سردرد شبانه کودکان؛ مشکلی که نباید به سادگی از آن گذشت

سردرد فقط برای بزرگسالان نیست. بچه‌ها نیز به انواع سردرد مبتلا می‌شوند و اتفاقا میزان شیوع آن در بین آن‌ها تا سال‌های ابتدای جوانی اصلا کم نیست. در کودکان هم، مانند بزرگسالان، انواع مختلفی از سردرد با دلایل متفاوتی بروز می‌یابند، مواردی مانند سردرد شبانه کودکان یا سردردهای تنشی.

 جز در مواردی، بیشتر این سردردها خطرناک نیستند. سردردهای مداوم و به خصوص بروز سردرد شبانه کودکان می‌توانند باعث اختلال در خواب آن‌ها شوند. این موضوع علاوه بر کودک، برای والدین هم آزاردهنده خواهند بود.

با اینکه انواع سردرد را می‌توان با انجام روش‌های معمول تسکین داد، اما شناخت علت به وجود آمدن آن‌ها و آگاهی از سطح سلامت فرزندان، برای جلوگیری از عوارض متعدد سر درد ضروری است. سردردها می‌توانند از نوع اولیه باشند، به این معنی که خود آن‌ها مشکل اصلی هستند؛ یا ثانویه باشند و نشان‌دهنده وجود یک مشکل دیگر پزشکی که سبب بروز درد در ناحیه سر شده است. در ادامه این مقاله از مجله سلامت سیوطب با انواع سردرد شبانه کودکان و راه‌های موثر در درمان آن‌ها آشنا می‌شویم.

انواع سردرد کودکان که باید بشناسید تا با علت سردردهای شبانه کودکان آشنا شوید

بروز سردرد کودکان می‌تواند به عوامل متعددی از جمله ژنتیک، هورمون‌ها، استرس، رژیم غذایی، مصرف داروها، کمبود آب بدن و… مرتبط باشد. اما به طور کلی، سردرد کودکان را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌کنند که هرکدام انواع مختلفی دارند، به دلایل متفاوتی ایجاد می‌شوند و راه‌های درمان مختص به خود را می‌طلبند.

سردردهای اولیه با بیماری‌های دیگر ارتباط ندارند

این سردردها معمولا به دلیل انقباض عضلات، گشاد شدن رگ‌های خونی، تغییر در ارتباط بین سیستم‌های عصبی یا التهاب ساختارهای مغز ایجاد می‌شوند. نکته مهم در مورد این سردردها این است که کاملا به ساختار مغز مرتبط هستند و با بیماری دیگری ارتباط ندارند.

دامنه وسیعی از دلایل می‌توانند باعث بروز این سردردها شوند. کم‌آبی بدن، گرسنگی، کم‌خوابی، عفونت، داروها، تغییرات هورمونی، استرس، آلرژی، آسیب سر، مننژیت، آنوریسم مغزی و یا تومور، همگی از دلایل ایجادکننده این نوع سردردها هستند.

اما با این حال می‌توان گفت که خوشبختانه، اغلب سردردهای کودکان به دلیل مشکلات جدی ایجاد نمی‌شوند. این سردردها با روش‌های معمول درمان سر درد، مانند استفاده از کیسه یخ، کنترل تنفس، نوشیدن آب و استراحت در یک فضای آرام و تاریک تسکین می‌یابند. انواع سردردهای اولیه شامل میگرن، سر درد تنشی و سر درد خوشه‌ای هستند که در ادامه با آن‌ها و علائم هر کدام آشنا می‌شویم.

1. میگرن کودکان را نیز مبتلا می‌کند و باعث سردرد می‌شود

میگرن می‌تواند از اوایل کودکی شروع شود و تا چند سال بعد از بین برود. حدود 20 درصد از نوجوانان، سردرد میگرنی را تجربه می‌کنند. طبق آمار، متوسط سن شروع میگرن برای پسران هفت سالگی و برای دختران 10 سالگی است اما با این حال حدود 25 درصد از موارد ابتلا به میگرن کودکی، قبل از 5 سالگی رخ می‌دهند. با توجه به تاثیر ژنتیک در بروز انواع میگرن‌ها، در اغلب این کودکان سابقه خانوادگی ابتلا به میگرن دیده می‌شود. همچنین ضربه به سر هم می‌تواند باعث بروز میگرن در کودکان شود که ممکن است به مرور زمان از بین برود.

اگرچه که ممکن است هر کودکی علائم متفاوتی را تجربه کند، اما موارد زیر از متداول‌ترین علائم میگرن کودکان است:

• درد در یک یا دو طرف سر (برخی از کودکان ممکن است از درد در کل سر شکایت داشته باشند)
• درد ممکن ضربان‌دار یا کوبنده باشد (اگرچه که کودکان خردسال ممکن است نتوانند درد خود را توصیف کنند)
• حساسیت به نور یا صدا
• حالت تهوع یا استفراغ
• ناراحتی شکمی
• تعریق
• کودک ممکن است ساکت یا رنگ‌پریده شود
• برخی از کودکان قبل از میگرن، هاله‌ای از قبیل نور چشمک‌زن، تغییر در بینایی یا بوی عجیب احساس می‌کنند

بیشتر بخوانید: درمان سردرد کودکان با روش‌هایی فوق‌العاده

2. سردردهای تنشی شایع‌ترین نمونه سردرد در افراد و حتی کودکان

این نوع از سردردهای اولیه، رایج‌ترین نوع سردرد هستند. دلایل زیادی برای بروز این عارضه وجود دارد که استرس و درگیری ذهنی یا عاطفی، اغلب از اصلی‌ترین عوامل ایجاد آن‌ها هستند. همچنین این دردها می‌توانند موجب سردرد شبانه کودکان شوند.

با اینکه ممکن است هر کودکی علائم متفاوتی را تجربه کند، اما موارد زیر از متداول‌ترین نشانه‌های بروز این نوع از سردردها هستند:

• شروع آهسته درد
• درد معمولا در دو طرف سر احساس می‌شود
• درد به صورت مبهم یا مانند نواری محکم در اطراف سر احساس می‌شود
• درد ممکن است قسمت‌های پشتی سر یا گردن را درگیر کند
• درد خفیف تا متوسط است اما شدید نیست
• ممکن است در عادات خواب کودک اختلال ایجاد کند
• سردرد تنشی معمولا با حالت تهوع، استفراغ یا حساسیت به نور همراه نیست

3. سردردهای خوشه‌ای؛ علت سردرد های شبانه در کودکان بالای 10 سال

این سردردها معمولا در کودکان بالای 10 سال و بیشتر در پسران نوجوان دیده می‌شود. میزان شیوع این سردردها، بسیار کمتر از سردردهای تنشی یا میگرنی است؛ با این حال، این دردها به دلیل تناوب و تکرار، بسیار آزاردهنده هستند و می‌توانند به عنوان سردرد شبانه کودکان هم پدیدار شوند.

سردردهای خوشه‌ای ممکن است برای چندین هفته یا ماه طول بکشند و هر سال یا یک سال در میان بروز پیدا کنند. با اینکه علائم سردردهای خوشه‌ای ممکن است برای هر کودک متفاوت باشد، اما موارد زیر از شایع‌ترین نشانه‌های سردرد خوشه‌ای محسوب می‌شوند:

• درد شدید در یک طرف سر؛ معمولا پشت یک چشم (چشمی که تحت تاثیر سردرد خوشه‌ای قرار می‌گیرد ممکن است دچار افتادگی پلک، کوچک شدن مردمک، قرمزی یا تورم پلک شود.)
• گرفتگی یا آبریزش بینی
• تورم پیشانی

این موارد جزو علائم سردرد خوشه‌ای هستند.

سردردهای ثانویه و علت سردرد در کودکان

این دسته از سردردها، به دلیل وجود یک مشکل پزشکی دیگر به وجود می‌آیند و تا زمانی که مشکل اصلی درمان نشود از بین نمی‌روند. با اینکه اینگونه سردردها از شیوع کمتری نسبت به سردردهای اولیه برخوردار هستند، اما به علت حساسیت بالا نیاز به تشخیص و رسیدگی فوری دارند.

بیشتر بخوانید: درمان سردرد با روش های معالجه فوری دارویی و خانگی

برخی از مواردی که نشان‌دهنده سردردهای ثانویه هستند عبارت‌اند از:

• سردرد در کودک بسیار خردسال
• کودکی که با احساس درد در سر بیدار می‌شود
• سردردهایی که صبح خیلی زود شروع می‌شوند
• دردی که در اثر فشار شدیدتر می‌شود (مانند شدت گرفتن درد در زمان سرفه یا عطسه)
• دوره‌های مکرر استفراغ بدون حالت تهوع یا علائم دیگر ویروس معده
• شروع ناگهانی درد (به خصوص زمانی که با «بدترین نوع سردرد» شروع شده باشد)
• سردردی که شدیدتر یا مداوم‌تر می‌شود
• تغییرات شخصیتی که با تکامل سندرم سردرد اتفاق افتاده است
• احساس در ناحیه سر همراه با تب
• درد در ناحیه سر همراه با گرفتگی و سفتی گردن
• تغییر در بینایی
• ضعف در بازوها و پاها
• مشکلات مرتبط با حفظ تعادل
• سردرد همراه با تشنج

با توجه به نوع سردرد ثانویه و دلایل به وجود آورنده آن، علائم این سردردها می‌توانند در هر کودک متفاوت باشند. برخی از انواع سردرد ثانویه می‌توانند نشان‌دهنده وجود یک مشکل پزشکی جدی در کودک باشند و باید برای رفع علل اصلی آن‌ها اقدام شود.

شایع‌ترین علل سردرد شبانه کودکان چیست؟

سردرد کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد اما همچنین می‌تواند به این معنی باشد که زندگی کودک از تعادل خارج شده‌است. دلایل زیر می‌توانند سبب بروز سردرد در کودکان شوند:

• کمبود خواب
• فشار فیزیکی بیش از حد
• استرس ذهنی یا احساسی
• حذف یک وعده غذایی
• سابقه خانوادگی میگرن
• آسیب سر
• کم‌آبی بدن
• گریه بیش از حد

این موارد شایع‌ترین علت سردرد در کودکان به شمار می‌روند.

راه‌های عمومی پیشگیری از علت سردرد شبانه در کودکان

یک برنامه منظم برای تمام طول شبانه‌روز، می‌تواند از بروز سردردهای رایج در کودکان جلوگیری کند. انواع سردرد کودکان و تکرار آن برای روزها و هفته‌ها، علاوه بر تهدید سلامتی آن‌ها، برای والدین هم دشواری‌هایی را به همراه دارد.

سردرد شبانه کودکان که باعث بی‌قراری آن‌ها می‌شود، می‌تواند از به خواب رفتن آن‌ها جلوگیری کند و عوارض متعددی بر سلامت و کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد. از طرف دیگر، عواملی مانند خواب ناکافی، خستگی زیاد طی روز، چرت طولانی عصرگاهی، پایین بودن قند خون در هنگام خواب و… می‌توانند باعث ایجاد سردرد شبانه کودکان شوند. راه‌های معمول برای بهبود و کنترل انواع سردرد، می‌توانند در پیشگیری از سردرد کودکان نیز موثر باشند.

1. خواب کافی سردرد کودکان در شب را رفع می‌کند

خواب با کیفیت، کافی و منظم برای سلامتی بسیار اهمیت دارد. کودکانی که در به خواب رفتن هنگام شب مشکل دارند، خواب با کیفیت ندارند و به مقدار زیاد یا کم‌تر از ضرورت می‌خوابند، مستعد سردرد هستند. برای جلوگیری از سردرد کودکان، به او کمک کنید تا در یک زمان ثابت به تخت برود و صبح‌ها در زمان مشخصی از خواب بیدار شود. همچنین 8 تا 10 ساعت خواب برای آن‌ها لازم و کافی است.

2. نوشیدن مایعات یکی از راه‌های رفع علت سردرد شبانه و روزانه است

کم‌آبی بدن می‌تواند باعث بروز سردرد شبانه کودکان شود. اغلب بچه‌ها در هنگام بازی و انجام فعالیت‌های مورد علاقه‌شان، فراموش می‌کنند که تشنه هستند. به این ترتیب آب بدنشان را از دست داده و دچار سر درد می‌شوند. برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، مطمئن شوید که فرزندتان روزانه 4 تا 8 لیوان آب می‌نوشد.

3. خوردن سه وعده غذایی متعادل برای کاهش سردرد

هر سه وعده غذایی برای سلامتی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. حذف یکی از وعده‌ها و تحمل گرسنگی برای چندین ساعت، می‌تواند به بروز درد در سر منجر شود. تنظیم یک رژیم غذایی مناسب برای کودک، یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به انواع سردرد است.

4. حفظ تعادل در برنامه‌های روزانه و پرهیز از استرس زیاد

زمان بچه‌ها را با انجام برنامه‌های هیجانی و استرس‌زا پر نکنید. تنش ناشی از کارهایی که در روز انجام می‌دهید، می‌تواند باعث بروز سردرد شبانه کودکان و اختلال در خواب آن‌ها شود.

با تنظیم یک برنامه متعادل از فعالیت‌های هیجانی و کارهایی که باعث ایجاد آرامش کودک می‌شود، می‌توان از بروز سردرد در آن‌ها جلوگیری کرد.

5. اطمینان از آرامش ذهنی کودک برای جلوگیری از ایجاد یا علت سردرد در کودکان 8 ساله یا بزرگ‌تر

سردرد می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که چیزی در مدرسه یا محیط خانه باعث ناراحتی و پریشانی کودک شده است. این مسائل می‌توانند باعث بالا رفتن استرس در کودکان و ابتلا به سردرد شوند.

سکون و سکوت شب نیز می‌تواند باعث یادآوری مسائل آزاردهنده روز و فکر کردن بیش از اندازه به آن‌ها شود. این موضوع با ایجاد اختلال در خواب، می‌تواند به سردرد شبانه کودکان منجر شود. بنابراین با صحبت کردن قبل از خواب و اطمینان از آرامش ذهنی کودک، می‌توان از وقوع عوارض ناشی از فشار و استرس جلوگیری کرد.

راه‌های تشخیص سردرد شبانه کودکان چیست؟

برای شناخت علل بروز سردرد شبانه کودکان، ابتدا یک معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. همچنین ممکن است معاینه عصبی بیمار نیز برای یافتن علت بروز درد انجام بگیرد. معاینه کودک با سوالاتی پیرامون علائم و نشانه‌های بیماری کودک و سابقه سلامتی خانوادگی او شروع می‌شود:

• درد چه زمانی رخ می‌دهد؟
• محل درد کجاست؟
• درد در ناحیه سر با چه احساسی همراه است؟
• چه مدت طول می‌کشند؟
• آیا در الگوهای رفتاری یا در شخصیت کودک تغییراتی ایجاد شده است؟
• آیا تغییر در وضعیت قرارگیری بدن یا نشستن باعث بروز درد می‌شود؟
• آیا کودک در خواب دچار مشکل است؟
• آیا کودک سابقه استرس عاطفی دارد؟
• آیا سابقه ضربه به سر یا صورت در گذشته کودک وجود دارد؟

اگر معاینات و سوابق بیمار با سردردهای میگرنی یا تنشی مطابقت داشته باشد و معاینه عصبی طبیعی باشد، نیازی به انجام آزمایشات تشخیصی بیشتر نیست.

با این حال برخی از دردها مانند سردرد شبانه کودکان که می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد، ممکن است نیاز به مراقبت و درمان فوری پزشکی از جمله بستری شدن داشته باشند. در صورت لزوم انجام روش‌های تشخیصی بیشتر مانند آزمایش خون، ام‌آر‌آی، سی‌تی‌اسکن و پلی‌سومنوگرام، این موضوع توسط پزشک کودک به والدین اطلاع داده می‌شود.

سوالات متداول در مورد سردرد شبانه کودکان