8 علائم کمبود پتاسیم در بدن؛ از گرفتگی عضلات تا تکرر ادرار

علائم کمبود پتاسیم در بدن را با مشکلات مختلفی می‌توان شناسایی کرد. زیرا این ماده معدنی در اکثر فعالیت‌های بدن نقش دارد و به همین دلیل کمبود یا افزایش آن منجر به مشکلاتی خواهد شد.

اختلالاتی که در اثر کمبود پتاسیم در بدن یا هیپوکالمی ایجاد می‌شوند شامل ضعف و خستگی شدید، گرفتگی عضلات و مشکلات تنفسی هستند. این مشکلات هر کدام به نحوی به اختلال در عملکرد عضلات ربط دارند. زیرا پتاسیم نقش اساسی در تنظیم انقباضات عضلانی و حفظ عملکرد عصبی دارد. در این مطلب از مجله سلامت سیوطب به بررسی علائم کمبود پتاسیم در بدن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

کمبود پتاسیم یا هیپوکالمی در بدن

سطح پایین پتاسیم که به آن هیپوکالمی (Hypokalemia) می‌گویند، علائمی مانند خستگی، مشکلات گوارشی و تکرر ادرار را ایجاد می‌کند. این کمبود را می‌توان با مصرف برخی از گیاهان کاملا رفع کرد. توجه داشته باشید که زمانی شخصی دچار کمبود پتاسیم می‌شود که سطح این ماده در خون کمتر از 3.5 میلی‌مول در لیتر باشد.

پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است که نقش‌های زیادی در بدن ایفا می‌کند. به عنوان مثال این ماده به تنظیم انقباضات عضلانی، حفظ عملکرد عصبی سالم و تنظیم تعادل مایعات کمک خواهد کرد.

علت کمبود پتاسیم در بدن چیست؟

کمبود پتاسیم در بدن از جمله عارضه‌های نادر است که برخی بیماری‌ها یا عوامل دیگر باعث آن می‌شوند. برخی از این عوامل یا بیماری‌ها عبارتند از:

• اسهال مزمن (ناشی از استفاده بیش از حد از دیورتیک‌ها یا ملین‌ها و بیماری روده تحریک‌پذیر یا عفونت)
• مصرف داروهای خاص مانند بتا آگونیست‌ها، تئوفیلین، انسولین، دیورتیک‌ها، کورتیکواستروئیدها و ضد میکروب‌ها
• اختلالات اشتها شامل بی‌اشتهایی عصبی، پاکسازی یا سوء مصرف ملین یا سوء تغذیه
• سندروم کوشینگ
• هیپرآلدوسترونیسم (این وضعیت با آلدوسترون اضافی، نوعی هورمون استروئیدی، در خون مشخص می‌شود)
• نارسایی کلیه
• اختلالات کلیوی که شامل سندروم بارتر، سندروم گیتلمن و سندروم فانکونی می‌شوند.
• هیپومنیزیمی (سطح پایین منیزیم)
• سندروم تغذیه مجدد
• مصرف زیاد شیرین بیان
• تعریق بیش از حد

در اغلب موارد بیمارانی که داروهای خاصی را برای درمان بیماری کلیوی خود مصرف می‌کنند، مانند دیورتیک‌ها، مشکوک به علائم کمبود پتاسیم در بدن هستند.

علائم کمبود پتاسیم در بدن را بشناسید

در ادامه به رایج‌ترین علائم کمبود پتاسیم در بدن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

1. ضعف و خستگی؛ یکی از شایع‌ترین علائم کمبود پتاسیم

ضعف و خستگی اغلب اولین نشانه‌های کمبود پتاسیم است. این حالت به دو دلیل ایجاد می‌شود که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• پتاسیم به تنظیم انقباضات عضلانی کمک می‌کند. هنگامی که سطح پتاسیم خون پایین باشد، عضلات انقباضات ضعیف‌تری تولید می‌کنند.
• کمبود این ماده معدنی ممکن است بر نحوه استفاده بدن از مواد مغذی به نحوی که منجر به خستگی شود، تاثیر بگذارد.

به عنوان مثال، برخی شواهد نشان می‌دهند که کمبود پتاسیم تولید انسولین را مختل می‌کند. این فرآیند منجر به سطح قند خون بالا و گلوکز در دسترس کمتر می‌شود که به عنوان انرژی برای سلول‌ها عمل می‎‌کند.

2. یکی از علائم کمبود پتاسیم در بدن ضعف و گرفتگی عضلات است

گرفتگی عضلانی انقباضات ناگهانی و کنترل‌نشده عضلات است. این عارضه زمانی که سطح پتاسیم خون پایین است ایجاد می‌شود و درد زیادی برای فرد به وجود می‌آورد.

پتاسیم در عضلات اسکلتی به انتقال سیگنال‌های مغز برای تحریک انقباضات کمک می‌کند. همچنین با ترک سلول‌های عضلانی به پایان دادن به این انقباضات کمک خواهد کرد. هنگامی که سطح پتاسیم خون پایین است، مغز این سیگنال‌ها را به طور موثر ارسال نمی‌کند.

این موضوع منجر به انقباضات طولانی‌تر می‌شود که به گرفتگی عضلات کمک می‌کنند. بعید است که گرفتگی با هیپوکالمی خفیف یا متوسط رخ دهد، اما ممکن است با هیپوکالمی شدید و کمتر از 2.5 میلی‌مول در لیتر ایجاد شود.

در موارد نادر هیپوکالمی شدید نیز باعث رابدومیولیز (rhabdomyolysis) می‌شود. رابدومیولیز وضعیت پزشکی خطرناکی است که باعث تجزیه بافت‌های عضلانی می‌شود. در این بیماری پروتئین‌های آسیب‌رسان را در خون آزاد خواهند شد و به طور بالقوه منجر به آسیب به اندام‌ها می‌شوند.

3. مشکلات گوارشی به کمبود پتاسیم مرتبط هستند

مشکلات گوارشی دلایل زیادی دارند که یکی از آن‌ها ممکن است هیپوکالمی شدید باشد. پتاسیم به انتقال سیگنال‌ها از مغز به عضلات واقع در سیستم گوارشی که عضلات صاف نام دارند کمک می‌کنند. این سیگنال‌ها عضلات صاف را به انقباض تحریک می‌کنند و منجر به حرکت مواد غذایی و هضم آن در سیستم گوارشی می‌شوند.

احتمال دارد که با سطوح پایین پتاسیم، انقباضات در سیستم گوارش ضعیف‌تر شوند و حرکت غذا را کندتر کنند. این عارضه در نهایت منجر به نفخ و یبوست خواهد شد.

4. پتاسیم و قلب به هم مرتبط هستند

پتاسیم همچنین نقش حیاتی در حفظ انقباضات عضلات قلب سالم ایفا می‌کند. زیرا جریان پتاسیم در داخل و خارج سلول‌های قلب به تنظیم ضربان قلب کمک خواهد کرد. سطوح پایین پتاسیم خون این جریان را تغییر می‌دهد و منجر به ریتم غیرطبیعی قلب می‌شود که به عنوان آریتمی قلب شناخته خواهد شد.

5. مشکلات تنفسی در اثر کمبود پتاسیم

کمبود شدید پتاسیم باعث مشکلات تنفسی می‌شود. زیرا ما برای تنفس به عملکرد صحیح چند عضله در دیافراگم نیاز داریم که به دم و بازدم ریه‌ها کمک می‌کنند. هنگامی که سطح پتاسیم خون به شدت پایین باشد، ریه‌ها ممکن است به درستی منبسط و منقبض نشوند و در نتیجه تنگی نفس ایجاد شود. در مواردی کمبود شدید پتاسیم امکان دارد عملکرد ریه‌ها را کند یا متوقف کند.

6. یکی از علائم کمبود پتاسیم در بدن سوزن سوزن شدن و بی‌حسی مدام است

سوزن سوزن شدن و بی‌حسی مدام در افراد مبتلا به پتاسیم بالا یا هیپرکالمی شایع‌تر است. اما افرادی که کمبود پتاسیم دارند نیز ممکن است گزگز و بی‌حسی مداوم را نیز تجربه کنند. به این عارضه پارستزی (paresthesia) می‌گویند که معمولا در دست‌ها، بازوها و پاها رخ می‌دهد.

این عارضه به این دلیل ایجاد می‌شود که پتاسیم برای عملکرد سالم اعصاب مهم است. در صورت کاهش سطح این ماده معدنی سیگنال‌های عصبی ضعیف‌شده و منجر به گزگز و بی‌حسی در اندام‌ها می‌شود.

7. کمبود پتاسیم و تکرر ادرار

تکرر ادرار یا پلی یوری (Polyuria) وضعیتی است که در آن بیمار بیش از حد معمول ادرار می‌کند. کلیه‌ها مسئول متعادل کردن سطح مایعات و الکترولیت بدن و حذف هرگونه مواد زائد از طریق ادرار هستند.

امکان دارد که سطوح پایین پتاسیم توانایی کلیه‌ها را برای تمرکز ادرار و متعادل کردن سطح الکترولیت خون مختل کند و منجر به افزایش ادرار شود. همچنین ممکن است بیمار متوجه افزایش تشنگی شود که به آن polydipsia می‌گویند. توجه داشته باشید که افزایش بیش از حد ادرار منبجر به کاهش شدیدتر سطح پتاسیم خواهد شد.

8. فشار خون بالا از علائم کمبود پتاسیم در بدن است

داشتن تعادل کامل الکترولیت‌ها برای حفظ فشار خون سالم مهم است. در مواردی مصرف بیش از حد سدیم فشار خون را در برخی افراد افزایش می‌دهد. با این حال تعداد کمی از مردم می‌دانند که کمبود پتاسیم در رژیم غذایی نیز همین اثر را دارد.

پتاسیم به کلیه‌ها کمک می‌کند تا از شر سدیم اضافی از طریق ادرار خلاص شود. اگر پتاسیم کافی در خون وجود نداشته باشد، کلیه‌ها سدیم را دوباره به جریان خون بازجذب می‌کنند. این فرآیند به‌طور بالقوه منجر به فشار خون بالا در طول زمان می‌شود.

برای کمبود پتاسیم در بدن چه باید خورد؟ این کمبود را چگونه جبران کنیم؟

در بیشتر موارد هیپوکالمی باید توسط پزشک متخصص درمان شود. هیپوکالمی خفیف تا متوسط معمولا با مکمل‌های خوراکی پتاسیم درمان خواهند شد. اما در مواردی که علائم کمبود پتاسیم در بدن در اثر علل و بیماری‌های دیگری ایجادشده باشد، پزشک باید علت اصلی را درمان کند.

توجه داشته باشید که رژیم غذایی غنی از پتاسیم معمولا برای درمان هیپوکالمی کافی نیست. زیرا بیشتر پتاسیم موجود در غذا با فسفات جفت می‌شود نه کلرید پتاسیم که مناسب‌تر است. در اغلب موارد هیپوکالمی با کمبود شدید کلرید رخ می‌دهد. به همین دلیل برای رفع کمبود این دو ماده از مکمل‌های کلرید پتاسیم استفاده می‌شود.

پزشکان برای درمان هیپوکالمی خفیف تا متوسط مکمل‌های 60 و 80 میلی‌مول را برای چند روز تا چند هفته تجویز می‌کنند. در صورتی که برای کمبود پتاسیم شدید از نمونه‌های داخل وریدی استفاده می‌شود. برای جلوگیری از خطر هیپرکالمی (پتاسیم خون بالا)، تزریق این ماده باید توسط پزشک انجام شود.

چه موقع مصرف مکمل پتاسیم خطرناک است؟

مصرف مکمل‌های پتاسیم باید توسط پزشک تجویز شوند. زیرا مصرف بیش از حد این ماده باعث خطر هیپرکالمی خواهد شد. همچنین در مواردی مکمل پتاسیم پوشش روده را تحریک می‌کند و منجر به خونریزی یا زخم معده خواهد شد. به همین دلیل باید همراه با غذا و آب مصرف شوند.

پتاسیم بدن چیست؟ میزان مناسب این ماده برای هر شخص چقدر است؟

میزانی از پتاسیم که بدن برای فعالیت‌های خود نیاز دارد را با عنوان پتاسیم بدن می‌شناسند. افراد می‌توانند این میزان را با تغذیه سالم برخی میوه‌ها، سبزیجات، لوبیا و آجیل‌‎ها تامین کنند. میزان پتاسیم هر فرد با توجه به سن و وزن او متفاوت است. در ادامه با میزان مناسب این ماده آشنا خواهیم شد تا دچار علائم کمبود پتاسیم در بدن نشویم.

طبق تحقیقات آکادمی علوم مهندسی و پزشکی در سال 2019 میزان پتاسیم برای دسته‌های زیر به این صورت است:

• بزرگسالان: 4700 میلی‌گرم پتاسیم در روز
• زنان: 2600 میلی‌گرم
• مردان: 3400 میلی‌گرم

85 تا 90 درصد از پتاسیم مورد نیاز از طریق مصرف مواد غذایی جذب می‌شود.

معرفی مواد غذایی حاوی پتاسیم

در جدول زیر مواد غذایی که درصد بالایی پتاسیم دارند را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

ماده غذایی حاوی پتاسیم	مقدار و ارزش روزانه پتاسیم
زردآلو خشک	190 گرم حاوی 23 درصد پتاسیم
عدس پخته	197 گرم حاوی 16 درصد پتاسیم
کدو حلوایی بلوط پخته	205 گرم حاوی 14 درصد
سیب زمینی پخته	167 گرم حاوی 13 درصد
کنسرو لوبیا	260 گرم حاوی 13 درصد
آب پرتغال	260 میلی‌لیتر حاوی 11 درصد
موز	115 گرم حاوی 9 درصد
استیک گوشت گاو	85 گرم حاوی 7 گرم
شیر با 1 درصد چربی	236 میلی‌لیتر حاوی 8 درصد
ماست یونانی طبیعی	214 گرم حاوی 5 درصد
گوجه فرنگی	123 گرم حاوی 6 درصد
قهوه دم کرده	235 میلی‌لیتر حاوی 2 درصد

همچنین آووکادو، سبوس غلات، ماهی و کره بادام زمینی حاوی پتاسیم هستند. پیروی از یک رژیم غذایی غنی از پتاسیم برای سلامتی مفید است. با این کار می‌توان از علائم کمبود پتاسیم در بدن جلوگیری کرد.

 

پرتکرارترین سوالات در مورد علائم کمبود پتاسیم در بدن