قارچ ناخن (nail fungal infection) شایعترین بیماری ناخن است که حدود 50 درصد از ناهنجاریهای مرتبط با ناخن را تشکیل میدهد. به طور معمول قارچ روی بدن وجود دارد، اما اگر بیش از حد رشد کند، میتواند مشکلساز شود.
این بیماری که ناشی از رشد بیش از حد قارچهای میکروسکوپی در اطراف ناخن است حدود 10 درصد از جمعیت بزرگسال را درگیر میکند.
ناخنهای دست و پا هر دو مستعد عفونت قارچی هستند که معمولا به صورت تغییر رنگ و ضخیم شدن ناخن و خرد شدن لبهها ظاهر میشود.
در این مقاله به این سوال که «قارچ ناخن چیست؟» جواب میدهیم و با علائم، عوامل و درمان قارچ ناخن آشنا میشویم.
قارچ ناخن چیست؟
قارچ ناخن از بیماریهای رایج مرتبط با ناخن است که از رشد بیرویه قارچهای میکروسکوپی در اطراف ناخن ایجاد میشود. عفونت قارچی ناخن با نامهای اونیکومایکوزیس (onychomycosis) و تینیا اونگیوم (tinea unguium) نیز شناخته میشوند.
عفونت قارچی ناخن میتواند در دستها یا پاها بروز پیدا کند، اما احتمال ایجاد این بیماری در ناخنهای پا بیشتر است.
بنابراین به طور کلی قارچ ناخن یک بیماری مرتبط با ناخنها است که:
- قارچهای میکروسکوپی در ناخن باعث ایجاد آن میشوند
- میتواند بر ناخن انگشتان دست و پا تاثیر بگذارد، اما بیشتر در پاها دیده میشود
- تشخیص قارچ ناخن با بررسی بقایای زیر ناخن انجام میشود
بیشتر بخوانید: ژلیش ناخن، عوارض، هزینه و دوام
درمان قارچ ناخن چگونه انجام میشود؟
درمان عفونتهای قارچی ناخن میتواند یک پروسه طولانی و پرهزینه باشد. داروهای خوراکی ضد قارچ، پمادهای موضعی و درمانهای جایگزین برای درمان قارچ ناخن وجود دارد. همچنین کرمها و پمادهای بدون نسخهای برای این منظور در دسترس هستند، اما اثرگذاری آنها کم است.
داروهای خوراکی برای درمان قارچ ناخن عبارتاند از:
- تربینافین (لامیسیل)
- ایتراکونازول (اسپورانوکس)
- فلوکونازول (دیفلوکان)
توجه: معمولا چهار ماه زمان لازم است تا ناخن آلوده به طور کامل با ناخن سالم جایگزین شود. در برخی موارد شدید، پزشک تصمیم میگیرد که کل ناخن را جدا کند.
بیشتر بخوانید: چگونگی مراقبت از پا و ناخن های پا
درمانهای خانگی قارچ ناخن چیست؟
درمانهای موضعی میتوانند عفونتهای قارچی ناخن را تا حدودی از بین ببرند، اما اغلب منجر به رفع کامل قارچ ناخن نمیشود.
با این حال درمانهای خانگی زیر دارای اثرات بالینی امیدوارکنندهای روی قارچ ناخن هستند:
- Vicks VapoRub: این مورد معمولا برای درمان سرفه استفاده میشود. با این حال، مطالعه منتشر شدهای در سال 2011 نشان میدهد که از آن میتوان برای درمان قارچ ناخن نیز استفاده کرد
- عصاره Snakroot: یک مطالعه معتبر در سال 2008 نشان داد عصاره این گیاه که به طور طبیعی ضد قارچ است میتواند به اندازه سیکلوپیروکس (داروی ضد قارچ نسخهای) در درمان عفونت قارچی ناخن موثر باشد
- روغن پونه کوهی: این گیاه حاوی تیمول است که گفته میشود دارای خواص ضد قارچی است. گاهی برای درمان عفونتهای قارچی از ترکیب روغن پونه کوهی با روغن درخت چای استفاده میشود، اما عوارض جانبی این ترکیب میتواند احتمال واکنش آلرژیک یا تحریک را افزایش دهد
- روغنهای ازن شده: روغن زیتون و روغن آفتابگردان نمونههایی از روغنهایی هستند که با گازهای مشابه موجود در لایه ازن فرآوری میشوند. مطالعات متعددی فواید این نوع روغن را در درمان قارچ ناخن تایید میکنند. در یک مطالعه، روغن آفتابگردان ازنشده اثرات بالینی بیشتری نسبت به داروی ضد قارچ کتوکونازول تجویزشده نشان داد
سایر داروهای جایگزین که برای درمان عفونتهای قارچی ناخن استفاده میشود، شامل روغن درخت چای استرالیا، سرکه، لیسترین و عصاره دانه گریپ فروت است. با این حال، هیچ شواهد علمی مبنی بر اثرات این محصولات در درمان قارچ ناخن وجود ندارد. با توجه به اهمیت سرعت درمان در جلوگیری از گسترش بیماری برای انتخاب روش درمانی مناسب با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: ضخیم شدن ناخن و بیماریهای ایجاد کننده این مشکل
راههای جلوگیری از قارچ ناخن را بشناسید
به طور کلی میتوان گفت جلوگیری از عفونت قارچی ناخن نیاز به بهداشت دستها و پاها دارد.
برخی از پیشنهادات بهداشتی برای جلوگیری از قارچ ناخن عبارتاند از:
- کوتاه، خشک و تمیز نگه داشتن ناخنها
- پوشیدن جورابهایی که به پا امکان تنفس میدهند
- استفاده از اسپریها یا پودرهای ضد قارچ
- استفاده از دستکش لاستیکی برای جلوگیری از قرار گرفتن بیش از حد در معرض آب
- پرهیز از کندن یا جویدن ناخن
- پوشیدن کفش یا صندل در اماکن عمومی و استخرها
- استفاده از ابزار استریل در سالن مانیکور یا پدیکور
- استفاده کمتر از ناخن مصنوعی و لاک ناخن
- شستن دستها پس از لمس ناخنهای آلوده
- پرهیز از به اشتراک گذاشتن کفش و جوراب خود با دیگران
بیشتر بخوانید: ناخن | بیماری های ناخن
علل ایجاد قارچ ناخن چیست؟
موجودات میکروسکوپی به نام قارچ باعث عفونت قارچی ناخن میشوند. آنها برای زنده ماندن نیازی به نور خورشید ندارند؛ بنابراین میتوانند در این مناطق رشد کنند.
معمولا گروهی از قارچها به نام درماتوفیت مانند کاندیدا (Candida) مسئول ایجاد عفونتهای قارچی ناخن هستند. با این حال، برخی از مخمرها و کپکها نیز باعث این عفونت میشوند.
بعضی از این قارچها عبارتاند از:
- Trichophyton rubrum: یکی از شایعترین درماتوفیتها است که باعث عفونت قارچی ناخن میشود
- Trichophyton interdigitale
- Epidermophyton floccosum
- Trichophyton violaceum
- Microsporum gypseum
- Trichophyton tonsurans
- Trichophyton soudanense
علل شایع بروز عفونت کپکها عبارتاند از:
- neoscytalidium
- scopulariopsis
- aspergillus
این عوامل بیماریزا که باعث عفونت قارچی ناخن میشوند، معمولا از طریق برشهای ریز یا فاصلههای کوچک بین ناخن و بستر ناخن وارد پوست میشوند. با این حال قارچها معمولا زمانی رشد میکنند که محیط مناسبی که به اندازه کافی گرم و مرطوب است برای آنها فراهم شود.
بیشتر بخوانید: شکنندگی ناخن، روشهایی برای کنترل و بهبود شرایط
عواملی که باعث قارچ ناخن میشوند چه هستند؟
هر کسی میتواند به عفونت قارچی ناخن مبتلا شود، اما این پدیده در مردان بیشتر از زنان و در افراد مسن بیشتر از جوانان دیده میشود.
برخی از عوامل موثر در افزایش خطر ابتلا به قارچ ناخن عبارتاند از:
- کاهش گردش خون
- رشد کند ناخنها
- سابقه خانوادگی عفونت قارچی
- تعریق شدید
- محیط کار مرطوب یا نمناک
- کاشت ناخن مصنوعی
- پوشیدن جوراب و کفش با تهویه نامناسب
- راه رفتن با پای برهنه در اماکن عمومی مرطوب مانند استخرها، سالنهای بدنسازی و دوشهای عمومی
- آسیب یا عفونت قبلی روی پوست یا ناخن
- دیابت، ایدز، مشکلات گردش خون، ضعف سیستم ایمنی بدن
- کفش تنگ که باعث فشار و روی هم قرار گرفتن انگشتان پا میشود
- تمریناتی که باعث صدمات مکرر جزئی به هیپونیشیوم (محل اتصال ناخن به انگشت) میشود
با این حال افراد مسن بیشترین خطر ابتلا به عفونت قارچی ناخن را دارند، زیرا گردش خون کمتر و رشد ناخنهای کندتر بخشی از روند طبیعی پیری است.
بیشتر بخوانید: عوارض و فواید کاشت ناخن
علائم و نشانههایی که در تشخیص قارچ ناخن موثرند را بشناسید
علائم عفونت قارچی ناخن چیست؟ قارچ ناخن چه رنگی است؟ چه تغییری نشاندهنده ابتلا به عفونت قارچی است؟ برای دانستن جواب این سوالات باید بدانید ناخنهایی که به قارچ آلوده هستند علائمی دارند که عبارتاند از:
- ناخنها ضخیم میشوند
- ترد و شکننده میشوند
- پارهپاره میشوند
- تغییر شکل داده و تخریب میشوند
- کدر و مات میشوند
- تیره یا زرد رنگ میشود
همچنین ممکن است علائم زیر هم در اثر قارچ ناخن ایجاد شوند:
- پوسته پوسته شدن زیر ناخن (هایپرکراتوز)
- رگههای زرد یا سفید (اونیکومایکوزیس جانبی)
- لکههای زرد در پایین ناخن (اونیکومایکوزیس پروگزیمال)
- ناخنهای آلوده ممکن است از بستر ناخن جدا شوند (اونیکولیز)
در شرایطی عفونتهای قارچی ناخن میتوانند منجر به درد در انگشتان پا یا نوک انگشتان شود و حتی ممکن است بوی بدی از خود منتشر کنند.
یکی دیگر از علائم مرتبط با عفونت قارچی ناخن، ضایعات پوستی دیگری به نام درماتوفیتید است. این عارضه ممکن است مانند بثورات یا خارش در ناحیهای از بدن بروز پیدا کند که به قارچ آلوده نشده است. علائم این عارضه غیرقارچی بسیار شبیه یک واکنش آلرژیک است.
بیشتر بخوانید: مراقبت از ناخن به بهترین شکل ممکن
تشخیص قارچ ناخن چگونه است؟
به منظور تشخیص عفونتهای قارچی ناخن، پزشک معمولا خردههای تراشیده شده از زیر ناخن را بررسی میکند. این ضایعات ناخن در آزمایشهایی مانند اسمیر هیدروکسید پتاسیم (KOH) یا کشت قارچ به کار برده میشوند. آزمایش KOH را میتوان به سرعت انجام داد در حالی که روش کشت قارچ ممکن است هفتهها طول بکشد.
هنگام تشخیص عفونتهای قارچی ناخن باید دقت شود که این علائم با نشانههای مشابه در چندین بیماری دیگر اشتباه گرفته نشود. بیماریهای دیگری که موجب بروز علائم مشابه قارچ ناخن میشوند شامل مواردی مانند پسوریازیس، لیکن پلان، درماتیت تماسی، ضربه یا آسیبدیدگی، تومور بستر ناخن، اگزما و سندرم ناخن زرد هستند.
خلاصه
قارچ ناخن برای افرادی از حساسیت بیشتری برخوردار است. به طور مثال بیماران دیابتی به این علت که مستعد عوارضی هستند، باید در همه موارد با پزشک خود مشورت کنند.
با این حال، این عفونتها معمولا در صورت اقدام سریع و به موقع، پاسخ خوبی به درمان خواهند داشت. قارچ ناخن اگرچه بسیار ناخوشایند است اما اکثر عفونتهای قارچی ناخن را میتوان بدون عوارض پس از درمان و با موفقیت پشت سر گذاشت.
درمان قارچ ناخن میتواند زمان زیادی طول بکشد. در مواردی ممکن است برای رفع کامل عفونت به دورههای درمانی بیشتری نیاز باشد. همچنین عوارض در برخی موارد شدید ممکن است شامل آسیب ناخن یا از دست دادن دائمی آن یا گسترش عفونت باشد. در موارد نادری احتمال کمی برای ایجاد سلولیت نیز وجود دارد.
پیشرفت قارچ ناخن میتواند بسیار ناخوشایند باشد، بنابراین به محض مشاهده اولین علائم آن با پزشک صحبت کنید. انجام روشهای نادرست میتواند به رشد سریع این بیماری و گسترش آن منجر شود.