جراحی فک بالا و پایین و شرایط لازم برای عمل ارتوگناتیک
جراحی فک (jaw surgery) که آن را عمل جراحی ارتوگناتیک (orthognathic surgery) هم می‌نامند برای تنظیم موقعیت فک‌ها و اصلاح وضعیت آن‌ها به کار می‌رود. این عمل توسط متخصصان جراحی فک و صورت و در بیشتر موارد با همراهی یک ارتودنتیست انجام می‌شود. به این درمان ترکیبی ارتودنسی و جراحی فک و صورت، ارتوسرجری نیز می‌گویند.
در اکثر مواقع به‌هم‌ریختگی و عدم تطابق دندان‌ها به علت اختلالات فک فوقانی و تحتانی به وجود می‌آیند. در مواردی که اصلاح ناهنجاری‌های اسکلتی-دندانی به تنهایی با ارتودنسی قابل درمان نباشند، احتمالا پزشک گزینه ارتوسرجری را به بیمار پیشنهاد خواهد داد. جراحی فک به بیمار این امکان را خواهد داد که شاهد بهبود عملکرد خود در انجام کارهایی مانند جویدن، صحبت کردن و نفس کشیدن باشد.
این اصلاحات علاوه بر درمان مشکلات مربوط به دهان و دندان، باعث بهبود ظاهر صورت و زیبایی بیشتر آن نیز می‌شوند. در ادامه این مطلب با انواع این نوع جراحی، مواردی که از آن استفاده می‌شود و عوارض احتمالی آن آشنا می‌شوید.
جراحی فک در چه شرایطی انجام می‌شود؟
در صورت ابتلا به مشکلات فک که با ارتودنسی به تنهایی قابل حل نیستند، احتمالا جراحی فک به شما پیشنهاد می‌شود. ارتودنسی که یک نوع تخصصی از رشته دندانپزشکی است و به موقعیت دندان‌ها و فک‌ها می‌پردازد، در صورت نیاز به اصلاح ساختاری آن‌ها، شرایط لازم را برای انجام عمل جراحی فراهم می‌کند. در بیشتر موارد، بیمار قبل از جراحی و طی مراحل بهبودی پس از آن، درمان ارتودنسی دریافت خواهد کرد.
به طور کلی درمان ارتوسرجری را به منظور اصلاح فک و صورت و رفع طیف وسیعی از بی‌نظمی‌های فک و دندان انجام می‌دهند. جراحی زیبایی فک تا جراحی‌های ضروری پس از آسیب را می‌توان از جمله موارد کاربردی این نوع جراحی برشمرد.
متخصص ارتودنسی و جراح فک با هم همکاری خواهند کرد تا برنامه درمانی مناسبی برای شرایط ویژه شما و در جهت رسیدن به بهترین نتیجه طراحی شود.
برخی از مواردی که جراحی فک می‌تواند به بهبود آن‌ها کمک کند عبارت‌اند از:
- تنظیم حالت گاز گرفتن که شامل نحوه قرار گرفتن دندان‌ها در زمان بسته شدن دهان است
- اصلاح شرایطی که بر تناسب و تقارن صورت شما تاثیر می‌گذارد
- به کاهش درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) کمک می‌کند
- ترمیم آسیب یا بیماری‌های مادرزادی مربوط به صورت، مانند شکاف کام
- جلوگیری از ساییدگی بیشتر دندان‌ها
- آسان کردن فعالیت‌هایی مانند گاز گرفتن، جویدن یا بلعیدن
- رفع مشکلات مرتبط با تنفس، مانند تنفس دهانی و آپنه انسدادی خواب
توجه داشته باشید که زمان بهینه برای انجام این جراحی، پس از توقف رشد استخوان فک است. این زمان می‌تواند برای افراد مختلف متفاوت باشد اما معمولا اواخر نوجوانی یا اوایل 20 سالگی را سن مناسب برای انجام عمل جراحی فک می‌دانند.
بیشتر بخوانید :بوتاکس چقدر ماندگار است و چه عوارضی دارد؟
استئوتومی یا جراحی فک بالا
استئوتومی (osteotomy) فک بالا نوعی از جراحی فک است که روی استخوان فک بالا انجام می‌شود.
شرایطی که به جراحی فک بالا نیاز دارند عبارت‌اند از:
- در شرایطی که فک فوقانی به طور قابل توجهی بیرون زده یا عقب‌نشینی دارد
- اپن بایت (این حالت زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های عقبی یا همان دندان‌های کرسی در شرایطی که دهان بسته است روی هم قرار نمی‌گیرند.)
- کراس بایت (این حالت زمانی رخ می‌دهد که برخی از دندان‌های پایینی در شرایطی که دهان بسته است خارج از دندان‌های بالایی قرار می‌گیرند.)
- هیپرپلازی میانی صورت (شامل شرایطی است که در آن رشد صورت در قسمت‌های میانی کاهش یافته است.)
بیشتر بخوانید: درمان صدا دادن فک با ۶ ترفند خانگی که بیشترین تاثیر را دارند
مروری بر روند جراحی فک بالا
در طی این روش، موارد زیر انجام می‌شوند:
- جراح یک برش در لثه دندان‌های بالا ایجاد می‌کند تا به استخوان‌های فک بالا دسترسی پیدا کند. این برش در استخوان فک بالا به گونه‌ای است که به او اجازه می‌دهد این استخوان را به صورت واحد حرکت دهد.
- در ادامه جراح این قسمت از فک بالا را طوری تنظیم می‌کند که با دندان‌های پایینی شما هماهنگ شوند.
- صفحات یا پیچ‌ها برای نگه داشتن استخوان تنظیم شده در موقعیت جدید خود نصب می‌شوند.
- جراح برای بستن برش روی لثه، شکاف ایجاد شده را بخیه می‌زند.
استئوتومی یا جراحی فک پایین
استئوتومی (osteotomy) فک پایین نوعی از جراحی فک است که روی فک پایین انجام می‌شود. این جراحی اغلب زمانی انجام می‌گیرد که فک پایین به طور قابل توجهی بیرون زده یا عقب‌نشینی داشته باشد.
مروری بر روند جراحی فک پایین
وقتی استئوتومی فک پایین دارید، جراح شما موارد زیر را انجام می‌دهد:
- روی لثه‌های پایینی دندان‌های کرسی و در هر دو طرف فک، برشی ایجاد می‌کند.
- استخوان فک پایین را به طریقی برش می‌دهد که بتواند آن را با دقت به موقعیت جدیدی منتقل کند.
- استخوان فک پایین را به جلو یا عقب و در کل به موقعیت جدیدی که متناسب با فک بالا است منتقل می‌کند.
- صفحات یا پیچ‌ها را برای نگه داشتن استخوان فک تنظیم شده در موقعیت جدید خود نصب می‌کند.
- برای بستن برش روی لثه، شکاف ایجاد شده را بخیه می‌زند.
استئوتومی دو فک
استئوتومی دو فک (Bimaxillary osteotomy) نوعی از جراحی فک است که روی فک بالا و پایین انجام می‌شود. این جراحی زمانی انجام می‌گیرد که بیماری روی هر دو فک تاثیر می‌گذارد.
مروری بر روند جراحی همزمان دو فک
تکنیک‌های مورد استفاده برای این جراحی شامل مواردی است که در مورد روش‌های استئوتومی فک بالا و پایین مورد بحث قرار داده‌ایم.
از آنجایی که عمل روی فک بالا و پایین می‌تواند با پیچیدگی‌های بیشتری همراه باشد ممکن است جراح شما از نرم‌افزار مدل‌سازی سه بعدی برای کمک به برنامه‌ریزی جراحی استفاده کند.
ژنیوپلاستی
ژنیوپلاستی (Genioplasty) جراحی روی چانه است. این نوع جراحی می‌تواند به اصلاح عقب‌نشینی چانه کمک کند. همچنین ممکن است عمل جراحی فک و چانه به طور همزمان برای عقب‌نشینی فک مورد استفاده قرار بگیرند. در این شرایط جراحی فک پایین عقب رفته همراه با ژنیوپلاستی انجام می‌شود.
مروری بر جراحی ژنیوپلاستی
در طول جراحی ژنیوپلاستی، جراح شما موارد زیر را انجام می‌دهد:
- یک برش در لثه پایینی و در طول لب پایینی ایجاد می‌کند.
- قسمتی از استخوان چانه را برش می‌دهد تا امکان حرکت دادن آن فراهم شود.
- استخوان چانه را با دقت به موقعیت جدید خود منتقل می‌کند.
- صفحات کوچک یا پیچ‌هایی را برای کمک به نگه داشتن استخوان تنظیم شده در موقعیت جدید خود نصب می‌کند.
- برای بستن برش روی لثه، شکاف ایجاد شده را بخیه می‌زند.
جراحی عارضه تی‌ام‌جی (TMJ)
اگر سایر درمان‌ها در تسکین علائم اختلال مفصل فکی-گیجگاهی موثر نباشند ممکن است پزشک جراحی TMJ را به شما توصیه کند.
چند نوع جراحی برای درمان ناهنجاری‌های مفصل فکی-گیجگاهی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- آرتروسنتز (arthrocentesis): این مورد یک روش کم تهاجمی شامل استفاده از سوزن‌های کوچک برای تزریق مایع به مفصل فکی-گیجگاهی است. این روش می‌تواند به روان شدن مفصل کمک کرده و عوارض جانبی ناشی از ناهنجاری‌های آن را برطرف کند.
- آرتروسکوپی (Arthroscopy): در طول آرتروسکوپی یک لوله نازک به نام کانولا (cannula) در مفصل فکی-گیجگاهی وارد می‌شود. سپس جراح از یک ناحیه باریک (آرتروسکوپ) و ابزارهای کوچک برای عمل روی مفصل استفاده می‌کند.
- جراحی مفصل باز (open joint surgery): جراحی مفصل باز یا آرتروتومی، تهاجمی‌ترین نوع جراحی TMJ است. برای این روش، برشی در جلوی گوش شما ایجاد می‌شود. پس از آن پزشک می‌تواند برای تعویض یا حذف اجزای آسیب‌دیده مفصل فکی-گیجگاهی اقدام کند.
بیشتر بخوانید: قبل از جراحی بینی، این مطلب را بخوانید
قبل و بعد از جراحی ارتوگناتیک چه انتظاری می‌توان داشت؟
در ادامه به مواردی می‌پردازیم که در صورت انجام این جراحی باید انتظار آن‌ها را داشته باشید.
قبل از عمل جراحی
در بسیاری از موارد جراحی فک لازم است که ارتودنتیست در ماه‌های قبل از عمل جراحی، بریس یا تراز‌کننده را روی دندان‌های شما قرار دهد. این امر به آماده‌سازی دندان‌ها برای انجام عمل فک کمک می‌کند.
به احتمال زیاد قبل از جراحی نیاز به چندین نوبت ملاقات با ارتودنتیست و جراح خود دارید. این جلسات به آن‌ها کمک می‌کند تا عمل شما را به خوبی برنامه‌ریزی کنند.
آماده‌سازی برای انجام جراحی فک می‌تواند شامل اندازه‌گیری، قالب‌گیری یا اسکن اشعه ایکس از دهان شما باشد. همچنین در مواردی که جراحی با پیچیدگی‌های بیشتری روبه‌رو است، از مدل‌سازی سه بعدی کامپیوتری استفاده می‌شود.
حین عمل جراحی
جراحی فک با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود، به این معنی که شما در طول مدت جراحی بیهوش هستید و متوجه روند عمل جراحی نخواهید بود.
اکثر جراحی‌های فک حدود دو تا پنج ساعت طول می‌کشند اما مدت زمان دقیق عمل بستگی به روش خاصی دارد که انجام می‌شود. برای انجام این عمل، اکثر برش‌ها در داخل دهان ایجاد می‌شود، اگرچه در برخی موارد ممکن است برش‌های بسیار کوچکی در خارج دهان نیز ایجاد شود.
با این حال به طور کلی می‌توان گفت که ایجاد زخم روی صورت یا چانه در جراحی فک بعید است.
بهبود بعد از جراحی
اکثر افراد پس از جراحی یک تا چهار روز را در بیمارستان می‌مانند. هنگامی که آماده هستید تا بیمارستان را ترک کنید، پزشک دستورالعمل‌هایی برای غذا خوردن و بهداشت دهان و دندان به شما می‌دهد. رعایت دقیق این دستورالعمل‌ها در دوران نقاهت بعد از جراحی بسیار مهم است.
پس از عمل جراحی، طبیعی است که تورم، خشکی و ناراحتی در صورت و فک خود احساس کنید. این عوارض جراحی فک باید به مرور زمان از بین بروند. با این حال پزشک برای تسکین این علائم داروهایی تجویز می‌کند.
در برخی موارد، ممکن است در لب بالا یا پایینی خود احساس بی‌حسی کنید. این حالت معمولا موقتی است و طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌رود. البته در موارد نادر ممکن است این عارضه دائمی باشد.
بهبودی بعد از جراحی می‌تواند بین 6 تا 12 هفته طول بکشد. پس از چند هفته بهبودی و گذراندن دوران نقاهت، ارتودنتیست به اصلاح موقعیت دندان‌های شما با بریس ادامه می‌دهد.
هنگامی که بریس برداشته می‌شود، متخصص ارتودنسی یک نگهدارنده به شما می‌دهد تا به تراز نگه داشتن دندان‌های شما کمک کند.
خطرات و عوارض جراحی فک چیست؟
انجام عمل جراحی روی فک به طور کلی بی‌خطر محسوب می‌شود اما مانند بسیاری از جراحی‌های دیگر خطراتی دارد که باید حتما قبل از انجام عمل از آن‌ها مطلع باشید. جراح باید قبل از عمل، شما را از این خطرات مطلع کند.
خطرات احتمالی و عوارض جراحی فک عبارت‌اند از:
- واکنش بد به بیهوشی
- خون‌ریزی بیش از حد
- عفونت در محل جراحی
- آسیب به اعصاب فک
- شکستگی فک
- مشکلات مربوط به حالت گاز گرفتن یا تراز شدن فک‌ها بعد از عمل که ممکن است نیاز به یک عمل دیگر داشته باشد
- برگشت فک به موقعیت اولیه خود
- به وجود آمدن درد جدید در ناحیه مفصل فکی-گیجگاهی (TMJ)
با توجه به گستردگی انواع جراحی ارتوگناتیک، برخی از این جراحی‌ها ممکن است خطر بیشتری نسبت به سایر موارد داشته باشند.
یک مطالعه در سال 2019 نشان داد افرادی که تحت استئوتومی دو محوره یا جراحی روی دو فک قرار گرفته‌اند در مقایسه با افرادی که فقط استئوتومی فک بالا یا پایین را انجام داده‌اند بیشتر در معرض عوارض جراحی فک قرار دارند.
بیشتر بخوانید: عوارض بوتاکس چیست؟
هزینه جراحی فک چقدر است؟
هزینه این عمل بسته به عوامل مختلف می‌تواند متفاوت باشد. این عوامل شامل موارد زیر است:
- جراح شما کیست؟
- روش جراحی شما چیست؟
- جراحی را در کجا انجام می‌دهید؟
همچنین به خاطر داشته باشید که هزینه کل جراحی فک شامل چندین جزء است که عبارت‌اند از:
- هزینه جراح
- هزینه تسهیلات
- هزینه بیهوشی
- هزینه هر گونه آزمایش فرعی لازم برای عمل جراحی
- هزینه هرگونه داروی تجویزشده
با این حال همیشه با ارائه‌دهنده بیمه خود مشورت کنید تا قبل از برنامه‌ریزی جراحی فک، با مواردی که تحت پوشش قرار می‌گیرند آشنا شوید. بسیاری از شرکت‌های بیمه در صورتی که جراحی شما برای درمان مشکلی خاص انجام گرفته باشد، آن را تحت پوشش قرار می‌دهند.
خلاصه
جراحی فک معمولا برای کمک به تنظیم مجدد یا اصلاح هم‌ترازی فک انجام می‌شود. این عمل می‌تواند بر فک بالا، فک پایین یا هر دو به طور همزمان انجام شود.
انواع مختلفی از جراحی فک و صورت وجود دارد. متخصص ارتودنسی و جراح شما برای برنامه‌ریزی روشی که شرایط خاص شما را برطرف کند، همکاری خواهند کرد. اگرچه این عمل جراحی به طور کلی بی‌خطر محسوب می‌شود، اما مانند جراحی‌های دیگر، احتمال بروز عوارض جراحی فک در این مورد نیز وجود دارد. بسیار مهم است که پزشک قبل از جراحی، شما را از این موارد آگاه کند.
هزینه جراحی فک می‌تواند به عوامل مختلفی مانند جراح و نوع جراحی بستگی داشته و بسیار متغیر باشد؛ پس همیشه قبل از برنامه‌ریزی برای روش درمانی، اطمینان حاصل کنید که هزینه چقدر است و بیمه شما چقدر از آن را پوشش می‌دهد.