: حرف زدن در خواب و ۵ راهکار اصلی درمان اختلال پاراسومنیا

انواع اختلال پرخوابی

سازمان‌های مختلف خواب و روان‌پزشکی، سیستم‌های طبقه‌بندی و زیرمجموعه‌های متفاوتی برای اختلال هایپرسومنیا دارند. با پیچیده شدن مسائل، این طبقه‌بندی‌ها همچنان در حال تکامل هستند.

معیارهای رایج‌تر پذیرفته شده این است که دو نوع اصلی پرخوابی وجود دارد: پرخوابی اولیه و پرخوابی ثانویه.

بیشتر بخوانید : حمله خواب، دلایل و درمان به همراه خطرات احتمالی نارکولپسی

پرخوابی اولیه؛ پرخوابی نشانه چیست؟

پرخوابی اولیه به این معنی است که پرخوابی به مشکلات و بیماری‌های دیگر مربوط نمی‌شود. این امر به دلیل شرایط پزشکی دیگر یا نشانه‌ای از یک بیماری دیگر نیست. 4 بیماری به عنوان پرخوابی اولیه طبقه‌بندی می‌شوند:

 

نارکولپسی نوع 1

این نوع از نارکولپسی که به آن نارکولپسی همراه با کاتاپلکسی (ضعف ناگهانی عضلانی ناشی از احساسات) نیز گفته می‌شود، به دلیل داشتن سطح پایین ماده شیمیایی مغز و مایع مغزی نخاعی (انتقال‌دهنده عصبی) هیپوکرتین (اورکسین نیز نامیده می‌شود) ایجاد می‌شود.

چرت‌های روزانه معمولا کوتاه‌تر و با طراوت‌تر از چرت‌های روز در سایر اختلالات پرخوابی هستند. نارکولپسی نوع 1 معمولا بین سنین 10 تا 25 سالگی شروع می‌شود. توهم و فلج خواب در مبتلایان به این اختلال، شایع است.

بیشتر بخوانید : راه رفتن در خواب و راز ۱۵ دقیقه قبل از آن ولی درمان‌پذیر

نارکولپسی نوع 2

این نوع نارکولپسی شامل کاتاپلکسی نمی‌شود. نارکولپسی نوع 2 دارای علائم کمتر و سطوح طبیعی هیپوکرتین است. نارکولپسی نوع 2 معمولا در دوران نوجوانی شروع می‌شود.

 

سندرم کلاین-لوین

این وضعیت شامل دوره‌های مکرر پرخوابی شدید است و معمولا با اختلالات اعصاب و روان، رفتاری و گاهی اوقات روانپزشکی رخ می‌دهد. هر قسمت می‌تواند حدود 10 روز طول بکشد، با برخی از اپیزودها چند هفته تا چند ماه و چندین بار در سال تکرار می‌شود.

اگر به سندرم کلاین-لوین مبتلا هستید، هوشیاری و عملکرد طبیعی بین دوره‌ای دارید. این مشکل عمدتا مردان جوان را مبتلا می‌کند. اپیزودها طی 8 تا 12 سال کاهش می‌یابد.

بیشتر بخوانید : درمان کابوس‌؛ با خواب‌های وحشتناک خداحافظی کنید

هیپوخوابی ایدیوپاتیک ایدیوپاتیک

هیپوخوابی ایدیوپاتیک ایدیوپاتیک به معنای عدم وجود علت شناخته شده است، بنابراین پرخوابی ایدیوپاتیک به این معنی است که شما به دلایل ناشناخته به شدت احساس خواب‌آلودگی می‌کنید.

حتی پس از مدت زمانی بیشتر از مقدار کافی (9 تا 10 ساعت) خواب.

 

پرخوابی ثانویه

پرخوابی ثانویه به این معنی است که خواب‌آلودگی بیش از حد شما به دلیل شناخته شده دیگری است. علل آن عبارتند از:

 

ابتلا به یک بیماری

بیماری‌ها و شرایطی که می‌توانند باعث پرخوابی شوند عبارتند از صرع، کم‌کاری تیروئید، آنسفالیت، مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون، چاقی، آپنه انسدادی خواب، سندروم فاز تاخیری خواب، آتروفی سیستم‌های متعدد، دیستروفی میوتونیک و سایر اختلالات ژنتیکی، اختلالات خلقی (از جمله افسردگی، اختلال دوقطبی).

پرخوابی همچنین می‌تواند ناشی از ضربه به سر، تومورها و بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی باشد.

بیشتر بخوانید : فلج خواب یا بختک، لحظه‌ای میان رویا و واقعیت

مصرف داروها یا الکل

داروهای آرام‌بخش (شامل بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها، ملاتونین و داروهای خواب‌آور)، داروهای ضدفشار خون، داروهای ضدصرع، داروهای ضدپارکینسون، شل‌کننده‌های عضلات اسکلتی، داروهای ضدروان‌پریشی، مواد افیونی، حشیش و الکل می‌توانند باعث پرخوابی شوند.

ترک داروهای محرک شامل داروهایی که برای درمان اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث پرخوابی شوند.

بیشتر بخوانید : کابوس، اختلالی که کوچک و بزرگ نمی‌شناسد

کم‌خوابی (سندرم خواب ناکافی)

شما امکان دارد که فقط به این دلیل که به رختخواب نمی‌روید و به خود فرصت 7 تا 9 ساعت خواب را نمی‌دهید (برای بزرگسالان) دچار پرخوابی شده باشید. همچنین شاید عادت‌های خواب خوب مانند اجتناب از ورزش و کافئین در چند ساعت قبل از خواب را برای کمک به خواب با کیفیت کافی انجام نمی‌دهید.

تشخیص پرخوابی

برای تشخیص وضعیت شما، پزشک علائمتان را بررسی می‌کند، سابقه خانوادگی و پزشکی شما از جمله داروهایتان را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.

پزشک شاید آزمایش‌های متعددی را برای تشخیص بیماری، تعیین علت بیماری و رد سایر شرایط تجویز کند.

بیشتر بخوانید : عوارض کم خوابی |با ۸ ساعت نخوابیدن چه خیانتی به خود می‌کنیم؟

مقیاس خواب آلودگی Epworth

ممکن است پزشک از شما بخواهد که با این ابزار میزان خواب آلودگی خود را ارزیابی کنید تا به شما کمک کند که بفهمید خواب چگونه بر زندگی روزمره شما تاثیر می‌گذارد.

برای اینکه بتوانید هرگونه خواب‌آلودگی در خانه خود را در طول روز ارزیابی کنید، می‌توانید به سوالات مقیاس خواب آلودگی Epworth پاسخ دهید. در اینجا چند وضعیت نسبی رایج وجود دارد که می‌توانید به وسیله آن میزان چرت زدن خود را ارزیابی کنید.

اگر اخیرا در یکی از این موقعیت‌ها نبوده‌اید، سعی کنید تصور کنید که این موقعیت چه تاثیری بر شما می‌گذارد. برای پاسخ، از طریق لینک زیر اقدام کنید.

Test d’Epworth

ترجمه این تست را در ادامه می‌خوانید. از مقیاس زیر استفاده کنید و مناسب‌ترین عدد را برای هر موقعیت انتخاب کنید:

• بدون خطر خواب آلودگی یا به خواب رفتن = 0
• خطر کم = 1
• خطر متوسط = 2
• ​​خطر بالا = 3

 

1. وقتی مشغول خواندن سند هستید
2. مقابل تلویزیون یا سینما
3. در یک مکان عمومی مثل اتاق انتظار، تئاتر و غیره
4. در وسایل حمل و نقل عمومی مثل قطار، اتوبوس و هواپیما
5. دراز کشیدن برای چرت زدن، زمانی که شرایط اجازه می‌دهد
6. در حالت نشسته در حین گفت‌وگو حضوری یا تلفنی با یکی از عزیزان
7. در پایان یک وعده غذایی، آرام پشت میز نشستن
8. خطر چرت زدن در هنگام رانندگی با خودرویی که برای چند دقیقه در ترافیک بی‌حرکت مانده است

بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی بزرگسالان را با خواندن این مطلب بیابید!

دفتر خاطرات خواب

شاید پزشک از شما بخواهد که یک دفتر خاطرات خواب داشته باشید که در آن زمان خواب و بیداری روزانه خود را ثبت کنید تا به میزان و الگوی خواب خود کمک کند.

 

پلی سومنوگرام

در این تست، شما یک شب را در یک مرکز خواب می‌مانید. پلی سومنوگرام فعالیت مغز، حرکات چشم، حرکات پا، ضربان قلب، عملکردهای تنفسی و سطح اکسیژن شما را هنگام خواب بررسی می‌کند.

 

تست تاخیر خواب چندگانه

این کار میزان خواب آلودگی شما و انواع و مراحل خوابی که در طول چرت‌های روزانه پشت سر می‌گذارید را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش به طور کلی یک روز بعد از پلی سومنوگرام انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید : علت بی خوابی و سردرد همزمان + راه حل‌ها

چه کسانی دچار پرخوابی می‌شوند؟

پرخوابی در زنان بیشتر از مردان است و تصور می‌شود که حدود 5درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه معمولا در نوجوانی یا بزرگسالی (میانگین سنی 17 تا 24 سال) تشخیص داده می‌شود.

بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی در شب با آسان‌ترین روش‌ها

علائم و علت پرخوابی

علائم و نشانه‌های اختلال هایپرسومنیا چیست؟ علائم و نشانه‌های پرخوابی عبارتند از:

• دوره‌های مداوم و مکرر خواب‌آلودگی شدید در طول روز
• با وجود خوابیدن بیشتر از حد متوسط ​​(۱۰ ساعت یا بیشتر)، همچنان در طول روز بسیار خواب‌آلود بوده و در بیدار ماندن در طول روز مشکل دارید
• مشکل در بیدار شدن در صبح یا بعد از چرت زدن در طول روز
• گاهی اوقات فرد گیج به نظر می‌رسد
• چرت‌های روزانه منجر به بهبود هوشیاری نمی‌شود
• اضطراب
• تحریک‌پذیری
• کاهش انرژی
• بی‌قراری
• تفکر کند
• گفتار کند
• ناتوانی در تمرکز
• مشکلات حافظه
• سردرد
• از دست دادن اشتها
• توهم

بیشتر بخوانید : دلایل کم خوابی و ۹ عامل اصلی در بروز اختلال خواب کم

عوامل پرخوابی

علت بیشتر موارد اختلال هایپرسومنیا ناشناخته باقی مانده است. محققان نقش بالقوه انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز و مایع مغزی نخاعی از جمله هیپوکرتین اورکسین، دوپامین، هیستامین، سروتونین و گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA)  را بررسی کرده‌اند.

ارتباط ژنتیکی شاید امکان‌پذیر باشد زیرا سابقه خانوادگی در 39 درصد از افراد مبتلا به پرخوابی ایدیوپاتیک وجود دارد. محققان همچنین در حال بررسی نقش برخی ژن‌ها در ریتم شبانه‌روزی هستند که امکان دارد در افراد مبتلا به پرخوابی ایدیوپاتیک متفاوت باشد.

بیشتر بخوانید : درمان بی خوابی عصبی به چه اقداماتی نیاز دارد؟

درمان پرخوابی و خستگی

درمان بستگی به این دارد که چه چیزی باعث اختلال هایپرسومنیا شما شده است. هم رویکردهای دارویی و هم تغییراتی در سبک زندگی وجود دارد.

 

داروهای درمان پرخوابی

عوامل تقویت‌کننده بیداری عبارتند از مودافینیل (Provigil)، آرمودافینیل (Nuvigil)  و پیتولیزانت (Wakix)  و سوریامفتول (Sunosi)  یکی از این داروها معمولا ابتدا امتحان می‌شود.

محرک‌های روانی عبارتند از آمفتامین، متیل فنیدات (Ritalin)، Daytrana، Methylin، Concerta  یا دکستروآمفتامین (Procentra)، Dexedrine، Zenzedi  این داروها پتانسیل سوءمصرف و عوارض جانبی بیشتری نسبت به داروهای خط اول دارند.

سایر گزینه‌های دارویی، در صورت عدم موفقیت سایر داروها، از جمله سدیم اکسیبات (Xyrem  یا Xywav)، فلومازنیل (Romazicon) و کلاریترومایسین (Biaxin) استفاده می‌شوند.

مهم است که برای قرارهای بعدی به متخصص خواب خود مراجعه کنید. پزشک متخصص باید احساس شما را پیدا کند و تعیین کند که داروی شما چقدر خوب کار می‌کند، آیا تنظیم دوز مورد نیاز است؟ آیا باید به داروی دیگری تغییر داده شود؟

بیشتر بخوانید: بررسی بی خوابی در بارداری + ۱۲ علت اصلی

درمان پرخوابی با تغییر سبک زندگی

عادات خواب خوب را حفظ کنید. این امر شامل مواردی مانند ایجاد یک برنامه منظم خواب، داشتن محیطی که برای خواب مناسب باشد (اتاق خنک، تاریک، بالش و تخت راحت) و محدود کردن کافئین و ورزش قبل از خواب است.  مواردی که می‌توانید امتحان کنید عبارتند از:

هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید

اتاق خواب شما باید دارای تهویه مناسب، دمای خنک، تاریک، ساکت و راحت از نظر تشک، بالش و ملحفه و پتو باشد.

 

از محصولات کافئین‌دار اجتناب کنید

از محصولات کافئین‌دار از جمله قهوه، نوشابه، چای، شکلات و داروهای مختلف بدون نسخه تا چند ساعت قبل از خواب اجتناب کنید. کافئین یک محرک است.

از مصرف الکل خودداری کنید

الکل توسط بدن متابولیزه می‌شود، باعث بیداری می‌گردد و اغلب با کابوس‌ و عرق کردن همراه است.

 

از مصرف تنباکو و محصولات حاوی نیکوتین خودداری کنید

از مصرف تنباکو و محصولات حاوی نیکوتین در نزدیکی زمان خواب خودداری کنید. نیکوتین یک محرک است. از متخصص خواب خود بپرسید که در مورد غذاها یا داروهای خاص از چه چیزهایی باید اجتناب کرد.

 

هنگام رانندگی مراقب باشید

مراقب رانندگی یا کار با وسایل خطرناک برای خود یا دیگران باشید. با تیم پزشکی، خانواده و کارفرمای خود کار کنید تا سازگاری‌ها یا تنظیماتی را برای ایمن نگه داشتن شما و اطرافیانتان انجام دهند.

 

از کار در شیفت شب خودداری کنید

امکان دارد که صحبت با یک روانشناس یا مشاور و یافتن یک گروه حمایتی برای یادگیری مقابله با چالش‌های پرخوابی مفید باشد. از متخصص خواب خود برای معرفی و نام گروه‌های پشتیبانی کمک بخواهید.

عزیزان خود را در این جلسات همراه داشته باشید. افراد مبتلا به اختلال هایپرسومنیا اغلب به عنوان تنبل یا بی‌کفایت شناخته می‌شوند و آموزش و آشنایی آن‌ها به این شرایط به روابط شما کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید : درمان بی خوابی با ۳۵ روش فوق العاده موثر

درمان پرخوابی با داروهای گیاهی

• چای سیاه
• چای سبز
• دمنوش علفِ لیمو
• دمنوش لیمو
• دمنوش بابونه
• ریشه‌ سنبل‌الطیب

بیشتر بخوانید : بی خوابی عصبی چگونه زندگی ما را مختل می‌کند؟

پیشگیری از پرخوابی

آیا می‌توان از پرخوابی پیشگیری کرد؟

هیچ راهی برای پیشگیری از بسیاری از انواع اختلال هایپرسومنیا وجود ندارد. پرخوابی یک بیماری مزمن بدون درمان است.

 

عوارض پرخوابی

ناتوانی در بیدار ماندن و هوشیاری در طول روز با وجود میزان خواب کافی در شب می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی شما داشته باشد و حتی برای خود و اطرافیانتان خطرناک باشد.

اگر این علائم شبیه چیزی است که شما تجربه می‌کنید، از پزشک خود یا مستقیما از یک متخصص خواب کمک بگیرید. احتمال دارد که برخی داروها و درمان های غیردارویی وجود داشته باشد که می‌تواند به بهبود علائم شما کمک کند.

یادگیری در مورد پرخوابی، پیوستن به یک پشتیبانی و آموزش خانواده، دوستان و همکاران می‌تواند به اقداماتی کمک کند که می‌تواند برای کمک به عملکرد بهتر و مقابله با این اختلال خواب به شما کمک کند.

بیشتر بخوانید : کم خوابی و عوارض پنهان اختلالات خواب

چشم انداز پرخوابی

اگر دچار اختلال هایپرسومنیا باشم، چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟ نتیجه شما به علت اختلال بستگی دارد. اگرچه پرخوابی تهدیدکننده زندگی نیست اما می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی شما داشته باشد.

این امر می‌تواند باعث شود که توانایی خود را برای عملکرد در اطراف خانواده، موقعیت‌های اجتماعی، محل کار یا سایر شرایط از دست بدهید. اگر بخوابید می‌تواند ممکن است هنگام رانندگی تصادف کنید.

داروها و تغییر شیوه زندگی می‌تواند به بهبود برخی علائم در برخی از افراد مبتلا به پرخوابی کمک کند. افراد دیگر ممکن است به تسکین کامل نرسند.

بیشتر بخوانید : بی خوابی چیست؟ بررسی انواع بی خوابی به همراه علت های آن

یادداشت پایانی

اختلال هایپرسومنیا وضعیتی است که در آن با وجود خواب کافی یا بیش از حد، در طول روز احساس خواب‌آلودگی شدید می‌کنید. اگر پرخوابی دارید، چندین بار در طول روز به خواب می‌روید.

پرخوابی بر توانایی شما برای عملکرد شغلی و اجتماعی تاثیر می‌گذارد، کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و احتمال تصادف در حین رانندگی را افزایش می‌دهد.

از آنجایی که علت پرخوابی ایدیوپاتیک مشخص نیست، هدف از درمان؛ کاهش علائم است. داروهای محرک، مانند مودافینیل (Provigil)، احتمالا برای کمک به بیدار ماندن در طول روز تجویز شود.

علاوه بر این، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که یک برنامه خواب منظم در شب داشته باشید و از مصرف الکل و داروهایی که می‌توانند علت پرخوابی شما باشند، اجتناب کنید.

 

سوالات متداول