نگاهی عمیق‌تر به بازی قایم موشک
بازی قایم موشک، قایم باشک یا چشم گیرک یکی از بازی‌های محبوب و چند نفره است. این بازی را می‌توان در گستره وسیع جهانی دید که بازی می‌شود. همچنین قایم موشک در تمامی نقاط ایران بازی شده و مورد استقبال کودکان قرار می‌گیرد.
قایم موشک در نقاطی از افغانستان با اسم چشم‌پُتَکان شهرت دارد. شما در این بازی می‌توانید تا هر تعداد که دوست دارید بازیکن داشته باشید. نام ایرانی این بازی، ممکن است از روش تدافعی پستانداران کوچک آمده باشد. برای مثال موش که نامش در بازی است و با لفظ موشک به معنای موش کوچک به کار برده می‌شود، استراتژی پنهان شدن را برای بقا در پیش می‌گیرد.
اگر نام بازی را مورد بررسی قرار دهیم متوجه می‌شویم که ترکیب قایم به معنی ماندن و موشک اشاره به زنده ماندن یا باقی ماندن موش کوچک دارد. همچنین در توصیفی دیگر آن را به پنهان شدن موش کوچک ربط می‌دهند. این بازی در زبان انگلیسی با نام Hide and Seek شناخته می‌شود.
این بازی جذاب در شهرهای مختلف ایران هم نام‌هایی با گویش‌های آن مناطق دارد. برای مثال در تهران قایم موشک، اصفهان قایم شدنک، مازندران چش بتیکا، شوشتر سرمامک و آذربایجان گیزلن پاچ نامیده می‌شود. قدیمی‌ترین نام این بازی سَرمامک است که قدمت 700 ساله دارد.
بیشتر بخوانید: بازی خاطره انگیز لی لی حوضک
چگونگی بازی قایم موشک
یکی از ویژگی‌های مهم این بازی، عدم نیاز به ابزار است. در بسیاری از بازی‌های دیگر ابزاری هر چند اندک برای بازی لازم است. اما در این بازی شما به هیچ چیزی احتیاج ندارید. برای مثال در بازی گرگم به هوا یا حتی یک قل دو قل به توپ یا چند سنگ نیاز دارید.
این بازی جذاب در گذشته در محیطی وسیع مانند میادین محلی برگزار می‌شد. اما امروزه با تغییر مدل زندگی و شهرنشینی می‌توان آن را در پارک، کوچه، پارکینگ یا حیاط خانه و گاهی در خود منازل انجام داد. البته یکی از لذت‌های مهم در این بازی، انجام آن حوالی غروب است که به دلیل کم شدن دید، جذابیت بیشتری برای بازیکنان ایجاد می‌کند.
تعداد بازیکنان قایم باشک محدود نیست و می‌تواند تعداد کم یا زیادی را شامل شود. اما روش انجام آن به این صورت است:
روش بازی قایم موشک
در آغاز بر اساس قرعه‌کشی یک نفر را به عنوان گرگ انتخاب می‌کنند. او باید در یک مکان ثابت قرار بگیرد و چشم‌های خود را ببندد. در اصطلاح به این عمل چشم گذاشتن می‌گویند. حال باید تا عددی که قبل از بازی توافق کرده‌اند بشمارد. این عدد با توجه به اندازه محیط و تعداد شرکت کنندگان می‌تواند از عدد یک تا 20، 50 یا بیشتر از آن باشد.
از آغاز شمارش اعداد تا پایان آن، دیگر افراد فرصت دارند تا خود را پنهان کنند. با پایان اعداد، گرگ اجازه دارد چشم‌های خود را بگشاید و به دنبال دیگر شرکت‌کنندگان که پنهان شده‌اند بگردد. حال او باید تمامی افراد را پیدا کند.
گرگ پس از پیدا کردن هر کدام از بازیکنان باید نام او را بلند بگوید و در محلی که چشم گذاشته بود، از واژه سک سک استفاده کند. بازیکنان هم اگر نام‌شان گفته شد و محل اختفای آن‌ها لو رفت باید از آنجا خارج شوند. در غیر این‌صورت می‌توانند به بازی ادامه دهند.
اما اگر گرگ از محل اولیه خود حرکت کرد، افرادی که مخفی شده‌اند می‌توانند خود را به محل چشم گذاشتن گرگ برسانند و از واژه سک سک استفاده کنند. در این صورت تمامی افرادی که پیش از این پیدا شده بودند و به اصطلاح باخته بودند، آزاد می‌شوند. در این حالت شخصی که در نقش گرگ بود در دور بعدی بازی هم همان نقش را دارد.
حال اگر گرگ تمامی افراد را پیدا کند و نام و محل اختفای آن‌ها را بلند بگوید، اولین نفری که توسط او پیدا شده بود در دور بعدی نقش گرگ را می‌گیرد.
چرا بچه‌ها قایم موشک بازی می‌کنند؟
انسان و به ویژه کودکان، علاقه شدیدی به یادگیری دارند. علاقه‌ای که در عمق ذهن و تفکر آنان جای دارد، بدون آنکه به چنین چیزی بیندیشند. از سوی دیگر قایم موشک هم بازی فوق‌العاده آموزنده‌ای است. بازی کودکان را تماشا کنید و شاهد اکتشافات کودکان در زمان بازی باشید. خودتان متوجه خواهید شد که این بازی‌ها تا چه اندازه برای کودکان جذاب و آموزنده هستند.
مهارت‌های عملکردی اجرایی
این مهارت‌ها به طرق قدرتمندی توانایی ذهنی بچه‌ها را افزایش می‌دهند و ثابت شده است که می‌توانند آمادگی ورود به مدرسه، موفقیت در مدرسه، نتایج موفقیت‌آمیز زندگی و شادی آینده را فراهم کند. با این حال بچه‌ها با این مهارت‌های مفید متولد نمی‌شوند. بنابراین ما باید آن‌ها را آموزش دهیم. چه راهی بهتر از یادگیری از طریق بازی؟ قایم موشک یا همان چشم گیرک به طرز شگفت‌انگیزی به همه ارکان عملکرد اجرایی مانند حافظه کاری، انعطافپذیری ذهنی و کنترل خود کودکان تلنگر می‌زند.
بیشتر بخوانید: اتل متل توتوله، گاو حسن و چند موضوع دیگر!
فواید بازی قایم موشک
1.حافظه کاری
کودکان می‌توانند اطلاعات مهمی را حتی در هنگام پردازش اطلاعات دیگر در ذهن داشته باشند. آن‌ها هنگام بازی در حال یادآوری آن دستورالعمل‌ها و قوانین هستند. «ابتدا نوبت من است که پنهان شوم. سپس نوبت من است که بشمارم. این‌ها مسائلی است که در ذهن کودک رخ می‌دهد.»
2.شروع کار
بچه‌ها می‌توانند با یک هدف شروع کنند. «من می‌خواهم بهترین مکان برای مخفی شدن را پیدا کنم.»
3.سازماندهی
کودکان می‌توانند مسائل را از نظر جسمی و روحی پیگیری کنند. «من قبلا زیر تخت را نگاه کردم، اکنون داخل گنجه را نگاه می‌کنم.»
4.انعطافپذیری ذهنی (برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی)
بچه‌ها این قابلیت را دارند که هدفی را تعیین کرده و آن را اجرا کنند. «اگر اینجا پنهان شوم، پاهایم بیرون می‌مانند، بنابراین من مکان بهتری پیدا خواهم کرد. مکانی که به طور کامل پنهان شوم»
5.دیدگاه
کودکان به این توانایی می‌رسند که خود را در موقعیت شخص دیگری قرار دهند. «اگر من به جای مادرم بودم، کجا پنهان می‌شدم؟»
6.تفکر انعطاف‌پذیر
کودکان در زمان بازی قایم موشک با شرایط غیرمنتظره یا جدید سازگار می‌شوند. «من مطمئن بودم که آن‌ها زیر تخت هستند. اما آن‌ها آنجا نبودند. بنابراین من به جستجو ادامه می‌دهم و در نقاطی جستجو می‌کنم که پیش از این نگشته‌ام.»
7.خود کنترلی
-
کنترل ضربه
بازی قایم باشک به فکر کردن قبل از اقدام کمک می‌کند. ا«گر صریح بگویم که من اینجا هستم بازی تمام می‌شود. بنابراین من به قرار قبل از بازی پایبندم
-
کنترل احساسات
این بازی به تعدیل احساسات قوی کمک می‌کند. «ممکن است کمی ترسیده باشم که نمی‌دانم دوست یا والدینم کجا هستند، اما من واقعا می‌خواهم بازی کنم و همه آن‌ها را پیدا کنم. بنابراین من به بازی ادامه می‌دهم.»
-
افزایش شادی
شادی محض یافتن دوستان یا بزرگسالان و همچنین شادی و شعف پیدا شدن توسط آن‌ها می‌تواند مغز بچه را با سروتونین، هورمون کلیدی در تنظیم خلق و خو و افزایش شادی غرق کند.
-
کار از طریق جداسازی
هنگامی که بچه‌ها در حالت اضطراب جدایی هستند، مانند رفتن به مهد کودک یا بازگشت به مدرسه یا رفتن به اردوی‌های یک روزه، این بازی را انجام دهید. آرامش در دانستن اینکه شما دوباره به هم می‌پیوندید و به یکدیگر می‌رسید و لذت‌هایی که هنگام این اتفاق می‌افتد، در این بازی تمرین می‌شود. هنگامی که بچه‌ها مجبور به جدایی طولانی‌تر می‌شوند، قایم موشک به عنوان سنگ محک برای فرزندان عمل می‌کند.
بیشتر بخوانید: ورزش ژیمناستیک کودکان و تاثیرات آن بر کودکان
پنهان شوید و به دنبال تقویت هوش هیجانی باشید
-
تمرین شجاعت
انجام این بازی می‌تواند ترسناک باشد، شبیه زندگی در وضعیت ناآگاهانه. با این اوصاف هرچه بیشتر بتوانیم فرزندان خود را در محیط امن بازی در معرض این احساسات قرار دهیم، آمادگی ذهنی آن‌ها برای کنار آمدن با چنین شرایطی در واقعیت قوی‌تر خواهد بود.
-
تقویت استقلال
دادن انتخاب به بچه‌ها برای مخفی شدن و مکانی برای نگاه کردن و گشتن به دنبال دوستان، ممکن است اتفاقی طبیعی به نظر برسد. اما انجام این کارها برای کودکان مجموعه پیش‌دبستانی، انجام مراحلی است که باعث تقویت استقلال آن‌ها می‌شود. اطمینان حاصل کنید که محدوده ایمنی را متناسب با فضا و سن کودکان خود تعیین کرده‌اید. و سپس آن‌ها را آزاد و رها بگذارید.
-
هماهنگی و تعادل
بچه‌ها وقتی بر اساس استدلال کار می‌کنند که بتوانند تعیین کنند آیا در موقعیت مناسب یا در نقطه خاصی پنهان شده‌اند یا خیر. حال اگر در انجام این کارها به چابکی و انعطافپذیری هم نیاز داشته باشند که بهترین شرایط را برای‌شان فراهم کرده‌اید.
-
ورزش
وقتی در خانه گیر کرده‌اید و می‌خواهید جایگزینی برای زمان تلویزیون دیدن فرزندتان بیابید، بازی قایم موشک شما را به حرکت در می‌آورد. اگر خارج از خانه هستید هم می‌توانید عنصر دویدن، فاصله زیاد بین محل پنهان شدن و نقطه چشم‌گذاری و نقاط مخفی تعیین شده را اضافه کنید. بدون شک با این کار ضربان قلب کودک افزایش می‌یابد. این اتفاق می‌تواند به دو دلیل رخ دهد. یکی هیجان بازی و دیگری دویدن که بر ضربان قلب و فعالیت بچه‌ها تاثیر می‌گذارد.
راه‌های پنهان کردن و جستجو
در حالی که همه ما شیوه سنتی بازی را می‌دانیم، ما می‌خواهیم در اینجا راه‌هایی را پیشنهاد کنیم که جذابیت و مفید بودن بازی قایم موشک را به سطح بالاتری می‌رسانید. این روش‌های پیشنهادی می‌تواند برای بچه‌ها در هر سنی رضایت‌بخش و چالش برانگیز باشد.
زمینه نمایشی پنهان شدن و جستجو را افزایش دهید
پنهان شدن و پیدا شدن بخش مهمی از مسیر بزرگ شدن کودکان است. بنابراین تعجبی ندارد که بسیاری از افسانه‌ها چارچوب‌هایی عالی برای بازی به شما ارائه می‌دهند. از شخصیت‌ها و سناریوهای ادبیات کلاسیک کودکان برای افزودن شخصیت نمایشی و بالا بردن سطح بازی استفاده کنید.
شما می‌توانید از تمامی شخصیت‌های مهم در داستان‌های ایرانی و خارجی در این حرکت استفاده کنید. اما اهمیت دارد که مطمئن شوید به فرزندان خود یا جوان‌ترین بازیکنان این فرصت را می‌دهید تا شخصیت‌های منفی را هم بازی کنند.
همچنین می‌توانید به سادگی به عنوان شخصیت‌هایی بازی کنید که فرزندان شما را هیجان‌زده می‌کند. شخصیت‌های تلویزیونی محبوب یا شخصیت‌های قهرمان‌های فیلم‌های مورد علاقه او می‌تواند جذاب باشد.
شکل شمارش را تغییر دهید
قبل از اینکه بچه‌ها شروع به شمارش کنند و فریاد بزنند که «آماده هستید یا نه و من آماده‌ام» به راه‌هایی برای سفارشی‌سازی و شخصی‌سازی بازی در خانواده خود فکر کنید. در اینجا چند روش منحصربه‌فرد برای شروع بازی وجود دارد.
- برای آموزش و یادگیری جدول ضرب می‌توانید از اعداد در مضارب مختلف استفاده کنید. برای مثال اعداد را به صورت مضرب 2 یا 3 بیان کنید
- به زبان دیگری که ممکن است فرزندان خود را برای شمارش اعداد ترغیب کنید (زبان‌های محلی یا خارجی)
- به جای شمارش از حروف الفبا استفاده کنید
- اگر از چارچوب داستان استفاده می‌کنید، روی صدای شخصیت‌ها حساب باز کنید و با تغییر صدا بازی را ادامه دهید. همین کار را از کودک خود هم بخواهید
بیشتر بخوانید: آموزش شنای کودکان، از چه سنی و با چه شرایطی؟
پنهان بودن و جستجو کردن را به برچسب تبدیل کنید
از برچسب به عنوان یک افزودنی خلاق برای کودکان 5 سال به بالا استفاده کنید. یک پایگاه خانگی یا منطقه امن تعیین کنید. تصمیم بگیرید که آیا سایر بازیکنان می‌توانند افرادی که برچسب‌گذاری می‌شوند را آزاد کنند. با افزودن قوانین اضافه بر جذابیت و یادگیری بازی بیفزایید.
قوانین را کاملا مشخص کرده یا به طور مشترک در مورد آن‌ها تصمیم‌گیری کنید. حال می‌توانید این قسمت از بازی را متناسب با سن و تعداد بازیکنان خود تنظیم کنید. این یک گزینه عالی برای بازی در فضای باز و بهبود عملکرد کودکان در یادگیری است.
از دیگر مواردی که این بازی به آن‌ها کمک می‌کند، می‌توانیم به تقویت دید کودکان اشاره کنیم. انجام قایم موشک در محیط باز به ویژه در زمان غروب، تمرکز و دقت بیشتری برای دیدن لازم دارد. امکانی که در خانه یا باقی بازی‌ها مانند بازی کلاغ پر وجود ندارد.
از سوی دیگر دویدن‌ها تند یا آرام برای حرکت سریع و اعلام سک سک یا پنهانی خود را نزدیک کردن به محل چشم‌گذاری از مواردی است که به بهبود حرکت و تعادل کودکان کمک بزرگی می‌کند.
همچنین در بازی با تعداد شرکت کننده زیاد، به یاد داشتن تمامی افراد و مکان‌هایی که پیش از این دیگران در آن‌ها پنهان شده بودند هم ورزش مناسبی برای تقویت حافظه و به خاطر سپردن کودکان است.
این بازی جدا از حرکات و تصمیم‌های انفرادی در بسیاری از مواقع نیاز به همکاری و حرکت تیمی از طرف افرادی که پنهان شده‌اند دارد. چنین عملکردی باعث می‌شود تا کودکان، همکاری و کارهای تیمی را در شکل یک بازی یاد بگیرند.
در پایان باید توجه داشته باشیم که بسیاری از بازی‌های قدیمی که همچنان مورد توجه کودکان هستند، جایگاه ویژه‌ای در رشد جسمی، فکری و شناختی آن‌ها دارند. شاید اگر در گذشته فقط نگاه‌مان به بازی قایم موشک راهی برای پر کردن اوقات کودکان بود، اما امروزه این بازی یکی از فرایندهای آموزش کودکان دانسته می‌شود.