تفسیر آزمایش عفونت خون؛ علائم اختصاری آزمایش خون را یاد بگیرید

تفسیر آزمایش عفونت خون، از موضوعات پُرکاربردی است که با اطلاع از آن جواب بسیاری از سوالات را بدون نیاز به پزشک پیدا می‌کنیم. شاید در نگاه اول تفسیر آزمایش عفونت خون امری دشوار به نظر برسد اما با اطلاع از نشانه‌ها پی می‌بریم که کار سختی نیست. به همین دلیل این مقاله از مجله سلامت سیوطب را با هدف یادگیری تفسیر آزمایش عفونت خون در اختیار خوانندگان قرار می‌دهیم. رویکرد این متن رفع برخی از سوالات و ابهامات ذهنی بیمار و اطرافیان او در مواجه با آزمایش خون است.

آزمایش خون از مهم‌ترین راه‌های پیگیری سلامت کلی بدن به شمار می‌رود. به همین دلیل انجام آن در فواصل زمانی معمول امکان مشاهده تغییرات بدن در طول زمان را در اختیار فرد قرار می‌دهد. اهمیت این موضوع زمانی قابل لمس است که برای پی‌بردن به منشا تغییرات بدن باید سراغ تست خون و سپس تفسیر جواب آزمایش رفت. در همین راستا این نوشتار تدوین گشت تا افراد مسیر درستی برای مدیریت مشکلات بدنی خود انتخاب کنند.

آزمایش خون کامل چه چیزی را نشان می‌دهد؟

برخی از آزمایش‌های خون به رویکرد تعیین نحوه عملکرد ارگان‌های بدن انجام می‌شوند. از جمله اندام‌هایی که عملکرد نادرست آن‌ها در آزمایش خون قابل مشاهده است شامل تیروئید، کبد یا کلیه‌ها می‌شود. همچنین از آزمایش خون برای جستجو و یافـتن ریشه بسیاری از بیماری‌ها و شرایط سلامتی استفاده خواهد شد. مجموع این موارد اهمیت دانستن تفسیر آزمایش عفونت خون را نشان می‌دهد. از جمله بیماری‌هایی عفونی و غیر عفونی که نیاز به آزمایش خون دارند باید به موارد زیر اشاره کرد:

• دیابت
• اچ‌آی‌وی
• کم خونی
• سرطان
• بیماری عروق کرونر قلب

اگر فردی بیماری قلبی نداشته باشد، آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که ‌آیا در خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی قراردارد یا خیر. سایر آزمایش‌های خون، درستی تاثیر داروهای مصرفی را نشان می‌دهد تا میزان لخته شـدن خون ارزیابی گردد.

بیشتر بخوانید: آزمایش انعقاد خون چرا باید انجام شود؟+تفسیر آزمایش

جدول تفسیر آزمایش عفونت خون

اجزای که برای تفسیر آزمایش عفونت خون به آن‌ها نیازمندیم

آزمایش خون معمولا متشکل از سه بخش اصلی شمارش کامل خون، پانل متابولیک و پانل چربی است. هر آزمایش برای چیزهای مختلفی بکار می‌رود که از طریق تجزیه و تحلیل دقیق نتایج، قابل درک است.

بیشتر بخوانید: علائم چربی خون بالا؛ عارضه‌ای که قاتل شماره یک زنان و مردان است

شمارش کامل خون (CBC)

شمارش کامل خون بر روی سه نوع گلبول خون متمرکز می‌شود: گلبول‌های سفید (WBCs)، گلبول‌های قرمز (RBCs) و پلاکت‌ها. با اندازه‌گیری حجم سلول‌های خون، CBC به پزشک اجازه می‌دهد تا سلامت کلی فرد را ارزیابی کند. همچنین شرایط زمینه‌ای مانند لوسمی ‌و کم خونی را نیز نشان خواهد داد. زیر مجموعه‌های شمارش کامل خون CBC عبارتند از:

شمارش گلبول‌های قرمز (RBC)

گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را به کل بافت‌های بدن می‌رسانند اغلب در قسمت بعدی گزارش ظاهر می‌شوند. تعداد بالای RBC می‌تواند نتیجه کم آبی بدن، مشکلات کلیوی یا بیماری قلبی باشد. تعداد پایین RBC  نشان‌دهنده کم خونی، کمبودهای تغذیه‌ای، آسیب مغز استخوان یا مشکلات کلیوی خواهد بود.

بیشتر بدانید: پایین آوردن سریع قند خون طب سنتی؛ ۱۰ درمان گیاهی و بدون نیاز به دارو

RBC بالا همچنین می‌تواند معرف بیماری کبد چرب باشد که با اطلاع از تفسیر آزمایش عفونت خون می‌توان از آن جلوگیری کرد. وضعیتی که در آن چربی در کبد تجمع می‌یابد و به و به آن آسیب می‌رساند. این می‌تواند هشداری برای افراد مبتلا به چاقی، دیابت نوع 2 و کلسترول بالا باشد، زیرا این شرایط با بیماری‌های کبد چرب مرتبط هستند.

تعداد گلبول‌های سفید (WBC)

اغلب اولین آزمایش CBC شمارش گلبول‌های سفید است که عمدتا به عنوان آزمایش تشخیص عفونت در بدن به آن نگاه می‌کنند. گلبول‌های سفید که لکوسیت‌ نیز نام دارند، جزء اصلی سیستم ایمنی بدن به شمار می‌روند. هنگامی‌که عفونت یا واکنش آلرژیک در بدن وجود داشته باشد، گلبول‌های سفید بیشتری در خون وجود خواهد داشت.

 اطلاع از شمارش WBC که قدم اول تفسیر آزمایش عفونت خون است سرنخ‌هایی در مورد سلامت قلب ارائه می‌دهد. برای اینکه علامت اختصاری عفونت خون در آزمایش و محدودخ نرمال آن را بدانیم معمولا تست گلبول‌های سفید مهم است.

انواع گلبول‌های سفید عبارتند از:

• نوتروفیل‌ها: 40 تا 60 درصد کل
• لنفوسیت‌ها: 20 تا 40 درصد
• مونوسیت: 2 تا 8 درصد
• ائوزینوفیل: 1 تا 4 درصد
• بازوفیل: 0.5 تا 1 درصد

اندازه‌گیری میزان و سلامت این سلول‌ها در شناسایی عفونت‌ها و آلرژی‌ها مفید خواهد بود. به عنوان مثال، نوتروفیل‌ها سلول‌های ایمنی هستند که اولین خط دفاعی در مقابل عفونت‌ها به حساب می‌آیند. بازوفیل‌ها، نوع دیگری از سلول‌های ایمنی که دارای ذرات کوچک با آنزیم‌هایی هستند و در طی واکنش‌های آلرژیک و آسم آزاد می‌شوند. تعداد کم گلبول‌های سفید می‌تواند به شرایط مختلفی از جمله HIV، لوسمی، هپاتیت و آرتریت اشاره کند.

بیشتر بدانید: قند خون نرمال؛ در سنین مختلف چه قندی خونی باید داشته باشیم؟

آزمایش هماتوکریت (HCT)

در این آزمایش مشخص می‌شود که چه نسبتی از خون را گلبول‌های قرمز تشکیل داده‌اند. هماتوکریت پایین گاهی نشانه کم خونی، از دست‌دادن خون یا کمبود ویتامین است.

آزمایش هموگلوبین (Hb)

هموگلوبین پروتئینی موجود در گلبول‌های قرمز که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های بدن می‌فرستد. اندازه‌گیری آن به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد که آیا اندام‌ها و بافت‌های بدن اکسیژن کافی دریافت می‌کنند یا خیر. آزمایش هموگلوبین و اطالع داشتن از نحوه تفسیر آزمایش عفونت خون در تشخیص کم خونی نیز مفید است. بسیاری از پزشکان این آزمایش را به هماتوکریت‌ ترجیح می‌دهند.

بیشتر بدانید: پایین بودن گلبول سفید خطرناک است؟ ۷ علائم مرتبط با این عارضه

آزمون میانگین حجم جسمی ‌(MCV)

حجم متوسط گلبول‌های قرمز یا فضایی که هر گلبول قرمز پر می‌کند، از طریق این آزمایش اندازه‌گیری می‌شود. نتایج خارج از محدوده طبیعی می‌تواند نشانه‌ای از کم خونی یا سندرم خستگی مزمن، در میان سایر شرایط پزشکی باشد.

میانگین تست هموگلوبین گلبولی (MCH)

این تست میانگین هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را آزمایش می‌کند. سطوح بالا نشانه احتمالی کم خونی و سطوح پایین نشانه احتمالی سوء تغذیه خواهد بود.

تست عرض توزیع گلبول قرمز (RDW یا RCDW)

توزیع گلبول‌های قرمز، نه‌ اندازه واقعی آن‌ها را آزمایش می‌کند. سطوح خارج از محدوده طبیعی می‌تواند شرایطی مانند کم خونی، سوء تغذیه و بیماری کبد را نشان دهد. انجام تست و توانایی خوانش تفسیر آزمایش عفونت خون تا حد زیادی از فرد را در مسیر درست سلامتی قرار می‌دهد.

شمارش پلاکت (PLT)

پلاکت‌ها سلول‌های کوچکی هستند که به لخته شـدن خون کمک می‌کنند. این آزمایش میزان پلاکت‌های موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر آزمایش شمارش بالا را مشخص کند، امکان دارد نشان‌دهنده کم خونی، سرطان یا عفونت باشد. شمارش کم مانعی برای بهبود زخم‌ها و ممکن است بیانگر خونریزی شدید باشد.

تعداد کم پلاکت یعنی زیر 150000 پلاکت در میکرولیتر می‌تواند خطر خونریزی بیش از حد را نشان دهد. در حالی که تعداد بالا (400000 یا بالاتر) خبر از خطر لخته شدگی خون خواهد داد.

بیشتر بدانید: کاهش پلاکت خون و ارتباط آن با کرونا ویروس + ۹ علت ترومبوسیتوپنی

میانگین حجم پلاکت (MPV)

تست میانگین ارزش پلاکتی، میزان متوسط پلاکت‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. حجم کم پلاکت بی نظمی ‌در خونریزی را به دنبال دارد. به تشخیص خونریزی و اختلالات مغز استخوان کمک و سرنخ‌هایی از بیماری‌های التهابی، مانند بیماری‌های قلبی عروقی، لوپوس و آرتریت روماتوئید ارائه می‌دهد. حجم پلاکت زیاد خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

تفسیر آزمایش عفونت خون از طریق پانل متابولیک جامع (CMP)

تست پانل متابولیک جامع که به عنوان پانل شیمی ‌نیز شناخته می‌شود، سطح گلوکز بدن، تعادل مایعات و الکترولیت‌ها و همچنین عملکرد کبد و کلیه را اندازه‌گیری می‌کند. این شامل تعدادی آزمون فرعی است:

آلکالین فسفاتاز (ALP): آنزیمی که معمولا در سلول‌های کبد و استخوان تولید می‌شود. نتایج خارج از سطح نرمال می‌تواند نشان‌دهنده آسیب کبدی و مشکلات استخوانی مانند راشیتیسم یا تومورهای استخوانی باشد.

آلانین آمینوترانسفراز (ALT): آنزیمی‌که بیشتر در کلیه و کبد و کمتر در قلب و ماهیچه‌ها یافت می‌شود. مقدار آن باید در خون پایین باشد و سطح بالای آن نشان‌دهنده آسیب به سلول‌های کبدی خواهد بود.

آسپارتات آمینوترانسفراز (AST): آنزیمی که معمولا در گلبول‌های قرمز و بافت ماهیچه‌ای و همچنین قلب، پانکراس، کبد و کلیه‌ها یافت می‌شود. در افراد سالم باید مقدار این آنزیم پایین باشد. زیاد بودن آن نشان‌دهنده آسیب به کبد، قلب و ماهیچه‌ها است.

بیلی روبین: ضایعات ناشی از تجزیه گلبول‌های قرمز خون است که کبد آن‌ها را فیلتر می‌کند. بیلی روبین یک نشانگر زیستی برای آزمایش اختلال عملکرد کلیه و کبد است. در تشخیص بیماری‌هایی مانند زردی نوزاد، کم خونی و بیماری‌های کبدی مفید عمل خواهد کرد.

سطوح بالا	سطوح پایین
انسداد مجرای صفراوی سیروز التهاب کیسه صفرا سنگ کیسه صفرا هپاتیت بیماری پاژه	اختلالات متابولیسم استخوان جراحی قلب سوء تغذیه کمبود روی	ALP
سیروز هپاتیت سرطان کبد آسیب کبدی	عادی در نظر گرفته می‌شود	ALT
سیروز شرایط قلبی هپاتیت مونونوکلئوز پانکراتیت (مونو)	عادی در نظر گرفته می‌شود	AST
تخریب غیرطبیعی گلبول‌های قرمز خون (همولیز) واکنش‌های دارویی نامطلوب انسداد مجرای صفراوی سندرم گیلبرت هپاتیت	نگران کننده نیست	Bilirubin

 

تفسیر آزمایش عفونت خون به کمک پانل متابولیک پایه

یک پانل متابولیک پایه (BMP) معمولا سطوح هشت‌ ترکیب را در خون بررسی می‌کند که این ترکیبات به شرح زیر هستند:

آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN)

این آزمایش حجم نیتروژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالا می‌تواند ناشی از آسیب یا بیماری کلیوی باشد، در حالی که سطوح پایین نشانه‌هایی از سوء تغذیه یا آسیب شدید کبدی را مشخص می‌کند.

آزمایش کلسیم (calcium)

این آزمایش سطح کلسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر سطوح پایین باشد نشان‌دهنده فعالیت پایین غدد پاراتیروئید، کمبود کلسیم در رژیم غذایی یا کمبود ویتامین D و سایر شرایط کمتر رایج است.

سطوح بالا شرایطی از جمله فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید، مصرف بیش از حد مکمل ویتامین D، مشکلات کلیوی را نشان می‌دهد. همچنین ممکن است علل نگران کننده‌تری به دنبال داشته باشند که معمولا به بررسی بیشتر نیاز دارند. تفسیر مناسب سطوح کلسیم اغلب نیازمند آزمایش سایر پارامترها مانند پروتئین کل سرم و آلبومین است.

تست آلبومین Albumin (Alb)

آلبومین پروتئینی است که توسط کبد تولید می‌شود. این پروتئین مانع خروج مایعات از رگ‌های خونی می‌شود و در انتقال داروها، هورمون‌ها، ویتامین‌ها و موادی همچون کلسیم به سراسر بدن نقش بارزی دارد. سطوح غیر طبیعی آن امکان دارد ناشی از مشکلات کبدی یا کلیوی باشد.

آزمایش پروتئین کل توتال (PT) Protein Total

این آزمایش نسبت دو نوع پروتئین آلبومین و گلوبولین را نشان می‌دهد. سطوح پایین پروتئین نشان‌دهنده شرایط مختلفی از جمله اختلالات کبدی و کلیوی و سوء تغذیه خواهد بود. سطوح بالا می‌تواند نشانه التهاب، عفونت یا اختلال مغز استخوان باشد. این آزمایش زمانی که فرد با کاهش وزن زیاد و بی‌سابقه روبرو ‌شود یا علائمی مبنی بر بیماری‌های کلیوی، کبدی و ادم توصیه می‌گردد.

تست کلرید (CL)

این آزمایش سطح کلرید بدن را اندازه‌گیری می‌کند. افزایش سطح کلرید می‌تواند نشان‌دهنده کم آبی بدن و همچنین اختلالات کلیوی و اختلال عملکرد غدد فوق کلیوی باشد. کلراید الکترولیتری با بار منفی در بدن است که در هماهنگی با بقیه الکترولیت‌ها عمل می‌کند. هدف مجموع الکترولیت‌ها در کنار هم، تنظیم مقدار مایعات بدن و تعادل اسید و باز خواهد بود.

تست کراتینین  Creatining

ماده‌ای در بدن است که از طریق سوخت و ساز ماهیچه‌ها در بدن به وجود می‌آید. یک مولکول شیمیایی و مانند اوره جزو مواد زائد بدن است که از طریق کلیه دفع می‌گردد. برای ایجاد انرژی عضلانی نقش بسیار مهمی دارد. افزایش سطح کراتینین نشانه‌ای از اختلال عملکرد کلیه خواهد بود و می‌توان با اطلاع از نحوه تفسیر آزمایش عفونت خون می‌توان به آن پی برد.

آزمایش قند خون ناشتا (FBS)

تست FBS سطح گلوکز یا قند خون را ارزیابی خواهد کرد. پزشکان این آزمایش را برای دستیابی به تشخیص دیابت تجویر می‌کنند. میزان قند خون به راحتی تحت تاثیر مصرف اخیر غذا یا نوشیدنی قرار می‌گیرد. بنابراین آزمایش قند خون ناشتا پس از حداقل شش ساعت ناشتایی باید انجام گیرد. نتایج غیرطبیعی گاهی نشان‌دهنده دیابت، در کنار سایر شرایط پزشکی باشد. پس از نحوه تفسیر آزمایش عفونت خون اطلاع داشته باشید تا بتوان از بیماری‌های احتمالی جلوگیری کرد.

آزمایش فسفر (P) Phosphorus

بعد از کلسیم فسفر را باید فراوان‌ترن ماده معدنی بدن دانست که در کنار کلسیم ضامنی برای تقویت و استحکام استخوان‌ها به شمار می‌رود. به همین دلیل آزمایش این دو ماده معدنی اغلب با هم انجام می‌پذیرد. میزان متعادل و نرمال فسفر و کلسیم، سلامتی دندان‌ها و کاهش تورم مفاصل را به دنبال دارد.

فسفات همچنین به دلیل داشتن بار یونی به سلامت اعصاب، استحکام عضلات و استخوان‌ها و همچنین تقویت دندان کمک می‌کند. سطوح بالا امکان دارد نشان‌دهنده مشکلات کلیه و غدد پاراتیروئید باشد. همچنین دور از ذهن نیست نشانه سوء تغذیه یا سوء مصرف الکل باشد. به صورت کلی ترکیب فسفر و کلسیم نقشی کلیدی در تشکیل استخوان‌ها و دندان‌ها دارد.

آزمایش پتاسیم (K) Potassium

پتاسیم به ارتباط بین اعصاب و ماهیچه‌ها کمک می‌کند، قلب را تنظیم و عملکرد ماهیچه‌ها را حفظ می‌کند. به عنوان سومین ماده معدنی فراوان در بدن باید از آن یاد کرد. به همین دلیل عنصری بسیار ضروری برای سوخت و ساز و فعالیت عضلات به حساب می‌آید. برای کمک به تنظیم انقباض عضلات، حفظ اسیدیته بدن در حالت نرمال، سرم پلاسما و مایعات سلولی پتاسیم و سایر الکترولیت‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

همچنین هدایت الکتریکی سلول‌های عضلانی  به خصوص در عضلات اسکلتی و قلب، حفظ تعادل اسیدی و تنظیم فشار اسموزی از وظایف پتاسیم است. دیورتیک‌ها (ماده یا دارویی که برای افزایش ادرار استفاده می‌شود) می‌توانند باعث کاهش سطح پتاسیم شوند.

تست سدیم (Na) Sodium

سدیم ماده‌ای معدنی که به تکانه‌های عصبی و انقباضات ماهیچه‌ای کمک می‌کند و همچنین سطح آب بدن را متعادل می‌سازد. بی‌نظمی‌ها نشانه احتمالی کم آبی بدن، اختلالات غدد فوق کلیوی، کورتیکواستروئیدها و اختلالات کلیوی یا کبدی است.

 

پنل لیپید؛ دو بخش مهم آزمایش خون برای مدیریت سلامت قلب

پانل لیپیدی شامل آزمایش‌های مختلفی است که برای اندازه‌گیری انواع مختلف‌تری گلیسیرید (چربی) و کلسترول در خون استفاده می‌شود. آزمایش‌هایی قابل انجام در این مرحله عبارتند از:

تست کلسترول تام (Chol) Cholesterol

این آزمایش سطح کلی کلسترول LDL (بد) و HDL (خوب) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. با هدف ارزیابی خطر ابتلا به بیمار‌های قلبی-عروقی و درنهایت پایش تاثیر درمان انجام می‌پذیرد.

تست کلسترول HDL (کلسترول خوب)

کلسترول HDL که به عنوان لیپوپروتئین با چگالی بالا (یا کلسترول خوب) نیز شناخته می‌شود، برای محافظت در برابر بیماری‌های قلبی مفید است. HDL مواد مضر را از خون حذف و به کبد کمک می‌کند که مواد مضر را به مواد زائد تجزیه کند. سطوح پایین می‌تواند خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد.

تست کلسترول LDL (کلسترول بد)

کلسترول LDL که به عنوان لیپوپروتئین با چگالی کم (یا کلسترول بد) نیز شناخته می‌شود، با بیماری قلبی و گرفتگی عروق مرتبط است. این نوع کلسترول باعث ایجاد پلاک در شریان‌ها و خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. باید قبل از انجام آن به مدت هشت ساعت ناشتا باشید.

کلیاتی از تفسیر آزمایش عفونت خون

آزمایش خون را با نام پانل خون نیز می‌شناسند. روندی آزمایشگاهی از نمونه خون است که برای بررسی موارد مختلف از جمله عملکرد برخی از اندام‌ها (کبد، کلیه‌ها، تیروئید و قلب)، عفونت‌ها استفاده می‌شود.

پس از آنالیز نمونه در آزمایشگاه و جمع‌آوری نتایج، گزارش در اکثر موارد نیاز به تفسیر آزمایش عفونت خون دارد. در این گزارش اجزای مختلف خون و سطح آن‌ها بررسی می‌شود. برای کسانی که دارای زمینه‌های غیرپزشکی هستند، گزارش‌های ارائه شـده پس از آزمایش خون گاهی پیچـیده و رمزگشایی آن دشوار به نظر می‌رسد.

برای دستیابی به اطلاعات جامع تست‌های خون و یادگیری تفسیر آزمایش عفونت خون به متن مقاله رجوع کنید تا سوالات ذهنتان برطرف شود.

سوالات متداول تفسیر آزمایش عفونت خون