مقدمه: التهاب مفاصل، فقط درد نیست
التهاب مفاصل یا آرتریت یکی از شایعترین و در عین حال نادیدهگرفتهشدهترین اختلالات سیستم اسکلتیـعضلانی است که میتواند زندگی روزمره بسیاری از افراد را مختل کند. این عارضه نهتنها با درد، سفتی و محدودیت حرکتی شناخته میشود، بلکه در صورت عدم تشخیص یا درمان مناسب، ممکن است به تخریب بافت مفصلی و ناتوانی دائم منجر شود.
با افزایش سن، تغییرات متابولیکی بدن، بیماریهای خودایمنی و سبک زندگی نامناسب، احتمال ابتلا به آرتریت بیشتر میشود. شناخت عوامل خطرساز، علائم هشداردهنده و انواع روشهای درمانی میتواند گامی مؤثر برای پیشگیری یا کنترل این بیماری باشد. در این مقاله، بهصورت کامل به بررسی علل، نشانهها، انواع، تشخیص، درمان و مراقبتهای بلندمدت التهاب مفاصل خواهیم پرداخت.
التهاب مفاصل چیست؟
به زبان ساده، التهاب مفاصل یا آرتریت به وضعیتی گفته میشود که در آن یک یا چند مفصل بدن دچار التهاب، درد، تورم و سفتی میشوند. مفصلها ناحیه اتصال دو یا چند استخوان هستند که به کمک رباطها، تاندونها، غضروف و عضلات، امکان حرکت و پایداری بدن را فراهم میکنند.
هنگامی که این ساختار پیچیده بهدلایل مختلف دچار التهاب میشود، حرکت، عملکرد و کیفیت زندگی فرد مختل خواهد شد. این التهاب گاهی ناشی از فرسایش تدریجی (مانند آرتروز)، و گاهی حاصل یک حملهی سیستم ایمنی بدن به خودش (مانند آرتریت روماتوئید) است.
آرتریت تنها مختص سالمندان نیست؛ این عارضه میتواند کودکان، جوانان، ورزشکاران، و حتی افراد با سبک زندگی کمتحرک را نیز درگیر کند.
شایعترین علائم التهاب مفاصل
علائم آرتریت بسته به نوع آن ممکن است متفاوت باشد، اما برخی نشانهها در اکثر انواع آن مشترک هستند:
- درد در مفاصل، بهویژه هنگام حرکت
- سفتی و خشکی مفاصل، مخصوصاً صبحها یا پس از بیتحرکی
- تورم قابل مشاهده یا لمس در ناحیه مفصل
- قرمزی یا گرما در اطراف مفصل
- محدود شدن دامنه حرکتی
- خستگی، بیحالی و کاهش انرژی در بعضی از انواع مانند RA
در صورت مشاهده مکرر این علائم، بهویژه اگر با ضعف عضلانی یا تب همراه باشند، مراجعه به پزشک الزامی است.
انواع مختلف التهاب مفاصل (آرتریت)
بیش از 100 نوع آرتریت در منابع پزشکی ثبت شده است، اما رایجترین آنها عبارتند از:
▪ آرتروز (Osteoarthritis)
شایعترین نوع آرتریت که ناشی از فرسایش و تخریب غضروف بین مفاصل است. معمولاً با افزایش سن یا فشار مکرر به مفاصل رخ میدهد و بیشتر در زانو، لگن، کمر و انگشتان مشاهده میشود.
▪ آرتریت روماتوئید (RA)
یک بیماری خودایمنی مزمن که در آن سیستم ایمنی بدن به پوشش مفاصل حمله میکند. التهاب مزمن ناشی از RA میتواند باعث تخریب مفصل، ناتوانی شدید و در مواردی تغییر شکل دائمی مفصل شود.
▪ نقرس (Gout)
ناشی از تجمع کریستالهای اسید اوریک در مفاصل، بهخصوص مفصل انگشت شست پا. درد آن اغلب ناگهانی، شدید و با التهاب شدید همراه است.
▪ آرتریت پسوریاتیک
در افرادی که مبتلا به بیماری پوستی پسوریازیس هستند، التهاب مفاصل نیز ممکن است ایجاد شود. این نوع از آرتریت میتواند تمام مفاصل بدن را درگیر کند.
عوامل خطر التهاب مفاصل
عوامل متعددی احتمال بروز آرتریت را افزایش میدهند. این عوامل عبارتند از:
- افزایش سن: بهویژه در افراد بالای ۵۰ سال
- ژنتیک: برخی انواع آرتریت در خانوادهها بیشتر دیده میشود
- جنسیت: زنان بیشتر در معرض ابتلا به RA و مردان به نقرس هستند
- چاقی: افزایش وزن، فشار بیشتری بر مفاصل (بهویژه زانو، لگن و کمر) وارد میکند
- آسیبدیدگیهای قبلی: شکستگی، دررفتگی یا پیچخوردگی مفاصل در گذشته میتواند احتمال آرتروز را افزایش دهد
- سبک زندگی بیتحرک یا ورزشهای شدید و غیراصولی
❗ نکته: افرادی که سابقه آرتروز یا آسیبهای مفصلی دارند، با استفاده از ابزارهای حمایتی مانند زانوبند زاپیامکس یا کمربند پلاتینر میتوانند فشار وارده به مفاصل آسیبپذیر را کاهش داده و از پیشرفت التهاب جلوگیری کنند.
پیشنهاد میکنیم نظرات درباره زانوبند زاپیامکس را مطالعه بفرمایید .
پیشگیری از آرتریت؛ محافظت پیش از درمان
با وجود برخی عوامل غیرقابل کنترل مانند سن یا ژنتیک، بسیاری از موارد آرتریت را میتوان با اصلاح سبک زندگی پیشگیری کرد:
- حفظ وزن سالم با رژیم غذایی متعادل
- مصرف غذاهای ضدالتهابی مانند ماهیهای چرب، سبزیجات برگدار، میوهها و مغزها
- کاهش مصرف غذاهای فرآوریشده، چربیهای اشباع و قندهای ساده
- ورزش منظم (مانند پیادهروی، شنا یا تمرینات مقاومتی کمفشار)
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- مدیریت استرس مزمن
روشهای تشخیص آرتریت
تشخیص دقیق نوع آرتریت نیازمند بررسیهای دقیق بالینی و پاراکلینیکی است:
- معاینه فیزیکی: بررسی تورم، دامنه حرکتی و درد مفصل
- آزمایش خون: برای بررسی مارکرهای التهابی (CRP، ESR) و فاکتورهای خودایمنی مانند RF یا Anti-CCP
- تصویربرداری: شامل رادیوگرافی ساده، MRI و CT اسکن برای بررسی ساختار مفصل
- نمونهبرداری از مایع مفصلی: بهویژه برای تشخیص نقرس یا عفونت مفصلی
روشهای درمان التهاب مفاصل
هدف اصلی درمان آرتریت، کاهش التهاب، کنترل درد و حفظ عملکرد مفصل است. درمانها بهصورت ترکیبی تجویز میشوند:
▪ دارو درمانی
- مسکنها مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
- داروهای تعدیلکننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات یا سولفاسالازین (در RA)
- تزریق استروئید یا هیالورونیک اسید به درون مفصل
▪ فیزیوتراپی و تمرین درمانی
با تقویت عضلات اطراف مفصل و حفظ انعطافپذیری، فشار به مفصل کاهش مییابد.
▪ جراحی
در موارد پیشرفته، ممکن است نیاز به تعویض مفصل یا جراحی فیوژن باشد.
مدیریت زندگی با آرتریت
افرادی که با آرتریت زندگی میکنند، باید بدانند که مدیریت صحیح بیماری نقش کلیدی در کیفیت زندگی دارد. برخی اقدامات روزمره مفید:
- خواب کافی و باکیفیت
- تغذیه سالم و منظم
- انجام حرکات کششی ساده روزانه
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد در مواقع درد
- مشورت منظم با پزشک متخصص
جمعبندی: مفاصل سالم، زندگی روانتر
التهاب مفاصل یک بیماری مزمن اما قابلکنترل است. با آگاهی، سبک زندگی سالم، درمان زودهنگام و رعایت اصول توانبخشی میتوان بسیاری از عوارض آن را مهار کرد. نادیده گرفتن دردهای مفصلی، سفتی یا تورم میتواند زمینهساز ناتوانی جدی شود.
بیشتر برای خواندن : علت درد زانو هنگام راه رفتن
زندگی بدون درد مفصل ممکن است، اگر زود بجنبید و مداوم مراقبت کنید.