با درمان سردرد عصبی، بالا رفتن چشمگیر بازدهی خود را تجربه کنید
سردرد عصبی یا تنشی را می‌توان شایع‌ترین نوع سردرد در دنیا به شمار آورد. بر اساس آمار انجمن بین‌المللی سردرد، حدود 78% مردم دنیا حداقل یک‌باردر زندگی خود سردرد تنشی (tension headache) را تجربه کرده‌اند. سردرد تنشی وقتی مزمن شود و به سردرد روزانه بدل شود، بر کیفیت زندگی فرد اثر عمیقی خواهد گذاشت، درمان سردرد عصبی باید در برنامه بیمار قرار داشته باشد.
در اغلب موارد، سردرد تنشی در اثر انقباض عضلات سر و گردن- که به علل مختلفی روی می‌دهد- ایجاد می‌شود و عامل تحریک آن بیش از هرچیز، استرس، اضطراب و تنش است و به همین علت به نام سردرد عصبی هم شهرت یافته است.
به طور کلی سردرد عصبی می‌تواند به شکل اپیزودیک (ناگهانی، بی‌نظم و غیرمکرر)، یا در صورت تداوم به صورت مزمن بروز پیدا کند.
سردرد عصبی اپیزودیک می‌تواند حداقل ماهی یک بار و در بازه زمانی 30 دقیقه تا چندین روز از ماه، فرد را درگیر خود کند. درصورتی که فرد بیشتر از 15 روز در هر ماه درگیر این عوارض باشد، سردرد عصبی او مزمن به حساب می‌آید. با توجه به عوارض خطرناک سردرد مزمن بر سلامتی، باید برای درمان این سردرد به پزشک مراجعه شود.
تشخیص دقیق؛ اولین گام در درمان سردرد عصبی
اگر سر درد فرد مزمن یا تکرارشونده باشد، پزشک متخصص می‌بایست با انجام معاینه‌های دقیق عصبی و نورولوژیک نوع سردرد را تشخیص دهد. این تشخیص بر اساس شرح حال و معاینه‌های بالینی در مورد نوع، نحوه بروز، شدت درد، محل و مدت سردرد و همچنین بر اساس انجام آزمایشات، تصویربرداری و سایر اقدامات پارا کلینیک صورت می‌گیرد تا بهترین روش برای درمان سردرد عصبی انتخاب شود.
برخی از سوالاتی که توسط پزشکان متخصص برای تشخیص نوع سردرد مطرح می‌شوند عبارت‌اند از:
- مشخصات دقیق درد؛ آیا سردرد ضربان‌دار است یا مداوم و گنگ؟ یا برای مثال سوزنی است یا خنجری؟
- شدت درد؛ یک شاخص مناسب برای تعیین شدت یک سردرد، این نکته است که آیا فرد را از فعالیت‌های روزانه‌اش باز می‌دارد و مانع روند طبیعی کار و زندگی او شده‌است؟ آیا سردرد فرد را از خواب بیدار می‌کند یا مانع به خواب رفتن او می‌شود؟
همچنین اگر سردرد فرد مراجع، غیرمعمول و پیچیده باشد و یا به صورت مداوم تکرار شود، پزشک ممکن است برای رد سایر علت‌های جدی که ممکن است سردرد عصبی از آن‌ها ناشی شود (مثل سردرد تومور مغزی)، از اقدامات تصویربرداری مثل ام‌آر‌آی مغز استفاده کند.
عوامل افزایش‌دهنده خطرات سردرد عصبی
انواع سردرد تنشی با شرایط محیطی، فیزیکی و روانی افراد مرتبط هستند و اگر برنامه‌ای برای درمان سردرد عصبی نداشته باشند ممکن است خطر بیافریند. عوامل متعددی باعث بروز درد یا تشدید عوارض آن در این بیماری می‌شود که شامل موارد زیر است:
- استرس (فشار عصبی) و اضطراب
- وضعیت جسمانی نامساعد در طول یک مدت طولانی (مانند دوره طولانی مدت و مزمن ابتلا به یک بیماری)
- خستگی مزمن در اثر فعالیت زیاد و کمبود استراحت مناسب
- کاهش میزان آب بدن (ناشی از مصرف کم آب و املاح، خصوصا در فصل گرما)
- کم‌خوابی، بدخوابی و بی‌خوابی مزمن
- قرار گرفتن در معرض تابش شدید خورشید یا صداهای شدید و آزاردهنده
- رژیم غذایی نامناسب
تفاوت در تشخیص میگرن و سردرد عصبی
گاهی سردرد عصبی یا تنشی به‌قدری شدید و مزمن بروز پیدا می‌کند که تشخیص و درمان سردرد عصبی و میگرن مشکل به نظر می‌رسد. اما باید این نکته را در نظر گرفت که سردرد عصبی بر خلاف انواع میگرن، با فعالیت‌های روزانه و فعالیت‌های فیزیکی تشدید نمی‌شود و جز در موارد نادر، با تهوع و استفراغ همراه نیست.
در سردردهای میگرنی، حساسیت به نور و صدا به طور افراطی وجود دارد اما در سردرد عصبی معمولا این اتفاق نمی‌افتد یا فرد فقط به یکی از این موارد (معمولا صدا) واکنش و حساسیت نشان می‌دهد. گاهی هم ممکن است فرد نشانه‌های میگرن عصبی (میگرن تنشی) را داشته باشد که در واقع ترکیبی از هر دو نوع سردرد است و دو عارضه با یکدیگر تداخل پیدا کرده‌اند.
برای درمان سردرد عصبی چه باید کرد؟
برخی از افراد مبتلا به سردرد عصبی به دنبال درمان سردرد خود نیستند و فقط با استفاده از مسکن‌ها، سردردهای خود را کنترل و مهار می‌کنند؛ اما درست وقتی که میزان درد و مدت زمان سردردها بیشتر شود و مصرف داروهای مسکن بیش از یک یا دوبار در هفته ادامه پیدا کند، امکان ایجاد سردردهای واکنشی وابسته به مسکن به وجود می‌آید.
در این موارد، معمولا مسکن‌های رایج در مقابله با این مشکل، کاربردی نخواهند داشت. همچنین ممکن است با افزایش مصرف مسکن‌ها، عوارض متعدد کبدی، کلیوی و گوارشی ناشی از این مصرف بدون رویه، مشکل را حادتر کند. بنابراین در مواجهه با سردرد عصبی مزمن، به جای کنترل و خود درمانی، باید به موقع به متخصص مراجعه کرد تا مشکل تشخیص داده شود و تحت درمان اصولی قرار بگیرد.
بیشتر بخوانید: چه چیزی سردرد آنوریسم مغزی را متمایز می‌کند؟
درمان سردرد عصبی حاد
درمان این نوع سردرد در مرحله حاد، شامل استفاده از مسکن‌های ساده و داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، آسپیرین و ناپروکسن است که در برخی موارد به صورت ترکیبی با قهوه یا داروهای دارای کافئین، تجویز می‌شوند.
داروهایی چون گروه تریپتان‌ها (مثلا سوماتریپتان) که در درمان میگرن موثرند، در مقابل سردردهای عصبی معمولا چندان تاثیرگذار نیستند و تنها در صورتی که فرد دچار میگرن عصبی (سردرد میگرنی تنشی) باشد تا حدودی ممکن است باعث کاهش درد در فرد مبتلا شوند.
افسردگی و سردرد عصبی
سردردهای عصبی معمولا با اختلال‌های روان‌شناختی چون افسردگی و اضطراب همراه هستند. اولویت در این موارد، با تشخیص و درمان سردرد عصبی و افسردگی به صورت هم‌زمان است، زیرا در صورت درمان نشدن افسردگی و اضطراب، زمینه لازم برای جواب دادن به درمان مناسب سردرد عصبی وجود نخواهد داشت.
در این گونه موارد، می‌توان ازداروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین، نورتریپتیلین، داکسپین و یا داروهای مهارکننده باز جذب سروتونین (SSRI) مثل فلوکستین، سرترالین (زلفت یا آسنترا)، ستیالوپرام استفاده کرد. همچنین مهارکننده‌های گابا مثل گاباپنتین و پرگابالین، خصوصا برای پیشگیری و علاوه بر آن درمان سردردهای عصبی کمک کننده هستند.
بیشتر بخوانید: علت سردرد مداوم و چندین راه برای بهبود و درمان آن
فیزیوتراپی و روش‌های مکمل برای درمان سردرد عصبی
استفاده از فیزیوتراپی در درمان سردرد می‌تواند شدت و تعداد دفعات بروز سردردهای عصبی یا تنشی را کاهش دهد.
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های تخصصی، خشکی و التهاب عضلات و مفصل‌های ستون فقرات و مهره‌های گردنی را کاهش دهند و از این راه به بهبود و درمان سردرد عصبی کمک کنند.
انقباض، خشکی و گرفتگی عضله‌های اطراف سر و گردن و وجود گره‌های عضلانی در این ناحیه، یکی از مهم‌ترین علل بروز این سردردها است که با فیزیوتراپی می‌تواند بهبود یابد.
این روند درمانی توسط فیزیوتراپیست و با وارد کردن یک گرمای سطحی موضعی و متحرک کردن مفاصل گردن و آزاد ساختن بافت نرم مانند عضلات و غلاف‌های اطراف آن، صورت می‌گیرد. اعمال نوعی فشار کنترل شده بر این نقاط خشک و ملتهب، که سبب کشش و آزاد شدن این گره‌‌ها می‌شود، کلید تاثیر فیزیوتراپی در مهار سردردهای عصبی است.
تکنیک سوزن خشک در کنار تحریک الکتریکی نیز از روش‌های مکمل فیزیوتراپی است که توسط فیزیوتراپیست مورد استفاده قرار می‌گیرد تا به کاهش خشکی و انقباض عضلات گردن و کمربند شانه‌ای، به‌خصوص عضلات کوچک پایین جمجمه، کمک کند.
همچنین روش‌های ریلکسیشن مانند ماساژ و آموزش و انجام تمرینات ایزومتریک و کششی نیز، با هدف کاهش تنش و التهاب عضلات، می‌توانند به درمان سردردها کمک کنند.
همین الان با خبر شو : دلکوویو چگونه ما را از شر میگرن راحت کرده و کیفیت خوابمان را بهتر می‌کند؟
پیشنهادهایی برای پیشگیری و مقابله با سردرد عصبی
پیشگیری از درمان سردرد عصبی بهتر و راحت‌تر است. سردرد عصبی موقعی اتفاق می‌افتد که عضلات گردن، شانه و سر و صورت فرد، دچار انقباض و سفتی شوند. فرد ممکن است نتواند به صورت کامل از این اتفاق جلوگیری کند اما اگر تغییراتی در سبک زندگی روزانه خود ایجاد کند ممکن است قبل از این که سردرد آغاز شود، بتواند از روی دادن آن پیشگیری کند.
کارهایی را انجام بدهید که حس خوبی برایتان ایجاد می‌کنند
زمانی که احساس استرس، فشار عصبی، اضطراب یا خشم دارید، احتمال ابتلا به سردردهای عصبی در شما افزایش پیدا می‌کند. هرکسی در زندگی شخصی‌اش استرس و فشار را تجربه کرده است. نخستین پیشنهاد این است که از مقابله و مواجهه تهاجمی با عوامل و شرایط تنش‌زا پرهیز کنید و در عوض کارهایی را انجام دهید که حس بهتری برای شما ایجاد می‌کنند.
ولی اگر این کار ممکن نیست و شما مجبور به مواجهه با استرس و اضطراب در کار یا زندگی روزمره خود هستید، بهتر است روش‌های کنترل کردن یا کنار آمدن با این حالات را یاد بگیرید و در مواقع لزوم، آن‌ها را به کار بگیرید.
بیشتر بخوانید: سردرد خوشه‌ای (کلاستر)، سردردی با شیوع باورنکردنی
آرامش خود را حفظ کنید
سعی کنید آرامش‌تان را در طی انجام کارهای روزانه خود حفظ کنید. به خودتان استراحت بدهید. کارهایی را بیشتر انجام بدهید که از آن‌ها لذت می‌برید. در بعضی افراد، مایندفولنس (MINDFULNESS) یعنی در لحظه اکنون حضور داشتن به جای فکرکردن بیش از اندازه به چیزهای نگران‌کننده و تنش‌زا، می‌تواند بسیار مفید باشد. با کسانی که دوستشان دارید بیشتر وقت بگذرانید. ممکن است مراجعه به یک مشاور یا متخصص هم در کاهش استرس، تنش و اضطراب شما موثر باشد.
بیشتر بخوانید: شناخت سردرد گردنی (سرویکوژنیک)
استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی (ریلکسیشن)
این روش‌ها ممکن است تنش موجود در بدن شما را کاهش دهند و عضلات را به سمت خروج از انقباض و رها شدن هدایت کنند تا ارم باشید و بعد از پیدایش درد نیاز به درمان سردرد عصبی پیدا نکنید.
تمرین‌های تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا یا هیپنوتراپی از جمله این روش‌ها محسوب می‌شوند. همچنین روش بیو فیدبک (Bio Feedback) با استفاده از الکترودهایی که به عضلات وصل می‌شوند، می‌تواند به تشخیص این موضوع کمک کند که عضله‌های مورد نظر چه زمانی دچار انقباض می‌شوند تا در ادامه بتوان راحت‌تر بر رهاسازی آن عضلات تمرکز کرد.
بیشتر بخوانید: با شناخت علائم میگرن، آن را در مراحل اولیه کیش و مات کنید
اهمیت وضعیت و حالت بدن در طول روز
اگر پشت کامپیوتر یا میز کار خود قوز می‌کنید یا در یک وضعیت غیر راحت یا نامناسب می‌خوابید، باید بدانید که هرگونه فعالیت که بدن را در وضعیت نامناسب قرار بدهد، می‌تواند به ایجاد سردرد عصبی منجر شود. با بروز چنین دردی، بدون شک نیازمند درمان سردرد عصبی خواهید شد.
پس پیش از روبه‌رو شدن با آن، آگاه باشید. لازم است که به بدن خود به میزان کافی توجه کنید و ببینید آن را -خصوصا در زمان‌های طولانی- در چه وضعیت‌هایی نگه می‌دارید.
تلفن همراه را به شانه‌تان تکیه ندهید. آن را با دست کنار گوش نگه دارید یا از هندزفری استفاده کنید. همچنین سعی کنید فک‌تان را قفل نکنید و دندان‌های خود را به هم فشار ندهید.
بیشتر بخوانید: درمان سردرد صبحگاهی | با این روش‌ها موقع بیدار شدن دیگر سردرد نخواهید داشت
بهره‌گیری از سرما و گرما
درد در هر شخص ممکن است به یکی از این دو عامل پاسخ دهد؛ پس بهتر است هر دو را امتحان کنید و ببینید نتیجه کدام برای درمان سردرد عصبی شما بهتر است. زمانی که عضلات و عروق در محیط‌های گرم یا سرد قرار می‌گیرند، می‌توانند سردردهای عصبی را کاهش دهند.
برای استفاده از گرما، می‌توانید از یک پد گرمایشی یا کیسه آب گرم، حوله گرم و یا کمپرس آب گرم استفاده کنید. البته حمام آب گرم نیز می‌تواند برای درمان این مشکل بسیار موثر باشد. برای استفاده از عامل سرما نیز انواع کمپر‌س‌های خنک کننده موثر هستند. می‌توانید مقداری یخ خرد شده را در یک کیسه پلاستیکی بریزید، آن را لای یک دستمال بپیچید و به طوری که کیسه مستقیما روی پوست قرار نگیرد، آن را روی منطقه دردناک قرار دهید.
بیشتر بخوانید: انواع میگرن را با این راهنمای عالی بشناسید
از تغییرات کوچک شروع کنید
یک سبک زندگی سالم ممکن است به جلوگیری از انواع بیماری، از جمله سردردها کمک کند تا هیچ وقت به درمان سردرد عصبی نیاز پیدا نکنید. موارد زیر از اولین قدم‌های شروع یک الگوی سالم برای سلامت فردی هستند:
- خواب به اندازه لازم و کافی (کمبود خواب یا زیاده‌روی در خواب هر دو برای سلامتی مضر هستند)
- پرهیز از سیگار
- انجام ورزش به طور منظم
- خوردن غذاهای سالم و داشتن برنامه غذایی برای ساعات مشخص روز
- نوشیدن آب به مقدار کافی
- محدود کردن مصرف الکل، کافئین، غذاهای مخمری و قند
بیشتر بخوانید: سردرد اولیه و جدیدترین اطلاعات مربوط به آن
پرهیز از استفاده بی‌رویه از داروها و مسکن‌ها
اگر از مسکن‌ها یا داروهای ضد درد مانند استامینوفن، ایبوپروفن، ژلوفن، آسپرین و داروهای مسکن ترکیبی با کافئین مانند نوافن برای تسکین سردردتان زیاد استفاده می‌کنید، این را درنظر بگیرید که مصرف بیش از حد این داروها می‌تواند سبب ایجاد سردردهای وابسته به مسکن شود که خود باعث مزمن شدن سردرد عصبی است. تلاش کنید معمولا حداقل دوز لازم برای تسکین درد را مصرف کنید و بیش از یک یا دوبار در هر هفته از این داروها و مسکن‌ها استفاده نکنید.