علت درد زانو و پشت زانو هنگام خم شدن چیست؟

درد پشت زانو هنگام خم شدن می‌تواند ریشه در بیماری‌هایی مانند آسیب به رباط‌ها و همسترینگ، آرتریت، کیست بیکر، تاندونیت و آسیب‌های مفصل زانو داشته باشد. گاهی درد پشت زانو هنگام خم شدن به دلیل انجام ورزش‌ها و تمریناتی مانند دویدن شدید و طولانی باشد که با نام زانوی دوندگان شناخته می‌شود.

برای درک بهتر علت درد پشت زانو ابتدا باید آناتومی ‌مفصل زانو را درک کرد. در ساختار آناتومیکی زانو بافت‌های سخت و نرم همگرا می‌شوند تا وزن بدن را بارگذاری کرده و امکان حرکت را فراهم کنند.

آسیب یا ناهنجاری غضروف، تاندون‌ها، رباط‌ها، ماهیچه‌ها یا استخوان‌ها (کاسه زانو، استخوان‌های ران و غیره) می‌تواند خود را به صورت درد جلو و پشت زانو نشان دهد. بر اساس یافته‌های بدست آمده از مطالعات میدانی و آماری شیوع کلی زانو درد بین افراد 46.2 درصد بوده که زانو درد خلفی رایج‌ترین عامل مراجعه به مراکز درمانی به ثبت رسیده است. این مقاله از مجله سلامت سیو طب درد پشت زانو هنگام صاف کردن را مورد بررسی قرار داده و مشکلات مختلف زانو را زیر ذره‌بین قرار داده است.

شناخت آناتومی زانو برای درک بهتر‌ درد پشت زانو

قبل از اینکه به توضیح علت‌ها درد خلفی زانو بپردازیم، بسیار مهم است که اشاره‌ای به آنچه که قسمت پشتی زانو را تشکیل می‌دهد داشته باشیم. شبکه پیچیده‌ای از ساختارهای بافت نرم مانند ماهیچه‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها در پشت زانو وجود دارند که پشتیبانی از زانو را گسترش می‌دهند. این تثبیت کننده‌ها ممکن است فعال یا غیرفعال باشند.

رباط‌های مهم زانو (تثبیت کننده‌های غیرفعال) عبارتند از:

• رباط جانبی داخلی (MCL)
• رباط جانبی جانبی (LCL)
• رباط صلیبی قدامی‌(ACL)
• رباط متقاطع خلفی (PCL)

رباط‌ها زانو را به استخوان‌های ساق پا (درشت نی) متصل می‌کنند. زمانی که به آن‌ها آسیب وارد می‌آید متخصص ارتوپد استفاده از زانوبند را توصیه می‌کند. از فواید زانوبند کشی آگاه شوید تا به درستی از آن برای زانوی خود استفاده کنید.

تثبیت کننده‌های فعال مفصل زانو عبارتند از:

• عضلات همسترینگ
• عضله پوپلیتئوس
• عضلات بازکننده

علل درد پشت زانو هنگام خم شدن

با توجه به اینکه زانو یک مفصل بسیار پر کاربرد در طول روز است و بارها و بارها خم و راست می‌شود می‌توان دلایل زیادی را برای درد پشت زانو بر شمرد که برخی ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای و برخی به دلیل استفاده بیش از حد به وجود می‌آیند. ناتوانی‌های زانو که منجر به درد در پشت آن می‌شوند عبارتند از: 

1.آسیب همسترینگ؛ شایع‌ترین علت درد پشت زانو هنگام خم شدن در ورزشکاران

طبق مطالعه‌ای که در سال 2016 منتشر شد، آسیب‌های همسترینگ در ورزشکاران از سال 2001 در حال افزایش است و این اصلی‌ترین عامل دور نگه داشتن بازیکنان از زمین است. همسترینگ به ماهیچه‌هایی اشاره دارد که از پشت ران عبور می‌کنند که عبارتند از: عضله نیمه تاندینوزوس، عضله نیمه غشایی و عضله دوسر ران.

کشش بیش از حد یا آسیب ورزشی به هر یک از این عضلات را آسیب همسترینگ می‌گویند. هنگامی‌که تاندون عضله دوسر ران تحت تاثیر قرار می‌گیرد، این وضعیت به طور خاص به عنوان تاندونیت عضله دوسر فموریس یا تاندونوپاتی عضله دوسر ران شناخته می‌شود.

این نوع آسیب بافت نرم با درد پشت زانو هنگام خم شدن مرتبط است. اگر هر کدام از این ماهیچه‌ها پاره شوند، بهبودی تبدیل به فرآیندی خسته کننده و نفرت انگیز می‌شود.

2. کشیدگی یا آسیب به عضلات پشت ساق پا (Calf Strain)

پشت ساق پا از دو عضله تشکیل شده است:

• عضله کف پا
• عضله گاستروکنمیوس

فعالیت‌های ورزشی شدید، ایستادن و دویدن پشت سر هم (مانند تنیس طولانی) می‌تواند به ‌این عضلات آسیب برساند و منجر به پارگی عضله گاستروکنمیوس شود. ورزشکاران مسن‌تر یا کسانی که آسیب‌دیدگی در پا دارند باید هنگام تمرین محتاط باشند زیرا در معرض خطر بیشتری برای ایجاد کشیدگی ساق پا هستند.

تاندونیت گاستروکنمیوس یکی از عوامل مهم ایجاد درد پشت زانو هنگام خم شدن است این در حالی است که آسیب کف پا در سمت جانبی زانو احساس می‌شود.

3. آرتریت از مهمترین علت‌های درد پشت زانو هنگام خم شدن

بیماری‌های دژنراتیو مزمن تنشی مهلک برای استخوان‌ها و مفاصل محسوب می‌شود که بافت‌های اسکلتی عضلانی را تخریب خواهد کرد. استئوآرتریت زانو یک بیماری بسیار شایع در افراد مسن که با درد زانو، سفتی و کیفیت زندگی نمایان می‌گردد.

آرتریت یکی از دلایل رایج ایجاد دردهای زانو است که هنگام صاف کردن ساق پا ان را احساس می‌کنید ولی باید بدانید که تنها آرتروز نیست که به درد پشت زانو هنگام خم شدن منتهی می‌گردد.

طبق یک مطالعه، بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نیز از درد پشت زانو رنج می‌برند. لوپوس و آرتریت پسوریاتیک نیز علائم مشابهی دارند که هر دو را باید به عنوان ایجاد کننده درد پشت زانو مد نظر داشت.

4. رگ به رگ شدن؛ عارضه‌ای ناگهانی و یک علت درد پشت زانو هنگام خم شدن

پیچ خوردگی زانو در افراد فعال و جوان جامعه شایع است. چرخاندن پا یا ضربه محکم در یک مسابقه فوتبال می‌تواند باعث التهاب و درد در پشت زانو شود. پیچ خوردگی در زندگی روزمره رایج و درد ناشی از آن معمولا با استراحت از بین می‌رود. گاهی رگ به رگ شدن علت اصلی قفل شدن زانو محسوب می‌شود ولی جای نگرانی نیست چون با درمان خانگی قفل شدن زانو می‌توانید دردهای ناشی از این عارضه را به خوبی برطرف سازید.

5. تاندونیت کشکک؛ مشکلی که ورزشکاران را زمین‌گیر می‌کند

تاندونیت کشکک که به طور کلی به عنوان زانوی جامپر شناخته می‌شود، شرایطی است که در اثر آسیب تاندون به وجود می‌آید. نباید آن را با زانوی دونده که باعث درد در سمت جلوی زانو می‌شود اشتباه گرفت. تاندون کشکک یک ساختار مهم است که کاسه زانو (کشکک) را به استخوان ساق پا متصل می‌کند.

صدمات ورزشی (بیشتر) یا حرکات ناگهانی می‌تواند باعث ایجاد آسیب به تاندون شود که با تورم قابل مشاهده می‌گردد. 40 تا 50 درصد والیبالیست‌ها از زانوهای پرش رنج می‌برند. بنابراین، می‌توان آن را به عنوان آسیب ناشی از استفاده بیش از حد طبقه بندی کرد.

این عارضه با درد خفیف شروع، اما با آسیب بیشتر تاندون به درد ناتوان کننده تبدیل خواهد شد. درد در هنگام صاف کردن پا بیشتر خود را نشان می‌دهد.

6. کندرومالاسی یا تجزیه غضروف خطری در کمین زانو

بیماری دیگری که زانوها را درگیر می‌کند کندرومالاسی (تجزیه غضروف) است. این عارضه بیشتر با درد قدامی ‌زانو مرتبط است، با این حال، آسیب گسترده مانند آرتریت طولانی مدت امکان دارد منجر به ‌ایجاد درد در هنگام صاف کردن پا شود. این عارضه از جمله مشکلاتی است که امکان درمان آن با بسیاری از روش‌ها دور از ذهن است و باید برای بهبود غضروف ساییده شده از بهترین قرص برای ساییدگی زانو استفاده کنید تا زانو بتواند بازسازی و ترمیم شود.

آسیب یا پارگی رباط صلیبی قدامی ACL؛ پیامدی برخاسته از ورزش‌های ضربه‌ای

تجزیه و تحلیل دقیق موارد درد پشت زانو نشان داده که آسیب و پارگی رباط یکی از دلایل اصلی آن است. این آسیب ‌را باید یکی از پیامدهای رایج فعالیت ورزشی دانست که می‌تواند باعث ایجاد درد در کشش پا شود.

در موارد شدید، امکان دارد پارگی ACL وجود داشته باشد. بارزترین علائم آسیب ACL شامل درد در هنگام کشش و صاف کردن پا است که در راه رفتن اختلال ایجاد می‌کند. تورم ناشی از آسیب رباط نیز مشهود است. بسیاری از افرادی که با این مشکل روبرو می‌شوند به این فکر می‌کنند که ایا تردمیل برای زانو ضرر دارد یا خیر؟ که باید گفت در صورت پارگی برای مدتی نباید از تردمیل و بسیاری از دستگاه‌ها استفاده کرد.

آسیب رباط صلیبی خلفی PCL؛ آغازی برای درد پشت زانو هنگام خم شدن

فعالیت‌های ورزشی پرتحرک مکرر (کشش بیش از حد زانو) گاهی به رباط متقاطع خلفی آسیب می‌رسانند. با این حال، احتمال این امر در مقایسه با ACL کمتر به نظر می‌رسد.

آسیب رساندن به PCL به‌این راحتی نیست. افراد غیر ورزشکار معمولاً پس از ضربه سخت به جلوی زانو دچار آسیب PCL می‌شوند.

رباط ممکن است تحت فشار بیش از حد پاره و باعث درد شدید در پشت زانو شود. به صورت کلی درد خلفی زانو یک علامت بالینی در موارد آسیب PCL به حساب می‌آید.

پارگی منیسک به عنوان علت درد پشت زانو هنگام خم شدن

آسیب غضروف در ناحیه زانو نیز امکان دارد باعث درد پشت زانو هنگام خم شدن شود. منیسک غضروف خاصی است که مفصل را تثبیت و در عین حال یک اثر بالشتکی ایجاد می‌کند. ورزشکاران در حین تمرین اسکات بیشتر از هر کس دیگه‌ای در معرض آسیب رساندن به منیسک هستند. از آنجایی که غضروف در سنین بالا ضعیف و مستعد آسیب می‌شود، افزایش سن را باید از عوامل خطر برای پارگی مینیسک دانست.

پارگی منیسک می‌تواند فرد را با درد شدید در نواحی مختلف زانو روبرو سازد. در یک مطالعه، 69 درصد از شرکت کنندگان درد داخلی، جانبی و خلفی زانو را گزارش کردند. بیماران همچنین هنگام حرکت یا صاف کردن پا، صداهای‌ ترکیدن را گزارش کرده‌اند. این عارضه معمولا در ابتدا قابل توجه نیست اما به تدریج دردناک می‌شود.

شکستگی و ناهماهنگی؛ اتفاقی دردناک در پشت و جلوی زانو

ناهماهنگی یا دررفتگی کشکک می‌تواند صاف کردن پا را به یک کار دردناک برای فرد تبدیل کند. شکستگی‌های استرسی زانو و استخوان‌های ساق پا (فمور، درشت نی) می‌تواند پشت زانو را با درد همراه سازد. مطالعات نشان می‌دهد که‌ ترمیم بافت‌های کنده شده، از بین رفته و پاره شده، درد پشت زانو هنگام خم شدن را کاهش می‌دهد.

شکستگی‌های همان طرف استخوان ران و درشت نی را آسیب‌های شناور زانو می‌نامند که نیاز به درمان مناسب دارند.

کیست بیکر (کیست پوپلیتئال)؛ مانعی برای عملکرد حرکتی زانو

زانوی دارای ساختارهای تخصصی به نام بورسا است که اصطکاک تماسی استخوان‌ها را کاهش می‌دهد و بالشتک را برای مفصل فراهم می‌سازد، به همین دلیل این نواحی مستعد ایجاد کیست هستند. بروز کیست در پشت زانو از عوامل مختل کننده حرکت و فعالیت‌های زانو می‌شود. یک کیست پر از مایع که معمولا در پشت زانو برآمده است، کیست پوپلیتئال است (به دلیل وجود آن در حفره پوپلیتئال).

این عارضه در زنان بالای 40 سال بیشتر رخ می‌دهد که هنگام صاف کردن پا باعث درد در پشت زانو خواهد شد. ایجاد این ناهنجاری را می‌توان به دژنراسیون بافت نرم (پارگی غضروف) و آرتریت نسبت داد. شایع‌ترین علائم تجربه شده کیست بیکر شامل درد در پشت زانو همراه با سفتی است. تورم آشکار در اکثر بیماران نیز باید یکی از مهمترین نشانه‌های بروز کیست بیکر دانست.

تحقیقات نشان می‌دهد که ‌این کیست‌ها اغلب با‌ تروما یا آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانی (JIA) مرتبط هستند و معمولا خود به خود برطرف می‌شوند. کیست پوپلیتئال معمولاً با شرایطی مانند موارد زیر همراه است:

• پارگی مینیسک
• روماتیسم مفصلی
• آرتروز

ترومبوز وریدی عمقی به عنوان علت درد پشت زانو هنگام خم شدن

بدن انسان شبکه‌ای متراکم از رگ‌ها دارد که در تمام مسیر آن می‌گذرد. پاها دارای مدارهای فراوانی از وریدهای عمیق است که می‌توانند لخته خون (ترومبوز) ایجاد کنند. این وضعیت تشکیل لخته خون در وریدهای عمقی پاها به عنوان ‌ترومبوز وریدی عمقی (DVT) شناخته می‌شود و یکی از عوامل ایجاد درد پشت زانو هنگام خم شدن است.

DVT می‌تواند باعث درد زانو، به ویژه در پشت زانو شود. افرادی که وظایفی را شامل می‌شوند که شامل ساعت‌های طولانی ایستادن هستند مانند نگهبانان بیشتر مستعد ابتلا به DVT هستند.

این اختلال خود را به صورت تورم و گرما در زانو نشان می‌دهد. باید در اسرع وقت تشخیص و درمان شود زیرا می‌تواند منجر به لخته شدن در شریان‌های بحرانی مانند ریه‌ها (آمبولی ریه) یا قلب (انفارکتوس میوکارد) گردد.

پارگی رباط زانو چه علائمی به دنبال دارد؟

علائم پارگی رباط زانو چندین وجه دارد که مهمترین آن‌ها را در ادامه بیان خواهیم کرد. برخی از شایع‌ترین آن‌ها به شرح زیر می‌باشد:

• عدم توانایی در تحمل وزن بدن
• احساس درد شدید و ناگهانی در ناحیه زانو
• بروز بی حسی در مفاصل و سفت شدن آن‌ها
• محدود شدن دامنه حرکتی زانو
• احساس کشیدگی زانو حین راه رفتن و تردد در پله‌ها
• بروز تورم در قسمت آسیب‌دیده
• پریدن و فرود آمدن با زانوی خم شده

تشخیص علت درد پشت زانو هنگام خم شدن

برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، بهترین راه این است که با یک پزشک یا متخصص مفصل و عضلات مشورت کنید. آنها می‌توانند تاریخچه بالینی شما را بررسی کرده و از مطالعات تصویری مانند اسکن اولتراسونوگرافی یا رادیولوژی بهره‌برند تا علت دقیق درد شما را تشخیص دهند و برنامه درمانی مناسب را تعیین کنند.

درد پشت زانو هنگام خم شدن چه درمان‌هایی دارد؟

بیشتر موارد زانو درد در پشت هنگام صاف کردن ساق پا تنها با استراحت دادن به پاها از بین می‌رود. برای خلاص شدن از درد پشت زانو می‌توان از راهکارهای خانگی ساده مانند موارد زیر پیروی کرد:

• درمان‌های خانگی (اصل RICE)
• استراحت (R)
• استفاده از یخ به مدت 20 دقیقه
• فشرده سازی (از طریق بانداژ)
• زانو را با استفاده از بالش بلند کنید

برای جلوگیری از وزن بر روی زانو می‌توان از عصا استفاده کرد. مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن نیز می‌توانند به تسکین کمک کنند.

مدیریت دارویی و جراحی برای درمان درد پشت زانو هنگام خم شدن

درمان محافظه کارانه برای موارد آسیب به رباط‌ها (ACL، PCL و غیره) اندیکاسیون دارد.‌ ترمیم پارگی منیسک در مواردی با درد شدید انجام می‌شود.

مدیریت عضله گاستروکنمیوس و عضله همسترینگ شامل روش‌های مختلفی از جمله:

• NSAID‌ها
• بی حرکتی
• سرما درمانی
• درمان الکتروفیزیکی
• جراحی (در موارد شدید)
• بیشتر اوقات جراح ارتوپد ‌ترجیح می‌دهد با روش محافظه کارانه با این موضوع برخورد کند. یک رویکرد جراحی تهاجمی ‌محدود به موارد شدید و غیر مقاوم است.
• استئوآرتریت پیشرفته با تزریق داخل مفصلی کورتیکواستروئیدها درمان می‌شود. یک روش درمانی موثر برای کیست بیکر اسکلروتراپی است.
• فیزیوتراپی یک روش درمانی بسیار موثر در کاهش درد خلفی زانو است.

درد پشت زانو هنگام خم شدن در یک نگاه

درد پشت زانو هنگام صاف کردن پا می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. ورزشکاران جوان و مشتاق می‌توانند در حین ورزش یا بازی به بافت‌های نرم مفصل زانو آسیب برسانند. شایع‌ترین آسیب‌های بافت نرم که باعث درد خلفی زانو می‌شوند عبارتند از رگ به رگ شدن، آسیب‌های رباط (ACL، MCL، PCL و غیره)، آسیب همسترینگ، تاندونیت کشکک، کشیدگی ساق پا و پارگی منیسک.

آرتریت طولانی مدت (استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید) نیز با زانو درد ارتباط مستقیم دارد. کیست بیکر همچنین می‌تواند منبع درد و سفتی در پشت زانو باشد. عفونت، شکستگی‌های استرسی و‌ ترومبوز سیاهرگی عمقی نیز می‌توانند باعث درد در پشت زانو شوند.

بهترین درمان پیروی از اصل RICE (استراحت، یخ، فشرده سازی، ارتفاع) است. درمان محافظه کارانه ‌ترجیح داده می‌شود، با این حال، جراحی برای‌ ترمیم رباط‌های پاره شده، تاندون‌ها، کیست‌ها و موارد شدید آرتریت مورد نیاز خواهد بود.

سوالات مهم درباره درد پشت زانو هنگام خم شدن