درمان سرگیجه با شناسایی بیماری‌های مغزی و عصبی با کنترل بیماری منیر
درمان سرگیجه با مدیریت شرایطی که باعث آن شده است ارتباط تنگاتنگی دارد. سرگیجه نشانه طیف وسیعی از شرایط و بیماری‌ها است. زمانی که مشکلی در گوش داخلی، مغز یا مسیر عصبی حسی وجود دارد، دچار سرگیجه شدن دور از ذهن نیست. سرگیجه احتمال دارد در هر سنی رخ دهد، اما در افراد بالای 65 سال شایع‌تر است. افراد سرگیجه را به طور موقت یا طولانی مدت تجربه خواهند کرد. سرگیجه در دوران بارداری گاهی به عنوان یک علامت عفونت گوش رخ می‌دهد. افراد مبتلا به اختلال گوش داخلی، مانند بیماری منیر، گاهی اوقات سرگیجه را تجربه خواهند کرد.
سرگیجه چیست؟
سرگیجه به حالتی گفته می‌شود که شخص احساس کند اتاق یا محیط اطراف به صورت دایره‌ای دور او در حال حرکت یا چرخش است که باعث ایجاد احساس عدم تعادل می‌شود. اصطلاح واقعی سرگیجه معمولا به هر نوع سرگیجه موقت یا مداوم به دلیل مشکلات در گوش داخلی یا مغز اشاره دارد. سرگیجه یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است. بسیاری از شرایط مختلف می‌توانند باعث سرگیجه شوند.
بیشتر بخوانید: درمان خارش دهان با روش‌های پزشکی و خانگی
علائم سرگیجه را بشناسیم
سرگیجه یک علامت است، اما همچنین می‌تواند منجر به علائم دیگر شود یا در کنار آن رخ دهد.
این علائم عبارتند از:
- مشکلات تعادل
- سبکی سر
- احساس بیماری
- تهوع و استفراغ
- صدای زنگ در گوش که به آن وزوز گوش می‌گویند
- احساس پری در گوش
- سردرد
- نیستاگموس، جایی که چشم‌ها به طور غیرقابل کنترلی حرکت می‌کنند، معمولا از یک طرف به سمت دیگر
بیشتر بخوانید: ۸علت خارش دهان چیست؟ آیا هر خارشی باعث آنافیلاکسی می‌شود؟
سرگیجه چقدر طول می‌کشد؟
سرگیجه بسته به علت زمینه‌ای می‌تواند برای مدت‌های متفاوتی از چند ثانیه تا چند روز ادامه داشته باشد. بیشتر اوقات، چند ثانیه یا چند دقیقه بیشتر ادامه پیدا نمی‌کند.
علل به وجود آمدن سرگیجه
شرایط مختلف امکان دارد منجر به سرگیجه شود که معمولا شامل عدم تعادل در گوش داخلی یا مشکل در سیستم عصبی مرکزی (CNS) است. شرایطی که می‌تواند سبب ایجاد سرگیجه شود و درمان آن را برای ما ضروری سازد، شامل موارد زیر است:
- لابیرنتیت
گوش داخلی که به آن لابیرنتیت (labyrinth) نیز می‌گویند، وظیفه شنوایی و تعادل را بر عهده دارد. لابیرنتیت از دو قسمت اصلی تشکیل شده است:
- حلزون گوش کهساختاری کوچک و حلزونی شکل است و ارتعاشات صدا را به تکانه‌های عصبی تبدیل می‌کند، این تکان‌ها به مغز می‌روند.
- سیستم دهلیزی متشکل از شبکه‌ای پیچیده از مجاری نیم‌دایره‌ای که با ارائه اطلاعاتی در مورد جهت‌یابی فضایی بدن، نقش مهمی در حفظ تعادل دارد.
حلزون گوش و سیستم دهلیزی از عصب دهلیزی-حلزونی اطلاعات را به مغز ارسال می‌کنند.
لابیرنتیت عفونت گوش داخلی است. ساختارهایی از گوش را تحت تاثیر قرار می‌دهد واحتمال دارد جریان اطلاعات حسی گوش به مغز را مختل کند. به غیر از سرگیجه فرد مبتلا به لابیرنتیت کم شنوایی، وزوز گوش، سردرد، گوش درد و حتی تغییرات بینایی را نیز تجربه می‌کند. عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت لابیرنتیت هستند، اما این بیماری گاهی‌اوقات ناشی از عفونت باکتریایی خواهد بود.
- نوریت دهلیزی
التهاب عصب دهلیزی است که عفونت باعث آن می‌شود. این بیماری شبیه به لابیرنتیت، اما بر شنوایی فرد تاثیر نمی‌گذارد. نوریت دهلیزی سرگیجه، گاهی تاری دید، حالت تهوع شدید یا احساس عدم تعادل را به وجود می‌آورد.
- کلستئاتوم
رشد غیرسرطانی پوست در گوش میانی که معمولا به دلیل عفونت مکرر است. کلستئاتوم در پشت پرده گوش رشد کرده، به ساختارهای استخوانی گوش میانی آسیب می‌رساند و منجر به کاهش شنوایی و سرگیجه خواهد شد.
- بیماری منیر
این بیماری باعث تجمع مایع در گوش داخلی شده و منجر به حملات سرگیجه همراه با زنگ زدن در گوش و کاهش شنوایی می‌شود. بر اساس یافته‌های به دست آمده از راه‌های درمان سرگیجه، بیماری منیر بین افراد 40 تا 60 سال شایع‌تر است. علت دقیق درمان سرگیجه ناشی از بیماری منیر هنوز مشخص نیست؛ اما امکان دارد ناشی از انقباض عروق خونی، عفونت ویروسی یا واکنش خود ایمنی باشد. امکان دارد یک جزء ژنتیکی نیز در پیدایش بیماری منیر دخیل باشد که در برخی خانواده‌ها وجود دارد.
بیشتر بخوانید: ۱۳ درمان خانگی سینوزیت با روش‌های ساده و کم هزینه؛ از عنبر نسارا تا پیاز
- سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)
اندام‌های اتولیت ساختارهایی در گوش داخلی بوده که حاوی مایع و ذرات کریستال‌های کربنات کلسیم هستند. در BPPV، این کریستال‌ها از جای خود خارج شده و به کانال‌های نیم دایره‌ای می‌افتند. هر کریستال افتاده در حین حرکت، سلول‌های مویی حسی را لمس کرده در نتیجه، مغز اطلاعات نادرستی در مورد موقعیت فرد دریافت می‌کند و سرگیجه چرخشی رخ می‌دهد. افراد معمولا دوره‌هایی از سرگیجه را تجربه می‌کنند که کمتر از 60 ثانیه طول می‌کشد.
- سردردهای میگرنی
- یک ضربه به سر
- جراحی گوش
- فیستول پری لنفاتیک
هنگامی که مایع گوش داخلی به دلیل پارگی در یکی از دو غشای بین گوش میانی و گوش داخلی به گوش میانی نشت می‌کند.
- زونا داخل یا اطراف گوش – هرپس زوستر اوتیکوس
- اتو اسکلروز
زمانی که اشکال در رشد استخوان گوش میانی منجر به کاهش شنوایی شود
- سیفلیس
- آتاکسی که نتیجه ضعف عضلانی است
- یک سکته مغزی که مردم گاهی از آن به عنوان سکته کوچک یاد می‌کنند
- بیماری مخچه یا ساقه مغز
- نوروم آکوستیک :یک رشد خوش‌خیم است که روی عصب دهلیزی نزدیک گوش داخلی ایجاد می‌شود.
- اسکلروز چندگانه
بیشتر بخوانید: علت خروپف؛ عارضه‌ای پرسروصدا با درمان‌های ناموفق
سرگیجه در بارداری
حالت تهوع و سرگیجه از مشکلات معمول دوران بارداری است. تغییرات هورمونی در این سرگیجه نقش دارد، زیرا بر ویژگی‌های مایع در بدن تاثیر گذاشته و باعث شل شدن و گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود. در نتیجه فشار خون فرد کمتر از حد معمول خواهد شد و جریان خون به مغز کاهش پیدا می‌کند.
قند خون پایین در بارداری نیز منجر به سرگیجه خواهد شد. افرادی که کم خونی دارند بیشتر از دیگران مستعد سرگیجه هستند. در طول بارداری، تغییرات هورمونی باعث ایجاد تغییراتی در گوش داخلی شده که مشکلاتی با تعادل و علائم تهوع و سرگیجه ایجاد می‌کند. تغییر در وزن بدن و وضعیت جسمی در دوران بارداری نیز به مشکلات تعادل دامن می‌زند.
بیشتر بخوانید: ۱۳ درمان خروپف عاملی برای دوری از کشمکش‌های خانوادگی
آیا سرگیجه ارثی است؟
سرگیجه به خودی خود لزوما ارثی نیست؛ ولی احتمال دارد نشانه‌ای از شرایط و سندرم‌های ارثی مختلف باشد. بنابراین، پزشک برای درمان سرگیجه فرد مبتلا سابقه پزشکی خانوادگی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد.
دانشمندان به تازگی شش نوع ژن را کشف کرده که در درمان سرگیجه سر نخ‌هایی به دست میدهند. این ژن‌ها در رشد، نگهداری و مشکلات گوش داخلی نقش دارند.
شرایطی که سرگیجه را تحریک کرده و به نظر می‌رسد محرک‌های سرگیجه ناشی از عوامل ژنتیکی هستند، عبارتند از:
- آتاکسی اپیزودیک خانوادگی
- سرگیجه میگرنی
- کم کاری دو طرفه دهلیزی
- بیماری منیر خانوادگی
- میگرن دهلیزی
بیشتر بخوانید: ۹ درمان خانگی خشکی گلو؛ زروستومیا را نابود کنید
درمان سرگیجه و راه‌های آن
- درمان رفتاری سرگیجه
خود به خود برطرف شدن از جمله راه‌های درمان سرگیجه است. اما گاهی فرد برای حل یک مشکل زمینه‌ای نیاز به درمان سرگیجه دارد. برای مثال، پزشک گوش و حلق و بینی آنتی بیوتیک برای عفونت باکتریایی یا داروهای ضد ویروسی برای زونا تجویز می‌کند. داروهایی در دسترس هستند که برخی از علائم را تسکین میدهند. این داروها شامل آنتی هیستامین‌ها و ضداستفراغ‌ها برای کاهش بیماری حرکت و حالت تهوع هستند.
- مانورهای موقعیت سر
تکنیکی به نام جابه‌جایی کانال (یا مانور Epley) معمولا به حل سریع سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش‌خیم کمک می‌کند تا اینکه صرفا منتظر از بین رفتن سرگیجه باشید. این می‌تواند توسط پزشک، شنوایی شناس یا فیزیوتراپ انجام شود و شامل مانور دادن به موقعیت سر شما می‌شود. معمولا بعد از یک یا دو درمان موثر است. قبل از انجام این روش، اگر مشکل گردن یا کمر، جدا شدن شبکیه چشم یا مشکلات عروق خونی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- تعادل درمانی
تمرینات خاصی را آموزش می‌دهد تا به کاهش حساسیت سیستم تعادلی نسبت به حرکت کمک کند. این تکنیک فیزیوتراپی توانبخشی دهلیزی نامیده می‌شود. تعادل درمانی برای افراد مبتلا به سرگیجه ناشی از بیماری‌های گوش داخلی مانند نوریت دهلیزی کاربرد دارد.
- جراحی
اگر راه‌ها و داورهای درمانی تجویز شده برای درمان سرگیجه کارساز نبودند فرد برای درمان سرگیجه با جراحی اقدام خواهد کرد. اگر فردی BPPV یا نوروم آکوستیک داشته باشد، پزشکان برای درمان سرگیجه ناشی از آن جراحی را توصیه می‌کنند.
- درمان سرگیجه با کنترل بیماری منیر
معمولا پزشک برای افراد مبتلا به بیماری منیر دارو تجویز می‌کند. این داروها شامل مکلیزین، گلیکوپیرولات یا لورازپام هستند و به تسکین یا درمان سرگیجه ناشی از این وضعیت کمک می‌کنند.
- محدود کردن مصرف سدیم و استفاده از درمان دیورتیک برای کاهش سطح مایعات
- تلاش برای درمان پالس فشار که شامل نصب یک دستگاه روی گوش است
- تزریق آنتی بیوتیک یا کورتیکواستروئید توسط پزشک به گوش میانی
- پرهیز از کافئین، شکلات، الکل و عدم کشیدن تنباکو
بیشتر بخوانید: چه عواملی باعث سرفه صبحگاهی می شود؟
درمان سرگیجه در خانه
مانور Epley
مانور Epley که مانور تغییر موقعیت کانالیث نیز نامیده می‌شود، اولین راهبرد درمان سرگیجه که در مجله سلامت سیوطب به آن پرداخته شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که مانور Epley برای افراد مبتلا به BPPV بسیار موثر است و به شیوه زیر انجام می‌شود:
- لبه تخت بنشینید وسپس به پشت دراز بکشید
- سر خود را به سمت راست حرکت دهید تا زاویه 45 درجه داشته باشد
- به مدت 10 تا 20 ثانیه در همین وضعیت بمانید
- سپس سر را به سمت مخالف بچرخانید تا در سمت راست زاویه 45 درجه لیجاد کند
- به مدت 10 تا 20 ثانیه در همین وضعیت بمانید
- حال سر را ره زاویه 90 درجه ببرید
- برای آنکه گوش روی تخت قرار بگیرد، قسمت بالایی بدن با سر چرخش پیدا می‌کند
- بیمار به حالت نشسته قرار می‌گیرد
- دوباره دراز بکشید و تمامی مراحل زیر را برعکس انجام دهید
بیشتر بخوانید: بهترین راه قطع آبریزش بینی،درمان آبریزش بینی
تمرین برندت داروف برای درمان سرگیجه
انجام این تمرین معمولا برای افراد مبتلا به سرگیجه در خانه توصیه می‌شود، زیرا انجام آن بدون نظارت ساده است.
- روی یک تخت (وسط تخت) بنشینید، در حالی که پاهایتان آویزان است
- سر را 45 درجه به سمت چپ بچرخانید
- حال با حفظ حالت و زاویه سر، به چهلو چپ دراز بکشید
- 30 ثانیه در این حالت بمانید و دوباره بنشینید
- همین کار را برای سمت راست انجام دهید
می‌توانید این تمرین را در یک ست پنج تکراری انجام دهید و آن را سه بار در روز و دو بار در هفته تکرار کنید.
بیشتر بخوانید: ۲ روش آسان بلعیدن قرص و کپسول
جینکو بیلوبا
جینکو بیلوبا برای تاثیرات بر سرگیجه مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص شده است که به اندازه داروهای تجویزی اصلی برای درمان سرگیجه م,ثر است. عصاره جینکو بیلوبا را می‌توان به صورت مایع یا کپسول خریداری کرد. مصرف روزانه 240 میلی‌گرم جینکو بیلوبا علائم سرگیجه را کاهش داده و باعث ایجاد تعادل بیشتری می‌شود.
بیشتر بخوانید: خون دماغ یا اپیستاکسی، بررسی علت های خون دماغ
مدیریت استرس
برخی از شرایطی که باعث سرگیجه شده مثل بیماری منیر، احتمال دارد توسط استرس ایجاد شوند. تمرین مدیتیشن و تکنیک‌های تنفس عمیق نقطه خوبی برای شروع است. استرس طولانی‌مدت ناشی از چیزهایی هستند که نمی‌توان به راحتی آنها را از زندگی خود حذف کرد. آگاهی از اینکه چه چیزی باعث استرس شده درمان سرگیجه را راحت‌تر می‌کند.
بیشتر بخوانید: خطرات استفاده از هدفون های بلوتوث و بي سيم
یوگا و تای‌چی
یوگا و تای‌چی به کاهش استرس، افزایش انعطاف‌پذیری و تعادل معروف هستند. فیزیوتراپی انجام شده در یک محیط سرپایی، مغز را آموزش می‌دهد تا علت سرگیجه را جبران کند؛ ورزشهایی که در خانه انجام می‌دهید این اثر را تقلید می‌کنند. ژست‌های ساده یوگا، مانند ژست کودک و جسد از راه‌های درمان سرگیجه هستند. در خم شدن ناگهانی به جلو احتیاط کنید؛ زیرا علائم سرگیجه را به طور موقت قوی‌تر می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۱۲ درمان خانگی زخم دهان و رهایی از دردهای آزار دهنده
میزان خواب کافی
احساس سرگیجه امکان دارد با کمبود خواب ایجاد شود. اگر برای اولین بار سرگیجه را تجربه می‌کنید، احتمال دارد نتیجه استرس یا کمبود خواب باشد. یک چرت کوتاه احساس سرگیجه را خود به خود برطرف خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: تصلب شرایین؛ از گرفتگی رگ‌ها چه می‌دانید؟
هیدراتاسیون
گاهی اوقات سرگیجه به دلیل کم آبی ساده ایجاد می‌شود و بهترین راه برای هیدراته ماندن، نوشیدن مقدار زیادی آب است. مصرف آب را کنترل و سعی کنید شرایط گرم، مرطوب و شرایط تعرق را در نظر بگیرید. در مواقع تمایل به کم آبی برای نوشیدن آب اضافی برنامهریزی کنید. آگاهی از مقدار آب مصرف شده به درمان سرگیجه کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان خارش دهان با روش‌های پزشکی و خانگی
ویتامین دی
بررسی‌ها نشان داده که کمبود ویتامین D می‌تواند علائم سرگیجه را بدتر کند. یک لیوان شیر غنی شده یا آب پرتقال، کنسرو ماهی تن و حتی زرده تخم مرغ همگی سطح ویتامین D را افزایش داده و به درمان سرگیجه کمک خواهند کرد.
بیشتر بخوانید: علت خشکی چشم چیست؟ دلایل بروز و روش‌های پیشگیری
اجتناب از الکل
الکل در واقع می‌تواند ترکیب مایع گوش داخلی شما را تغییر دهد. کاهش مصرف الکل یا حتی قطع کامل آن به درمان سرگیجه کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۷علائم فشار خون پایین و بهترین روش‌های درمان و پیشگیری افت فشار
داروهای گیاهی برای درمان سرگیجه
برخی از محلول‌های گیاهی که به بهبود علائم کمک می‌کنند شامل:
- فلفل هندی
- زردچوبه
- جینکو بیلوبا
- زنجبیل
شواهد کافی برای تایید اینکه داروهای گیاهی موجب درمان سرگیجه می‌شوند، وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: درمان درد سنگ کلیه با استفاده از دارو روش‌های خانگی
انواع سرگیجه
انواع مختلفی از سرگیجه وجود دارد که درمان سرگیجه به علت آنها بستگی دارد.
- سرگیجه محیطی
این نوع سرگیجه حدود 80درصد موارد را تشکیل می‌دهد. سرگیجه محیطی معمولا ناشی از مشکلات گوش داخلی است. اندام‌های کوچک گوش داخلی با ارسال پیام‌هایی از طریق سیگنال‌های عصبی به مغز، جاذبه و موقعیت فرد را کنترل می‌کند. این فرآیند شخص را قادر می‌سازد تا هنگام ایستادن تعادل خود را حفظ کند. BPPV، التهاب، بیماری منیر و نوروم آکوستیک از علل شایع سرگیجه محیطی هستند.
- سرگیجه مرکزی
سرگیجه مرکزی به مشکلات CNS ( cns یعنی دستگاه عصبی مرکزی) مربوط می‌شود. معمولا ناشی از مشکل در بخشی از ساقه مغز یا مخچه است. تقریبا 20درصد سرگیجه‌ها از نوع مرکزی هستند. علل احتمالی عبارتند از میگرن دهلیزی، دمیلیناسیون و تومورهایی که ناحیه یا نواحی آسیب دیده CNS را درگیر می‌کنند. مشکل در ستون فقرات گردنی گاهی منجر به سرگیجه خواهد شد.
چگونگی تشخیص سرگیجه
پزشک متخصص برای درمان سرگیجه باید علت اصلی آن را تعیین کند. بنابراین با معاینه فیزیکی، اینکه سرگیجه چه احساسی در او ایجاد می‌کند و همچنین سابقه پزشکی او را برای تشخیص بررسی می‌کند.
پزشک همچنین امکان دارد چند آزمایش ساده برای تشخیص انجام دهد، از جمله:
- تست رومبرگ
پزشک از فرد می‌خواهد در حالی که دست‌هایش را کنار هم و پاهایش کنار هم قرار داده، بایستد، سپس چشم‌هایش را ببندد. اگر فرد دچار بی‌ثباتی شود، این می‌تواند نشان دهنده مشکل CNS باشد.
- تست فوکودا
پزشک از فرد می‌خواهد که با چشمان بسته به مدت 30 ثانیه در محل حرکت کند. اگر چشمان شخص به یک طرف بچرخند، نشان دهنده ضایعه‌ای در لابیرنتیت گوش داخلی خواهد بود که باعث سرگیجه محیطی می‌شود.
بسته به نتایج این آزمایش‌ها و سایر آزمایش‌ها، پزشک برای به دست آوردن جزئیات بیشتر و درمان سرگیجه، سی‌تی اسکن سر یا اسکن MRI را توصیه می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت ادراری در زنان؛ از مصرف آنتی‌بیوتیک تا شیوه‌های خانگی
سخن نهایی
سرگیجه یک احساس چرخشی است؛ اما می‌تواند به این معنا باشد که فرد احساس سبکی سر، بیماری یا مشکلات گوش دارد. سرگیجه علامتی از شرایط مختلف است که در آن فردی با گوش داخلی، مغز یا مسیر عصبی حسی مشکل دارد. شرایطی که باعث سرگیجه خواهند شد عبارتند از لابیرنتیت، نوریت دهلیزی، بیماری منیر و سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم (BPPV).
برخی از افراد در دوران بارداری دچار سرگیجه می‌شوند که ناشی از اختلالات هورمونی یا فشار خون پایین است. گاهی اوقات سرگیجه به خودی خود برطرف می‌شود. در مواقع دیگر پزشک برای درمان سرگیجه به شما دارو یا تغییر شیوه زندگی را توصیه می‌کند. تحت بعضی شرایط و بسته به میزان حاد بودن سرگیجه جراحی به عنوان یکی از راه‌های درمان سرگیجه مد نظر گرفته می‌شود.