درمان آلزایمر در سالمندان به روش‌های دارویی برای آلزایمر خفیف تا شدید
درمان آلزایمر در سالمندان که به عنوان ششمین علت مرگ و میر در ایالات متحده رتبه‌بندی می‌شود، یکی از دغدغه‌های مهم جامعه پزشکی است. برخی‌ها پس از بیماری قلبی و سرطان، این بیماری را به عنوان سومین عامل مرگ افراد مسن مطرح می‌کنند.
بیماری آلزایمر یک اختلال مغزی است که به آرامی حافظه و مهارت‌های تفکر و در نهایت توانایی انجام ساده‌ترین کارها را از بین می‌برد.
بیماری آلزایمر در سالمندان چیست؟
آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل در میان افراد و همچنین درمان آلزایمر در سالمندان به عنوان یک چالش بزرگ در دنیای امروز است. زوال عقل، از دست دادن عملکرد شناختی (تفکر، به خاطر سپردن و استدلال) و توانایی‌های رفتاری تا حدی است که در زندگی و فعالیت‌های روزانه فرد اختلال ایجاد می‌کند. شدت بیماری از خفیف‌ترین مرحله، زمانی که تازه شروع به تاثیرگذاری بر عملکرد فرد می‌کند تا شدیدترین مرحله، زمانی که فرد باید برای انجام فعالیت‌های اساسی زندگی روزمره کاملا به دیگران وابسته باشد، متغیر است.
درمان آلزایمر در سالمندان بسته به نوع تغییرات مغزی که رخ می‌دهد متفاوت خواهد بود. بعضی زوال عقل‌ها عبارتند از:
- زوال عقل لووی
- اختلالات فرونتوتمپورال
- دمانس عروقی
معمولا افراد، مبتلا به زوال عقل مختلط هستند، یعنی ترکیبی از دو یا چند نوع زوال عقل را همزمان تجربه می‌کنند. به عنوان مثال برخی از افراد هم بیماری آلزایمر و هم زوال عقل عروقی دارند.
بیشتر بخوانید: 4 مرحله درمان زخم بستر سالمندان و آشنایی با روش‌های پیشگیری
عوامل تاثیر‌گذار در شکل‌گیری آلزایمر
علل دقیق درمان بیماری آلزایمر در سالمندان به طور کامل شناخته نشده است. اما در سطح اولیه، پروتئین‌های مغز به طور طبیعی عمل نمی‌کنند و کار سلول‌های مغزی (نورون‌ها) مختل می‌شود. نورون ها آسیب می‌بینند، ارتباط خود را با یکدیگر از دست می‌دهند و در نهایت می‌میرند.
دانشمندان بر این باورند که برای اکثر افراد، بیماری آلزایمر ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و محیطی است که در طول زمان بر مغز تاثیر می‌گذارد.
در کمتر از یک درصد مواقع، آلزایمر ناشی از تغییرات ژنتیکی خاصی است که عملا تضمین کننده ابتلای فرد به این بیماری می‌شود. این اتفاقات نادر معمولا منجر به شروع بیماری در میانسالی خواهد شد.
آسیب اغلب در ناحیه‌ای از مغز که حافظه را کنترل می‌کند شروع می‌شود. از دست دادن نورون‌ها در یک الگو قابل پیش‌بینی به سایر مناطق مغز گسترش می‌یابد و مغز به طور قابل توجهی کوچک خواهد شد.
محققان برای درمان آلزایمر در سالمندان و علت بیماری آن‌ها بر نقش دو پروتئین متمرکز شده‌اند:
پلاک‌های بتا آمیلوئید قطعه‌ا از یک پروتئین بزرگ‌تر است. وقتی این قطعات در کنار هم قرار می‌گیرند، به نظر می‌رسد که اثری سمی روی نورون‌ها دارند و ارتباط سلول به سلول را مختل می‌کنند.
پروتئین‌های تاو نقشی مهمی در پشتیبانی و انتقال درونی نورون برای حمل مواد مغذی و سایر مواد ضروری بازی می‌کنند. در بیماری آلزایمر، پروتئین‌های تاو تغییر شکل می‌دهند و خود را در ساختارهایی به نام درهم‌تنیدگی‌های نوروفیبریلاری سازماندهی می‌کنند.
بیشتر بخوانید: درمان افسردگی سالمندان، کیفیت زندگی و سطح رفاه آن‌ها را بالا می‌برد
علائم و نشانه‌های آلزایمر
از دست دادن حافظه علامت اصلی یکی از بیماری‌های سالمندان است که آلزایمر نامیده می‌شود. با پیشرفت بیماری، اختلالات حافظه بدتر و علائم دیگری ایجاد می‌شود.
در ابتدا فرد مبتلا به آلزایمر از مشکل در به خاطر سپردن چیزها و سازماندهی افکار آگاه می‌شود.
تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر منجر به مشکلات فزاینده در موارد زیر می‌شود:
حافظه
همه افراد گاه به گاه دچار نقص‌های حافظه می‌شوند، اما از دست دادن حافظه در بیماری آلزایمر ادامه می‌یابد و بدتر خواهد شد و بر توانایی عملکرد شخص در محل کار یا خانه تاثیر می‌گذارد.
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است:
- جملات و سوالات را بارها و بارها تکرار کنند
- مکالمات، قرارها یا رویدادها را فراموش کنند و بعدا آن‌ها را به خاطر نیاورند
- به طور معمول دارایی‌ها را به شکل نادرست به مالک آن نسبت می‌دهند
- در مکان‌های آشنا گم می‌شوند
- در نهایت نام اعضای خانواده و اشیا روزمره را فراموش می‌کنند
- در یافتن کلمات مناسب برای شناسایی اشیا، بیان افکار یا شرکت در مکالمات مشکل دارند
بیشتر بخوانید: زانودرد سالمندان، انواع، علل و راه‌های پیشگیری و درمان آن
تفکر و استدلال
بیماری آلزایمر باعث ایجاد مشکل در تمرکز و تفکر به خصوص در مورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می‌شود.
انجام کارهای همزمان دشوار است و مدیریت امور مالی، موجودی دسته چک و پرداخت قبوض به موقع سخت می‌شود. در نهایت یک فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است نتواند اعداد را تشخیص دهد و با آن‌ها مقابله کند.
بیشتر بخوانید: 13 نوع بیماری های شایع سالمندان؛ دست از درمان برندارید!
قضاوت و تصمیم‌گیری
آلزایمر باعث کاهش توانایی تصمیم‌گیری و قضاوت منطقی در موقعیت‌های روزمره می‌شود. برای مثال فردی در تعاملات اجتماعی انتخاب‌های ضعیف یا نامشخصی داشته باشد یا لباس‌های نامناسب برای آب و هوا بپوشد.
برنامه‌ریزی برای درمان آلزایمر در سالمندان و انجام کارهای آشنا
فعالیت‌های معمولی که نیاز به مراحل متوالی دارند، مانند برنامه‌ریزی و پختن یک غذا یا انجام یک بازی مورد علاقه، با پیشرفت بیماری تبدیل به یک مبارزه می‌شوند. در نهایت افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته اغلب فراموش می‌کنند که چگونه کارهای اساسی مانند لباس پوشیدن و حمام کردن را انجام دهند.
بیشتر بخوانید: درمان فشار خون سالمندان؛ مبارزه با یک بیماری شایع اما قابل کنترل
عوامل خطرناک زمینه ساز برای آلزایمر
سن
افزایش سن بزرگ‌ترین عامل خطر شناخته شده برای بیماری آلزایمر است. آلزایمر بخشی از پیری طبیعی نیست، اما با افزایش سن درمان آلزایمر در سالمندان دشوارتر و احتمال ابتلا به بیماری افزایش می‌یابد.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
اگر یکی از بستگان درجه یک – والدین یا خواهر یا برادر – به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلا به آلزایمر تا حدودی بیشتر خواهد بود. بیشتر مکانیسم‌های ژنتیکی درمان آلزایمر در سالمندان میان خانواده‌ها تا حد زیادی نامشخص است.
یکی از عوامل ژنتیکی بهتر شناخته شده شکلی از ژن آپولیپوپروتئین E (APOE) است. گونه‌ای از ژن APOE e4 خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: درمان پوکی استخوان سالمندان؛ شایع اما قابل پیشگیری
سندرم داون
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند. این احتمالا به داشتن سه نسخه از کروموزوم 21 مربوط است و متعاقبا سه نسخه از ژن پروتئینی که منجر به ایجاد بتاآمیلوئید می‌شود. علائم و نشانه‌های آلزایمر در افراد مبتلا به سندرم داون 10 تا 20 سال زودتر از جمعیت عمومی ظاهر خواهد شد و درمان آلزایمر در سالمندان سندروم داوون تقریبا امکانپذیر نیست.
اختلال شناختی خفیف
اختلال شناختی خفیف (MCI) کاهش در حافظه یا سایر مهارت‌های تفکر است که بیشتر از حد طبیعی برای سن فرد خواهد بود؛ اما این کاهش مانع از عملکرد فرد در محیط‌های اجتماعی یا کاری نمی‌شود.
افرادی که دارای MCI هستند در معرض خطر قابل توجهی برای ابتلا به زوال عقل قرار دارند. زمانی که کمبود MCI اولیه حافظه باشد، احتمال پیشرفت این بیماری به زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر بیشتر است.
بیشتر بخوانید :افسردگی سالمندان چیست، شناخت تمامی علائم روحی و فیزیکی
ضربه به سر
افرادی که ضربه شدید سر را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر هستند. چندین مطالعه بزرگ نشان داد که در افراد 50 ساله یا بالاتر که آسیب مغزی تروماتیک (TBI) داشتند، خطر ابتلا به زوال عقل و بیماری آلزایمر افزایش یافته است. این خطر در افراد مبتلا به TBI شدیدتر و چندگانه افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی سالمندان و آرامش ذهن
آلودگی هوا
مطالعات روی حیوانات نشان داده است که ذرات آلودگی هوا انحطاط سیستم عصبی را تسریع می‌بخشند. همچنین مطالعات انسانی نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا -به ویژه دود ناشی از اگزوز ماشین‌ها و سوزاندن چوب- درمان آلزایمر در سالمندان را به تعویق می‌اندازد.
بیشتر بخوانید: آلودگی هوا و بیماری ها، کدام بیماری‌ها در کمین هستند؟
مصرف بیش از حد الکل
مدت‌ها است که نوشیدن مقادیر زیاد الکل باعث تغییرات مغزی می‌شود. چندین مطالعه و بررسی بزرگ نشان داد که اختلالات مصرف الکل با افزایش خطر زوال عقل، به ویژه زوال عقل زودرس مرتبط است.
الگوهای خواب ضعیف
با توجه به تحقیقات انجام شده الگوهای بد خواب مانند مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب، با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان سالمندان چیست و چگونه می‌توان از آن مطلع شد؟
مراحل بیماری آلزایمر
آلزایمر خفیف
افراد مبتلا به آلزایمر خفیف دچار مشکلات حافظه و مشکلات شناختی می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- انجام کارهای روزانه بیش از حد معمول طول می‌کشد
- مشکل در رسیدگی به پول یا پرداخت قبوض
- سرگردانی و گم شدن
- تجربه تغییرات شخصیتی و رفتاری، مانند زود ناراحت یا عصبانی شدن، پنهان کردن چیزها یا قدم زدن
بیشتر بخوانید: بررسی کامل بی اختیاری ادرار سالمندان + راه‌های درمان
بیماری آلزایمر متوسط
در این مرحله قسمتی از مغز درگیر خواهد شد که کنترل زبان، استدلال، تفکر آگاهانه و پردازش حسی مانند توانایی تشخیص صحیح صداها و بوها را بر عهده دارد.
بیماری آلزایمر متوسط منجر به علائم زیر می‌شود:
- از دست دادن حافظه و سردرگمی بیشتر
- مشکل در شناخت دوستان یا خانواده
- ناتوانی در یادگیری چیزهای جدید
- مشکل در انجام وظایف با چند مرحله، مانند پوشیدن لباس
- مشکل در کنار آمدن با موقعیت‌های جدید
- رفتار تکانشی
- توهم، هذیان، یا پارانویا
بیشتر بخوانید :مشکلات شنوایی سالمندان و چگونگی بهبود شرایط پیرگوشی
بیماری آلزایمر شدید
در نهایت، پلاک‌ها و گره‌ها در سراسر مغز پخش و بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر شدید در برقراری ارتباط دچار مشکل و برای مراقبت از خود کاملا به دیگران وابسته هستند. در نزدیکی پایان عمر فرد تمام وقت در رختخواب است، زیرا بدن از کار می‌افتد.
بیشتر بخوانید: درمان کم شنوایی سالمندان؛ پایان گوشه‌گیری و بازگشت به زندگی عادی
تشخیص بیماری آلزایمر
هیچ آزمایش واحدی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. اگر پزشک به وجود این عارضه مشکوک شود، از فرد و گاهی از خانواده یا مراقبانش در مورد علائم، تجربیات و سابقه پزشکی او می‌پرسد تا بتواند بهترین راه برای درمان آلزایمر در سالمندان را پیش بگیرد.
پزشک همچنین ممکن است برای درمان آلزایمر در سالمندان آزمایش‌های زیر را انجام دهد:
- تست‌های شناختی و حافظه، برای ارزیابی توانایی فرد در تفکر و به خاطر سپردن
- تست‌های عملکرد عصبی، برای آزمایش تعادل، حواس و بازتاب‌های آن‌ها
- آزمایش خون یا ادرار
- سی تی اسکن یا اسکن MRI از مغز
- آزمایش ژنتیک
- در برخی موارد آزمایش ژنتیکی مناسب است، زیرا علائم زوال عقل به یک بیماری ارثی مانند بیماری هانتینگتون مرتبط خواهد بود
- برخی از اشکال ژن APOE e4 با شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط هستند
- آزمایش زودهنگام ژن‌های مرتبط می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را نشان دهد. با این حال آزمایش بحث برانگیز و نتایج کاملا قابل اعتماد نیستند
بیشتر بخوانید: توهم شنوایی سالمندان ممکن است با پیرگوشی همزمان شود
درمان آلزایمر در سالمندان
بیماری آلزایمر پیچیده است، بنابراین بعید است که هر دارو یا مداخله دیگری بتواند آن را در تمام افراد مبتلا به این بیماری درمان کند. در سال‌های اخیر دانشمندان در درک بهتر آلزایمر و توان‌بخشی سالمندان خوب پیش رفته‌اند. توسعه و آزمایش درمان‌های جدید از جمله چندین دارو که در مراحل پایانی کارآزمایی‌های بالینی هستند، بیانگر پیشرفت چشمگیری در درمان این بیماری است.
چندین داروی تجویزی قبلا توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای کمک به مدیریت علائم در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر تایید شده است. در 7 ژوئن 2021، FDA تاییدیه سریعی را برای جدیدترین داروی آدوکانوماب ارائه کرد، که به کاهش رسوبات آمیلوئید در مغز کمک می‌کند. این دارو در کند کردن پیشرفت آلزایمر نقش دارد، اگرچه هنوز نتایج بالینی آن اثبات نشده است.
بیشتر داروها در مراحل اولیه یا میانی آلزایمر بهترین تاثیر را دارند. همچنین درک این نکته مهم است که هیچ یک از داروهای موجود در این برهه زمانی آلزایمر را درمان نمی‌کند.
بیشتر بخوانید: معاینات دوره‌ای سالمندان؛ معجزه در پیشگیری و درمان سرطان تا سکته قلبی
درمان آلزایمر در سالمندان، مرحله خفیف تا متوسط
درمان آلزایمر در سالمندان می‌تواند برای مدت طولانی‌تری به افراد آرامش، وقار و استقلال بدهد و همچنین مراقبان آن‌ها را تشویق و کمک می‌کند. داروهای گالانتامین، ریواستیگمین و دونپزیل، مهارکننده‌های کولین استراز هستند که برای علائم خفیف تا متوسط آلزایمر تجویز می‌شوند. این داروها ممکن است به کاهش یا کنترل برخی علائم شناختی و رفتاری کمک کنند.
دانشمندان هنوز به طور کامل درک نکرده‌اند که مهارکننده‌های کولین استراز چگونه برای درمان بیماری آلزایمر در سالمندان در حال فعالیت هستند؛ تحقیقات نشان می‌دهد آن‌ها از تجزیه استیل کولین که یک ماده شیمیایی مهم برای حافظه و تفکر است، جلوگیری می‌کنند. با پیشرفت آلزایمر، مغز استیل کولین کمتری تولید می‌کند، بنابراین این داروها در نهایت اثر خود را از دست می‌دهند.
داروهایی که علل زمینه‌ای یک بیماری را هدف قرار می‌دهند، داروها یا درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری نامیده می‌شوند. آدوکانوماب تنها دارویی است که در حال حاضر برای درمان آلزایمر در سالمندان تایید شده است. این دارو یک آنتی بادی انسانی یا ایمونوتراپی است که پروتئین بتاآمیلوئید را هدف قرار می‌دهد و به کاهش پلاک‌های آمیلوئید که ضایعات مغزی مرتبط با آلزایمر هستند کمک می‌کند.
قبل از تجویز آدوکانوماب برای درمان آلزایمر در سالمندان، پزشکان ممکن است به اسکن PET یا تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی برای ارزیابی وجود رسوبات آمیلوئید در مغز نیاز داشته باشند. این موضوع به پزشکان کمک می‌کند تا قبل از تجویز دارو، آلزایمر را تشخیص دهند. هنگامی که فردی از آدوکانوماب استفاده می‌کند، پزشک یا متخصص او برای نظارت بر عوارض جانبی مانند تورم مغز یا خونریزی در مغز، به MRI معمول نیاز دارد.
چندین داروی دیگر اصلاح کننده بیماری در افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف یا آلزایمر اولیه به عنوان درمان بالقوه آزمایش می‌شوند.
بیشتر بخوانید: ورزش‌های نشسته سالمندان | 16 حرکت موثر و روش‌های انجام آن‌ها
درمان آلزایمر در سالمندان، مرحله متوسط تا شدید
دارویی به نام ممانتین، یک آنتاگونیست N-methyl D-aspartate (NMDA)، برای درمان بیماری آلزایمر در سالمندان متوسط تا شدید تجویز می‌شود. اثر اصلی این دارو کاهش علائم است. این دارو می‌تواند برخی از افراد را قادر سازد تا عملکردهای روزانه خاصی را کمی بیشتر از زمانی که بدون دارو انجام می‌دادند، حفظ کنند.
به عنوان مثال ممانتین امکان دارد به فردی در مراحل بعدی بیماری کمک کند تا توانایی خود را برای استفاده مستقل از حمام برای چندین ماه دیگر داشته باشد. این اتفاق هم برای فرد مبتلا به آلزایمر و هم برای مراقبین مفید است.
اعتقاد بر این است که ممانتین با تنظیم گلوتامات، به عنوان یک ماده شیمیایی مهم مغز، کار می‌کند. هنگامی که گلوتامات در مقادیر بیش از حد تولید شود منجر به مرگ سلول‌های مغز خواهد شد. سه داروی رایج با تایید سازمان غذا و دارو (FDA) برای درمان بیماری آلزایمر در سالمندان عبارتند از:
- دونپزیل (Aricept)، برای درمان تمام مراحل
- گالانتامین (Razadyne)، برای درمان مراحل خفیف تا متوسط
- ریواستیگمین (Exelon)، برای درمان مراحل خفیف تا متوسط
- داروی دیگری به نام ممانتین (نامندا) برای درمان بیماری آلزایمر متوسط تا شدید تایید شده است. ترکیبی از ممانتین و دونپزیل (نامزاریک) نیز موجود است
بیشتر بخوانید: تقویت شنوایی سالمندان و راهکارهای رفع سنگینی گوش سالمندان
مدیریت علائم رفتاری بیماری آلزایمر
علائم رفتاری رایج آلزایمر شامل بی‌خوابی، سرگردانی، بی‌قراری، اضطراب، پرخاشگری و افسردگی است. دانشمندان در حال یادگیری علت بروز این علائم بوده و همچنین در حال مطالعه راه‌های جدید -دارویی و غیردارویی- برای مدیریت و درمان آلزایمر در سالمندان هستند. تحقیقات نشان داده است که درمان علائم رفتاری می‌تواند افراد مبتلا به آلزایمر را راحت‌تر و کار را برای مراقبان آسان‌تر کند.
داروهایی که باید در افراد مبتلا به آلزایمر با احتیاط مصرف شوند:
برخی از داروها مانند داروهای خواب‌آور، داروهای ضد اضطراب، ضد تشنج‌ها و داروهای ضد روان‌پریشی وجود دارند که فرد مبتلا به بیماری آلزایمر فقط باید آن‌ها را مصرف کند.
بعد از اینکه پزشک تمام خطرات و عوارض دارو را توضیح داد. افراد مبتلا به آلزایمر و مراقبان آن‌ها باید به دقت مراقب عوارض جانبی این داروها باشند. از وسایل کمکی خواب برای کمک به خوابیدن و خواب ماندن افراد استفاده می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر نباید به طور منظم از این داروها استفاده کنند چون باعث سردرگمی بیشتر و احتمال افتادن بیشتر آن‌ها می‌شود.
آلزایمر بیماری‌ای است که نمی‌توان بروز آن را پیش‌بینی کرد؛ اما برای تشخیص آن پزشکان راه‌حل‌هایی را دارند. درمان این بیماری به صورت قطعی، روش خاصی ندارد، ولی راهکارهایی وجود دارد که به بیماران امکان کنترل بیماری را می‌دهند. درمان آلزایمر در سالمندان اگر در مراحل اولیه یا متوسط باشد، آسان‌تر اتفاق می‌افتد، اما اگر در مراحل پیشرفته باشد، ممکن است راه‌حلی برای آن وجود نداشته باشد.