جراحی لب شکری + سایر راه‌های درمان
شکاف کام و لب، رایج‌ترین عارضه سر و صورت است اما این معضل با آنچه که به آن جراحی لب شکری می‌گویند، قابل درمان است. معضل نامبرده، مادرزادی است بدین معنی که وقتی نوزاد متولد می‌شود، مشخص است و دلیل بروزش، نقص در رشد فک و صورت نوزاد در دوران جنینی است.
لب شکری چگونه پدید می‌آید؟
چنانچه در دوران جنینی اجزاء صورت جنین به شکل طبیعی و در مقطع زمانی مناسب به هم متصل نگردند، شکاف روی لب یا کام نوزاد باقی می‌ماند که دلیل اساسی آن هنوز دقیقاً مشخص نیست. به بیان واضح‌تر، شکاف لب یا لب شکری حالتی است که در آن یک شکاف و فضای باز در طول لب وجود دارد به گونه‌ای که لب فوقانی و بینی را به یکدیگر متصل می‌نماید. در حالت نرمال، بافت‌های نرم صورت همچون کام و لب‌ها در 3 ماهه ابتدایی بارداری بسته شده و در حالت وجود معضلات زمینه‌ای و پاتولوژیکی این فرایند به درستی انجام نمی‌پذیرد یا به فرم ناقص اتفاق می‌افتد.جنین لب شکری با سونوگرافی در هجده تا بیست هفتگی بارداری قابل شناسایی است.
آمار چه می گوید؟
شکاف لب و کام برخی اوقات به تنهایی و در مقاطعی هم در کنار یکدیگر در یک نوزاد بروز می‌نماید. طبق ارقام و اعدادی که انجمن جراحان پلاستیک عنوان کرده‌اند در کشورمان از هر هزار و دویست کودکی که به دنیا می‌آیند، 1 خردسال به مشکل شکاف کام و لب دچار می‌گردد. این عارضه مادرزادی از ابتدای تولد تا سن ۱۸هجده سالگی به درمان مستمر نیاز دارد. شیوه درست جراحی و انتخاب بهترین مقطع زمانی جهت درمان، تاثیری کلیدی در فرایند بهبودی فرد می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره کودکان
بهترین زمان برای جراحی لب شکری چه موقعی است؟
بسیاری از متخصصان بر این عقیده‌اند که برترین مقطع زمانی جهت انجام جراحی ترمیم شکاف لب و کام در سال اول تولد می‌باشد هرچند امکان دارد در دوران نوجوانی نیاز به جراحی و هزینه‌های بیشتر جهت ترمیم داشته باشد. برای نوزادی که با عارضه شکاف لب و کام به دنیا می‌آید، سه تا پنج ماهگی مناسب‌ترین موقع جهت جراحی لب وی می‌باشد و از نه ماهگی تا یک سالگی هم مقطع زمانی جراحی کام است.
سه تا چهار سالگی هم هنگام گفتار درمانی شخص است. البته امکان دارد در این زمان نیاز به عمل‌های مکمل نیز وجود داشته باشد. در سنین قبل از مدرسه، مناسب‌تر است که عمل روتوش لب انجام شود و در سن هشت تا نه سالگی هم اقدام جهت ارتودنسی و بررسی شرایط دندان انجام پذیرد. در سنین شانزده تا هفده سالگی هم همچنان شرایط شخص باید بررسی شود و شاید جراحی‌های دیگری نظیر بایمکس نیاز شود. سن هجده سالگی هم، زمان خوبی جهت رینوپلاستی می‌باشد و وضعیت شخص باید کاملا بررسی شود.
بیشتر بخوانید : درمان میگرن کودکان | چگونه حملات میگرن را در کودکان کاهش دهیم ؟
دخترها بیشتر دچار لب شکری می شوند یا پسرها؟
دخترها بیشتر به شکاف کام و پسرها بیشتر به شکاف لب دچار می‌گردند. آمار و ارقام به ما می‌گویند که از هر هفتصد خردسال در کشورمان، یک نفر دچار شکاف کام و لب است و در مجموع صد هزار نفر در ایران مبتلا به این عارضه هستند. عارضه لب شکری و بد شکلی بینی اغلب به شکل مادرزادی اتفاق می‌افتد و علاوه بر نقص ظاهری با معضلات فراوانی در تغذیه، تنفس و تکلم و مسائل روحی روانی و اجتماعی همراه است.
فاکتورهای فراوانی در بروز این معضل تاثیرگذارند، ژنتیک بیست تا سی درصد روی ایجاد معضل شکاف لب و کام نقش ایفا می‌نماید. مشکل مادرزادی شکاف لب وکام در کشورمان در قیاس با کشورهای سیاه پوست فراوان‌تر و در مقایسه با زرد پوست‌ها و ساکنان جنوب شرقی قاره کهن، کمتر است.
چنانچه عارضه نامبرده در اولین جراحی به خوبی درمان نگردد و پشتیبانی مناسب تا دوران جوانی نباشد، مشکلی به مراتب بزرگتر ایجاد خواهد گردید. تا قبل از سن ورود به مدرسه معضلات این اشخاص می‌تواند درمان گردد.
بیشتر بخوانید: مهم‌ترین مواردی که باید در مورد آزمایش ژنتیک قبل از بارداری بدانید
دلیل بروز عارضه لب شکری چیست؟
تاکنون دلیل شکاف لب و کام از نظر علمی تعیین نگردیده ولی علاوه بر ژنتیک، تغذیه مادر در دوران بارداری از اصلی‌ترین فاکتورهای پیدایش این عارضه است. در واقع معضل شکاف لب و کام یک مشکل چند عاملی است که هرچند ژنتیک در ایجاد آن تاثیر می‌گذارد ولی نقش آن زیاد نیست؛ زیرا ژن بیماری از نوع غالب نیست. بدین معنی که چنانچه پدری شکاف لب و کام داشته باشد احتمال اینکه فرزندش مبتلا گردد، 3% می‌باشد.
برخی داروهایی که مادر در زمان بارداری استفاده می‌نماید امکان دارد که سبب پیدایش شکاف لب گردد اما این اتفاق خیلی کم پیش می‌آید. در کنار استفاده برخی داروها همچون داروهای ضدتشنج و خواب‌آور، دیگر فاکتورها همچون فاکتورهای محیطی، قند خون بالای مادر، مصرف الکل، کشیدن سیگار یا حتی تنفس مادر در اتاقی که دود سیگار باشد، ازدواج‌های فامیلی و عارضه‌های عفونی در سه ماهه ابتدایی بارداری در بروز شکاف لب و کام تاثیر می‌گذارد و البته سن مادر در زمان تولد نوزاد هم حائز اهمیت می‌باشد.
هر چقدر سن مادر در زمان بارداری بیشتر باشد به همان اندازه احتمال ایجاد این عارضه برای خردسال هست. خانم‌های بارداری که معضل کم‌خوابی دارند نباید داروهایی شیمیایی مانند دیازپام مصرف نمایند چون سبب ایجاد این معضل در نوزاد می‌گردد. بهار نارنج می‌تواند در تنظیم خواب خانم‌های باردار خیلی کارساز باشد. ابتلای مادر به عفونت‌های زمان بارداری همچون سرخک، سرخجه و عفونت ویروسی یا باکتریایی که دستگاه دفاعی را دچار اخلال می‌نماید، به ویژه در سه ماهه ابتدایی، فاکتور دیگر پیدایش شکاف لب می‌باشد.
اضطراب و شوک در سه ماه ابتدایی بارداری و فاکتورهای نامشخص همچون جهش ژنی نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد. بطور کلی می‌توان گفت این معضل بیشتر در مناطق محروم دیده می‌شود.
روند درمان لب شکری کودکان
اشخاص مبتلا به مشکل مادرزادی شکاف لب و کام باید در بلندمدت زیر نظر پزشک باشند و پروتکل‌های درمانی گوناگونی برای آنها به عمل بیاید. توانبخشی و گفتار درمانی بعد از جراحی لب شکری، کارهایی حیاتی در ارتباط با بازتوانی در گفتار خردسالان بعد از جراحی لب شکری هستند. عارضه دیگر اما این است که هزینه درمانی مبتلایان به شکاف لب و کام خیلی بالا است. اصلی‌ترین معضل نوزادان و خردسالان مبتلا به این بیماری، بلعیدن شیر و تغذیه است.
بیشتر بخوانید: کم خوابی کودکان، مشکلی غم‌انگیز که کودکان را آزار می‌دهد
با در نظر گرفتن پیچیده بودن معضلات مبتلایان به شکاف لب و کام و نیاز به انجام جراحی‌های متوالی در این اشخاص، عده فراوانی از آنها جراحی ناموفق داشته یا بازسازی شکاف کام به صورت کامل اتفاق نمی‌افتد که در نتیجه معضل تکلم درمان نمی‌گردد. اين عارضه با اخلال‌ها و سایر كم‌تواني‌ها و در پاره‌ای از موارد با سندرم‌هايي همراه است که روند درمان را دشوارتر می نماید.