تغذیه کودکان رفلاکسی| غذا خوردن مناسب کلید کنترل رفلاکس معده است
تغذیه کودکان رفلاکسی را باید با دقت بیشتری نسبت به دیگر نوزادان انجام دهید، زیرا غذا خوردن مناسب، کلید کنترل رفلاکس معده است. این پدیده می‌تواند غذا خوردن نوزاد را با مشکل مواجه کرده و سرعت افزایش وزن او را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع با اینکه رفلاکس یک پدیده طبیعی است که در تمام سنین و به دلایل مختلفی رخ می‌دهد، اما رخ دادن مکرر آن یک بیماری به حساب می‌آید و نیازمند درمان است.
در حقیقت با اینکه رفلاکس در نوزادان شایع است اما رخ دادن مکرر آن ممکن است ناشی از دلایل ثانویه بوده و عوارضی نیز به همراه داشته باشد. در صورتی که رفلاکس مانع از خوب غذا خوردن و خوابیدن نوزاد شده و روند رشد او را دچار اختلال کند باید برای درمان بیماری رفلاکس کودک اقدام شود.
رفلاکس چیست؟
مری لوله‌ای است که غذا را از دهان به معده می‌برد؛ اگر محتویات معده به مری برگردد به آن رفلاکس یا رفلاکس معده به مری (GER) می‌گویند. رفلاکس می‌تواند در بزرگسالان، کودکان و حتی نوزادان رخ دهد. این اتفاق در بین نوزادان تازه متولد شده شایع است اما به ندرت باعث ایجاد مشکل شده و به مرور و با گذشت زمان برطرف می‌شود.
با این حال در صورتی که رفلاکس معده به مری جدی‌تر و طولانی‌تر اتفاق بیفتد ممکن است به مشکل دیگری اشاره داشته باشد که به آن بیماری رفلاکس (GERD) گفته می‌شود. علل بیماری رفلاکس در کودکان بزرگتر مشابه بزرگسالان است و می‌تواند شامل عواملی چون چاقی، پرخوری، خوردن غذاهای تند یا سرخ‌شده، نوشیدن کافئین و مصرف داروهای خاص باشد.
همچنین در نوزادانی که علائم آن‌ها مانع از غذا خوردن‌شان بشود یا رفلاکس معده در آن‌ها بیش از 12 تا 14 ماه طول بکشد بیماری رفلاکس معده به مری تشخیص داده می‌شود.
بیشتر بخوانید: تغذیه کودکان در مدرسه و چگونگی ایجاد تنوع غذایی برای فرزندتان
چه چیزی باعث GER و GERD در نوزادان می‌شود؟
اغلب اوقات رفلاکس در نوزادان به علت هماهنگی ضعیف دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد و با تغییراتی در نحوه تغذیه کودکان رفلاکسی برطرف می‌شود.
برای اینکه بدانید رفلاکس چیست و چرا نحوه تغذیه کودکان رفلاکسی اهمیت دارد باید در ابتدا با ساختار این بخش از دستگاه گوارش آشنا شوید. در واقع این پدیده به ماهیچه‌ای در بدن به نام اسفنکتر تحتانی مری مرتبط است که به عنوان یک دریچه بین مری و معده عمل می‌کند. هنگامی که غذا را قورت می‌دهیم این عضله شل می‌شود تا غذا از مری به معده منتقل شود. این عضله به طور معمول بسته است و از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری می‌کند.
سیستم گوارشی نوزادان -به ویژه اسفنکتر تحتانی مری- پس از تولد نیز همچنان در حال رشد است. در نوزادانی که رفلاکس GER دارند، عضله اسفنکتر تحتانی مری به طور کامل رشد نکرده و به محتویات معده اجازه می‌دهد تا به مری برگردند. این باعث می‌شود که کودک تف کند یا بالا بیاورد. رفلاکس اسید معده در بین نوزادان سالم رایج است و دلیلی برای نگرانی والدین وجود ندارد، زیرا همزمان با رشد کامل عضله اسفنکتر این علائم نیز از بین می‌روند.
در موارد شدیدتر و در مورد نوزادانی که مبتلا به GERD هستند نیز عضله اسفنکتر در موقعیتی که نباید رخ دهد، شل یا ریلکس می‌شود. در واقع این بیماری می‌تواند ناشی از مشکلاتی باشد که بر اعصاب، مغز یا ماهیچه‌های نوزادان اثر می‌گذارند.
بیشتر بخوانید: تغذیه کودکان بد غذا و رفع مشکلات اصلی کم غذایی بچه ها
رفلاکس در نوزادان چقدر شایع است؟
رفلاکس GER در نوزادان بسیار شایع است به طوری که حدود نیمی از نوزادان در سه ماه اول زندگی خود بارها در روز تف می‌کنند. اکثر نوزادان مبتلا به GER یا رفلاکس معمولا نیازی به درمان ندارند. این حالت معمولا در سنین 12 تا 14 ماهگی نوزاد متوقف می‌شود.
GERD نیز که حالت جدی‌تر رفلاکس معده است یک بیماری شایع بین نوزادان محسوب می‌شود و بسیاری از کودکان چهار ماهه به آن مبتلا هستند. با این حال این بیماری معمولا تا تولد یک سالگی کودک برطرف می‌شود و فقط حدود 10درصد از موارد ابتلا بعد از 12 ماهگی نیز همچنان با آن درگیر هستند.
علائم رفلاکس و GERD در نوزادان چیست؟
علامت اصلی رفلاکس یا GER در نوزادان را می‌توان تف کردن و آروغ خیس دانست. اگرچه تقریبا همه نوزادان این حالت را دارند اما آن‌هایی که رفلاکس معده دارند ممکن است این کار را بیشتر یا با شدت انجام دهند.
همچنین رفلاکس باعث تحریک مری (سوزش سر دل) و در نتیجه بی‌قراری و ناراحتی نوزادان می‌شود. در نوزادان مبتلا به بیماری رفلاکس یا GERD علاوه بر تف کردن که علامت اصلی این بیماری است، ممکن است علائم دیگری نیز دیده شوند. این علائم عبارتند از:
- خم شدگی در پشت که معمولا حین غذا خوردن یا بلافاصله بعد از آن ایجاد می‌شود
- کولیک -گریه‌ای که بیش از سه ساعت در روز بدون علت پزشکی ادامه دارد-
- سرفه یا سکسکه کردن هنگام تغذیه
- مشکل در قورت دادن و بلع
- بدخلقی و تحریک‌پذیری به خصوص بعد از غذا خوردن
- بد غذا خوردن یا امتناع از خوردن
- سرعت رشد کم و وزن‌گیری ضعیف
- کاهش وزن
- خس‌خس سینه یا مشکل در تنفس
- استفراغ شدیدیا مکرر
بیشتر بخوانید: غذای مناسب برای رشد کودک
چگونه پزشکان رفلاکس و GERD را در نوزادان تشخیص می‌دهند؟
در بیشتر موارد، پزشک با بررسی علائم و سابقه پزشکی کودک، رفلاکس را تشخیص می‌دهد. اگر علائم کودک با تغییرات تغذیه، سبک زندگی و داروهای ضد رفلاکس بهتر نشوند، ممکن است نیاز به انجام آزمایش باشد.
چندین آزمایش می‌تواند به پزشک در تشخیص GERD یا بیماری رفلاکس نوزاد شما کمک کند. گاهی اوقات ممکن است پزشک بیش از یک آزمایش را برای تشخیص تجویز کند. برخی از این آزمایش‌های رایج شامل موارد زیر هستند:
مطالعه رادیولوژی و بررسی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI sries)
در این روش به شکل دستگاه گوارش فوقانی کودک نگاه می‌کنند. برای انجام این آزمایش به کودک ماده‌ای به نام باریم خورانده می‌شود و می‌توان مسیر طی شده توسط آن را با چندین عکس اشعه ایکس ردیابی کرد.
بررسی و مانیتورینگ PH و امپدانس مری
این دقیق‌ترین راه برای تشخیص رفلاکس و تعداد دفعات وقوع آن است. در این روش میزان اسید یا مایع موجود در مری کودک شما را اندازه‌گیری می‌کنند. برای این کار پزشک یا پرستار یک لوله انعطاف‌پذیر نازک را از طریق بینی کودک وارد معده می‌کند. به کمک انتهای لوله در مری می‌توانند اندازه‌گیری کنند که چه زمانی و چه مقدار اسید وارد مری می‌شود. انتهای دیگر لوله به مانیتوری متصل می‌شود که اندازه‌گیری‌ها را ثبت می‌کند. برای این کار معمولا کودک را در بیمارستان و به مدت 24 ساعت تحت این شرایط مورد بررسی قرار می‌دهند.
آندوسکوپی (endoscopy) و بیوپسی دستگاه گوارش فوقانی (GI)
برای این کار از یک آندوسکوپ -که یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر با نور و دوربین در انتهای آن است- استفاده می‌کند. پزشک آندوسکوپ را روی مری، معده و قسمت اول روده کوچک کودک اجرا می‌کند. حین مشاهده تصاویر از آندوسکوپ، پزشک ممکن است از بافت‌ها نیز نمونه‌برداری کند که به آن بیوپسی (BIOPSY) گفته می‌شود.
چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟
تا زمانی که نوزاد مبتلا به رفلاکس معده شاد، سالم و در حال افزایش وزن باشد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. با این حال اگر نوزاد شما به رفلاکس دچار است و علائم زیر را از خود نشان می‌دهد باید به پزشک مراجعه کنید:
- بعد از دو هفته درمان خانگی رفلاکس نوزاد، علائم او همچنان بهبود نیافته است
- روند رشد نوزاد کند است و به نظر نمیرسد در حال رشد باشد
- در حال کاهش وزن است
- خیلی بیشتر از حد معمول گریه می‌کند
- غذا نمی‌خورد، گریه نمی‌کند و در زمان شیردهی از شیشه یا سینه دور می‌شود
- سرفه می‌کند، حالت خفگی دارد، خس‌خس می‌کند یا در تنفس مشکل دارد
- چندین بار در طول 24 ساعت استفراغ شدید دارد
- در مدفوع او خون دیده می‌شود
- بعد از یک سالگی همچنان دچار رفلاکس است
- برای اولین بار بعد از شش ماهگی دچار رفلاکس شده است
توجه: اگر نوزادتان خون یا صفرا (مایع سبز یا زرد) استفراغ کرد باید فورا با اورژانس تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: آنچه باید در مورد غذای کودک شش ماهه بدانید
چه تغییراتی در تغذیه کودکان رفلاکسی می‌تواند به درمان رفلاکس یا GERD نوزاد من کمک کند؟
این تغییرات در تغذیه کودکان رفلاکسی ممکن است به رفلاکس و GERD کودک شما کمک کند:
- در صورت امکان به نوزادتان شیر مادر بدهید
در واقع شیر مادر بهترین تغذیه کودکان رفلاکسی است، زیرا سرعت هضم آن در معده آن‌ها دو برابر شیرخشک است. اگر امکان تغذیه نوزاد با شیر خود را ندارید با پزشک در مورد اینکه کدام شیرخشک برای کودک شما بهتر است صحبت کنید. گاهی اوقات تغییر تغذیه کودکان رفلاکسی به گزینه‌های ضد حساسیت یا بدون لاکتوز می‌تواند به تسکین علائم آن‌ها کمک کند.
- غلات برنج را برای هضم آسان‌تر به شیشه شیرخشک یا شیر مادر کودک خود اضافه کنید
غلات برنج کالری اضافی تولید می‌کنند، بنابراین حتما در مورد مقدار آن برای وجود در تغذیه کودکان رفلاکسی با پزشک کودک‌تان مشورت کنید. اگر مخلوط غلیظ شد سر شیشه شیر را بزرگتر کرده و برای خروج راحت‌تر شیر تنظیم کنید.
- پس از هر 30 تا 60 میلی‌لیتر شیرخشکی که به نوزاد می‌دهید، آروغ او را بگیرید
اگر شیر خودتان را به او می‌دهید بعد از شیر دادن از هر سینه این کار را انجام دهید.
- از شیر دادن زیاد به نوزاد اجتناب کنید
شیر خشک یا شیر خودتان را به همان میزان توصیه‌شده توسط پزشک به کودک بدهید و مقدار آن را در تغذیه کودکان رفلاکسی تغییر ندهید.
- نوزاد را به مدت 30 دقیقه پس از شیر خوردن در حالت عمودی نگه دارید
نگه داشتن کودک در حالت نشسته در طول شیردهی و 20 الی 30 دقیقه پس از آن می‌تواند از حرکت غذا به سمت بالا و به داخل مری جلوگیری کند.
- تغذیه کودکان رفلاکسی را به طور مکرر اما در وعده‌های کوچک انجام دهید
تغذیه کودکان رفلاکسی را به طور مکرر اما در وعده‌های کوچک باعث فشار کمتر به معده شده و همچنین رفلاکس را کاهش می‌دهد. از آنجایی که تغذیه کودکان رفلاکسی با سختی‌هایی همراه است، ممکن است خودشان این روش را به طور طبیعی برای غذا خوردن انتخاب کنند. با این حال در صورتی که کودک‌تان تمایل دارد غذا خوردن را تا احساس کامل سیری ادامه دهد، در مورد تغییر این عادت صبور باشید تا پس از چند روز با این برنامه جدید سازگار شود.
- شیرخشک مناسب را برای تغذیه کودکان رفلاکسی انتخاب کنید
اگر از شیر خشک استفاده می‌کنید و پزشک فکر می‌کند که ممکن است نوزاد شما به پروتئین شیر حساس باشد، احتمالا مصرف نوع دیگری از شیرخشک را به شما پیشنهاد می‌دهد. توجه داشته باشید که بدون مشورت با پزشک تغییری در تغذیه کودک ایجاد نکنید.
علاوه بر رعایت اصول تغذیه کودکان رفلاکسی که تحت نظارت پزشک انجام می‌شوند می‌توانید چند مورد دیگر که به تغییرات سبک زندگی مربوط است را به روند درمان خانگی رفلاکس نوزادتان اضافه کنید. این موارد عبارت‌اند از:
- راحتی شیر خوردن نوزادتان را همیشه تحت نظر داشته باشید
ممکن است اندازه پستان یا سر پستانک برای او مناسب نباشد و باعث بلعیدن هوای زیادی شود که می‌تواند به رفلاکس منجر شود.
- بازی و تحرک را به تاخیر بیاندازید
تکان خوردن‌های شدید نوزاد بعد از غذا خوردن می‌تواند احتمال رفلاکس را افزایش دهد.
- نوزاد را صاف و به پشت بخوابانید
بهترین حالت خوابیدن برای نوزادان به ویژه نوزادان رفلاکسی، خوابیدن به پشت و به صورت صاف است.
- از پوشاندن پوشک یا لباس‌های تنگ خودداری کنید
این موارد می‌تواند فشار بیشتری به شکم نوزاد وارد کرده و باعث تحریک بیشتر او شود.
- از قرار گرفتن نوزادتان در معرض دود سیگار جلوگیری کنید
دود تنباکو می‌تواند رفلاکس را بدتر کند.
بیشتر بخوانید :غذای کودک یک ساله |لیست غذای بچه یک ساله
تغذیه مادران موثر بر تغذیه کودکان رفلاکسی
تغذیه مادران کودکان رفلاکسی نیز در صورت شیردهی مادر به نوزاد، اهمیت دارد. بنابراین با پزشک خود مشورت کرده و رژیم غذایی خود را تغییر دهید. برخی از غذاها مانند محصولات لبنی یا سبزیجات محرک تولید گاز مانند کلم، ممکن است رفلاکس نوزاد را افزایش دهند و بهتر است این موارد را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
تغذیه کودکان رفلاکسی در سنین بالاتر به چه صورت است؟
از آنجایی که علل رفلاکس معده در کودکان بزرگتر مشابه با افراد بالغ است، رعایت بعضی اصول کلی در تغذیه آن‌ها می‌تواند علائم بیماری را کاهش دهد. بچه‌های بزرگتر اغلب با پرهیز از غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث ایجاد رفلاکس می‌شوند، بهبود می‌یابند. در ادامه با بعضی از این خوردنی‌های تشدیدکننده رفلاکس معده آشنا می‌شوید.
مواردی که باعث رفلاکس یا تشدید علائم آن می‌شوند، عبارت‌اند از:
- مرکبات
- شکلات
- غذا و نوشیدنی‌های کافئین‌دار
- غذاهای چرب و سرخ‌شده
- سیر و پیاز
- غذاهای ادویه‌دار و تند
- غذاها و سس‌های حاوی گوجه‌فرنگی
- نعناع تند
همچنین پزشک برای کمک به رفلاکسی که در شب برای بچه‌های بزرگتر رخ می‌دهد ممکن است پیشنهاداتی در مورد نحوه خوابیدن آن‌ها داشته باشد. به طور مثال یکی از این توصیه‌ها، بالا بردن سر تخت به مقدار 15 تا 20 سانتی‌متر است.
نکته: توجه داشته باشید که این توصیه برای نوزادان کمتر از یک سال نیست. نوزادان مبتلا به رفلاکس که زیر یک سال سن دارند باید همیشه به پشت و روی یک سطح صاف و سفت بخوابند.
بیشتر بخوانید: ۱۱ درمان خانگی سوزش معده با موادی که در هر خانه‌ای پیدا می‌شود!
تغذیه کودکان رفلاکسی بزرگتر
با گنجاندن بعضی غذاهای خاص در رژیم غذایی کودک‌تان می‌توانید علائم رفلاکس را در او کاهش دهید. البته توجه داشته باشید که رژیم غذایی مناسب برای هر فرد با توجه به شرایط مختص به او متفاوت است.
در واقع هیچ یک از این غذاها رفلاکس را درمان نمی‌کنند؛ با این حال بعضی از این مواد که باعث کاهش علائم شده و می‌توان آن‌ها را به عنوان تغذیه برای کودک رفلاکسی معرفی کرد، عبارتند از:
سبزیجات
به طور کلی سبزیجات به علت چربی و قند کمتری که دارند برای تسکین علائم رفلاکس مناسب هستند. بعضی از بهترین سبزیجات در کنترل رفلاکس را می‌توان لوبیا سبز، کلم بروکلی، مارچوبه، گل‌کلم، سبزیجات برگ‌دار، سیب‌زمینی، هویج، چغندر، کرفس و خیار معرفی کرد.
بلغور جو دو سر (Oatmeal)
بلغور جو دو سر یا اوت‌میل یکی از بهترین گزینه‌ها به عنوان صبحانه برای کودک رفلاکسی است. این صبحانه محبوب که منبعی غنی از فیبر است می‌تواند باعث کاهش احتمال رفلاکس شود.
از دیگر گزینه‌ها برای تامین فیبر مورد نظر می‌توان به نان‌های سبوس‌دار و همچنین برنج سبوس‌دار اشاره کرد.
میوه‌های غیراسیدی
انواع میوه‌های غیراسیدی می‌توانند در کاهش علائم رفلاکس موثر باشند. از بهترین گزینه‌ها می‌توان به خربزه، موز، سیب و گلابی اشاره کرد.
سفیده تخم‌مرغ
زرده تخم‌مرغ به دلیل چربی بالا می‌تواند علائم رفلاکس را افزایش دهد. با این حال سفیده تخم‌مرغ می‌تواند در کنترل علائم رفلاکس موثر باشد و یکی از گزینه‌های مناسب به عنوان صبحانه برای کودک رفلاکسی محسوب شود.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت معده از روش‌های پزشکی گرفته تا خانگی و طب اسلامی
چربی‌های سالم
برای کنترل علائم بیماری بهتر است مصرف چربی‌های اشباع‌شده را کاهش داده و آن‌ها را با چربی‌های غیراشباع سالم جایگزین کنید. منابع چربی‌های سالم که می‌توانند در صبحانه کودکان مورد استفاده قرار بگیرند شامل مواردی از جمله آووکادو، گردو، بذر کتان، روغن زیتون، روغن کنجد و روغن آفتابگردان هستند.
گوشت بدون چربی و غذاهای دریایی
گوشت‌های بدون چربی مانند مرغ، ماهی و غذاهای دریایی -که چربی کمی دارند- می‌توانند علائم رفلاکس را کاهش دهند.
زنجبیل
زنجبیل دارای خواص ضدالتهابی طبیعی است و می‌تواند یک درمان طبیعی برای سوزش سر دل و سایر مشکلات گوارشی باشد. زنجبیل رنده شده را می‌توانید به نوشیدنی‌های مختلف اضافه کرده یا به صورت چای استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: معنی انواع گریه نوزاد، گریه های مختلف نوزاد به چه معناست؟
پزشک چه درمان‌هایی ممکن است برای GERD نوزاد من انجام دهد؟
در صورتی که تغییرات تغذیه به اندازه کافی کمک نکند، ممکن است پزشک داروهایی را برای درمان GERD توصیه کند. داروها با کاهش میزان اسید معده کودک شما عمل می‌کنند و باعث بهبود علائم رفلاکس می‌شوند. پزشک فقط در صورتی دارو را پیشنهاد می‌کند که کودک شما هنوز علائم بیماری رفلاکس را به طور منظم داشته باشد و همچنین در شرایطی که:
- قبلا برخی از تغییرات تغذیه را امتحان کرده‌اید
- کودک شما در خوابیدن یا شیر خوردن مشکل دارد
- کودک شما به درستی رشد نمی‌کند
پزشک غالبا یک دارو را به صورت آزمایشی تجویز می‌کند و هرگونه عوارض احتمالی را به والدین توضیح می‌دهد. توجه داشته باشید که شما نباید به کودک خود هیچ دارویی بدهید مگر اینکه توسط پزشک تجویز شده باشد.
داروهایی که برای درمان رفلاکس نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
- مسدود کننده‌های H2 که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) که میزان اسیدی که معده می‌سازد را کاهش می‌دهند
اگر مصرف این داروها باعث بهبودی نشود و کودک همچنان علائم شدیدی را تجربه کند، ممکن است از روش جراحی استفاده شود. متخصصان گوارش کودکان تنها در موارد نادری از جراحی برای درمان GERD استفاده می‌کنند. این جراحی را معمولا برای نوزادانی که دچار مشکلات تنفسی شدید هستند یا مشکل فیزیکی دیگری باعث بروز GERD در آن‌ها شده انجام می‌دهند.
بیشتر بخوانید: شپش سر، روش تشخیص و راه‌های پیشگیری از شیوع
چه خطرات و مشکلاتی ممکن است رخ دهد؟
نوزادانی که GER دارند معمولا در سن یک یا دو سالگی از آن فارغ می‌شوند، اما در برخی موارد علائم ادامه می‌یابند. کودکان مبتلا به بیماری‌های رشدی یا عصبی -مانند فلج مغزی- بیشتر در معرض خطر ابتلا به GER هستند و می‌توانند علائم شدیدتر و پایدارتری داشته باشند.
رفلاکس ثابت اسید معده به مری می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- مشکلات تنفسی (اگر مایع وارد نای، ریه یا بینی شود)
- وضعیتی به نام ازوفاژیت که به قرمزی و تحریک در مری می‌انجامد
- خونریزی در مری
- بافت اسکار در مری، که می‌تواند بلعیدن را سخت کند
- پنومونی
- حملات مکرر آسم
از آنجایی که این عوارض می‌تواند غذا خوردن را سخت و دردناک کند، ممکن است با تغذیه مناسب تداخل ایجاد کرده و بر افزایش وزن نوزاد اثر بگذارد.
خلاصه
تغذیه کودکان رفلاکسی بسته به سن و شدت علائم آن‌ها متفاوت است. در مورد نوزادان زیر یک سال که غذای اصلی آن‌ها شیر مادر یا شیر خشک است، معمولا با ایجاد تغییراتی در نحوه غذا دادن و رفتارهای بعد از آن می‌توان به کاهش علائم رفلاکس کمک کرد. با اینکه رفلاکس یک پدیده شایع و غالبا بی‌خطر در نوزادان است و با گذشت زمان بهبود می‌یابد، اگر در مورد رفلاکس کودک خود نگران هستید با پزشک او مشورت کنید.