لیدوکائین؛ 5 نکته بسیار مهمی که باید قبل از استفاده از آن بدانید

لیدوکائین در قسمت‌های مختلف بدن برای ایجاد بی‌حسی در افراد مبتلا به بیماری عصبی یا کسانی که اقدامات پزشکی خاصی انجام می‌دهند، استفاده می‌شود. همچنین برای تسکین درد و خارش ناشی از شرایطی مانند آفتاب سوختگی یا سایر سوختگی‌های جزئی، نیش حشرات، بریدگی‌های جزئی یا خراش به کار می‌رود.

ژل لیدوکائین در اورتریت دردناک (التهاب مجرای ادرار) یکی از راه‌های درمانی به شمار می‌آید. همچنین برای پیشگیری و کنترل درد در مجرای ادرار مردانه و زنانه نیز نقش بسزایی دارد. ژل لیدوکائین همچنین برای کار گذاشتن لوله در بینی، دهان و گلو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این مقاله از مجله سلامت سیوطب به انواع شکل‌های موجود لیدوکائین، کاربرد‌ها، عوارض و ویژگی‌های آن خواهد پرداخت.

 

لیدوکائین برای چیست؟

لیدوکائین از دسته داروهایی به نام بی‌حس‌کننده‌های موضعی است. این دارو با مسدود کردن سیگنال‌های عصبی در پوست از درد جلوگیری می‌کند و برخلاف داروهای بیهوشی هنگام استفاده برای جراحی باعث بیهوشی نخواهد شد.

 

انواع لیدوکائین موجود و قابل استفاده

• اسپری
• ژل
• کرم یا پماد
• لوسیون
• پدهای چسبی
• پودر

بیشتر بخوانید: ۷ درمان بی حسی دست و بررسی ۶ علت ایجاد این عارضه

مکانیسم عمل لیدوکائین

لیدوکائین برای ارائه بی‌حسی موضعی به انسداد عصبی در نقاط مختلف بدن می‌پردازد. این کار را با تثبیت غشای عصبی با مهار جریان‌های سلولی مورد نیاز برای شروع و هدایت تکانه‌ها انجام می‌دهد و در نتیجه اثر بی‌حسی موضعی را انجام می‌دهد.

به طور خاص، لیدوکائین بر روی کانال‌های یون سدیم واقع در سطح داخلی غشای سلول‌های عصبی تاثیر می‌گذارد. لیدوکائین علاوه بر مسدود کردن هدایت پیام‌ها در آکسون‌های عصبی، دستگاه عصبی محیطی، اثرات مهمی ‌بر سیستم عصبی مرکزی و سیستم قلبی عروقی دارد.

پس از جذب، لیدوکائین باعث تحریک CNS (دستگاه عصبی مرکزی) و به دنبال آن افسردگی رشته‌های عصبی خواهد شد. سپس در سیستم قلبی عروقی، عمدتا روی میوکارد (بافت عضلانی قلب) اثر می‌گذارد که در آنجا به کاهش تحریک‌پذیری الکتریکی، سرعت هدایت و نیروی انقباض می‌انجامد.

 

قبل از استفاده از لیدوکائین چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟

در تصمیم‌گیری برای استفاده از یک دارو، خطرات مصرف آن باید در مقابل فوایدش سنجیده شود. لیدوکائین نیز از این قضیه مستثنی نیست.

 

1.   آلرژی

اگر شخصی هر گونه واکنش غیرعادی یا آلرژیک به این دارو یا هر داروی دیگری داشته باشد، قبل از استفاده باید به پزشک خود اطلاع دهد. همچنین در صورت داشتن انواع دیگری از آلرژی، مانند مواد غذایی، رنگ‌ها، مواد نگهدارنده یا حیوانات، باید متخصص مراقبت‌های بهداشتی را در جریان گذاشت.

 

2.   اطفال

به دلیل سمی‌بودن این دارو، باید در کودکان کمتر از 3 سال با احتیاط شدید مصرف شود، و زمانی که سایر داروهای در نظر گرفته شده بی اثر باشند، لیدوکائین توصیه خواهد شد. از مقدارهای توصیه شده نباید تجاوز کرد و بیمار باید در طول درمان به دقت تحت نظر باشد. برای تسکین درد ناشی از دندان درآوردن در نوزادان نباید از محلول موضعی چسبناک لیدوکائین استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: ۸ درمان آلرژی فصلی برای رفع خطرات نهفته در واکنش ‌های آلرژیک

3.   سالمندان

مطالعات مناسبی که تا به امروز انجام شده مشکلات خاص مربوط به سالمندان را در استفاده از لیدوکائین نشان نداده است. بیماران مسن بیشتر درگیر مشکلات کبدی، کلیوی یا قلبی مرتبط با افزایش سن هستند، که برای این بیماران دریافت لیدوکائین نیاز به احتیاط و تنظیم دوز دارد.

هیچ اطلاعاتی در مورد ارتباط سن با اثرات لیدوکائین موضعی در بیماران سالمند در دسترس نیست. ولی با توجه به سمی بودن این دارو، پس از در نظر گرفتن یا بی اثر بودن سایر داروها، باید با احتیاط مصرف شود. از دوزهای توصیه شده نباید تجاوز کرد و بیمار باید در طول درمان به دقت تحت نظر باشد.

 

4.   تداخلات دارویی با لیدوکائین

پزشک یا داروساز، باید از داروهایی که بیمار استفاده می‌کند آگاه شوند تا با اشراف به تداخلات آن داروها با لیدوکائین، مقدار و نحوه تجویز آن را دقیق انجام دهند. بهتر است هنگام استفاده از لیدوکائین برای جلوگیری از ایجاد عوارض احتمالی تحت نظر پزشک مصرف شود.

داروهایی که تداخلات شدید با لیدوکائین دارند عبارتند از:

• لیپوزوم بوپیواکائین
• دوفتیلید
• الیگلوستات
• فلیبانسرین
• لومیتاپید

 

داروهایی که تداخلات جدی با لیدوکائین دارند عبارتند از:

• اکسیتینیب
• بوسوتینیب
• کوبی متینیب
• الیگلوستات
• فنتانیل
• فنتانیل داخل بینی
• سیستم‌ترانس پوستی فنتانیل یونتوفورتیک
• فنتانیل‌ترانس درمال
• فنتانیل‌ترانس مخاطی
• فلووکسامین
• فوزامپرناویر
• ایوابرادین
• مفلوکین
• نالوکسگل
• اولاپاریب
• پفلوکساسین
• فنی توئین
• پیموزید
• پومالیدومید

بیشتر بخوانید: لرزش دست چپ و راست زیاد فرقی ندارد، مهم علت لرزش است

5.   مشکلات پزشکی

وجود مشکلات پزشکی بر استفاده از لیدوکائین تاثیر خواهد گذاشت. مشکلات پزشکی که هنگام استفاده از لیدوکائین باید آن‌ها را رصد کرد عبارتند از: 

• کمبود گلوکز فسفات دهیدروژناز
• مشکلات قلبی
• مشکلات ریوی یا تنفسی
• متهموگلوبینمی‌(اختلال خون) ارثی یا ایدیوپاتیک (علت ناشناخته) که در این حالت باید لیدوکائین با احتیاط مصرف شود. زیرا خطر ابتلا به متهموگلوبینمی ‌را افزایش خواهد داد
• بلوک قلبی
• شوک شدید
• عفونت در محل یا نزدیک محل مصرف
• زخم‌های بزرگ، پوست شکسته یا آسیب شدید در ناحیه استفاده
• بیماری کبد
• بیماری سپسیس
• مخاط آسیب دیده شدید (با احتیاط استفاده شود) احتمال عوارض جانبی ممکن است افزایش یابد

از لیدوکائین تزریقی چه زمانی استفاده می‌شود؟

لیدوکائین یک بی‌حس‌کننده موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه‌ای از بدن است که در راستای کمک به کاهش درد یا ناراحتی ناشی از اقدامات پزشکی تهاجمی ‌مانند جراحی، سوراخ کردن، قرار دادن کاتتر یا لوله تنفسی استفاده می‌شود.

تزریق لیدوکائین گاهی اوقات برای درمان ریتم‌های نامنظم قلب که امکان دارد نشانه حمله قلبی احتمالی باشد به کار می‌رود. تزریق آن به صورت اپیدورال (بلوک نخاعی) برای کاهش ناراحتی انقباضات در حین زایمان نیز انجام می‌پذیرد.

 

آمپول لیدوکائین 2درصد برای چیست؟

سرکوب اکستراسیستول‌های بطنی (اختلال ریتم قلب که یک ضربان اضافی را شامل می‌شود) و تاکی‌کاردی بطنی (تپش تند قلب که از بطن قلب سرچشمه می‌گیرد) به ویژه پس از سکته قلبی (انفارکتوس حاد میوکارد).

لیدوکائین دو درصد از طریق نفوذ سطحی به بی‌حسی مسیرهای منطقه‌ای، اپیدورال و دمی (دوزی ازکورتیکواستروئید، با هدف کاهش پروسه التهاب موضوعی)، بی حسی دندان به تنهایی یا همراه با آدرنالین می‌انجامد.

لیدوکائین امکان دارد از طریق تزریق زیر جلدی، عضلانی یا داخل وریدی نیز تجویز شود.

لیدوکائین 2درصد برای استفاده داخل چشمی ‌منع مصرف دارد زیرا فرمول آن نه ایزوتونیک است و نه PH خنثی.

 

عوارض لیدوکائین برای قلب

حساسیت مفرط شناخته شده به لیدوکائین و سایر داروهای بیهوشی امکان ایجاد مشکلات جدی برای قلب را دارند که عبارتند از:

• آریتمی ‌بطنی: نوعی اختلال در ریتم قلب که منشعب از عملکرد نامناسب پیام‌های الکتریکی هماهنگ‌کننده ضربان قلب است و به افزایش یا کاهش ضربان یا نامنظم شدن آن منتهی می‌شود
• اختلالات سینوسی دهلیزی
• تمام درجات بلوک دهلیزی بطنی
• افسردگی شدید میوکارد
• پورفیری

 

موارد عمده استفاده از اسپری لیدوکائین 10درصد برای واژن

• همان‌طور که درمان‌های موضعی باعث کاهش حس آلت تناسلی می‌شوند، به محض تماس آلت تناسلی آغشته با لیدوکائین میزان حس در داخل و اطراف واژن نیز کاهش می‌یابد. اگر شریک زندگیتان از اسپری استفاده کند، مطمئنا احتمال بی حس شدن اندام تناسلی شما نیز افزایش خواهد یافت.

این بی‌حسی باعث کاهش حساسیت به لابیا، کلیتوریس و سایر نواحی خواهد شود. این وضعیت لذت بردن از رابطه جنسی و ارگاسم را چالش برانگیز می‌کند.

بیشتر قسمت داخلی واژن به اندازه کلیتوریس و لابیای داخلی حساس نیست، بنابراین از نظر تئوری اگر اسپری با دقت استفاده شود و فرد عمدتا در مناطقی که عمیقا در حین رابطه جنسی درگیر می‌شود، از اسپری در واژن استفاده کند مشکل ساز نخواهد بود. با این روش استفاده از اسپری لیدوکائین در لذت جنسی فرد اختلالی به وجود نمی‌آید.

• دستگاه داخل رحمی‌(IUD) یک روش ضد بارداری برگشت پذیر طولانی اثر با کارایی بالا است که قرار دادن آن همراه با درد خواهد بود. ‌ترس از درد در هنگام گذاشتن IUD مانعی برای استفاده از این روش محسوب می‌شود و به همین دلیل این روش مطمئن ضد بارداری کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر هیچ روش استاندارد توصیه شده‌ای برای کاهش درد در طی این روش وجود ندارد.

اما بر اساس داده‌های برخی پایگاه‌های پزشکی فرمول‌های لیدوکائین، مانند اسپری لیدوکائین، ژل لیدوکائین 10درصد و تزریق پاراسرویکال لیدوکائین، می‌توانند درد را در حین گذاشتن IUD کاهش دهند.

• اسپری لیدوکائین 10درصد برای تسکین درد در روش‌های پزشکی با مزایای اثربخشی سریع و حداقل عوارض جانبی معرفی شده است. استفاده از این روش‌ بی‌حسی موضعی در عمل‌های زنان و زایمان کاربرد زیادی داشته و اثر مطلوبی هم در کاهش درد به جای می‌گذارد.

با این وجود، مطالعات در مورد استفاده از اسپری لیدوکائین 10درصد در حین قرار دادن IUD نیاز به تکامل و تحقیق بیشتری دارد.

بیشتر بخوانید: افتادگی واژن و آشنایی با این مشکل شایع در زنان بالای ۴۵ سال

مقدار صحیح استفاده لیدوکائین

دوز این دارو برای بیماران مختلف متفاوت خواهد بود. دستورات پزشک یا دستورالعمل‌های روی برچسب را باید با دقت دنبال کرد. اگر دوز مصرفی شخصی متفاوت است نباید آن را تغییر دهد، مگر اینکه پزشک به او توصیه کند.

مقدار داروی مصرفی به قدرت دارو بستگی دارد. همچنین، تعداد دوزهایی که هر روز مصرف می‌‌شود، زمان مجاز بین دوزها، و مدت زمانی که دارو مصرف خواهد شد به مشکل پزشکی افراد بستگی دارد.

 

مقدار مصرف لیدوکائین موضعی (پماد)

برای درد و خارش ناشی از شرایط پوستی جزئی

• سه یا چهار مرتبه در روز روی ناحیه آسیب دیده بمالند. بیشترین مقدار پماد قابل استفاده در یک نوبت 5 گرم است
• کودکان: دوز باید بر اساس وزن بدن و توسط پزشک تعیین شود

 

مقدار قابل استفاده موضعی پچ پوست لیدوکائین

برای دردهای ناشی از زونا

• بزرگسالان: هر روز یک تا سه چسب را به مدت 12 ساعت روی ناحیه دردناک قرار دهند
• کودکان: مصرف و دوز باید توسط پزشک تعیین شود

 

مقدار قابل استفاده موضعی لیدوکائین محلول

برای درمان تحریک یا درد دهان و گلو

• بزرگسالان: دوز بر اساس وزن بدن و باید توسط پزشک تعیین شود. دوز معمولا 15 میلی‌لیتر یا یک قاشق غذاخوری هر سه ساعت است. پزشک مقدار مصرف را در صورت نیاز تنظیم خواهد کرد. بیش از هشت دوز در یک دوره 24 ساعته نباید استفاده کرد
• کودکان سه سال و بزرگتر: دوز بر اساس وزن بدن و باید توسط پزشک تعیین شود
• کودکان کمتر از سه سال: مقدار بر اساس وزن بدن و توسط پزشک تعیین خواهد شد. دوز نباید بیشتر از 1.2 میلی لیتر باشد و با یک سواب با نوک پنبه‌ای در ناحیه مد نظر اعمال شود. حداقل سه ساعت بین زمان‌های مصرف صبر کرده و بیش از چهار دوز در یک دوره 12 ساعته استفاده نشود

بیشتر بخوانید: ۷ درمان خانگی زگیل دهانی،با ساده‌ترین مواد از سیر تا زردچوبه

خطرات احتمالی مصرف بیش از حد لیدوکائین

این دارو در صورت استنشاق یا بلعیدن دور از ذهن نیست که مضر باشد. اگر فردی بیش از حد مصرف کرده باشد علائم جدی مانند غش کردن و مشکل تنفسی دارد. علائم مصرف بیش از حد شامل موارد زیر خواهد بود: خواب‌آلودگی، ضربان قلب نامنظم، تشنج.

 

موارد احتیاط استفاده از لیدوکائین

بسیار مهم است که پزشک پیشرفت فرزندتان را در ویزیت‌های منظم بررسی کند تا از اثرگذاری درست دارو مطمئن شود. اگر علائم ظرف چند روز بهبود نیافت یا بدتر شد، باید پزشک را در جریان قرار دهید.

لیدوکائین امکان دارد باعث یک مشکل خونی نادر اما جدی به نام متهموگلوبینمی ‌شود. این خطر در کودکان کمتر از 6 ماه، بیماران مسن یا بیمارانی که برخی از نقایص مادرزادی دارند بیشتر به چشم می‌آید. احتمال بروز این بیماری در افرادی که بیش از حد لیدوکائین دریافت می‌کنند نیز قابل توجه است،

در صورت بروز رنگ‌پریدگی در پوست صورت، لب‌ها و ناخن‌ها یا تغییر رنگ آن‌ها به خاکستری یا آبی، گیجی، سردرد، سبکی سر، ضربان قلب سریع یا خستگی و ضعف غیرعادی فورا باید با پزشک تماس گرفت. با بروز بثورات، تورم یا سوزش پوست بعد از مصرف لیدوکائین سریعا پزشک را در جریان قرار دهید.

پس از استفاده از این دارو بر روی پوست کودک، نهایت دقت را لحاظ کرده تا از ورود به دهان یا چشم او جلوگیری به عمل آید. با ورود لیدوکائین به دهان و بلعیده شدن، عوارض جانبی جدی به خصوص در کودکان ایجاد خواهد شد.

اگر فردی از داروی محلول موضعی چسبناک در دهان یا گلو استفاده می‌کند، باید مراقب علائم مسمومیت باشد. اگر کودکی پس از مصرف این دارو دچار خواب‌آلودگی، کسلی، خستگی، ضعف یا احساس کندی، تنفس سطحی یا تشنج شدید شد فورا به پزشک مراجعه کرده و از مصرف آن خودداری شود.

اگر فردی از این دارو در دهان یا گلو استفاده می‌کند، حداقل تا یک ساعت پس از استفاده نباید چیزی بخورد یا بنوشد. هنگامی‌که این دارو در این نواحی به کار می‌رود، احتمال ایجاد مشکلات بلع و خفگی دور از ذهن نیست. پس از مصرف لیدوکائین تا زمانی که دهان یا گلو بی‌حس می‌شود، حتما از خوردن آدامس یا غذا پرهیز شود. چون امکان دارد به طور تصادفی زبان یا داخل گونه‌های خود را گاز بگیرید.

گرما باعث جذب سریع‌تر لیدوکائین موجود در پچ‌های چسبی به بدن خواهد شد. این احتمال عوارض جانبی جدی یا مصرف بیش از حد را افزایش می‌دهد. در حین استفاده از این دارو، از پد گرم‌کننده، پتوی برقی، لامپ گرما یا برنزه کننده، سونا، لامپ آفتابی یا تخت آب گرم نباید استفاده کرد.

از لوازم آرایشی یا سایر محصولات مراقبت از پوست در مناطق تحت درمان استفاده نشود. از مصرف داروهای دیگر خودداری شود مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد. این شامل داروهای تجویزی یا بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی یا ویتامینی است.

بیشتر بخوانید: ۵ جراحی کیست مویی؛ عوارض عمل نکردن کیست پیلونیدال چیست؟

عوارض جانبی استفاده از لیدوکائین

یک دارو در کنار اثرات مورد نیاز خود گهگاه عوارض ناخواسته‌ای نیز ایجاد خواهد کرد. اگرچه همه این عوارض جانبی ممکن است رخ ندهند، اما در صورت بروز احتمال نیاز به مراقبت‌های پزشکی دور از ذهن نیست.

در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی زیر فورا باید پزشک را در جریان گذاشت:

• تاول، پوسته پوسته شدن، تحریک، خارش یا قرمزی پوست
• تب و سرفه کردن
• ضربان قلب سریع
• کهیر یا جوش، بثورات پوستی
• گرفتگی صدا
• درد، سفتی یا تورم مفاصل
• تورم بزرگ و شبیه کندو روی صورت، پلک‌ها، لب‌ها، زبان، گلو، دست‌ها، پاها یا اندام تناسلی
• تنفس نامنظم، سریع و پر سر و صدا
• درد یا ناراحتی و سفتی در قفسه سینه
• مشکل در تنفس یا بلع
• لب‌ها، ناخن‌ها یا کف دست‌های مایل به آبی
• تاری دید و سردرد
• پوست سرد، مرطوب یا رنگ پریده
• ادرار تیره
• سرگیجه، غش یا سبکی سر هنگام بلند شدن ناگهانی از حالت درازکش یا نشسته
• خواب آلودگی و از دست دادن هوشیاری
• ترس یا عصبی بودن
• افت فشار خون یا نبض
• تشنج، لرزش در پاها، بازوها، دست‌ها یا پاها
• ضربان قلب آهسته یا نامنظم
• توقف قلب
• خواب آلودگی غیرمعمول، کسلی، خستگی، ضعف یا احساس سستی

برخی از عوارض جانبی رخ داده معمولا نیازی به مراقبت پزشکی ندارند. این عوارض جانبی معمولا در طول درمان از بین می‌روند زیرا بدن با دارو سازگار خواهد شد. اگر هر یک از عوارض جانبی زیر ادامه پیدا کرد یا آزاردهنده شد با متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید:

• طعم بد، غیرمعمول یا ناخوشایند در دهان
• سردی یا بی‌حسی
• سردرگمی‌ در مورد هویت، مکان و زمان
• تداوم زنگ یا وزوز یا سایر صداهای غیر قابل توضیح در گوش
• دوبینی
• از دست دادن شنوایی
• احساس گرما
• کمبود یا از دست دادن قدرت
• خواب آلودگی غیر معمول

یادداشت پایانی در مورد لیدوکائین

لیدوکائین بیشتر برای استفاده روی پوست به کار می‌رود. اما امکان دارد این دارو در دهان، بینی یا گلو نیز استفاده شود و برای برخی از مسائل پزشکی توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی توصیه و تجویز شود.

قبل از استفاده حتما باید دستورالعمل روی برچسب نسخه را به صورت کامل مطالعه کرد تا از ایجاد عوارض احتمالی جلوگیری به عمل آید. مقدار لیدوکائین تجویز شده را باید در فواصل منظم استفاده کرد و از مصرف بیشتر از تجویز باید به شدت پرهیز شود.

در مورد استفاده از این دارو در کودکان، حتما باید بر اساس نظر پزشک اعصاب و روان و همچنین متخصص اطفال پیش رفت. در صورت مصرف بیش از حد لیدوکائین احتمال خطرات جدی و حتی مرگ دور از ذهن نیست پس زمانی که فردی احساس کرد بیش از حد مصرف کرده باید سریعا با مرکز کنترل مسمومیت یا اورژانس تماس بگیرد.

 

سوالات متداول درباره لیدوکائین: