علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر؛ 8 هشداری که نباید از کنار آن گذشت

علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر برای یک مدت معلوم اغلب اتفاقی طبیعی به نظر می‌رسد. اما ادامه درد گاهی  اشاره به مشکلاتی دارد که نباید به سادگی از کنار آن‌ها گذشت. پس از جراحی ستون فقرات، بیمار انتظار دارد مشکل کمر یا گردنش برطرف شود. اما، گاهی بدون اطلاع از علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر انتضار مورد نظر حاصل نمی‌شود.

چه بلافاصله و چه ماه‌ها پس از عمل، درد و سایر علائم امکان عود دارد، این پدیده‌ به نام جراحی ناموفق کمر (FBS) شناخته می‌شود. سندرم جراحی شکست‌خورده کمر (FBSS) و سندرم پس از لامینکتومی از دیگر واژه‌های بکار رفـته برای این موضوع هستند. FBS می‌تواند هر سطحی از ستون فقرات را تحت تاثیر قرار دهد و علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر باشد. مجله سلامت سیوطب ابعاد این تجربه بیماران و جراحان را مورد بررسی قرار می‌دهد و به علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر می‌پردازد.

مهم‌ترین علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر

اگرچه جراحی ستون فقرات در حدود 20 سال گذشته بسیار قابل اعتمادتر شـده، اما برخی از بیماران پس از جراحی درد پا را تجربه می‌کنند. عمل دیسک کمر عمدتا برای رفع تنگی نخاع یا فتق دیسک، انجام می‌پذیرد اما علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر چه می‌تواند باشد؟

گاهی این یک وضعیت موقتی است، زیرا ریشه‌های عصبی برای بهبودی نیاز به زمان بیشتری دارند. علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر اگر ناشی از ریشه‌های عصبی باشد ممکن است روزها تا هفته‌ها طول بکشد تا درد برطرف شود. اگر درد پا بعد از 3 ماه همچنان وجود داشته باشد، بعید است که به خودی خود بهبود یابد. در زیر چند علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر وجود دارد که آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

1.تشخیص نادرست، اولین علت درد لگن بعد از عمل دیسک کمر

علت شماره یک پا درد بعد از عمل تشخیص نادرست قبل از جراحی محسوب می‌شود. با بهبود روش‌های تصویربرداری قبل از عمل (مانند اسکن MRI) احتمال خطا به حداقل رسـیده است. اما همان‌طور که گفـته شد، تشخیص منشا درد بیمار همچنان عدم علم کافی است.

2. تنگی فورامینال و مرکزی رایج‌ترین علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر

از سناریوهای رایج که علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر محسوب می‌شود، بیماری است که هم تنگی روزنه و هم تنگی مرکزی دارد. تنگی مرکزی را می‌توان با رفع فشار برطرف کرد، اما رفع فشار ممکن است برای تنگی سوراخ عصب دیسک کافی نباشد. در این وضعیت، فیوژن کمری احتمالا برای رفع تنگی سوراخ ضروری باشد.

3. مشکلات دوگانه یک علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر

امکان دارد دو ضایعه مختلف باعث ایجاد درد شوند. به عنوان مثال، فردی دارای فتق دیسک در سطح L4L5 با رادیکولوپاتی L5 باشد که باعث سندرم پیریفورمیس می‌شود. جراحی رفع فشار عصب به تسکین برخی از دردهای بیمار منتهی می‌گردد، اما عضله پیریفورمیس به توانبخشی نیاز دارد که اغلب دشوار به نظر می‌رسد.

4. فتق دیسک ثانویه؛ علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر

پس از جراحی میکرودیسککتومی ‌برای فتق دیسک، امکان دارد دیسک دیگری پاره شود و دوباره به ریشه عصب برخورد کند. این وضعیت امکان دارد از روز بعد از عمل تا سال‌ها پس از جراحی اتفاق بیفتد. مشخصه ‌این درد ابتدا از بین رفتن پس از جراحی است، اما خود به خود برمی‌گردد.

التهاب ریشه عصب پس از عمل می‌تواند شبیه دیسک عودکننده باشد که خود این می‌تواند یک علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر باشد. معمولا بازگشت درد دو تا هفت روز پس از جراحی ناشی از التهاب است که معمولا با گذشت زمان و توانبخشی فروکش خواهد کرد.

5. آسیب عصبی حین جراحی دلیل بی حسی پا بعد از عمل دیسک کمر

علت بسیار کمتر شایع پا درد پس از جراحی، آسیب عصبی در زمان جراحی به شمار می‌آید. ریشه‌های عصبی به طور کلی سخت هستند ولی گاهی با یک روش جراحی معمول آسیب می‌بینند.

اگر دیسک دیگر عصب را فـشرده نمی‌کند به‌ این معنی نیست که عصب آسیب‌دیده به طور خودکار بهبود می‌یابد. بخصوص اگر عصب برای چندین ماه یا بیشتر قبل از جراحی تحریک شـده باشد. در این وضعیت، امکان دارد تا زمانی که عصب به طور کامل بهبود یابد، درد طولانی مدت در پا وجود داشته باشد.

گاهی علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر، ریشه در تنش‌های عصب سیاتیک دارد. سیاتیک بزرگترین عصب منفرد در بدن که چندین عصب از آن منشعب و تا پاها ادامه می‌یابد. در این مورد، قسمت‌های آسیب‌دیده عصب سیاتیک هنوز برای بهبودی کامل و بهبودی پس از جراحی به زمان نیاز دارند. به همین دلیل، فرد تحت جراحی امکان دارد درد طولانی مدت در ساق پا را تجربه کند. ولی معمولا شدت درد به اندازه درد قبل از جراحی دیسککتومی نیست.

6. اسپاسم عضلانی؛ علت درد لگن بعد از عمل دیسک کمر

با شروع مجدد فعالیت پس از جراحی، ابتلا به اسپاسم عضلانی در اطراف ناحیه آسیب‌دیده که منجر به درد پا می‌شود دور از ذهن نیست. اگر بیمار قبل از جراحی به دلیل درد ناشی از دیسک به ‌اندازه معمول فعال نبوده، امکان این وضعیت بیشتر است. هنگامی‌که بیمار بعد از جراحی دوباره شروع به فعالیت می‌کند، افزایش فعالیت ممکن است منتهی به اسپاسم عضلانی شود. همین اتفاق گاهی یک علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر خواهد بود.

7. التهاب پس از جراحی؛ علت پا درد بعد از عمل دیسک کمر که طبیعی است

مدت کوتاهی پس از جراحی دیسککتومی ‌یا میکرودیسککتومی‌، ممکن است تا زمانی که بیهوشی از بین نرود، بلافاصله بیمار متوجه هیچ دردی نشود. علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر امکان دارد ناشی از التهاب بافت پس‌از جراحی باشد که حداقل یک پا را دچار ناراحتی می‌کند. به‌ این دلیل اتفاق می‌افتد که تورم معمولا در همان ناحیه‌ای است که عصب آسیب‌دیده قرار دارد، به ویژه در نزدیکی محل جراحی.

8. بافت اسکار؛ علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر که به ندرت رخ می‌دهد

یک علت واقعاً نادر برای درد پا پس از عمل به حساب می‌آید. جای زخم بعد از تمام جراحی‌ها تشکیل می‌شود اما به بافت‌های اطراف آسیب نمی‌رساند. بافت اسکار می‌تواند تحرک ریشه عصبی را محدود کند، اما فیزیوتراپی در اوایل دوره بعد از عمل کمک زیادی خواهد کرد.

زخم ناشی از جراحی فقط برای 6-12 هفته رشد می‌کند و سپس با گذشت زمان نرم‌تر خواهد شد. زمانی‌که علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر واضح نباشد، بافت اسکار می‌تواند گزینه تشخیصی باشد. اما به ندرت این موضوع علت درد خواهد بود.

عواملی که علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر را افزایش می‌دهند

عوامل متعددی بر عدم موفقیت جراحی کمر تاثیر می‌گذارد و ممکن است قبل از جراحی، حین جراحی و بعد از عمل رخ دهد. این عوامل عبارتند از:

عواملی که ریشه علت گرفتگی عضلات پا بعد از عمل دیسک کمر است

عوامل زیر نباید مانع از انجام عمل جراحی ستون فقرات بیمار شود. اما پرداخـتن به ‌این مسائل قبل از جراحی شانس موفقیت را افزایش خواهد داد. عوامل خطر FBS قبل از عمل مربوط به بیمار عبارتند از:

• وجود اختلالات روانی و عاطفی (مانند افسردگی، اضطراب)
• چاقی
• مصرف سیگار
• بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا

عواملی که حین جراحی میزان موفقیت عمل را زیر سوال می‌برد

• عدم ایجاد فضای کافی در اطراف اعصاب نخاعی
• ایجاد فضای بیش از حد در اطراف اعصاب، که ممکن است منجر به بی ثباتی ستون فقرات شود
• جراحی در سطح نامناسب (جراحی نادرست)، که در حدود 2.1 درصد تا 2.7 درصد موارد رخ می‌دهد و در جراحی‌های کم تهاجمی ‌شایع‌تر است.

عوامل تاثیر گذار بر جراحی که نتیجه عمل را منفی خواهد کرد

• بروز بیماری در محل جراحی: به عنوان مثال، فتق دیسک مکرر در همان محل یا در بخشی نزدیک به محل جراحی
• فیبروز اپیدورال: زمانی که ریشه‌های عصبی توسط بافت اسکار به دام افتاده باشند
• عفونت ستون فقرات
• عدم تعادل ستون فقرات (عدم تعادل ساژیتال)، که می‌تواند انحطاط را تسریع و علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر باشد
• تحریک ریشه عصب نخاعی: عامل درد شدید بعد از جراحی محسوب می‌گردد. این مورد شاید رایج‌ترین علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر به شمار رود.
• آرتروز کاذب: عدم جوش خوردن مهره‌های کمر که منجر به شل‌شدن پیچ‌ها خواهد شد.

کلیاتی درباره علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر

اینکه جراحی ستون فقرات  نتایجی را که بیمار انتظار دارد به همراه نداشته باشد، می‌تواند بسیار ناامیدکننده باشد. اما درمان‌ها ممکن است به کاهش درد و بازیابی توانایی برای عملکرد در زندگی روزمره کمک کنند. همه شکایات بیماران که علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر را نمی‌دانند نباید به جراحی ربط داد.

پزشکان معمولا از یک رویکرد چند رشته‌ای برای جراحی دیسک کمر  استفاده می‌کنند. به همین دلیل هم امکان دارد علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر را در جراحی دانست هم موارد دیگری دخیل هستند. از جمله مواردی که علت درد پا بعد از عمل دیسک کمر است باید به موارد زیر اشاره کرد:

مشکلات دوگانه، تنگی فورامینال و مرکزی، فتق دیسک ثانویه، آسیب عصبی حین جراحی، التهاب پس از جراحی و اسپاسم عضلانی.

سوالات متداول