سندروم پیریفورمیس یا سیاتیک؟ آنچه که درباره علائم و علل ابتلا به آن باید بدانید
سندروم پیریفورمیس باعث درد یا بی‌حسی در باسن، لگن و بالای ساق می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که عضله پیریفورمیس به عصب سیاتیک فشار می‌آورد. درد آن از باسن شروع و به سمت یک یا هر دو پا تابش می‌کند.
عضله پیریفورمیس چیست؟ یک عضله صاف و باریک است که از ساکروم (استخوان مثلثی شکل بین دو استخوان لگن) در انتهای لگن نشات می‌گیرد. در سراسر عصب سیاتیک یعنی از پایین ستون فقرات از باسن شروع و تا بالای استخوان ران امتداد می‌یابد. پیریفورمیس در کنترل حرکت پهلو به پهلوی ران در کنار هم نقشی اساسی و مهم دارد. معمولا در هر دو طرف بدن گسترش می‌یابد و در کمک به همه حرکات پایین‌تنه نقشی کلیدی دارد.
سیاتیک که طولانی‌ترین و بزرگترین عصب بدن است معمولا در زیر عضله پیرفورمیس قرار دارد. اسپاسم عضله پیریفورمیس به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند و علائم ایجاد شـده در نهایت منتهی به سندروم پیریفورمیس می‌شود.
در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به علل و علائم سندروم پیرفورمیس پرداخـته می‌شود. همچنین ابعاد اثرگذاری آن بر روی عملکرد حرکتی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا فرد هنگام رویارویی با این سندروم دچار استرس نشود.
تفاوت بین سندورم پیریفورمیس و سیاتیک چیست؟
اگرچه این شرایط ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و هر دو بر عصب سیاتیک تاثیر می‌گذارند، اما تفاوت‌های محرزی نیز با همدیگر دارند.
فتق دیسک یا تنگی ستون فقرات می‌تواند باعث سیاتیک شود. علائم معمولا قسمت پایین کمر را درگیر می‌کند و از طریق باسن و ساق پا به سمت پایین حرکت کند.
سندرم پیریفورمیس فقط شامل فشار عضله پیریفورمیس بر روی یک ناحیه از عصب سیاتیک در باسن است. بسیار شبیه سیاتیک است اما در یک منطقه خاص‌تر قرار دارد.
چه چیزی باعث سندروم پیریفورمیس می‌شود؟
هر چیزی که باعث شود پیریفورمیس روی عصب سیاتیک فشار بیاورد می‌تواند منجر به سندروم پیریفورمیس گردد. شایع‌ترین علل سندروم پیریفورمیس عبارتند از:
- التهاب در پیریفورمیس یا بافت‌های اطراف آن
- اسپاسم عضلانی
- جای زخم در عضله
عوامل ایجاد سندروم پیرفورمیس عمدتا ریشه در مسائل زیر دارد
- بالا رفتن از پله‌ها، راه رفتن یا دویدن زمانی که عضلات پیریفورمیس به اندازه کافی قوی نیستند
- آسیب به لگن، باسن یا پا، مانند سقوط یا تصادف رانندگی
- داشتن ماهیچه‌های سفت ناشی از عدم فعالیت بدنی
- بلند کردن چیزی به طور نامناسب و آسیب رساندن به عضله پیریفورمیس
- گرم نکردن قبل از فعالیت بدنی یا کشش مناسب بعد از آن
- ورزش بیش از حد یا انجام حرکات تکراری، مانند دویدن در مسافت طولانی
- نشستن برای مدت طولانی (مثلا افرادی که زیاد سر کار می‌نشینند).
گاهی اوقات، آناتومی غیرطبیعی باعث این سندروم می‌شود که پزشکان به آن سندروم پیریفورمیس اولیه می‌گویند. به عنوان مثال، امکان دارد فردی با عصب سیاتیکی متولد شود که مسیر غیرطبیعی در بدن او طی می‌کند. یا ممکن است فردی با عضله پیریفورمیس یا عصب سیاتیک به طور غیرمعمولی به دنیا بیاید.
عوامل خطرساز ابتلا به سندروم پیرفورمیس
افرادی که برای مدت طولانی در یک جا می‌نشیند. مانند افرادی که تمام روز پشت میز هستند یا برای مدت طولانی جلوی تلویزیون می‌نشینند، با خطر بیشتری برای ابتلا به سندروم پیریفورمیس روبرو هستند. همچنین اگر فردی در تمرینات مکرر و سخت پایین‌تنه شرکت کند، خطر بیشتری او را تهدید خواهد کرد.
علائم سندروم پیریفورمیس را بشناسیم
علائم سندروم پیریفورمیس در باسن، لگن یا بالای ساق پا رخ می‌دهد. سیاتیک علامت اصلی سندروم پیریفورمیس به شمار می‌آید که اغلب این ناراحتی در قسمت دیگری از بدن مانند پشت پا نیز احساس می‌شود. این نوع درد ناشی از سندروم پیرفورمیس به عنوان درد ارجاعی نیز شناخته می‌شود. برخی از علائم رایج سندروم پیریفورمیس عبارتند از:
- بی حسی و سوزن سوزن شـدن در باسن که ممکن است تا پشت ساق پا کشیده شود
- حساس شدن عضلات در باسن
- مشکل در نشـستن راحت
- درد هنگام نشـستن که هر چه بیشتر بنشینید بدتر می‌شود
- درد در باسن و پاها که با فعالیت بدتر شود
در موارد جدی سندروم پیریفورمیس، درد در باسن و پاها می‌تواند آنقدر شدید باشد که ناتوان‌کننده شود. ممکن است نتوانید کارهای اساسی و روزمره مانند نشـستن پشت کامپیوتر، رانندگی برای مدت طولانی یا انجام کارهای خانه را انجام دهید.
چگونه سندروم پیریفورمیس تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص افتراقی سندرم پیریفورمیس اغلب دشوار به نظر می‌رسد و باید رد آن را در علل دیگر جستجو کرد. پزشکان برای تشخیص این سندروم معمولا در مورد علائم، عادات فعالیتی و سابقه پزشکی شخص صحبت خواهد کرد. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص سندرم پیریفورمیس وجود ندارد. اما امکان دارد یک پزشک برای شناسایی مشکلاتی که باعث ایجاد علائم می‌شود آزمایشاتی را تجویز کند که عبارتند از:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- الکترومیوگرافی (EMG)
راه‌های درمان سندروم پیریفورمیس
سندروم پیریفورمیس اغلب نیازی به درمان ندارد. استراحت و اجتناب از فعالیت‌هایی که علائم را تحریک می‌کنند معمولا اولین رویکردهایی هستند که باید برای درمان آن انجام داد. در صورت تشدید درد اقداماتی برای درمان دارویی سندروم پیریفورمیس قابل انجام است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- تمرینات خانگی برای کشش یا تقویت عضله پیریفورمیس
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
- ماساژ به عنوان داروی مکمل
- مصرف داروهایی که عضلات را شل می‌کنند.
- فیزیوتراپی سندروم پیریفورمیس که بر کشش و تقویت پیریفورمیس تمرکز دارد.
- تزریق استروئید
- تزریق سم بوتولینوم
- درمان سندروم پیریفورمیس با طب سوزنی
- جراحی سندروم پیریفورمیس معمولا توصیه نمی‌شود مگر اینکه سایر درمان‌ها با شکست مواجه شوند. جراحی برای این وضعیت ممکن است شامل برداشتن بافت اسکار یا سایر منابع فشار بر روی عصب باشد.
چگونه می‌توان از سندروم پیریفورمیس پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از سندروم پیریفورمیس، باید برخی از استراتژی‌های زیر را در نظر گرفت:
- انجام ورزش به طور منظم تا ماهیچه‌ها سالم بمانند
- تمرکز روی وضعیت بدنی خوب، بخصوص هنگام نشـستن، رانندگی یا ایستادن
- هنگام بلندکردن اشیا سنگین بیشتر از زانویخود کمک بگیرید تا فشار کمتری به پشت وارد شود. همچنین اجسام را باید نزدیک بدن خود نگه داشت و در حین بلندکردن نباید پیچ و تاب خورد.
- قبل از فعالیت‌های ورزش باید عضلات بدن را کامل گرم کرد و سپس سراغ تمرینات کششی رفت
- زمانی که باید برای مدت طولانی بنشینید، حرکات کششی را در دستور کار خود قرار دهید
نکات کلی درباره سندروم پیریفورمیس
سندروم پیریفورمیس زمانی رخ می‌دهد که عضله پیریفورمیس به عصب سیاتیک فشار می‌آورد. این بیماری می‌تواند باعث درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در باسن، لگن یا بالای ساق شود. این وضعیت امکان دارد در اثر آسیب، تورم، اسپاسم عضلانی یا بافت اسکار در پیریفورمیس به وجود آید.
اکثر علائم سندروم پیریفورمیس طی چند روز یا چند هفته با استراحت و درمان‌های ساده از بین می‌روند. اما اگر آسیبی منجر به درد شد یا اگر علائم بیش از چند هفته طول کشید، باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد.
سوالات متداول
1.سندروم پیریفورمیس چقدر شایع است؟
سندرم پیریفورمیس خیلی شایع نیست. دانشمندان بر این باورند که سندرم پیریفورمیس تنها حدود 0.3 تا 6 درصد از کمردرد را به وجود می‌آورد.
2. سندروم پیریفورمیس چقدر طول می‌کشد؟
سندروم پیریفورمیس با تغییر سبک زندگی و درمان‌های ساده به سرعت برطرف می‌شود. علائم اغلب طی چند روز یا چند هفته بهبود می‌یابند. اما این وضعیت به ویژه در افرادی که دستورالعمل‌های پزشکان را دنبال نمی‌کنند، تمایل به بازگشت دارد. موارد شدیدی که به درستی درمان نمی‌شوند می‌توانند تا حد زیادی توانایی فرد را برای عملکرد خوب کاهش دهند.
3. چه زمانی باید برای درمان پیریفورمیس به پزشک مراجعه کرد؟
سفرها یا زمین خوردن‌های مکرر به دلیل درد یا بی حسی
دردی که بیش از چند هفته طول می‌کشد
مشکلات کنترل روده یا مثانه
درد ناگهانی و شدید در ناحیه کمر یا ساق پا
ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در پشت یا ساق پا
مشکل در بلندکردن پا از روی زمین