درمان سندروم روده تحریک پذیر یا Irritable bowel syndrome) IBS)، اقداماتی برای رفع عارضهای است که شخص در آن پس از مصرف غذا دچار درد، گرفتگی نفس و پیچش در ناحیه شکم میشود. این عارضه یک معضل گوارشی بلندمدت به شمار میرود. درمان سندروم روده تحریک پذیر اغلب شامل اقداماتی نظیر مصرف داروهای بدون نسخه و تغییرات سبک زندگی خواهد بود. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بیان روشهای مختلف درمان سندروم روده تحریک پذیر خواهیم پرداخت.
سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
سندروم روده تحریک پذیر، اختلال در معده و روده است که باعث درد شکم، نفخ و دفع نامنظم میشود. این بیماری گوارشی شیوع فراوانی دارد و ایجاد اسهال یا یبوست متناوب نیز خواهد کرد.
علائم این سندروم اغلب خفیف هستند. این بیماری احتمال دارد بعد از یک عفونت، یک اتفاق استرسزا، آغاز بلوغ یا بدون علت پزشکی خاصی ایجاد شود. در این سندروم انقباض عضلات روده بزرگ بعد از خوردن غذا، دچار مشکل میشود.
بیشتر بخوانید: درمان سیروز کبدی؛ راههای مقابله با تنبلی کبد
درمان سندروم روده تحریک پذیر
هیچ رژیم غذایی یا داروی واحدی وجود ندارد که برای همه مبتلایان به این سندروم روده موثر باشد. با این وجود نباید ناامید شد. موارد زیادی وجود دارد که میتواند در درمان سندروم روده تحریک پذیر به ما کمک کند:
- تا جایی که میتوانید غذاهای خانگی را با استفاده از مواد تازه بپزید
- آنچه که میخورید و علائمی که دارید را یادداشت و سعی کنید از چیزهایی که باعث تحریک روده شما میشود، اجتناب کنید
- سعی کنید راههایی برای آرامش پیدا کنید
- به اندازه کافی ورزش کنید
- پروبیوتیکها را به مدت یک ماه امتحان کنید تا ببینید به درمان سندروم روده تحریک پذیر کمک میکنند یا خیر
- وعدههای غذایی را به تاخیر نیندازید یا حذف نکنید
- خیلی سریع غذا نخورید
- غذاهای چرب، تند یا فرآوریشده را زیاد مصرف نکنید
- بیش از 3 وعده میوه تازه در روز نخورید (هر وعده 80 گرم)
- بیش از 3 فنجان چای یا قهوه در روز ننوشید
- نوشابههای گازدار را زیاد مصرف نکنید
- الکل ممنوع
- جو دوسر و فرنی را به طور منظم در برنامه غذایی خود داشته باشید
- از غذاهایی که هضم آنها سخت است مانند کلم، کلم بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل، لوبیا، پیاز و میوههای خشک شده اجتناب کنید
- از محصولات حاوی شیرینکنندهای به نام سوربیتول اجتناب کنید
- از یک داروساز در مورد داروهایی که می توانند به درمان سندروم روده تحریک پذیر کمک کنند مانند بوسکوپان، ایمودیوم و روغن نعناع بپرسید
- مصرف غذاهای پرفیبر مانند غذاهای سبوسدار مثل نان و برنج قهوهای و آجیل را کاهش دهید
- اگر مدام دچار اسهال میشوید، مقدار زیادی آب بنوشید تا دچار کم آبی نشوید
- مقدار زیادی آب بنوشید تا به دفع مدفوع کمک کند
- مقدار فیبر محلول خود را با مصرف غذاهایی مثل جو، حبوبات، هویج و سیبزمینی افزایش دهید
بیشتر بخوانید: علائم کبد چرب، علتها و درمان این بیماری مرموز
نکات مهمی در ارتباط با درمان سندروم روده تحریک پذیر
نکات مهمی وجود دارند که رعایت آنها میتواند به درمان سندروم روده تحریک پذیر کمک شایانی کند. یکی از این موارد، اجتناب از مصرف گلوتن است. گلوتن ترکیبی پروتئینی از مواد فرآوریشده مثل گندم و غلاتی مانند جو است.
فعالیت بدنی خود را افزایش دهید و تا حد امکان در مکانها و موقعیتهایی استرسزا قرار نگیرید. سعی کنید خواب کافی داشته باشید و سبک زندگی خود را به گونهای پیش ببرید که تا جای ممکن، آرامش داشته باشید.
بیشتر بخوانید: جراحی سرطان معده؛ درمان بیماری که اغلب دیر تشخیص داده میشود
داروهایی برای کمک به درمان سندروم روده تحریک پذیر
پزشک شما احتمالا داروهایی را برای تسکین علائم این بیماری توصیه کند. داروهای آنتی کولینرژیک مانند دی سیکلومین (بنتیل) میتوانند به تسکین اسپاسم دردناک روده کمک کنند.
این داروها گاهی اوقات برای افرادی که اسهال دارند، تجویز میشود. آنها به طور کلی بیخطر هستند اما میتوانند باعث یبوست، خشکی دهان و تاری دید شوند.
به طور کلی داروهای زیر میتوانند به درمان سندورم روده تحریک پذیر کمک کنند:
- لوپرامید
- ریفاکسمین
- آلوسترون که فقط برای خانمها تجویز میشود و با هشدارها و احتیاطهای ویژه توصیه خواهد شد
- لوبی پروستون
- لیناکلوتید
- پلکاناتید
- دوزهای پایین داروهای ضدافسردگی سه حلقهای و بازدارنده بازجذب سروتونین
- کپسولهای روغن نعناع
هنگام استفاده از دارو برای درمان این عارضه، دستورالعملهای پزشک خود را دنبال کنید. در مورد عوارض جانبی احتمالی و اقداماتی که در صورت بروز آنها باید انجام دهید، با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: درمان زخم معده؛ درمان دیرهنگام مساوی با جراحی
مصرف پروبیوتیکها برای درمان سندروم روده تحریک پذیر
پزشک احتمال دارد که برای درمان سندروم روده تحریک پذیر، مصرف پروبیوتیکها را توصیه کند. پروبیوتیکها، میکروارگانیسمهای زندهای مثل باکتریها هستند که معمولاً در دستگاه گوارش حضور دارند.
محققان هنوز در حال مطالعه استفاده از پروبیوتیکها برای درمان سندروم روده تحریک پذیر هستند. برای ایمن بودن، قبل از استفاده از پروبیوتیکها، دارو یا هر دارو، روش دیگر مکمل یا جایگزینی برای درمان سندروم روده تحریک پذیر، با پزشک خود صحبت کنید.
اگر پزشک شما پروبیوتیکها را توصیه میکند، با او در مورد مقدار و مدت زمان مصرف آنها مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب با روش پزشکی و خانگی و تغییر سبک زندگی
درمان روانشناختی سندروم روده تحریک پذیر
پزشک احتمال دارد که درمانهای سلامت روان را برای کمک به بهبود علائم این اختلال توصیه کند. درمان رفتاری شناختی بر کمک به تغییر الگوهای فکری و رفتاری برای بهبود علائم تمرکز دارد. تمرین ریلکسیشن نیز میتواند به شما در شل کردن عضلات یا کاهش استرس کمک کند.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان به راحتی ابتلا
تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی این مشکل وجود ندارد. پزشک شما احتمالا با یک تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی و آزمایشاتی برای رد سایر بیماریها مانند سلیاک شروع میکند.
پس از رد سایر شرایط، پزشک احتمالا یکی از مجموعه معیارهای تشخیصی را برای این معضل استفاده میکند:
معیارهای تشخیص شامل درد و ناراحتی شکمی است که به طور متوسط حداقل یک روز در هفته در سه ماه گذشته طول کشیده باشد و با حداقل دو عامل مرتبط است. عامل اول اینکه درد و ناراحتی مربوط به اجابت مزاج وجود داشته باشد. عامل دوم این است که دفعات دفع مدفوع تغییر میکند یا میزان مدفوع تغییر یافته است.
نوع این بیماری به منظور درمان را میتوان بر اساس علائم به سه نوع یبوست غالب، اسهال غالب یا مختلط تقسیم کرد. پزشک همچنین احتمالا بررسی خواهد کرد که آیا علائم دیگری دارید که احتمال یک بیماری جدیتر را نشان دهد یا خیر.
این علائم و نشانهها عبارتند از:
- شروع علائم و نشانهها بعد از 50 سالگی
- کاهش وزن
- خونریزی از رکتوم
- تب
- حالت تهوع یا استفراغ مکرر
- درد شکم، به خصوص اگر مربوط به اجابت مزاج نباشد یا در شب رخ دهد
- اسهالی که مداوم است یا شخص را از خواب بیدار میکند
- کم خونی مربوط به آهن
اگر این علائم را دارید یا اگر درمان اولیه برای سندروم روده تحریک پذیر جواب نداد، احتمالا به آزمایشهای اضافی نیاز خواهید داشت.
بیشتر بخوانید: سرطان روده بزرگ؛ هر علائم و نشانهای را جدی بگیرید
آزمایشهای اضافی برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
پزشک احتمال دارد که چندین آزمایش از جمله تست مدفوع را برای بررسی عفونت یا مشکلات مربوط به توانایی روده شخص برای دریافت مواد مغذی (سوء جذب) توصیه کند.
همچنین امکان دارد که تعدادی آزمایش دیگر برای رد سایر علل انجام شود. روشهای تشخیصی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
کولونوسکوپی
پزشک از یک لوله کوچک و قابل انعطاف برای بررسی کل طول روده بزرگ استفاده میکند.
اشعه ایکس یا سی تی اسکن
این آزمایشها تصاویری از شکم و لگن فرد تهیه میکنند که احتمالا به پزشک اجازه دهد تا سایر علل و علائم را رد کند، بهویژه اگر درد شکمی وجود داشته باشد.
پزشک احتمال دارد که روده بزرگ فرد را با یک مایع (باریم) پر کند تا هرگونه مشکلی در اشعه ایکس بیشتر نمایان شود.
بیشتر بخوانید: ۱۴ درمان خانگی دل پیچه و عوامل ایجاد این بیماری
آندوسکوپی
در آندوسکوپی فوقانی، یک لوله بلند و منعطف در گلو وارد میشود و در لولهای که دهان و معده شما را به هم وصل میکند (مری)، قرار میگیرد. یک دوربین در انتهای لوله به پزشک اجازه میدهد تا دستگاه گوارش فوقانی را بررسی کرده و نمونه بافتی (بیوپسی) از روده کوچک را برای بررسی رشد بیش از حد باکتریها تهیه کند.
در صورت مشکوک بودن به بیماری سلیاک نیز پزشک احتمالا آندوسکوپی را توصیه خواهد کرد.
تست عدم تحمل لاکتوز
لاکتاز آنزیمی است که برای هضم قند موجود در محصولات لبنی به آن نیاز دارید. اگر لاکتاز تولید نکنید، امکان دارد که مشکلاتی مشابه معضلات ناشی از سندروم روده تحریک پذیر، از جمله درد شکم، نفخ و اسهال داشته باشید.
پزشک احتمالا آزمایش تنفسی را تجویز کند یا از شما بخواهد که شیر و فرآوردههای آن را برای چند هفته از رژیم غذایی خود حذف کنید.
آزمایش تنفسی برای رشد بیش از حد باکتری
آزمایش تنفس میتواند تعیین کند که آیا رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک وجود دارد یا خیر. رشد بیش از حد باکتریها در بین افرادی که جراحی روده انجام دادهاند یا مبتلا به دیابت یا بیماری دیگری هستند که هضم را کند میکند، شایعتر است.
آزمایش مدفوع
اگر اسهال مزمن وجود داشته باشد، احتمالا مدفوع بیمار از نظر باکتری یا انگل تولید شده در کبد (اسید صفراوی) بررسی شود.
بیشتر بخوانید: سرطان معده، علائم، تشخیص و هفت نوع درمان استاندارد
مواردی که به درمان سندروم روده تحریک پذیر کمک میکند
برخی از افراد به کربوهیدراتهای خاصی مانند فروکتوز، فروکتانها و لاکتوز حساس هستند. این افراد بهتر است که مصرف الیگوساکاریدهای قابل تخمیر، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها، برخی از غلات، سبزیجات، میوهها و محصولات لبنی را مدیریت کنند.
یک متخصص تغذیه میتواند در تغییرات رژیم غذایی به شما کمک کند. اگر مشکلات شما متوسط یا شدید است، پزشک احتمالا مشاوره را پیشنهاد دهد. به خصوص اگر افسردگی دارید یا اگر استرس علائم شما را بدتر میکند.
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد
یادداشت پایانی در ارتباط با درمان سندروم روده تحریک پذیر
تغییرات ساده در رژیم غذایی و سبک زندگی اغلب باعث تسکین این مشکل میشود. بدن برای پاسخ به این تغییرات به زمان نیاز دارد. فیبر به کاهش یبوست کمک میکند، اما همچنین میتواند نفخ و گرفتگی را بدتر کند.
سعی کنید به آرامی میزان فیبر را در رژیم غذایی خود در طی چند هفته با غذاهایی مانند غلات، میوهها، سبزیجات و لوبیا افزایش دهید. یک مکمل فیبر احتمالا باعث ایجاد نفخ کمتری نسبت به غذاهای غنی از فیبر شود.
از غذاهای مشکلساز خودداری کنید. غذاهایی که علائم شما را تحریک میکنند را حذف کنید. در زمانهای منظم غذا بخورید تا به درمان سندروم روده تحریک پذیر کمک کنید.