داروهای منقبض کننده رحم زمینه‌ساز زایمان واژینال آسان‌تر

داروهای منقبض کننده رحم از جمله داروهایی هستند که برای ایجاد حرکات انقباضی در رحم و تسریع در روند زایمان واژینال استفاده می‌شوند. به طور طبیعی وقتی نوزاد کامل و بارداری به پایان برسد، رحم شروع به انقباض می‌کند و جنین را به سمت دهانه رحم هل می‌دهد. علاوه بر این انقباضات، برای تولد نوزاد نیاز است که دهانه رحم باز شود تا زایمان صورت گیرد.

در صورتی که انقباضات آغاز اما دهانه رحم باز نشود یا باز شدن آن به اندازه کافی نباشد، پزشکان داروهای منقبض کننده رحم مثل اکسی توسین را به مادر تزریق می‌کنند.

همچنین باید اشاره داشت که عکس این شرایط هم امکان‌پذیر است. به این صورت که اگر انقباضات زودتر از موعد شروع شوند، پزشکان از داروهای ضد انقباض برای جلوگیری از تولد زودرس نوزاد استفاده می‌کنند.

در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی انواع داروهای منقبض کننده رحم، شرایطی که باعث انقباض رحم می‌شوند و داروهای گیاهی برای باز شدن رحم خواهیم پرداخت. ما را همراهی کنید.

انقباضات رحم چیست؟

انقباضات رحم نشانه این است که خانم باردار در حال زایمان و آمادگی برای بچه‌دار شدن است. این انقباضات مشابه دردهای قوی پریودی هستند، اما با شدت بیشتری رخ می‌دهند.

انقباضات رحمی به معنی منقبض شدن عضلات رحم هستند که باعث ایجاد درد در قسمت تحتانی شکم یا کمر می‌شوند. این انقباض‌ها از بالای رحم به سمت پایین حرکت می‌کنند و دردهای مبهم هستند. باید گفت که معمولا بین هر انقباض فاصله‌ای وجود دارد تا بدن و مادر استراحت کند. هر چه زمان زایمان نزدیک‌تر شود، مدت انقباضات بیشتر و فاصله بین آن‌ها کمتر خواهد شد.

این انقباضات تنها در هنگام زایمان رخ نمی‌دهند، بلکه احتمال دارد که زنان باردار در سه ماه سوم بارداری دچار انقباضات نامنظم شوند. در این موارد زنان احساس می‌کنند که رحم آن‌ها در حال سفت و سپس شل شدن است، به این انقباضات، برکستون هیکس (Braxton Hicks) می‌گویند.

بیشتر بخوانید: بخیه زایمان سزارین؛ ۷ راهکار مراقبت از بخیه‌ها و تسریع روند بهبودی

بر خلاف انقباضات برکستون هیکس، انقباضات زایمان واقعی هستند. به این صورت که:

• در الگوی منظم ایجاد شده و به تدریج در فواصل نزدیک‌تر و قوی‌تر رخ می‌دهند
• انقباضات حدود 30 تا 70 ثانیه طول می‌کشند

زمان انقباضات از ابتدای یک انقباض تا آغاز انقباض بعدی است. معمولا به زنان باردار توصیه می‌شود که تا زمانی که انقباضات به فاصله هر 5 دقیقه شروع شوند، در خانه بمانند.

در صورتی که زنان باردار قبل از هفته 37 بارداری دچار انقباضات منظم شوند، باید فورا به پزشک خود مراجعه کنند. داشتن انقباضات قوی و منظم قبل از هفته 37 بارداری یکی از نشانه‌های زایمان زودرس است. بر خلاف این مورد گاهی برای زایمان به مادر داروهای منقبض کننده رحم داده می‌شود تا زایمان سریع‌تر انجام شود.

بیشتر بخوانید: انواع روش‌های زایمان؛ از اپیزیوتومی و آمنیوتومی تا القا و زایمان با فورسپس

چه چیزهایی باعث انقباض رحم در بارداری می‌شود؟

انقباضات زمانی شروع می‌شود که غده هیپوفیز هورمون اکسی توسین را آزاد کند. این کار عضلات رحم را تحریک خواهد کرد تا شروع به سفت و شل شدن کنند.

انقباضات باعث سفت شدن قسمت بالای رحم می‌شوند تا نوزاد را به سمت پایین هل دهند. آن‌ها همچنین قسمت پایینی رحم و دهانه رحم را نرم و کشیده می‌کنند تا به کودک اجازه عبور دهند.

بیشتر بخوانید : ترس از زایمان؛ هراسی طبیعی که باید درمان شود

عوامل انقباضات زودهنگام

علاوه بر داروهای منقبض کننده رحم، شرایط و موقعیت‌هایی وجود دارند که باعث شروع این انقباضات رحمی می‌شوند. در ادامه با چند نمونه از این موارد آشنا خواهیم شد:

• درد زایمان زودتر از موعد

زایمان زودرس که قبل از اتمام هفته 36 بارداری اتفاق می‌افتد، ممکن است باعث انقباضات رحم در زنان باردار شود. مشخصه آن یک الگوی پیچ خوردگی یا سفت شدن دیواره رحم (نه درد گاه به گاه) است که از بین نمی‌رود.

زایمان زودرس باعث نارس به دنیا آمدن نوزاد می‌شود و همین موضوع منجر به ایجاد مشکلات تنفسی، کمبود وزن نوزاد، مشکلات بینایی و سایر مشکلات مرتبط در جنین و حتی مادر شود.

بیشتر بخوانید: ضرورت اولتراسوند در بارداری و ریسک‌های احتمالی آن

• فشار بیش از حد به دلیل کار در سه ماه سوم

در مواردی امکان دارد کار کردن مادر (فعالیت شغلی، کار در منزل یا فشارهای روحی و تنش‌های فکری) باعث افزایش فشار به بدن او شود و انقباضات کاذب را ایجاد کند. به همین دلیل به زنان باردار توصیه می‌شود که در سه ماهه سوم، فعالیت خود را کاهش دهند.

• کم‌آبی بدن

کم‌آبی نیز باعث شروع انقباضات کاذب براکستون هیکس می‌شود، بنابراین زنان باردار باید مطمئن شوند که مقدار زیادی آب مصرف می‌کنند. برخی پزشکان می‌گویند که زمانی که زنان باردار زودتر از موعد از انقباضات رحمی شکایت می‌کنند، به آن‌ها توصیه می‌شود که یک لیوان نسبتا بزرگ آب بنوشند. در صورتی که احساس بهتری پیدا نکردند، باید به بیمارستان یا پزشک مراجعه کنند. البته مثانه بیش از حد پر نیز باعث انقباضات برکستون هیکس می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم زایمان، اولین نشانه‌هایی که خبر از مادر شدن می‌دهند

• داشتن رابطه جنسی

رابطه جنسی با انقباضات براکستون هیکس مرتبط است. احتمالا به این دلیل است که ارگاسم و پروستاگلاندین‌های (prostaglandins) موجود در مایع منی باعث انقباض رحم می‌شوند. این انقباضات کاذب باید به زودی پس از شروع فروکش کنند. اگر انقباضات طولانی یا شدیدتر شوند یا اگر در یک الگوی قابل پیش‌بینی قرار بگیرند، باید با پزشک زنان و زایمان تماس گرفته شود.

• عوارض بارداری

در صورت بروز انقباضات دردناک و خونریزی واژن، باید فورا با پزشک تماس بگیرید. انقباضاتی که برای بیش از دو دقیقه طول بکشند و از بین نروند، نشانه مشکل هستند.

حتی در شرایط سخت زایمان واژینال، بدن استراحتی کوتاه بین انقباضات ایجاد می‌کند؛ بنابراین اگر انقباضات استراحت نداشته باشند، نشان‌دهنده عارضه‌ای خطرناک مانند پارگی رحم است.

بیشتر بخوانید: سزارین داشته باشیم یا زایمان طبیعی؟ کدام راه بهتر است؟

• فرا رسیدن زمان زایمان

درست‌ترین زمان برای انقباضات رحم، زمان تولد نوزاد است. در مواردی امکان دارد که این حرکات به صورت نامنظم شروع شوند، اما اگر به زمان زایمان رسیده باشید، به زودی شروع به ایجاد ریتمی منظم خواهند کرد. به این صورت که اگر زایمان واقعی باشد، انقباضات به تدریج به هم نزدیک‌تر، طولانی‌تر و قوی‌تر می‌شوند.

آیا برای شروع انقباضات به مادر داروهای منقبض کننده رحم می‌دهند؟

در صورتی که انقباضات رحم قوی و به صورت مکرر رخ ندهند یا افزایش پیدا نکنند، به مادر داروهای منقبض کننده رحم داده می‌شود. این داروها باعث افزایش مدت انقباضات و باز شدن بیشتر دهانه رحم برای خارج شدن جنین می‌شوند.

چرا دادن داروهای منقبض کننده رحم مهم است؟

هنگامی که زایمان واژینال طول بکشد، امکان دارد که جنین دچار کمبود اکسیژن شود. این کمبود اکسیژن باعث ایجاد مشکلاتی مانند فلج شدن مغزی، آسیب به اندام‌‎ها و در مواردی خفگی و مرگ نوزاد خواهد شد.

داروهای منقبض کننده رحم

برای شروع انقباضات از داروهای مختلفی استفاده می‌کنند. بعضی از این داروها عبارتند از:

• اکسی توسین

برای مدیریت فعال زایمان واژینال از اکسی توسین با دوز بالا، برای شروع 6 mu/min و افزایش آن برای هر 15 دقیقه یک بار استفاده می‌کنند. به طور کلی هدف از مصرف اکسی توسین این است که در هنگام زایمان واژینال در هر 15 دقیقه بیش از 7 انقباض رحمی وجود نداشته باشد.

• دینوپروستون و میزوپروستول

این دو دارو جزء داروهای منقبض کننده رحم هستند و برای تحریک اتساع دهانه رحم و انقباضات رحمی استفاده می‌شوند.

این در حالی است که از قرص ایزوپرین برای جلوگیری از انقباض رحم و پیشگیری از زایمان زودرس برای خانم‌های باردار استفاده می‌کنند. باید گفت که این دارو عوارضی دارد که مهم‌ترین آن‌ها، تپش قلب است. در صورتی که بعد از مصرف این دارو دچار تپش قلب شدید، مصرف را متوقف کرده و با پزشک خود در ارتباط باشید.

بیشتر بخوانید : سقط مکرر؛ از علل ژنتیکی و آناتومی تا داروهای ضدبارداری

داروهای گیاهی برای باز شدن دهانه رحم

تعداد زیادی از خانم‌های باردار هر چه به زمان زایمان نزدیک‌تر می‌شوند، نگرانی و ترس بیشتری پیدا می‌کنند. این نگرانی‌ها طبیعی است، اما برای راحت‌تر شدن مادر و زایمان طبیعی، در هفته‌های پایانی بارداری مصرف یکسری گیاهان دارویی پیشنهاد می‌شود. در ادامه تعدادی از این داروهای گیاهی که باعث راحت‌تر شدن زایمان و عدم نیاز به مصرف داروهای منقبض کننده رحم می‌شوند، آورده شده است:

• خاکشیر

دانه‌های خاکشیر خواص بسیار زیادی دارند که یکی از آن‌ها راحت‌تر کردن زایمان طبیعی است. پیشنهاد می‌شود که زنان باردار در هفته‌های آخر بارداری، روزی چند لیوان شربت خاکشیر بنوشند.

• گل شاه‌پسند

دمنوش تهیه شده از این گیاه زیبا و خوشبو باعث تسکین دردهای زایمان و انجام زایمان واژینال راحت می‌شود. مصرف روزانه سه فنجان از این دمنوش در روزهای نزدیک به زایمان بسیار مفید خواهد بود.

• رازیانه

مصرف بعضی گیاهان دارویی در ماه‌های ابتدایی بارداری غدغن است؛ زیرا باعث سقط جنین یا خونریزی رحم می‌شوند؛ اما همین گیاهان دارویی را می‌توان به جای داروهای منقبض کننده رحم در روزهای انتهایی بارداری مصرف کرد. در این زمان این داروها خطری ندارند، بلکه باعث راحت‌تر شدن زایمان می‌شوند.

یکی از این گیاهان رازیانه است که توصیه می‌شود در هفته آخر بارداری هر روز مصرف شود.

• زعفران

شاید شنیده باشید که به زنان باردار توصیه می‌شود در سه ماهه اول بارداری از خوردن زعفران خودداری کنند؛ زیرا باعث سقط جنین می‌شود. مصرف این طلای سرخ خوشبو و خوش‌رنگ به صورت شربت یا همراه با زرده تخم مرغ باعث راحت‌تر شدن زایمان واژینال خواهد شد.

• شنبلیله و گل شب بو

برای استفاده از این دو گیاه برای راحت‌تر شدن زایمان باید آب شنبلیله را گرفته و با آن واژن خود را بشویید. همچنین می‌توانید گل شب بو را جوشانده و با آن واژن خود را بشویید.

• تخم شوید

دمنوش تهیه شده از تخم شوید در هنگام شروع دردهای زایمان باعث کاهش شدت آن‌ها می‌شود. همچنین این دمنوش به کاهش مدت زمان زایمان و تولد زودتر نوزاد کمک می‌کند.

• سیاه دانه

دمنوش سیاه دانه برای راحت شدن زایمان طبیعی بسیار مفید است. زنان باردار می‌توانند دانه‌های سیاه دانه را با عسل مخلوط کنند و روی شکم و کمر خود بمالند. سپس این قسمت‌ها را با پارچه تمیز ببندند و اجازه دهند چند ساعتی روی پوست آن‌ها باقی بماند. این کار باعث تقویت بدن شده و تحمل دردهای زایمان را برای فرد راحت‌تر می‌کند.

همچنین زنان باردار می‌توانند از روش‌های زیر به جای مصرف داروهای منقبض کننده رحم برای راحت‌تر شدن زایمان طبیعی استفاده کنند:

• پیاده‌روی در هفته‌های آخر بارداری
• مصرف غذاهای تند
• برقراری رابطه جنسی

این موارد باعث تحریک بدن به انقباض رحم شده و از جمله روش‌های القای زایمان طبیعی هستند.

بیشتر بخوانید: بی اختیاری ادرار بعد از زایمان؛ معرفی عوامل و علل نشت ادرار

آیا انقباضات زودتر از موعد نیاز به درمان دارند؟

برای جلوگیری از زایمان خارج از موعد و تولد نوزاد زودرس، انقباضات زودهنگام باید درمان شوند. برای درمان این انقباضات پزشکان با توجه به شرایط مادر و جنین راهکارهایی را پیش می‌گیرند.

درمان انقباضات

باید گفت که انقباضات به تنهایی نشانه شروع زایمان نیستند؛ بلکه بستگی دارد که چه اتفاقی برای دهانه رحم می‌افتد. حدود نیمی از زنانی که انقباضات زودهنگام دارند، هیچ تغییری در دهانه رحم خود ندارند. در این حالت انقباضات، خود به خود متوقف می‌شوند.

در صورتی که انقباضات با باز شدن دهانه رحم همراه باشند، پزشک برای توقف آن‌ها به بیمار داروهای توقف موقت انقباض می‌دهد. این داروها به مادر این زمان را می‌دهند که برای کمک به بلوغ ریه‌های جنین داروهای استروئیدی را دریافت کند.

سایر درمان‌هایی که پس از شروع انقباضات برای به تاخیر انداختن زایمان به کار می‌روند شامل:

• بخیه زدن دهانه رحم یا سرکلاژ
• استفاده از ژل یا تزریق پروژسترون
• درمان عفونت با آنتی بیوتیک
• محدود کردن فعالیت بدنی و استراحت مطلق خانم باردار

بیشتر بخوانید: ۰ تا ۱۰۰دفع لخته های خون بعد از زایمان و مشکلات ناشی از آن

همچنین خود مادر نیز می‌تواند با رعایت یا انجام راهکارهای پیشنهادی زیر در به تاخیر انداختن زایمان زودرس موثر باشد:

• عدم فعالیت
• کنترل استرس و اضطراب به دلیل شرایط ایجاد شده
• استفاده از کمپرس سرد یا گرم یا دوش آب گرم
• ماساژ یا گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش

توجه داشته باشید که در این دوران مادر باردار باید از مصرف داروهای منقبض کننده رحم و گیاهانی که باعث راحت‌تر شدن زایمان می‌شوند مانند زعفران یا سیاه دانه خودداری کند.

بیشتر بخوانید: هفته ۲۹ بارداری، تغییرات وزن جنین و مراقبت‌های ضروری

داروهای گیاهی برای جمع شدن رحم بعد از زایمان

معمولا رحم زنان بعد از بارداری و در طول شیردهی نوزاد کم کم جمع می‌شود و نیازی به مصرف داروهای منقبض کننده رحم ندارد. در شرایطی که زنان بیش از دو زایمان واژینال داشته باشند، دیواره واژن آن‌ها دچار سستی و شل شدگی می‌شود که با ورزش و راهکارهای ساده‌ای قابل ترمیم است. در شرایطی برخی افراد برای تنگ شدن واژن و رفع افتادگی مثانه به دلیل زایمان طبیعی نیاز به جراحی دارند.

در ادامه تعدادی از گیاهان دارویی که برای جمع و تنگ شدن واژن استفاده می‌شوند را معرفی خواهیم کرد. این روش‌های خانگی به راحتی جایگزین داروهای منقبض کننده رحم و واژن می‌شوند و تاثیرگذاری بالایی دارند.

بیشتر بخوانید: هفته ۳۵ بارداری و اوج تپش قلب مادر زمانی سرنوشت ساز برای جنین

• تنگ کردن واژن و جمع شدن رحم با آلوئه ورا

ژل آلوئه ورا باعث قوی شدن عضلات واژن و رحم می‌شود. زنان می‌توانند بعد از سپری شدن دوران نقاهت بعد از زایمان به مدت سه ماه، دو بار در روز از آلوئه ورا استفاده کنند. برای استفاده از این ژل به صورت زیر عمل کنید:

• ابتدا واژن خود را با آب گرم بشویید
• دو قاشق غذاخوری ژل آلوئه ورا تازه را به دو بخش بیرونی و درونی واژن بزنید و ماساژ دهید

تذکر: آلوئه ورا را با مواد دیگر ترکیب نکنید، زیرا باعث سوزش و خارش می‌شود.

• سیر ماده‌ای پر خاصیت

سیر برای از بین بردن بوی بدن، تنگ شدن دیواره‌ها، حفظ سلامت، تقویت عضلات واژن و پیشگیری از عفونت‌های رحم مفید است. توصیه می‌شود زنان سیر پخته یا خام را به میزان زیادی مصرف کنند.

• استفاده از سرکه برای تنگ شدن واژن

سرکه برای تنگ شدن واژن و رحم بسیار مناسب است. برای استفاده از سرکه در این جهت کافی است که چند قاشق غذاخوری سرکه را به آب وان حمام اضافه کرده و نیم ساعت در آن بنشینید. همچنین می‌توانید مقداری مساوی آب و سرکه را در یک سرنگ یا بطری ریخته و با فشار به واژن وارد کنید. سپس حمام کرده و قسمت بیرونی واژن خود را با صابون و آب گرم بشویید.

همچنین زنان می‌توانند از ورزش کِگل و یوگا برای جمع شدن رحم و تنگ شدن واژن خود استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: واکسن‌های بعد از زایمان؛ هرآنچه باید در مورد واکسیناسیون بارداری بدانید

یادداشت پایانی

پرورش و شکل‌گیری نوزاد در بدن مادر یکی از زیباترین و عجیب‌ترین اتفاقات دنیاست که نظم و فرآیندهای پیچیده و خاصی دارد. یکی از این فرآیندهای خاص، تولد نوزاد است که در آن بدن مادر به صورت یک سیستم هماهنگ عمل می‌کند.

بعد از پایان بارداری، هورمون‌هایی (هورمون اکسی توسین) در بدن مادر ترشح می‌شوند که باعث حرکات انقباضی رحم و باز شدن دهانه رحم می‌شوند. این حرکات جنین را به سمت دهانه رحم و کانال واژن هدایت می‌کنند. این یک روند طبیعی است؛ اما شرایطی وجود دارد که این روند طبیعی مختل می‌شود. یکی از این اختلالات این است که انقباضات رحم آغاز می‌شود؛ اما دهانه رحم باز نمی‌شود یا باز شدن آن برای خروج نوزاد کافی نیست و یا حتی مدت زایمان خیلی طول می‌کشد (در این شرایط مادر درد زیادی تحمل می‌کند اما دهانه رحم باز نمی‌شود).

در این زمان پزشکان از داروهای منقبض کننده رحم استفاده می‌کنند. این داروهای منقبض کننده رحم علاوه بر افزایش انقباضات باعث باز شدن دهانه رحم و راحت‌تر شدن زایمان طبیعی می‌شوند. سپاس از اینکه تا انتهای مقاله داروهای منقبض کننده رحم با ما همراه بودید. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.