سرطان تخمدان | در این مورد حتی جوانان هم باید علائم را جدی بگیرند

سرطان تخمدان یکی از شایعترین انواع سرطان در زنان است. تخمدانها یک جفت اندام کوچک هستند که در قسمت پایین شکم قرار دارند و به رحم متصل شده و تخمک زن را ذخیره میکنند. سرطان تخمدان عمدتا زنانی را که یائسه شدهاند (معمولا بالای 50 سال) تحت تاثیر قرار میدهد، اما گاهی اوقات میتواند زنان جوان را نیز درگیر کند.
سرطان تخمدان رشد سلولهایی است که در تخمدانها شکل میگیرد. سلولها به سرعت تکثیر میشوند و میتوانند به بافت سالم بدن حمله کرده و آنها را از بین ببرند.
علائم سرطان تخمدان
علائم شایع سرطان تخمدان عبارتاند از:
- احساس نفخ مداوم
- شکم متورم
- ناراحتی در ناحیه شکم یا لگن
- احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن یا از دست دادن اشتها
- نیاز به دفع ادرار بیشتر از حد معمول
تشخیص علائم همیشه آسان نیست زیرا برخی از آنها شبیه علائم برخی از بیمارهای شایعتر، مانند سندرم روده تحریکپذیر (IBS) هستند.
علائم دیگر
سایر علائم سرطان تخمدان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- سوء هاضمه مداوم یا احساس بیماری
- درد هنگام رابطه جنسی
- تغییر در عادات روده
- کمردرد
- احساس خستگی دائمی
- کاهش وزن ناخواسته
بیشتر بخوانید : درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی یافت شد!
علل سرطان تخمدان
علت دقیق سرطان تخمدان ناشناخته است. اما برخی موارد ممکن است خطر ابتلا به آن را در زنان افزایش دهد، مانند:
- داشتن سن بالای 50 سال
- سابقه خانوادگی سرطان تخمدان یا سینه (این موضوع میتواند به این معنی باشد که فرد ژنهایی ارثی دارد که خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهند
- درمان جایگزینی هورمون (HRT) اگرچه هرگونه افزایش خطر سرطان بسیار ناچیز است
- اندومتریوز، وضعیتی که در آن بافتی که مانند پوشش داخلی رحم رفتار میکند در خارج از رحم یافت میشود
- اضافه وزن داشتن
- سیگار کشیدن
- عدم ورزش
- قرار گرفتن در معرض آزبست
بیشتر بخوانید: علت کمردرد در زنان بعد از نزدیکی چیست؟
درمان سرطان تخمدان
درمان سرطان تخمدان به مواردی مانند میزان گسترش سرطان و سلامت عمومی بستگی دارد.
سرطان تخمدان زمانی اتفاق میافتد که سلولهای تخمدان به طور غیرقابل کنترل رشد کرده و تکثیر میشوند و تودهای از بافت به نام تومور تولید میشود. دقیقا مشخص نیست که چرا این اتفاق میافتد، اما عواملی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد.
افزایش سن
با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان تخمدان افزایش مییابد و در بیشتر موارد بعد از یائسگی اتفاق میافتد. از هر 10 زن مبتلا به سرطان تخمدان 8 نفر بیش از 50 سال سن دارند، اما برخی از انواع نادر سرطان تخمدان در زنان جوانتر اتفاق میافتد.
سابقه خانوادگی و ژنها
اگر فردی سابقه ابتلا به سرطان تخمدان را در خانواده خود دارد، به ویژه اگر یکی از بستگان نزدیک (خواهر یا مادر) به آن مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای او افزایش پیدا میکند.
گاهی اوقات این ابتلا ممکن است به این دلیل باشد که فرد نسخه معیوبی از ژنی به نام BRCA1 یا BRCA2 را به ارث برده است. این ژنها خطر ابتلا به سرطان تخمدان و سینه را افزایش میدهند.
اما داشتن خویشاوندان مبتلا به سرطان تخمدان به این معنی نیست که قطعا ژن معیوبی وجود دارد. تصور میشود که از هر 10 سرطان تخمدان فقط 1 مورد توسط ژن ایجاد میشود.
درمان جایگزینی هورمونی (HRT)
براساس تحقیقاتی بیان شده درمان جایگزینی هورمونی (HRT) ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد. اما مطالعاتی که به این موضوع پرداخته است تاکنون نتایج متناقضی ارائه دادهاند.
تصور میشود که در صورت افزایش موارد سرطان تخمدان در زنانی که از HRT استفاده کردهاند، HRT تاثیر اندکی داشته است. همچنین هرگونه افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان پس از قطع مصرف HRT کاهش مییابد.
اندومتریوز
تحقیقات نشان داده است که احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در زنان مبتلا به آندومتریوز بیشتر است. در آندومتریوز، سلولهایی که معمولا در رحم قرار دارند در نقاط دیگر بدن مانند تخمدانها یا شکم رشد میکنند.
این سلولها هنوز مثل اینکه در رحم هستند رفتار میکنند، از جمله خونریزی در طول قاعدگی را انجام میدهند. اما از آنجا که راهی برای خروج خون از بدن وجود ندارد، به دام میافتد و باعث درد در ناحیه آسیب دیده میشود.
عوامل دیگر
موارد دیگری که ممکن است خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد عبارتاند از:
اضافه وزن یا چاقی
کاهش وزن با ورزش منظم و رژیم غذایی سالم ممکن است به کاهش خطر کمک کند
سیگار کشیدن
ترک سیگار ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان و بسیاری دیگر از مشکلات جدی سلامتی کمک کند
قرار گرفتن در معرض آزبست
مادهای سفید رنگ که در گذشته در ساختمانها برای عایق کاری، کفپوش و سقف استفاده میشد، اما دیگر مورد استفاده قرار نمیگیرد
استفاده از پودر تالک
برخی تحقیقات نشان دادهاند که استفاده از پودر تالک بین پاها میتواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد، اما شواهد این امر متناقض است و هرگونه افزایش خطر احتمالا بسیار ناچیز خواهد بود.
بیشتر بخوانید: دانستههایتان در مورد سرطان سینه را تکمیل کنید
تشخیص سرطان تخمدان
در صورت داشتن علائم به پزشک عمومی مراجعه کنید. آنها میتوانند آزمایشهای اولیه را انجام دهند و همچنین ممکن است به آزمایشهای بیشتری در بیمارستان نیاز باشد.
ملاقات با پزشک عمومی
پزشک عمومی ممکن است:
- از علائم و سلامت عمومی بپرسد
- به آرامی شکم بیمار را حس میکند تا تورم یا تودههای آن بررسی شود
- معاینه داخلی انجام میدهد
- میپرسید آیا سابقه سرطان تخمدان یا سینه در خانواده او وجود دارد یا خیر
- نمونه خون میگیرد، نمونه به آزمایشگاه ارسال میشود تا وجود مادهای به نام CA125 بررسی میشود
- در برخی موارد، ممکن است بیمار مستقیما برای انجام آزمایشهای بیشتر بدون انجام آزمایش خون، به متخصص بیمارستان (معمولا متخصص زنان) ارجاع داده شود
آزمایش خون (آزمایش CA125)
اگر پزشک عمومی فکر کند علائم به دلیل سرطان تخمدان است، توصیه میکند که آزمایش خون برای بررسی مادهای به نام CA125 انجام شود. CA125 توسط برخی از سلولهای سرطانی تخمدان تولید میشود. سطح بالای CA125 در خون میتواند نشانه سرطان باشد.
اما افزایش سطح CA125 به این معنا نیست که فرد قطعا سرطان دارد، زیرا این بیماری میتواند در شرایط دیگری مانند اندومتریوز، فیبروم و حتی بارداری نیز ایجاد شود.
گاهی اوقات سطح CA125 میتواند در مراحل اولیه سرطان طبیعی باشد. اگر نتیجه آزمایش خون طبیعی باشد اما علائم بهبود نیابد، باید به پزشک عمومی مراجعه کرد. زیرا ممکن است نیاز به آزمایش مجدد داشته باشد.
اسکن با امواج فراصوت
اگر آزمایش خون نشان دهد احتمال ابتلا به سرطان تخمدان وجود دارد، پزشک عمومی برای بیمار سونوگرافی درخواست میکند. این نوعی اسکن است که در آن از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از داخل بدن استفاده میشود.
دو راه وجود دارد که میتوان برای سونوگرافی از آنها استفاده کرد انجام داد:
سونوگرافی شکم
یک دستگاه کوچک به نام پروب سونوگرافی روی شکم حرکت میکند تا تصویری از تخمدان ایجاد کند.
سونوگرافی واژینال
یک پروب سونوگرافی به واژن منتقل میشود تا تصویر واضحتری از تخمدانها ایجاد شود.
اسکن میتواند تغییراتی را در تخمدان نشان دهد که امکان دارد ناشی از سرطان یا مشکل دیگری مانند اندومتریوز یا تجمع مایع باشد.
در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری، برای تایید علت به متخصص رجوع کنید.
آزمایشهای بیشتر
آزمایشهای زیر ممکن است توسط متخصص در بیمارستان برای تایید یا رد سرطان تخمدان انجام شود:
سی تی اسکن
نوعی اسکن که در آن چندین تصویر اشعه ایکس از زوایای مختلف گرفته میشود تا تصویری دقیق از تخمدان ایجاد شود.
بیوپسی سوزنی
یک سوزن از شکم عبور میکند تا نمونهای از سلولهای تخمدان یا مایع اطراف تخمدانها برداشته شود، بنابراین میتوان آن را از نظر سرطان بررسی کرد.
لاپاراسکوپی
یک برش کوچک در شکم ایجاد و یک لوله نازک با دوربین در انتهای آن وارد میشود، بنابراین تخمدانها قابل بررسی هستند. همچنین ممکن است یک نمونه بافت کوچک برای آزمایش برداشته شود.
در صورت تشخیص سرطان تخمدان، این آزمایشها میتوانند تعیین کنند که تا چه حد گسترش یافته است.
بیشتر بخوانید: کیست تخمدان چیست و در چه صورتی خطرناک میشود؟
مراحل و درجههای سرطان تخمدان
در صورت تشخیص سرطان تخمدان، به آن «مرحله» داده میشود. این مراحل اندازه سرطان و میزان گسترش را توضیح میدهد. این کار میتواند به پزشکان کمک کند تا بهترین درمان را برای بیمار برنامهریزی کنند.
4 مرحله اصلی سرطان تخمدان عبارتاند از:
مرحله 1 – سرطان فقط روی یک یا هر دو تخمدان تاثیر میگذارد.
مرحله 2 – سرطان از تخمدان به لگن یا رحم سرایت کرده است.
مرحله 3 – سرطان به دیواره شکم، سطح روده یا غدد لنفاوی در لگن یا شکم گسترش یافته است.
مرحله 4 – سرطان به سایر قسمتهای بدن مانند کبد یا ریهها سرایت کرده است.
همچنین به سرطان نیز «درجه» داده میشود. این راهی برای توصیف سرعت رشد یا گسترش سرطان است.
نمرات از درجه 1 (احتمال رشد آهسته) تا درجه 3 (احتمال رشد سریع) هستند.
درمان سرطان تخمدان
درمانهای اصلی عبارتاند از:
جراحی
جراحی برای برداشتن حداکثر میزان ممکن سلولهای سرطانی انجام میشود. این اغلب شامل برداشتن هر دو تخمدان، رحم و لولههایی است که آنها را به یکدیگر متصل میکند ولولههای فالوپ نام دارند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی معمولا پس از جراحی برای از بین بردن توده و سلولهای سرطانی باقی مانده استفاده میشود، اما گاهی اوقات قبل از جراحی برای کوچک کردن توده و سلولهای سرطانی هم کاربرد دارد.
درمان سرطان تخمدان به میزان گسترش آن، سلامت عمومی بیمار و اینکه آیا او هنوز قادر به بچهدار شدن است، بستگی دارد. اکثر افراد نیاز به ترکیبی از جراحی و شیمی درمانی دارند.
هدف، درمان سرطان در صورت امکان است. اگر سرطان برای درمان بسیار پیشرفته باشد، هدف آن تسکین علائم و کنترل سرطان تا حد ممکن خواهد بود. تیمی از متخصصان مراقبتهای بهداشتی از بیمار مراقبت میکنند که یک برنامه درمانی ایجاد کرده و در طول درمان او را پشتیبانی کنند.
عمل جراحی
جراحی اصلیترین درمان سرطان تخمدان است. هدف جراحی از بین بردن تمام سرطان خواهد بود.
جراحی معمولا شامل برداشتن موارد زیر است:
- هم تخمدان و هم لولههای فالوپ
- رحم (هیسترکتومی)
- لایهای از بافت چربی در شکم (امنتوم)
اگر سرطان فقط در یک یا هر دو تخمدان وجود دارد، ممکن است فقط نیاز به برداشتن تخمدان باشد و بتوان رحم را سالم نگه داشت. این به آن معنا است که فرد هنوز هم میتواند بچهدار شود.
جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام خواهد شد. احتمالا بیمار باید چند روز در بیمارستان بماند، اما بهبود کامل ممکن است چند هفته طول بکشد.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. اکثر زنان مبتلا به سرطان تخمدان علاوه بر جراحی، شیمی درمانی میکنند.
مواردی که ممکن است از شیمی درمانی استفاده شود:
- بعد از عمل، برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقی مانده
- قبل از عمل، برای کوچک کردن توده و سلولهای سرطانی و راحتتر برداشتن آنها
- اگر سرطان تخمدان پس از درمان اولیه عود کند
داروهای شیمی درمانی معمولا در رگ تزریق میشوند، اما گاهی اوقات باید به صورت قرص مصرف شوند. برای دریافت درمان باید به بیمارستان رفت، اما معمولا بیمار میتواند همان روز به خانه برود.
درمان به صورت چرخهای انجام میشود. به این صورت که با یک دوره درمان و پس از یک دوره استراحت به بدن اجازه میدهند تا بهبود یابد. اکثر افراد 6 دوره شیمی درمانی دارند که هر دوره 3 هفته طول میکشد.
شیمی درمانی میتواند برخی از عوارض جانبی ناخوشایند را ایجاد کند، مانند:
- خستگی
- احساس و مریض بودن
- از دست دادن اشتها
- ریزش مو
- اسهال
- افزایش خطر عفونتها
اکثر عوارض جانبی را میتوان با تجویز پزشک معالجه کرد و پس از توقف درمان باید از بین بروند.
پرتودرمانی
پرتودرمانی از پرتوهای تابشی با دقت برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میکند. این مورد اغلب برای درمان سرطان تخمدان استفاده نمیشود، اما ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد:
- پس از جراحی سرطان تخمدان اولیه، برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقی مانده
- اگر سرطان گسترش یافته و قابل درمان نیست، تومورها را کوچک کرده و علائم را کاهش دهد
عوارض جانبی شایع پرتودرمانی شامل درد پوست، خستگی و ریزش مو در ناحیه تحت درمان است. این موارد باید بعد از قطع درمان از بین بروند.
درمانهای هدفمند
درمانهای هدفمند داروهایی هستند که نحوه عملکرد سلولها را تغییر داده و به جلوگیری از رشد و گسترش سرطان کمک میکنند. همه انواع سرطان تخمدان را نمیتوان با درمانهای هدفمند درمان کرد.
دو درمان هدفمند برای سرطان تخمدان وجود دارد:
- اولاپاریب (لینپرزا)
- نیراپاریب (زژولا)
این داروها فقط برای برخی از انواع سرطان تخمدان مناسب هستند و ممکن است در صورت بازگشت سرطان پس از دوره شیمی درمانی تجویز شوند. آنها به صورت قرص یا کپسول مصرف میشوند. عوارض جانبی درمانهای هدفمند عبارتاند از:
- تنگی نفس
- احساس بیماری
- از دست دادن اشتها
- اسهال
- خستگی
بیشتر بخوانید: درمان خانگی کمردرد زنان و رمز و رازهای آن را یاد بگیرید
زمان مراجعه به پزشک عمومی
در موارد زیر به پزشک عمومی مراجعه کنید:
- احساس نفخ، به ویژه بیش از 12 بار در ماه
- علائم دیگری از سرطان تخمدان دارید که از بین نمیروند
- سابقه خانوادگی سرطان تخمدان دارید و نگران هستید که ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن باشید
حتی زمانی که بعید است سرطان داشته باشید، بهتر است آن را بررسی کنید. پزشک عمومی میتواند چند آزمایش ساده انجام دهد تا ببیند فرد دچار این بیماری است یا سلامت جسمی دارد.
اگر قبلا به پزشک عمومی مراجعه شده است و علائم همچنان ادامه دارد یا بدتر میشود، این مسئله را برای او توضیح دهید. همچنین اگر شخصی سابقه خانوادگی سرطان تخمدان دارد، پزشک عمومی ممکن است او را به متخصص ژنتیک ارجاع دهد. پزشک متخصص در مورد گزینه آزمایش ژنتیک برای بررسی خطر ابتلا به سرطان تخمدان صحبت کرده و تصمیم میگیرد.
چشم انداز سرطان تخمدان
سرطان تخمدان هرچه زودتر تشخیص داده و شروع به درمان شود، شانس بیشتری برای درمان دارد. اما اغلب تا زمانی که گسترش نیافته و درمان امکان پذیر است، تشخیص داده نمیشود.
حتی پس از درمان موفقیتآمیز، احتمال زیادی وجود دارد که سرطان در چند سال آینده عود کند که در صورت بازگشت، معمولا قابل درمان نیست. اما شیمی درمانی ممکن است به کاهش علائم و کنترل سرطان برای چند ماه یا چند سال کمک کند.
به طور کلی، حدود نیمی از زنان مبتلا به سرطان تخمدان پس از تشخیص حداقل 5 سال زندگی میکنند و از هر 3 نفر 1 نفر حداقل 10 سال میتواند زندگی کند. تشخیص علائم سرطان تخمدان به ویژه در مراحل اولیه دشوار است.