دریازدگی از جمله بیماری‌های ساده اما کسالت‌بار است که در طول سفر اگر برای یکی از اعضای خانواده، دوستان یا نزدیکانمان پیش آید، احتمالا آن سفر پر از ناراحتی و نگرانی خواهد شد. این بیماری در هنگام سفرهای دریایی، هوایی یا ماشینی رخ می‌دهد و فرد مبتلا، به جای لذت بردن از سفر و مسیر به دنبال راهی برای کنترل علائم خود خواهد بود.
این بیماری به دلیل دریافت سیگنال‌های حسی مختلف که بین آن‌ها تناقض وجود دارد ایجاد می‌شود. این اختلاف بین سیگنال‌ها باعث بروز علائم آزاردهندهای مانند حالت تهوع، استفراغ، سردرد و سرگیجه می‌شود.
افرادی که به دریازدگی مبتلا هستند، از بیماری و نحوه بروز علائم خود آگاهی دارند، به همین دلیل قبل از سفر، داروها و راهکارهایی که باعث کنترل علائم آن‌ها می‌شود را تهیه می‌کنند. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی علت‌ها، علائم و نحوه درمان دریازدگی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به این مقاله
- بیماری حرکت، سفر را استرس‌زا و ناخوشایند می‌کند
- علائم این بیماری با توقف حرکت از بین می‌روند
- تمرین تنفس صحیح راه‌حلی کارساز برای کنترل علائم بیماری حرکت است
بیشتر بخوانید: بای پس معده؛ از رویای لاغر شدن تا کمک به درمان بیماری قلبی
آیا دریازدگی نوعی بیماری است؟
به دریازدگی بیماری حرکت نیز می‌گویند که احساس پژمردگی در انسان ایجاد می‌کند. این احساس زمانی رخ می‌دهد که اندام‌های حسی بدن پیام‌های متفاوتی را به مغز ارسال می‌کنند. این پیام‌ها باعث بروز علائم آزاردهندهای می‌شوند که مسیر سفر را برای بیمار عذاب‌آور می‌کند.
این احساسات یا علائم زمانی ایجاد می‌شوند که با ماشین، قایق، هواپیما یا قطار در حال سفر هستیم. باید اشاره داشت که تعداد افراد حساس به سفرهای دریایی معمولا بیشتر از وسایل دیگر است. با توجه به این موضوع، انسان‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- افرادی که مستعد دریازدگی هستند
- افرادی که در شرایط موجی دریا به این بیماری مبتلا می‌شوند
- افرادی که در شرایط دریایی شدید به این بیماری مبتلا خواهند شد
بیشتر بخوانید : درمان بی اشتهایی کودکان و بزرگسالان و مبارزه با این احساس روانی نادرست
عوامل بروز دریازدگی
تعادل بدن با کمک سیگنال‌هایی که توسط بسیاری از قسمت‌های بدن ارسال می‌شوند (مانند چشم‌ها و گوش‌های داخلی)، حفظ خواهد شد. در مقابل، گیرنده‌های حسی دیگری در پاها وجود دارند که به سیستم عصبی اجازه می‌دهند تا بداند چه قسمت‌هایی از بدن با زمین تماس دارد.
زمانی که پیام‌های دریافتی از سمت گیرنده‌های حسی در پاها و سیگنال‌های ارسال شده از اندام‌های دیگر بدن در تناقض باشند، بیماری حرکت ایجاد می‌شود. به عنوان مثال وقتی در هواپیما هستیم، نمی‌توانیم تلاطم حرکت را ببینیم، اما بدن آن را احساس می‌کند (سیگنال‌هایی توسط گوش داخلی یا اندام‌های دیگر ارسال می‌شوند)؛ در حالی که ما روی صندلی نشسته‌ایم (گیرنده‌های حسی در پاها پیام ثابت بودن را ارسال می‌کنند). این سردرگمی باعث حالت تهوع یا حتی استفراغ می‌شود.
بیشتر بخوانید : اسهال چرب نشانه چیست؟ علل، علائم و نحوه درمان استئاتوره
عوامل خطر در دریازدگی
هر شکلی از سفر در زمین، هوا یا روی آب باعث ایجاد احساس ناراحت‌کننده بیماری دریازدگی می‌شود. باید گفت که برخی افراد حتی به بعضی از وسایل بازی مانند تاب، ترن هوایی یا چرخ و فلک نیز حساس هستند.
در بین افراد مختلف، کودکان بین 2 تا 12 سال و زنان باردار به دلیل اختلال در گوش داخلی دچار این بیماری می‌شوند. عوامل زیر احتمال ابتلا به دریازدگی را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی داشتن این بیماری
- مصرف داروهای ضدبارداری هورمونی
- اختلالات گوش داخلی
- دوره‌های قاعدگی
- میگرن
- بیماری پارکینسون
بیشتر بخوانید: تورم ناحیه شکم، ۷ علت مختلف و درمان آن‌ها با روش‌های پزشکی و خانگی
علائم دریازدگی
بیماری حرکت معمولا باعث ناراحتی معده و دستگاه گوارش می‌شود. علائم دیگر آن عبارتند از:
- عرق سرد
- سرگیجه
- رنگ پریدگی صورت
- سردرد
- خستگی
- تحریک‌پذیری
- ناتوانی در تمرکز
- افزایش بزاق، حالت تهوع و استفراغ
- پوست رنگ پریده
- تنفس سریع یا بلعیدن هوا
- از دست دادن یا مشکل در حفظ تعادل
بیشتر بخوانید: درمان حالت تهوع با ۸ روش خانگی از کودکی تا بزرگسالی
نحوه تشخیص دریازدگی
این بیماری به سرعت برطرف می‌شود و معمولا نیازی به تشخیص حرفه‌ای ندارد. بسیاری از افراد از این بیماری خود با خبر هستند؛ زیرا فقط در طول سفر یا فعالیت‌های خاصی برای آن‌ها رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: عفونت آپاندیس و آشنایی با علائم و نحوه درمان آپاندیسیت در افراد مختلف
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- استفراغ و تهوع شدید
- قطع نشدن علائم بعد از پایان سفر
- علائم کم‌آبی شدید
بیشتر بخوانید: درمان نفخ معده با روش‌های خانگی + داروهای موثر
راهکارهای پیشگیری از علائم دریازدگی
اکثر افرادی که مستعد دریازدگی هستند راجع به بیماری خود می‌دانند. این افراد قبل از سفر خود از اقداماتی برای جلوگیری از ایجاد علائم استفاده می‌کنند. از جمله راهکارهای رایج برای پیشگیری از علائم دریازدگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از سفرهای طولانی مدت با کشتی یا قایق خودداری کنید و در صورت الزام داروهای لازم را تهیه کنید
- هنگام رزرو سفر از قبل برنامه‌ریزی کنید. اگر با هواپیما سفر می‌کنید، صندلی پنجره‌دار را انتخاب کنید
- در هنگام سفر با اتوبوس یا قطار، روی صندلی‌هایی به سمت حرکت بشینید و از نشستن به سمت عقب خودداری کنید (خلاف جهت حرکت نشینید)
- در کشتی، کابینی در سطح آب و نزدیک به جلو یا وسط کشتی را انتخاب کنید. ساکن شدن در کابینی وسط کشتی به دلیل حرکت کمتر این قسمت، باعث کاهش حالت تهوع می‌شود. همچنین در صورت امکان دریچه‌ای را برای منبع هوای تازه باز کنید و از مطالعه خودداری کنید
- نشستن روی صندلی جلو در ماشین شخصی یا اتوبوس یا رانندگی کردن، به افراد در کنترل علائم کمک می‌کند. بسیاری از افرادی که دچار دریازدگی هستند متوجه می‌شوند که در هنگام رانندگی علائمی ندارند
- شب قبل از سفر استراحت کافی داشته باشید و از نوشیدن الکل خودداری کنید
- کم‌آبی، سردرد و اضطراب باعث افزایش علائم دریازدگی می‌شوند
- قبل و حین سفر به صورت مناسب و کافی غذا بخورید و در طول سفر از مصرف غذاهای چرب و اسیدی اجتناب کنید
- لباس‌های مناسب با فصل و آب و هوای منطقه‌ای که سفر کرده‌اید بپوشید. این کار باعث می‌شود بدن شما راحت‌تر با شرایط سازگار شود. به عنوان مثال در فصل تابستان لباس‌های خنک بپوشید تا بدن راحت‌تر در معرض هوای آزاد قرار بگیرد
- روش‌های درمان خانگی را امتحان کنید. بسیاری از افراد با مصرف قرص نعنا و دمنوش زنجیبل احساس بهتری خواهند داشت
- تمرینات تنفسی بسیار عالی و موثر هستند. این روش برای افرادی که دچار اضطراب و استرس شدید می‌شوند بسیار کاربردی است
- استشمام رایحه‌های تسکین‌دهنده مانند نعناع، زنجبیل یا اسطوخودوس باعث کاهش علائم می‌شود
- تلفن، تبلت یا کتاب را کنار بگذارید و به یک شیء در دوردست یا افق نگاه کنید
- در صورت امکان دراز بکشید و چشمان خود را ببندید
- اگر برای مدت طولانی مجبور به سفر با کشتی هستید، به بدن خود اجازه دهید با شرایط سازگار شود. در این زمان از راه‌حل‌های گفته شده استفاده کنید و در صورت عدم بهبودی با پزشک کشتی مشورت کرده یا داروهای تجویز شده را مصرف کنید
بیشتر بخوانید: درمان گرفتگی گوش یا احتقان گوش با 7 روش مختلف تخصصی و سنتی
برای خلبانان، فضانوردان یا افراد دیگری که به طور منظم یا به عنوان بخشی از حرفه خود به صورت مداوم در سفر هستند، درمان‌های جایگزین مانند درمان شناختی و بیوفیدبک (biofeedback) راه‌حل‌های بسیار خوبی به شمار می‌روند.
در درمان شناختی رفتاری فرد یاد می‌گیرد که چه مسائلی باعث بروز بیماری و علائم آن می‌شود. سپس در طول جلسه‌های مختلف آموزش می‌بیند که چگونه با علائم، درد و ناراحتی خود کنار بیاید یا آن‌ها را مدیریت کند.
در بیوفیدبک، عکس‌العمل‌های غیرارادی بدن مانند تنفس، ضربان قلب و فشارخون با استفاده از حسگرهایی بررسی می‌شوند (در هنگام بروز علائم بیماری و زمانی که بیمار حالت عادی دارد). سپس با کمک تکنیک‌های خاصی به بیمار آموزش می‌دهند که چگونه فعالیت‌های فیزیولوژیک خود را تغییر دهد.
بیشتر بخوانید: عفونت گوش کودکان و علت عفونت گوش میانی، خارجی و داخلی کودکان
درمان دریازدگی
دریازدگی درمان ندارد، زیرا این بیماری در اثر تناقض بین سیگنال‌های حسی و حرکتی ایجاد می‌شود که تنها در شرایطی خاصی مثل سفرهای دریایی رخ می‌دهد؛ اما باید گفت که مصرف چندین نمونه از داروهای مختلف از شروع علائم این بیماری جلوگیری می‌کنند.
توجه داشته باشید که بیشتر این داروها احساس خواب‌آلودگی در افراد ایجاد می‌کنند؛ بنابراین کار با ماشین‌آلات یا وسیله نقلیه در هنگام مصرف این داروها مجاز نیست.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان به راحتی ابتلا
از جمله داروهایی که برای درمان علائم این بیماری تجویز می‌شوند:
- هیوسین هیدروبرومید (hyoscine hydrobromide) است که معمولا به عنوان اسکوپولامین (scopolamine) شناخته می‌شود
- دیمن هیدرینات (dimenhydrinate) که با نام درامامین یا گراول (Dramamine or Gravol) در بازار موجود است
- آنتی‌هیستامین‌ها معمولا برای درمان واکنش‌های آلرژیک استفاده می‌شوند، اما از آن‌ها برای کنترل علائم دریازدگی نیز استفاده می‌کنند. بیشتر آنتی‌هیستامین‌ها باعث خواب‌آلودگی می‌شوند و همین ویژگی آن‌ها در کنترل علائم این بیماری موثر است
توجه داشته باشید که اسکوپولامین‌ها به صورت چسب پوستی نیز قابل دسترس هستند و از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری می‌کنند. این چسب‌ها را باید حداقل چهار ساعت قبل از سفر پشت گوش بچسبانید. بعد از سه روز آن را بردارید و چسب جدید قرار دهید. این دارو باعث خشکی دهان می‌شود و فقط برای بزرگسالان تایید شده است.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت گوش کودکان؛ از تجویز آموکسی‌سیلین تا قطره گوش
آیا دریازدگی عوارض جدی دارد؟
این بیماری عوارض جدی به دنبال ندارد و به ندرت باعث می‌شود که بیمار نتواند جلوی سرفه خود را بگیرد. در مواردی استفراغ بیش از حد باعث کم‌آبی شدید و فشارخون پایین می‌شود که نیاز به درمان دارد.
یادداشت پایانی
خیلی وقت‌ها پیش آمده که در طول سفر دریایی، هوایی یا حتی سفر با اتوبوس دچار علائمی مانند عرق سرد، حالت تهوع یا سردرد شده باشید. به این حالت بیماری حرکت یا دریازدگی می‌گویند.
برخی افراد بیشتر مستعد این بیماری هستند، مانند زنان باردار، کودکان 2 تا 12 سال و افرادی که دچار اختلالات گوش داخلی هستند. این بیماری به دلیل تناقض و خطا در ارسال سیگنال‌های حسی و حرکتی ایجاد می‌شود. به این صورت که در سفر دریایی فرد نشسته است، اما به دلیل تکان‌های شدید کشتی روی آب، سیگنال‌های حرکتی به مغز ارسال می‌شوند. این موضوع باعث تداخل بین پیام‌های دریافتی خواهد شد و علائمی مانند تهوع یا سردرد را ایجاد می‌کند.
در بیشتر موارد افراد می‌توانند با مصرف داروهای مختلف مانند آنتی‌هیستامین‌ها، تمرینات تنفسی، استشمام رایحه‌های تسکین‌دهنده و دراز کشیدن از بروز علائم دریازدگی جلوگیری کنند. درمان این بیماری امکان‌پذیر نیست، زیرا مشکل در دریافت و تفسیر پیام‌ها به وجود می‌آید و نه عامل بیماری‌زا یا اختلال.