انواع روش‌های زایمان؛ از اپیزیوتومی و آمنیوتومی تا القا و زایمان با فورسپس

انواع روش‌های زایمان امروزه در کشورهای مختلف جهان برای تولد نوزادان در حال انجام است. هرچند زایمان واژینال یا طبیعی، رایج‌‌ترین شیوه زایمان است اما معمولا برای خانم‌های باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند این سوال وجود دارد که انواع روش‌های زایمان کدامند و به‌جز زایمان طبیعی به چه راه‌های دیگری می‌توانند نوزاد خود را به دنیا بیاورند.

برخی از نکات موردبررسی در این مقاله در ارتباط با انواع روش‌های زایمان عبارتند از:

• انواع روش‌های زایمان کدامند؟
• مزایا و معایب انواع روش‌های زایمان چیست؟
• چه زمانی باید به روش سزارین نوزاد خود را به دنیا بیاوریم؟
• آیا سزارین برای بدن خطرناک است؟

در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به معرفی انواع روش‌های زایمان و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

انواع روش‌های زایمان

زایمان پدیده‌ای دوست‌داشتنی و البته چالش‌برانگیز برای خانم‌ها است. زایمان، پایان دوره بارداری است، دورانی که شبیه هیچ مقطع دیگری از زندگی زنان نیست و می‌توان آن را یکی از متفاوت‌ترین تجربه‌های زندگی آنان دانست. امروزه انواع روش‌های زایمان وجود دارند و این خود یکی از دلایل مهم مرگ کمتر نوزادان هنگام تولد است. در ادامه به معرفی انواع روش‌های زایمان می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید: ترس از زایمان؛ هراسی طبیعی که باید درمان شود

زایمان طبیعی با روش‌های کمکی

همان‌طور که گفته شد، زایمان واژینال رایج‌ترین نوع زایمان است اما در صورت لزوم، روش‌های کمکی برای زایمان موردنیاز است. درحالی‌که زایمان می‌تواند یک فرآیند ساده و بدون عارضه باشد، شاید به کمک کادر پزشکی زنان و زایمان نیاز داشته باشد. کمک‌هایی مانند استفاده از داروها یا روش‌های زایمان اضطراری!

احتمالا این سوال برایتان به وجود آمده است که این روش‌های کمکی که در طول زایمان انجام می‌شود کدامند؟ روشی که پزشک استفاده می‌کند به شرایطی که در هنگام زایمان ایجاد می‌شود بستگی دارد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

بیشتر بخوانید: ضرورت اولتراسوند در بارداری و ریسک‌های احتمالی آن

• اپیزیوتومی

اپیزیوتومی یک برش جراحی است که در پرینه (ناحیه پوست بین واژن و مقعد) ایجاد می‌شود. این برش دهانه واژن را بزرگ می‌کند تا سر نوزاد راحت‌تر از آن عبور کند و از پارگی پوست مادر جلوگیری شود.

این پدیده برای شرایط خاص انجام می‌شود.

این پدیده در شرایط خاص انجام می‌شود و اکثر خانم‌ها نیازی به آن ندارند.

دو نوع برش وجود دارد: خط وسط که مستقیماً به سمت مقعد ایجاد می‌شود و برش میانی جانبی که به صورت یک خط اریب به سمت مقعد است. در مادرانی که بی‌حسی اپیدورال را در حین زایمان انتخاب نمی‌کنند، شاید از بی‌حسی موضعی استفاده شود.

بیشتر بخوانید : با دانستن این موارد، زایمان طبیعی بهتری داشته باشید

• آمنیوتومی (پارگی مصنوعی کیسه آب)

آمنیوتومی؛ پارگی مصنوعی غشای آمنیوتیک یا کیسه‌ای است که حاوی مایع اطراف نوزاد است. آمنیوتومی را می‌توان قبل یا در حین زایمان انجام داد. آمنیوتومی معمولاً برای موارد زیر انجام می‌شود:

پزشک متخصص از یک قلاب آمنیو که شبیه قلاب قلاب‌بافی است برای پارگی کیسه استفاده می‌کند. پس از تکمیل روش، زایمان باید در عرض 24 ساعت انجام شود تا از عفونت جلوگیری گردد.

بیشتر بخوانید: علائم زایمان، اولین نشانه‌هایی که خبر از مادر شدن می‌دهند

• القای زایمان

القای زایمان یعنی به دلایل مختلفی باید زایمان زودتر شروع شود. این روش اغلب برای بارداری‌هایی با مشکلات پزشکی یا سایر عوارض استفاده می‌شود.

زایمان معمولا با شکل مصنوعی و استفاده از داروی اکسی توسین که به صورت داخل وریدی تجویز می‌شود، القا می‌گردد. دلایل پزشکی برای القای زایمان شاید شامل موارد زیر باشد:

• دیابت
• فشار خون بالا
• پارگی غشا
• جنین کوچک
• بارداری دیررس
• نظارت بر جنین

مانیتورینگ جنین فرآیندی است که در آن ضربان قلب جنین مشاهده می‌شود. این امر می‌تواند خارجی یا داخلی باشد.

در مانیتورینگ خارجی جنین، یک دستگاه سونوگرافی روی شکم شما قرار می‌گیرد تا اطلاعاتی در مورد ضربان قلب جنین، دفعات و مدت انقباضات شما را ثبت کند.

این عمل را می‌توان به طور مداوم یا متناوب استفاده کرد. نظارت داخلی شامل استفاده از یک الکترود کوچک برای ثبت ضربان قلب نوزاد است. درحالی‌که قبل از اتصال الکترودها به پوست سر نوزاد، غشاها باید پاره شوند، این کار دقیق‌ترین راه برای به دست آوردن اطلاعات است.

همچنین می‌توان یک سنسور فشار را در نزدیکی کودک قرار داد تا قدرت انقباضات را اندازه‌گیری کند.

بیشتر بخوانید: سزارین داشته باشیم یا زایمان طبیعی؟ کدام راه بهتر است؟

• زایمان با فورسپس

فورسپس شبیه دو قاشق بزرگ است که پزشک در حین زایمان آن را داخل واژن و اطراف سر نوزاد قرار می‌دهد. فورسپس‌ها در جای خود قرار می‌گیرند و پزشک با استفاده از آن‌ها سر نوزاد را به آرامی از داخل واژن بیرون می‌آورد. بقیه بدن نوزاد به طور طبیعی بیرون می‌آید.

بیشتر بخوانید : درمان ناباروری به روش Zift چگونه انجام می‌شود؟معرفی 6 مرحله

• زایمان با دستگاه خلاء

یک مکنده خلاء شبیه یک مکنده کوچک است که برای کمک به زایمان روی سر نوزاد قرار می‌گیرد. خلاء با استفاده از پمپ ایجاد می‌شود و نوزاد با ابزار و با کمک انقباضات مادر از کانال زایمان به پایین کشیده می‌شود.

پمپ ممکن است کبودی روی سر کودک به وجود آورد که معمولاً در 48 ساعت اول برطرف می‌شود.

بیشتر بخوانید: ۷ درمان خشکی واژن و عوارض بی‌توجهی و عدم درمان آتروفی واژن

زایمان سزارین

سزارین یک عمل جراحی است که در صورت عدم امکان زایمان طبیعی انجام می‌شود. در طی این روش، نوزاد از طریق برش‌های جراحی ایجادشده در شکم و رحم به دنیا می‌آید.

اما چه زمانی به سزارین نیاز می‌شود؟

گاهی اوقات به علت برخی دلایل پزشکی زایمان سزارین از قبل برنامه‌ریزی شده است و برخی مواقع نیز بدون برنامه‌ریزی و در صورت بروز مشکلات خاصی در طول زایمان انجام می‌شود.

در صورت وجود هر یک از شرایط زیر امکان دارد که نیاز به زایمان سزارین برنامه‌ریزی شده داشته باشید:

بیشتر بخوانید : بی اختیاری ادرار بعد از زایمان؛ معرفی عوامل و علل نشت ادرار

• عدم تناسب سفالوپلویک (CPD)

این اصطلاح به این معنی است که سر یا بدن نوزاد برای عبور ایمن از لگن مادر بسیار بزرگ است یا لگن مادر برای به دنیا آوردن نوزادی با اندازه طبیعی بسیار کوچک است.

• زایمان سزارین قبلی

اگرچه امکان زایمان طبیعی بعد از سزارین قبلی وجود دارد اما برای همه زنان این امکان وجود ندارد. عواملی که می‌توانند بر نیاز به سزارین تأثیر بگذارند عبارتند از:

• نوع برش رحم استفاده‌شده در سزارین قبلی
• خطر پارگی رحم با زایمان طبیعی

بیشتر بخوانید: درمان ناباروری به روش IVF و آشنایی با مراحل مختلف لقاح خارج از رحم

• حاملگی چندقلو

اگرچه اغلب می‌توان دوقلوها را به صورت واژینال به دنیا آورد، بیش از دو نوزاد شاید نیاز به زایمان سزارین داشته باشند.

• جفت سرراهی

در این شرایط، محل چسبیدن جفت در دیواره رحم بسیار پایین است و خروج نوزاد از دهانه رحم را مسدود می‌کند.

بیشتر بخوانید: درمان درد لگن بارداری و شناسایی ۹ عامل اصلی لگن درد

• جنین عرضی

جنین در حالت افقی یا به پهلو در رحم قرار دارد. اگر پزشک تشخیص دهد که نوزاد را نمی‌توان چرخاند، باید زایمان سزارین انجام شود.

• زایمان بریچ

نوزاد در موقعیتی قرار می‌گیرد که ابتدا پاها یا پایین‌تنه او بیرون می‌آید. اگر پزشک تشخیص دهد که نوزاد را نمی‌توان چرخاند، باید زایمان سزارین انجام دهید. به طور کلی، در صورت بروز هر یک از شرایط زیر در حین زایمان شاید نیاز به زایمان سزارین برنامه‌ریزی نشده باشد:

بیشتر بخوانید: ۰ تا ۱۰۰دفع لخته های خون بعد از زایمان و مشکلات ناشی از آن

• عدم پیشرفت زایمان

در این شرایط، دهانه رحم شروع به گشادشدن می‌کند اما قبل از گشادشدن کامل، متوقف می‌شود یا حرکت نوزاد در کانال زایمان متوقف می‌گردد.

• فشرده‌سازی بند ناف

بند ناف دور گردن یا دور بدن نوزاد حلقه می‌شود یا بین سر نوزاد و لگن مادر گیر می‌کند و بند ناف را فشرده می‌کند.

• افتادگی بند ناف

بند ناف از دهانه رحم قبل از بیرون آمدن نوزاد خارج می‌شود.

• جدا شدن ناگهانی جفت (Abruptio placentae)

 در موارد نادر، جفت قبل از تولد نوزاد از دیواره رحم جدا می‌شود. در طول زایمان، ممکن است بدن نوزاد شروع به ایجاد الگوهای ضربان قلب کند که مشکل‌ساز است.

در این شرایط معمولا پزشک تصمیم می‌گیرد که کودک دیگر نمی‌تواند شرایط درون رحم را تحمل کند و زایمان سزارین ضروری است.

بیشتر بخوانید: هفته ۲۹ بارداری، تغییرات وزن جنین و مراقبت‌های ضروری

قبل از سزارین چه کارهایی باید انجام شود؟

اگر زایمان سزارین اورژانسی نباشد، اقدامات زیر انجام می‌شود:

• در ابتدا باید به این سوال که آیا از این روش رضایت دارید یا خیر جواب دهید. در برخی بیمارستان‌ها نیز از شما می‌خواهند که فرم رضایت‌نامه را امضا کنید
• متخصص بیهوشی در مورد نوع بیهوشی مورداستفاده صحبت خواهد کرد
• به شما یک دستگاه مانیتور قلب، نبض و فشار خون متصل خواهد شد
• در اطراف ناحیه برش موهای بدن کوتاه می‌شود
• یک کاتتر (یک لوله نازک، بلند و قابل‌انعطاف) برای خالی نگه‌داشتن مثانه شما وارد می‌شود
• داروی بیهوشی مستقیماً وارد رگ شما می‌شود

بیشتر بخوانید: هفته ۳۵ بارداری و اوج تپش قلب مادر زمانی سرنوشت ساز برای جنین

روش سزارین چیست؟

در شروع عمل سزارین، بیهوشی انجام می‌شود. سپس شکم شما را با یک ماده ضدعفونی‌کننده تمیز کرده و یک ماسک اکسیژن برای افزایش اکسیژن‌رسانی به نوزاد روی دهان و بینی شما قرار می‌دهند.

سپس پزشک روی پوست شما در دیواره شکم برشی ایجاد می‌کند. پزشک شاید از یک برش عمودی یا افقی استفاده کند. به برش افقی، برش بیکینی نیز گفته می‌شود زیرا زیر ناف قرار می‌گیرد.

سپس یک برش 7 تا 10 سانتی‌متری (3 تا 4 اینچی) در دیواره رحم ایجاد می‌شود و پزشک از طریق برش‌ها نوزاد را خارج می‌کند. پس از آن بند ناف بریده، جفت برداشته و برش‌ها بخیه زده می‌شوند.

بیشتر بخوانید: مراقبت‌های بعد سزارین و اهمیت آن‌ در سلامت مادر

جراحی سزارین چقدر طول می‌کشد؟

از ابتدا تا انتها، سزارین بین یک تا 2 ساعت طول می‌کشد.

بعد از زایمان سزارین چه اتفاقی می‌افتد؟

از آنجایی که سزارین یک عمل جراحی بزرگ است، بهبودی پس از این نوع زایمان نسبت به زایمان واژینال بیشتر طول می‌کشد. بسته به شرایط شما، احتمالا بین 2 تا 4 روز در بیمارستان خواهید ماند.

پس از به هوش آمدن، درد ناشی از برش‌ها را احساس خواهید کرد، بنابراین حتما از داروی مسکن استفاده کنید. همچنین در هنگام دستشویی رفتن احتمالا درد داشته و در تنفس عمیق نیز اذیت شوید.

در سوی دیگر، پس از جراحی به دلیل ریزش دیواره رحم، ترشحات واژن خواهید داشت. ترشحات ابتدا به رنگ قرمز و سپس به تدریج به رنگ زرد تبدیل می‌شوند. اگر دچار خونریزی شدید یا بوی بد ترشحات واژن شدید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.

بیشتر بخوانید: قاعدگی بعد از زایمان و تاثیر شیردهی بر زمان بازگشت

خطرات زایمان سزارین چیست؟

مانند هر عمل جراحی، سزارین نیز با خطرات و عوارض بعد از عمل همراه است. عوارضی مانند:

• عفونت
• از دست دادن خون یا نیاز به انتقال خون
• لخته خونی که امکان دارد پاره شود و وارد جریان خون شود (آمبولی)
• آسیب به روده یا مثانه
• بریدگی که امکان دارد دیواره رحم را ضعیف کند
• ناهنجاری‌های جفت در حاملگی‌های بعدی
• مشکل باردار شدن
• خطرات ناشی از بیهوشی عمومی (در صورت استفاده)
• آسیب به جنین

بیشتر بخوانید: ترک‌های پوستی بعد از زایمان؛ اجتناب‌ناپذیر اما قابل درمان

آیا بعد از زایمان سزارین می‌توان از طریق زایمان واژینال بچه‌دار شد؟

اکثر زنانی که زایمان سزارین داشته‌اند، می‌توانند در بارداری بعدی زایمان طبیعی داشته باشند. اگر معیارهای زیر را داشته باشند نیز، شانس زایمان طبیعی بعد از سزارین برای آن‌ها افزایش می‌یابد:

• در حین سزارین یک برش عرضی کم در رحم ایجاد شده باشد
• لگن کوچک نباشد و بتواند نوزادی با اندازه طبیعی را در خود جای دهد
• حاملگی چندقلو نباشد
• اولین سزارین به دلیل چرخیدن نوزاد انجام شده باشد و بیماری‌های مادر دلیل آن نبوده باشد

بیشتر بخوانید: ریزش مو بعد از زایمان؛ آیا موهای از دست رفته باز می‌گردد؟

یادداشت پایانی در ارتباط با انواع روش‌های زایمان

گزینه‌های انواع روش‌های زایمان شامل زایمان طبیعی بدون روش‌های کمکی، زایمان با روش‌های کمکی و زایمان با جراحی سزارین است. مکان‌های زایمان شامل خانه، مرکز زایمان یا بیمارستان است.

اگر مادر و همسر در کلاس انواع روش‌های زایمان، تکنیک‌های تنفسی و سایر راهکارها را بیاموزند، زایمان واژینال بدون دارو می‌تواند راحت‌تر باشد. خطرات و مزایای هر روش زایمان باید در کنار ترجیحات مادر سنجیده شود تا مناسب‌ترین گزینه برای او مشخص شود.

سالانه نزدیک به 4 میلیون نوزاد در ایالات متحده با انواع روش‌های زایمان؛ متولد می‌شوند و کمتر از 600 زن به دلیل عوارض زایمان جان خود را از دست می‌دهند. سپاس از اینکه تا انتهای این مطلب در مورد انواع روش‌های زایمان با ما همراه بودید. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.