سندروم پای بی قرار و روش‌های درمانی خانگی و دارویی
سندروم پای بی قرار، عارضه‌ای بلندمدت است که سبب می‌شود شخص پای خود را بی‌مورد تکان دهد یا مدام احساس ناخوشایندی در این اندام داشته باشد. این بیماری همان‌طور که از اسمش مشخص است، بی قراری پاها را شامل می‌شود که در جهان آن را با نام آر ال اس می‌شناسند. سندروم پای بی قرار در واقع یک اختلال سیستم عصبی است که در این مقاله می‌خواهیم به بررسی همه جوانب آن بپردازیم.
سندروم پای بی قرار چیست؟
سندروم پای بی قرار، اختلالی عصبی که باعث می‌شود شخص به طور مداوم احساس کند باید پای خود تکان دهد یا واکنشی با این اندام داشته باشد.
این بیماری سبب احساس ناخوشایند مداوم در پاها شده به همین دلیل به آن معضل پاهای ناآرام یا پرش غیرارادی پا نیز می‌گویند.
اشخاصی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، گاهی این حس را دارند که چیزی زیر پوست پای آن‌ها حرکت می‌کند.
گذشتن از کنار این بیماری آسان نیست و گاهی بسیار آزاردهنده و ناتوان کننده خواهد شد که شخص مستاصل می‌شود و فقط به دنبال درمان می‌گردد.
سندروم پای بی قرار ممکن است شخص را از انجام کارهای عادی و زندگی روزمره در محل کار و خانه باز دارد.
به معضل سندروم پای بی قرار (Restless Leg Syndrome یا RLS)، ویلیس اکبوم نیز می‌گویند. این مشکل معمولا در ساعات عصر یا شب هنگام نشستن یا دراز کشیدن رخ می‌دهد.
حرکت پا، احساس ناخوشایند را به طور موقت کاهش می‌دهد.
سندروم پای بی قرار می‌تواند در هر سنی شروع شود و به طور کلی با افزایش سن بدتر می‌شود. این بیماری می‌تواند خواب را مختل کند که در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد می‌کند.
اقدامات ساده خودمراقبتی و تغییر سبک زندگی ممکن است به تسکین علائم کمک کند. داروها همچنین به بسیاری از افراد مبتلا به RLS کمک می‌کنند.
بیشتر بخوانید: درمان ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس با داروهای بهبودبخش
علائم سندروم پای بی قرار
نشانه اصلی این عارضه، تمایل به حرکت دادن پاها است. سایر علائم مشترک این اختلال عصبی عبارت‌اند از:
- احساس بی قراری که پس از استراحت شروع می‌شود. این احساس معمولا پس از دراز کشیدن یا نشستن برای مدت طولانی در مکان‌هایی مثل ماشین، هواپیما یا سینما شروع می‌شود
- تسکین با حرکت؛ احساس ناآرامی با حرکت دادن اندام مانند کشش، تکان دادن پاها، قدم زدن یا راه رفتن کاهش می‌یابد
- تشدید علائم در عصر و شب؛ علائم عمدتا در شب رخ می‌دهد
- تکان دادن پا در شب؛ این بیماری ممکن است با وضعیت شایع دیگری به نام حرکت دوره‌ای اندام در خواب همراه باشد که باعث می‌شود پاهای شما احتمالا در طول شب در هنگام خواب، منقبض شوند یا لگد بزنند
- افراد معمولا علائم این معضل را به عنوان احساسات غیرطبیعی و ناخوشایند در پاهای خود توصیف می‌کنند. این علائم معمولا در هر دو طرف بدن اتفاق می‌افتند. به ندرت، این احساسات بر بازوها تاثیر می‌گذارد
- احساس خزیدن چیزی زیر پوست
- احساس کشیده شدن پا
- ضربان‌دار شدن پا
- دردناک بودن پا
- احساس خارش
گاهی اوقات توضیح دادن احساسات دشوار است. افراد مبتلا به این معضل معمولا این وضعیت را به عنوان گرفتگی یا بی حسی عضلانی توصیف نمی‌کنند.
با این حال، آن‌ها به طور مداوم تمایل به حرکت دادن پاهای خود را توصیف خواهند کرد. نوسان در شدت علائم معمول است.
گاهی اوقات، علائم برای دوره‌های زمانی ناپدید می‌شوند، سپس دوباره نمایان می‌شود.
بیشتر بخوانید: از صرع نترسید | مهم‌ترین چیزهایی که باید در مورد صرع بدانید
علل ایجاد کننده سندروم پای بی قرار
اغلب هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای این عارضه وجود ندارد. محققان بر این باورند که این بیماری ممکن است ناشی از عدم تعادل دوپامین شیمیایی مغز باشد که پیام‌هایی برای کنترل حرکت ماهیچه‌ها ارسال می‌کند.
وراثت
گاهی اوقات سندروم پای بی قرار در خانواده‌ها ایجاد می‌شود، به خصوص اگر این بیماری قبل از 40 سالگی شروع شود.
محققان مکان‌هایی را در کروموزوم‌ها شناسایی کرده‌اند که ممکن است ژن‌های این اختلال عصبی در آن‌ها وجود داشته باشد.
بارداری
بارداری یا تغییرات هورمونی ممکن است به طور موقت علائم و نشانه‌های این عارضه را بدتر کند. برخی از زنان برای اولین بار در دوران بارداری، به خصوص در سه ماهه آخر بارداری به این مشکل مبتلا می‌شوند. با این حال، علائم معمولا پس از زایمان ناپدید می‌شوند.
عوامل خطرساز
سندروم پای بی قرار می‌تواند در هر سنی حتی در دوران کودکی ایجاد شود. این اختلال با افزایش سن بیشتر می‌شود و در زنان شایع‌تر از مردان است.
این معضل معمولا به بیماری خاص یا جدی مرتبط نیست. با این حال، گاهی اوقات با شرایط دیگری مانند موارد زیر ممکن است ارتباط داشته باشد:
- نوروپاتی محیطی؛ این آسیب به اعصاب دست و پا گاهی به دلیل بیماری‌های مزمن مانند دیابت و اعتیاد به الکل است
- کمبود آهن؛ حتی بدون کم خونی، کمبود آهن می‌تواند باعث ایجاد یا بدتر شدن سندروم پای بی قرار شود. اگر سابقه خونریزی از معده یا روده خود دارید، دوره‌های قاعدگی شدید را تجربه می‌کنید یا مکررا خون اهدا می‌کنید، ممکن است کمبود آهن داشته باشید
- نارسایی کلیه؛ اگر نارسایی کلیه دارید، ممکن است کمبود آهن نیز داشته باشید که اغلب همراه با کم خونی است. هنگامی که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند، ذخایر آهن در خون شما کاهش می‌یابد. این مسائل و سایر تغییرات در ویژگی‌های شیمیایی بدن ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن این بیماری شود
- ضایعات نخاعی یا فشار روی نخاع در نتیجه آسیب با این بیماری مرتبط است. داشتن بیهوشی از طریق تزریق در عصب نخاعی، نیز خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد
بیشتر بخوانید: علت سردرد مداوم و چندین راه برای بهبود و درمان آن
عوارض سندروم پای بی قرار
اگرچه سندروم پای بی قرار منجر به سایر بیماری‌های جدی نمی‌شود، علائم می‌توانند از آزاردهنده تا ناتوان‌کننده متغیر باشند. بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه به سختی می‌توانند بخوابند.
سندروم پای بی قرار شدید می‌تواند باعث اختلال قابل توجه در کیفیت زندگی شده و می‌تواند منجر به افسردگی شود.
بی‌خوابی ممکن است خواب آلودگی بیش از حد در طول روز را ایجاد کند؛ اما این اختلال عصبی امکان دارد در چرت زدن اختلال ایجاد کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
برخی از افراد مبتلا به این مشکل هرگز به دنبال مراقبت پزشکی نیستند. زیرا نگران هستند که علائم آن‌ها به عنوان یک بیماری تلقی نشود یا پزشک به آن‌ها توجهی نکند. اما این بیماری می‌تواند در خواب شما اختلال ایجاد کند و باعث خواب آلودگی در طول روز شود و کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد.
اگر فکر می‌کنید ممکن است سندروم پای بی قرار داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید.
بیشتر بخوانید: سردرد خوشه‌ای (کلاستر)، سردردی با شیوع باورنکردنی
تشخیص سندروم پای بی قرار
پزشک سابقه پزشکی شما را می‌گیرد و از علائم‌تان توضیح می‌خواهد. تشخیص این معضل بر اساس معیارهای زیر است که توسط گروه بین‌المللی مطالعه سندروم پاهای بی‌قرار ایجاد شده است:
- شما میلی شدید و اغلب غیرقابل مقاومت برای حرکت دادن پاهای خود دارید که معمولا با احساسات ناراحت کننده همراه است
- علائم شما هنگامی که در حال استراحت هستید، مانند نشستن یا دراز کشیدن، شروع یا بدتر می‌شوند
- علائم شما تا حدی یا به طور موقت با فعالیت‌هایی مانند راه رفتن یا کشش کاهش می‌یابند
- علائم شما در شب بدتر می‌شوند
- برخی علائم را نمی‌توان صرفا با شرایط فیزیکی یا رفتاری توضیح داد
پزشک شما ممکن است یک معاینه فیزیکی و عصبی انجام دهد. آزمایش خون، به ویژه برای کمبود آهن، ممکن است برای رد سایر علل احتمالی علائم شما تجویز شود.
علاوه بر این، امکان دارد پزشک شما را به یک متخصص خواب ارجاع دهد. این امر شاید شامل یک شب اقامت در کلینیک خواب باشد، جایی که پزشکان می‌توانند در صورت مشکوک شدن به اختلال خواب دیگری مانند آپنه خواب، خواب شما را مطالعه کنند.
با این حال، تشخیص این مشکل معمولا نیازی به مطالعه خواب ندارد.
بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی با 35 روش فوق العاده موثر
درمان سندروم پای بی قرار
گاهی اوقات، درمان یک بیماری زمینه‌ای، مانند کمبود آهن، علائم این بیماری را تا حد زیادی تسکین می‌دهد.
اصلاح کمبود آهن ممکن است شامل دریافت مکمل آهن به صورت خوراکی یا داخل وریدی باشد.
با این حال، مکمل‌های آهن را فقط با نظارت پزشکی و پس از اینکه پزشک سطح آهن خون شما را بررسی کرد، مصرف کنید.
اگر بیماری مرتبطی با این عارضه دارید، درمان بر تغییرات سبک زندگی متمرکز خواهد بود. اگر آن‌ها موثر نباشند، پزشک ممکن است داروها را تجویز کند.
داروها
چندین داروی تجویزی که بیشتر آن‌ها برای درمان بیماری‌های دیگر ساخته شده‌اند، برای کاهش بی قراری در پاهای شما در دسترس هستند.
این موارد شامل داروهایی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
داروهایی که دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند. این داروها بر سطوح پیام رسان شیمیایی دوپامین در مغز شما تاثیر می‌گذارند.
روپینیرول (Requip)، روتیگوتین (Neupro) و پرامیپکسول (Mirapex) برای درمان این اختلال عصبی در حالت متوسط تا شدید توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است.
عوارض جانبی کوتاه‌مدت این داروها معمولا خفیف است و شامل حالت تهوع، سبکی سر و خستگی است. با این حال، آن‌ها همچنین می‌توانند باعث اختلالاتی مثل خواب‌آلودگی در طول روز شوند.
داروهای موثر بر میزان کلسیم یعنی داروهای خاصی مانند گاباپنتین، گاباپنتین اناکاربیل (Horizant) و پره گابالین (Lyrica، برای برخی از افراد مبتلا به این معضل موثر هستند.
مواد افیونی داروهای مخدر می‌توانند علائم خفیف تا شدید را تسکین دهند، اما اگر در دوزهای بالا استفاده شوند ممکن است اعتیادآور باشند.
برخی از نمونه‌ها عبارتند از ترامادول، کدئین، اکسی کدون (Oxycontin)، و هیدروکودون.
شل‌کننده‌های عضلانی و داروهای خواب به شما کمک می‌کنند تا شب بهتر بخوابید اما احساسات آزاردهنده در پا را از بین نمی‌برند و ممکن است باعث خواب آلودگی در روز شوند.
این داروها معمولا فقط در صورتی استفاده می‌شوند که هیچ درمان دیگری تسکین‌دهنده نباشد. ممکن است چندین آزمایش طول بکشد تا شما و پزشک‌تان داروی مناسب یا ترکیبی از داروهایی را پیدا کنید که بهترین اثر را برای شما داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان سردرد صبحگاهی | با این روش‌ها موقع بیدار شدن دیگر سردرد نخواهید داشت
احتیاط در مورد داروها
گاهی اوقات داروهای دوپامین که مدتی برای تسکین سندروم پای بی قرار شما مؤثر بوده‌اند، بی‌اثر می‌شوند یا متوجه می‌شوید که علائم در اوایل روز عود کرده یا بازوهای شما را درگیر می‌کند.
پزشک شما ممکن است داروی دیگری را برای مبارزه با این مشکلات؛ جایگزین کند. اکثر داروهای تجویز شده برای درمان این عارضه در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند.
پزشک ممکن است تکنیک‌های خودمراقبتی را برای تسکین علائم توصیه کند. با این حال، اگر این احساسات در سه ماهه آخر بارداری شما آزاردهنده باشد، ممکن است پزشک استفاده از برخی داروها را تایید کند.
برخی از داروها ممکن است علائم سندروم پای بی قرار را بدتر کنند. این‌ها شامل برخی از داروهای ضدافسردگی، برخی داروهای ضدروان‌پریشی، برخی داروهای ضدتهوع و برخی داروهای سرماخوردگی و آلرژی است.
پزشک شما ممکن است توصیه کند در صورت امکان از مصرف این داروها اجتناب کنید. با این حال، اگر نیاز به مصرف این داروها دارید، با پزشک خود در مورد افزودن داروها برای کمک به مدیریت این بیماری صحبت کنید.
بیشتر بخوانید: درمان گیاهی میگرن، برای شما که به داروهای شیمیایی علاقه‌ای ندارید
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
ایجاد تغییرات ساده در شیوه زندگی می‌تواند به کاهش علائم سندروم پای بی قرار کمک کند:
- حمام و ماساژ را امتحان کنید. غوطه‌ور شدن در یک حمام گرم و ماساژ پاها می‌تواند عضلات شما را شل کند
- از کمپرس گرم یا خنک استفاده کنید. استفاده از گرما یا سرما یا استفاده متناوب از این دو، ممکن است احساسات آزاردهنده در اندام شما را کاهش دهد
- بهداشت خواب خوب را رعایت کنید. خستگی، علائم این بیماری را بدتر می‌کند، بنابراین مهم است که بهداشت خواب را به خوبی رعایت کنید. در حالت ایده‌آل، یک محیط خواب خنک، آرام و راحت داشته باشید. هر روز در همان زمان به رختخواب بروید و برخیزید. و حداقل هفت ساعت در شب بخوابید
- انجام ورزش متوسط و منظم ممکن است علائم این عارضه را تسکین دهد اما زیاده‌روی در آن یا ورزش کردن دیرهنگام در شب می‌تواند مضر باشد
- از کافئین اجتناب کنید. گاهی اوقات کاهش کافئین ممکن است به ناآرامی پاهای بی قرار کمک کند. سعی کنید به مدت چند هفته از محصولات حاوی کافئین از جمله شکلات، قهوه، چای و نوشابه خودداری کنید تا ببینید آیا این کار مفید است یا خیر
- پوشش پا مثل جوراب که مخصوص افراد مبتلا به واریس طراحی شده، به زیر پای شما فشار وارد می‌کند و ممکن است به کاهش علائم شما کمک کند این برای اشخاصی مناسب است که همزمان به واریس نیز مبتلا هستند
سخن آخر
سندروم پای بی قرار به طور کلی یک بیماری مادام العمر است. زندگی با این بیماری شامل توسعه استراتژی‌های مقابله‌ای است که برای شما مفید است مثلا وضعیت خود را به دیگران بگویید.
اشتراک‌گذاری اطلاعات در مورد این بیماری به اعضای خانواده، دوستان و همکاران شما کمک می‌کند تا زمانی که شما را در حال قدم زدن در سالن‌ها، ایستادن پشت سالن یا راه رفتن بدون دلیل در طول روز می‌بینند، شما را بهتر درک کنند.
در مقابل نیاز خود به حرکت مقاومت نکنید. اگر سعی کنید میل به حرکت را سرکوب کنید، ممکن است متوجه شوید که علائم شما بدتر می‌شوند. یک دفتر خاطرات خواب داشته باشید.
داروها و راهبردهایی را که به نبرد شما با سندروم پای بی قرار کمک می‌کنند یا مانع آن می‌شوند را پیگیری کنید و این اطلاعات را با پزشک خود در میان بگذارید.
سعی کنید روز خود را با حرکات کششی یا ماساژ ملایم شروع کنید و به پایان برسانید تا از بروز علائم سندروم پای بی قرار جلوگیری کنید یا از شدت آن بکاهید.