ترش شدن دهان و 15 علتی که منجر به ترش کردن می‌شوند+ 5 درمان
ترش شدن دهان حالتی آزاردهنده است که برخی افراد به صورت مکرر بعد از خوردن مواد غذایی، داروهای خاص یا هنگام رفلاکس معده تجربه می‌کنند. اما این موضوع به همین سادگی نیست؛ بلکه عوامل و علت‌های مختلفی برای ترش شدن دهان به صورت مکرر وجود دارد.
ابتلا به بیماری‌های گوارشی، مصرف داروهای خاص برای درمان سرطان، مشکلات دهان و دندان، کمبود روی در بدن و مصرف سیگار از دیگر علل ترش شدن دهان هستند. با توجه به این علل مختلف، روش‌های درمان نیز متفاوت خواهند بود.
به طور کلی برای درمان این عارضه در ابتدا علت باید مشخص شود. با درمان بیماری زمینه‌ای بعد از مدتی ترش شدن دهان نیز درمان خواهد شد. در این مقاله از مجله علمی پزشکی سیوطب به بررسی علل و درمان ترش شدن دهان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به موضوع این مقاله
- ترش شدن دهان برای مدت طولانی در اثر علل مختلفی ایجاد می‌شود
- کمبود روی باعث ایجاد طعم بد در دهان می‌شود
- ترش شدن دهان به دلیل بیماری رفلاکس معده به مری، به محض درمان این بیماری از بین خواهد رفت
- درمان ترش شدن دهان به علت آن بستگی دارد، اما با مصرف آب زیاد، رعایت بهداشت دهان و ترک سیگار نیز می‌توان علائم را کمی کاهش داد
بیشتر بخوانید : ۱۷ علت زرد شدن زبان و داروهایی که زبان را زرد می‌کنند
طعم ترش در دهان
برای هر شخص حداقل یک بار تجربه احساس طعم تلخ و ترش در دهان ایجاد شده است. امکان دارد که این حالت به دلیل مصرف غذاها یا نوشیدنی‌هایی باشد که فرد در چند ساعت گذشته آن‌ها را مصرف کرده است.
این عارضه در اکثر موارد جدی نیست، اما اگر فرد به صورت مکرر دچار این حالت شود باید پیگیری‌های لازم را انجام دهد؛ زیرا امکان دارد این احساس ترشی در دهان علامت مشکل بزرگ‌تر سلامتی باشد.
بیشتر بخوانید: علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی
علت ترش شدن دهان و حالت تهوع
دستگاه گوارش انسان سیستم پیچیده‌ای است و به راحتی تحت تاثیر تغییراتی که در یک یا چند سیستم یا اندام‌های بدن رخ می‌دهد، قرار می‌گیرد. این بدان معنی است که دلایل مختلفی برای طعم ترش یا تلخ در دهان وجود دارد.
گاهی ترشی دهان به قدری آزاردهنده است که باعث ایجاد حالت تهوع خواهد شد. همچنین در مواردی علت این عارضه مشکل یا بیماری دیگری است که رفلاکس معده نام دارد و گاهی باعث حالت تهوع و استفراغ خواهد شد. هر یک از دلایل ایجادکننده ترشی دهان روش خاص خود را برای تشخیص و درمان دارند. به طور کلی این دلایل را می‌توان به موارد زیر تقسیم کرد:
بیشتر بخوانید : شوری دهان؛ درمان شوری دهان و بررسی عوارض شوری دهان
1. بیماری رفلاکس معده به مری یا GERD
غذا از دهان به لوله باریکی به نام مری و از آنجا به معده می‌رسد و سپس فرآیند هضم شروع می‌شود. یک دریچه کوچک در ابتدای معده وجود دارد که تضمین می‌کند غذا از معده به مری باز نمی‌گردد. این دریچه اسفنکتر تحتانی مری یا LES (lower esophageal sphincter) نام دارد.
در افرادی که از بیماری رفلاکس معده به مری یا Gastro Esophageal Reflux Disease رنج می‌برند، LES به طور غیر طبیعی باز می‌شود و اجازه می‌دهد غذا از معده وارد مری شود.
علل زیادی برای GERD وجود دارد که عبارتند از:
- خوردن غذاهای سنگین
- خوردن غذاهای اسیدی یا چرب
- مصرف منظم کافئین
- سوء مصرف الکل
- سیگار کشیدن منظم
- بارداری
- چاقی
بیشتر بخوانید: ۱۲ درمان خانگی گرما زدگی؛ از هیدراته شدن تا تمر هندی
GERD علائم مختلفی دارد از جمله:
- سوزش سردل
- درد قفسه سینه
- طعم ترش یا تلخ
- بوی بد دهان
- احساس سوزش در گلو
- مشکل در بلع
- احساس توده‌ای در گلو
- سرفه کردن
- صدای خشن
- درد قفسه سینه
بیشتر بخوانید: گرمازدگی و ۴ راهکار سریع درمان برای جلوگیری از عواقب خطرناک
2. داروها، علتی برای ترش شدن دهان
گاهی با خوردن دارویی که برای درمان سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود، مقداری از دارو در دهان باقی می‌ماند و بر گیرنده‌های چشایی مغز یا زبان اثر می‌گذارد. به همین دلیل می‌توان گفت که گاهی طعم ترش دهان ناشی از مصرف بعضی داروها است.
مجله پزشکی معروف جهان به نام Canadian Family Physician مقاله‌ای منتشر کرده است که در آن بیان شده بیش از 250 داروی مختلف باعث ترش شدن دهان می‌شوند. بعضی از این داروها عبارتند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: محققین این دسته از داروها را شایع‌ترین دلیل ترش شدن دهان می‌دانند. به عنوان مثال می‌توان به سولفامتوکسازول، تتراسایکلین، تری متوپریم، آمپی سیلین، مترونیدازول و غیره اشاره کرد
- بخشی از داروهای شیمی درمانی: داروهایی که به عنوان بخشی از شیمی درمانی تجویز می‌شوند مانند اتوپوزید، سیکلوفسفامید و سیس پلاتین
- بعضی داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون، میگرن و بعضی از شل‌کننده‌های عضلانی
- داروهایی برای بیماری‌های قلبی عروقی: مانند بعضی از داروهای فشارخون بالا، ضربان قلب نامنظم، دیورتیک‌ها و استاتین‌ها
- داروهای تجویزی و بدون نسخه مانند آنتی‌هیستامین‌ها، گشادکننده‌های برونش و داروهای التهابی، ترک اعتیاد به سیگار، عفونت‌های قارچی و ویروسی
- بعضی داروهای مورد استفاده در درمان شرایط روانی: مانند داروهای افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی و تثبیت‌کننده‌های خلق و خوی و خواب‌آور
بیشتر بخوانید: دریازدگی و ۱۵ راهکار برای بیشتر لذت بردن از مسیر سفر
3. کمبود روی؛ عاملی برای ترش کردن
روی (Zinc) نمونه‌ای از مواد معدنی است که مقادیر کم آن برای سلامتی بدن ضروری است. این ماده معمولا از مواد غذایی تامین می‌شود. مواد غذایی غنی از روی عبارتند از:
- گوشت قرمز
- صدف
- لبنیات
- آجیل
- لوبیا
- حبوبات
- سبزیجات خاص
بیشتر بخوانید : بای پس معده؛ از رویای لاغر شدن تا کمک به درمان بیماری قلبی
کمبود روی ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- افرادی که به دلیل نوع رژیم غذایی، میزان مناسبی از روی را در رژیم خود مصرف نمی‌کنند
- روی در بدن به درستی توسط رودهها جذب نمی‌شود
- فرد از داروهایی استفاده می‌کند که در جذب روی اختلال ایجاد می‌کنند
- مصرف الکل
- شیمی درمانی
- سوء تغذیه
بیشتر بخوانید : تورم ناحیه شکم، ۷ علت مختلف و درمان آن‌ها با روش‌های پزشکی و خانگی
داروهایی که جذب روی را مهار می‌کنند عبارتند از:
- دیورتیک‌های تیازیدی
- کاپتوپریل (یک مهارکننده ACE)
- پنی سیلامین
این داروها برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مانند سرطان، دیابت، بیماری کبد، سلیاک، بیماری مزمن کلیوی، پانکراتیت، بیماری سلول‌های داسی شکل، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو استفاده می‌شوند.
بیشتر بخوانید : درمان حالت تهوع با ۸ روش خانگی از کودکی تا بزرگسالی
علل دیگر ترش شدن دهان
شرایط یا دلایل بی‌شمار دیگری برای طعم ترش و تلخ دهان وجود دارد که بعضی از آن‌ها عبارتند از:
- با افزایش سن تعدادی از پرزهای چشایی مختل شده و تحلیل می‌روند. این موضوع در مواردی باعث ترش شدن دهان خواهد شد
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو به مرور زمان بر جوانه‌های چشایی تاثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند که فرد کمتر طعم خوش غذا را حس کند
- برخی افراد از کاهش تولید بزاق رنج می‌برند که این موضوع باعث ایجاد درک اشتباه از طعم غذاها می‌شود. به این عارضه، خشکی دهان می‌گویند که گاهی ناشی از کم آبی بدن است
- اضطراب و استرس باعث ایجاد سندروم خشکی دهان و سپس ترش شدن دهان می‌شوند
- عفونت‌ها یا بیماری‌های مختلف باعث التهاباتی می‌شوند که حس طعم ترش یا تلخ را در دهان تشدید یا درک اشتباهی از مزه ایجاد می‌کنند
- عفونت‌های قارچی در دهان مانند کاندیدیازیس دهان
- مسواک نزدن منظم یا رعایت نکردن بهداشت نامناسب دندان‌ها طعم ترش یا تلخی را در دهان ایجاد می‌کند
- زنان در دوران بارداری و یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی گاهی دچار ترش شدن دهان می‌شوند
- گاهی جراحات یا جراحی مغز بر ناحیه‌ای که درک چشایی را کنترل می‌کند تاثیر می‌گذارد و ادراک نادرستی از چشایی ایجاد می‌کند
- اختلالات عصبی مانند زوال عقل، فلج بل، صرع، مولتیپل اسکلروزیس (MS) و همچنین تومورهای مغزی
- پرتودرمانی که برای درمان سرطان‌های سر و گردن انجام می‌شود، به بافت‌های بزاقی آسیب می‌رساند و باعث ایجاد طعم ترش در دهان می‌شود
- مسمومیت با سرب از آب یا هوای بیش از حد آلوده به سرب
- سندروم‌هایی که به طور کامل شناخته نشده‌اند مانند سندروم دانه کاج یا سندروم سوزش دهان
با توجه به علت‌های گفته شده می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که تکرار ترش شدن دهان برای مدت طولانی، بیماری ساده‌ای نیست که با روش‌های خانگی بتوان آن را درمان کرد. به همین منظور افرادی که برای مدت طولانی دچار این حالت می‌شوند باید به متخصص گوارش مراجعه کنند.
بیشتر بخوانید: درمان نفخ معده با روش‌های خانگی + داروهای موثر
علت ترش شدن دهان بعد از خوردن شیرینی
برای جواب به این سوال باید گفت که باکتری‌هایی به صورت طبیعی در دهان زندگی می‌کنند که از نشاسته‌ها و قندهای ساده تغذیه می‌کنند و مواد زائد اسیدی مانند اسیدلاکتیک تولید می‌کنند. این اسید طعم ترشی دارد و وجود آن در دراز مدت برای دندان‌ها مضر است و باعث پوسیدگی مینای دندان‌ها خواهد شد.
به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که افراد شیرینی کمتری مصرف کنند و بعد از مصرف با آب جوشیده شده دهان خود را بشویند یا از آدامس‌های بدون قند یا مسواک استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: عفونت آپاندیس و آشنایی با علائم و نحوه درمان آپاندیسیت در افراد مختلف
علت ترش شدن دهان بعد از خوردن چای
چای نوشیدنی است که هم رفلاکس معده را تشدید می‌کند و هم در پیشگیری از این بیماری موثر است. این دو اثر متضاد چای به نوع چای و دم کردن آن بستگی دارد. به این صورت که مصرف چای مرغوب و طبیعی باعث تقویت معده و محکم شدن دهانه آن خواهد شد. در حالتی که وجود مواد افزودنی و طعم دهنده و چای زوددم (کیسه‌ای) باعث ایجاد طعم تلخ در دهان و شل شدن دهانه معده و بروز رفلاکس خواهد شد.
افرادی که دچار رفلاکس معده هستند، در صورتی که چای زیاد مصرف می‌کنند، باید از مرغوبیت آن اطمینان حاصل کنند.
بیشتر بخوانید : درمان سندروم روده تحریک پذیر؛ راه‌هایی برای کاهش درد و دل‌پیچه
علائم ترش شدن دهان
شایع‌ترین علائم این حالت عبارتند از:
- حس طعم بدمزه در دهان
- احساس ترش کردن در پشت جناغ سینه
- درد در پشت جناغ سینه
- احساس بازگشت غذا به گلو یا دهان
- احساس مزه شور، ترش یا تلخ در دهان یا هنگام جمع شدن بزاق
- احساس تهوع یا استفراغ به ویژه زمان برخاستن از خواب
بیشتر بخوانید : جراحی سرطان معده؛ درمان بیماری که اغلب دیر تشخیص داده می‌شود
در موارد نادر بیمار به دلیل ورود اسید معده به گلو یا دهان دچار علائم زیر خواهد شد:
- اسپاسم عضلات حنجره و گلو در تماس با اسید معده
- احساس ایجاد غده در گلو
- التهاب تارهای صوتی یا خشونت صدا
بیشتر بخوانید: درمان زخم معده؛ درمان دیرهنگام مساوی با جراحی
چگونه ترش شدن دهان تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان معمولا طعم ترش ناشی از دارو را پس از حذف موارد دیگر تشخیص می‌دهند. به طور معمول برای تشخیص علت ترشی دهان، اغلب موارد زیر بررسی می‌شوند:
- عفونت
- سرطان
- کمبودهای تغذیه‌ای
- رفلکس اسید معده
بر اساس زمان بروز علائم، پزشک ممکن است بتواند دارو یا عامل ایجادکننده مشکل را مشخص کند. در مواردی با بررسی داروهای بیمار، علت ترش شدن دهان مشخص می‌شود و پزشک اقدام به تغییر داروی مصرفی یا قطع آن خواهد کرد.
درمان ترش شدن دهان با روش‌های مختلف
روش درمان ترشی دهان بستگی به علت آن دارد. در ادامه با چندین روش درمانی برای این عارضه آشنا خواهیم شد:
توصیه‌هایی برای مصرف داروهای مشکل‌ساز
در مواردی که علت ترش شدن دهان مصرف داروهای خاصی باشد پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- تغییر یا قطع دارو
- توصیه پزشک به بیمار برای مصرف یک دوز از دارو در شب به جای روز
- تحمل طعم ترش دهان تا زمانی که دوره استفاده از دارو تمام شود (به ویژه برای داروهای آنتیبیوتیکی)
تامین روی مورد نیاز بدن
کمبود این ماده در بدن آسیب‌هایی را ایجاد می‌کند و بر حس چشایی نیز تاثیر می‌گذارد. به این صورت که روی غلظت پروتئینی به نام گوستین را افزایش می‌دهد. این پروتئین در بدن برای تولید جوانه‌های چشایی استفاده می‌شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که افراد از منابع غنی روی در رژیم غذایی یا مکمل‌های خود استفاده کنند.
دارو برای ترش شدن دهان و درمان رفلاکس معده به مری
پزشکان در ابتدا برای تشخیص GERD از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- آندوسکوپی، روشی که امکان بررسی LES را فراهم می‌کند
- مانومتری، آزمایشی که انقباضات عضلات مری را اندازه‌گیری می‌کند
- کاوشگر pH سرپایی که در آن پروب بلعیده شده، چگونگی و زمان وقوع رفلاکس را اندازه‌گیری می‌کند
درمان رفلاکس معده به مری معمولا شامل مصرف ترکیبی از داروها است که شامل موارد زیر می‌شوند:
- آنتی‌اسیدها
- مسدودکننده‌های H2 مانند پریلوسک (امپرازول)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) مانند Nexium (اسومپرازول)
- لیورسال (باکلوفن) برای کمک به تقویت عضلات LES
- تغییر در رژیم غذایی، کاهش وزن و ترک سیگار نیز موثر خواهد بود
تشخیص اینکه کدام غذاها یا فعالیت‌ها باعث رفلاکس اسید معده می‌شوند ممکن است کمی طول بکشد. بنابراین گاهی اوقات برای درمان موثر GERD نیاز به محدود کردن یا اجتناب از مصرف بعضی غذاها و داروها وجود دارد. خبر خوب این است که به محض کنترل علائم GERD، احساس مزه ترش یا تلخ نیز از بین می‌رود.
درمان خانگی ترش شدن دهان
علت اصلی طعم ترش دهان هر چه باشد، احتمال دارد که با رعایت یا انجام کارهای خاصی بتوان علائم آن را کاهش داد. بعضی از نکات مهم در درمان خانگی این بیماری عبارتند از:
-
نوشیدن آب به مقدار زیاد
دهیدراته شدن دهان و بدن باعث افزایش ادرار می‌شود و این موضوع در دفع ناخالصی‌ها و مواد مضر ناشی از مصرف داروها بسیار موثر است. با دفع مواد مضر داورها از بدن، علائم ترش شدن دهان نیز کاهش پیدا می‌کنند.
افزودن کمی آب لیمو به آب آشامیدنی به کاهش طعم ترش و تلخ دهان کمک خواهد کرد.
-
جویدن آدامس بدون قند برای افزایش تولید بزاق
جویدن آدامس باعث افزایش تولید بزاق دهن شده و احساس ترشی در دهن را کاهش می‌دهد. بهتر است از آدامس‌های بدون قند استفاده شود.
-
رعایت بهداشت دهان و دندان
انجام معاینات منظم دهان و دندان و ترمیم و درست کردن دندان‌های پوسیده در رفع بوی بدن دهان و مزه تلخ آن بسیار موثر است.
-
شستشوی دهان با آب و نمک
شستن دهان با ترکیب نصف قاشق چای‌خوری نمک و یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین و یک لیوان آب در کاهش طعم تلخ و ترش دهان موثر است.
-
عدم مصرف غذاهای تند یا چرب در صورت رفلاکس اسید
مصرف غذاهای تند و چرب احتمال رفلاکس اسید معده را افزایش می‌دهند. این موضوع حتی برای افرادی که به GERD مبتلا نیستند نیز رخ می‌دهد.
-
ترک سیگار
علت اصلی طعم ترش هر چه باشد، سیگار کشیدن فقط اثرات آن را تشدید می‌کند.
رژیم غذایی برای درمان ترش شدن دهان
مصرف غذاهای سرشار از پروتئین و کم چرب میزان ترش شدن دهان و رفلاکس معده را کاهش می‌دهد. همچنین افزایش تعداد وعده‌های غذایی کم حجم باعث می‌شود که عملکرد معده درست‌تر و بهتر انجام شود. با این اوصاف شناخت مواد غذایی که محرک سوزش سردل و تشدید علائم رفلاکس هستند ضروری است.
این مواد محرک عبارتند از:
- قهوه
- چای زوددم و معطر
- نوشیدنی‌های دارای کربنات
- الکل
- غذاهای پرچرب، تند و پرادویه
- مرکباتی مانند پرتغال و لیمو
- شکلات
- گوجه فرنگی و فرآورده‌های آن
- نعنا یا سوسن عنبر
- پیاز و سیر
یادداشت پایانی
برای همه پیش آماده که ترش کردن دهان را تجربه کنند. این حالت برای برخی افراد به ندرت رخ می‌دهد که امکان دارد به دلیل مصرف نوع خاصی از مواد غذایی یا باکتری‌های موجود در دهان آن‌ها باشد. اما افرادی هستند که به صورت مکرر این عارضه را تجربه می‌کنند و این حالت باعث آزردگی و ناراحتی آن‌ها خواهد شد.
ترش شدن دهان به صورت مکرر نشان‌دهنده مشکلی تقریبا جدی است که باید رفع شود. از این مشکلات می‌توان به رفلاکس معده به مری، کمبود روی، مشکلات گوارشی، بهداشت دهان و دندان و عفونت‌های قارچی اشاره کرد. به طور معمول با درمان این بیماری‌ها بعد از مدتی کوتاه، ترش شدن دهان برطرف خواهد شد.
سوالات متداول ترش شدن دهان
آیا درمان‌های خانگی در رفع ترش شدن دهان موثر هستند؟
بله. راهکارهای خانگی در کنترل و گاهی درمان ترش شدن دهان موثر هستند.
علت ترش شدن دهان بعد از خوردن شیرینی چیست؟
علت، وجود باکتری‌هایی است که از قندها و نشاسته‌ها تغذیه کرده و مواد اسیدی ترش تولید می‌کنند.
آیا ترش شدن دهان خطرناک است؟
اگر به صورت متوالی رخ دهد، نشان دهنده بروز بیماری یا مشکلی است که باید رفع شود.