ساییدگی مهره کمر را به همراه علائم و 7 روش درمانی آن بشناسید

ساییدگی مهره کمر که به آن اسپوندیلوز نیز می‌گویند، عارضه‌ای شایع بین افراد بالای 50 سال است. این عارضه از دسته آرتروز‌های ناشی از افزایش سن یا فعالیت بیش از حد یا همان استئوآرتریت است. طبق تحقیقات CDC تا سال 2040 تخمین‌زده می‌شود که حدود 78 میلیون یا 26 درصد از بزرگسالان آمریکایی به آرتروز مبتلا می‌شوند. باید اشاره کنیم که آمار افراد درگیر با این عارضه در حال حاضر نیز زیاد است و هزینه‌های بالایی برای درمان آن خرج می‌شود. به عنوان مثال طبق آمار CDC در سال 2013 هزینه پزشکی برای درمان آرتریت در آمریکا حدود 140 میلیارد دلار بوده‌است.

در این مطلب از مجله سلامت سیوطب به بررسی چرایی و چیستی ساییدگی مهره کمر و معرفی روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

ساییدگی مهره کمر چه نوع عارضه‌ای است؟

ساییدگی مهره کمر نوعی اختلال دژنراتیو است که امکان دارد باعث از بین رفتن ساختار و عملکرد طبیعی ستون فقرات شود. به این عارضه اسپوندیلوز (Spondylosis) یا استئوآرتریت ستون فقرات (spinal osteoarthritis) نیز می‌گویند.

درست است که افزایش سن اصلی‌ترین عامل ساییدگی مهره‌ها و مفاصل است. اما احتمال دارد که فعالیت‌ها و میزان انعطاف‌پذیری فردی نیز در ابتلا به این عارضه نقش داشته باشند. همچنین این عارضه بر نواحی دیگر ستون فقرات، مهره‌های گردنی و قفسه سینه بیمار نیز اثر می‌گذارد.

بیشتر بدانید: درمان ساییدگی مفصل لگن؛ با ۲ روش کاهش وزن و پیاده‌روی

ساییدگی مهره کمر یا اسپوندیلوز چگونه بر ستون فقرات اثر می‌گذارد؟

ساییدگی بین مهره‌های ستون فقرات از 3 طریق بر کمر و فعالیت‌های بیمار اثر می‌گذارد. در ادامه با این سه عامل آشنا خواهیم شد.

1. تاثیر ساییدگی مهره‌ها بر دیسک‌های بین مهره‌‎ای

با افزایش سن افراد، تغییرات بیوشیمیایی خاصی روی بافت‌های موجود در سراسر بدن تاثیر می‌گذارد. در ستون فقرات، ممکن است ساختار دیسک‌های بین مهره‌ای مانند حلقه فیبروزوس، لاملا، هسته پالپوزوس (Nucleus pulposus) به خطر بی‌افتد.

حلقه فیبروزوس (annulus fibrosus) یک ساختار لاستیک مانند است که از 60 نوار متحدالمرکز یا بیشتر از فیبر کلاژن به نام لاملا تشکیل شده‌است. هسته پالپوزوس یک ماده ژل مانند در داخل دیسک بین مهره‌ا‌ی است که توسط حلقه فیبروزوس پوشانده شده‌است. فیبرهای کلاژن همراه با آب و پروتئوگلیکان‌ها هسته را تشکیل می‌دهند.

اثرات تخریبی افزایش سن، ساختار حلقوی فیبروزوس را تضعیف می‌کند و باعث ساییدگی یا پارگی آج تایر می‌شود. محتوای آب هسته با افزایش سن کاهش می‌یابد و بر توانایی آن برای برگشت پس از فشرده‌سازی (کیفیت جذب شوک) تاثیر می‌گذارد. تغییرات ساختاری ناشی از دژنراسیون ممکن است ارتفاع دیسک را کاهش و خطر فتق دیسک را افزایش دهد.

بیشتر بدانید: درمان ساییدگی زانو، بهترین درمان برای ساییدگی مفصل زانو

2. اثری که ساییدگی مهره کمر بر مفاصل فاست می‌گذارد

به مفاصل فاست (Facet Joints)، مفاصل زیگاپوفیزیال (zygapophyseal) نیز می‌گویند. در بدن هر شخص چهار مفصل فاست وجود دارد که مانند لولا کار می‌کنند. این مفاصل از جمله مفصل‌های متحرک ستون فقرات به شمار می‌روند که ایستادن، خم شدن و چرخش کمر را امکان‌پذیر می‌کنند.

مانند دیگر مفاصل بدن، این اندام‌ها نیز با استخوان و غضروف پوشیده شده‌اند. اثری که ساییدگی مهره کمر بر مفاصل فاست می‌گذارد این است که باعث از بین رفتن غضروف و تشکیل استئوفیت (خار استخوانی) می‌شود. این تغییرات احتمال دارد باعث هیپرتروفی یا آرتروز در این مفاصل شوند.

بیشتر بدانید: روش خواندن عکس ام ار ای از دیسک کمر؛ مرحله به مرحله یاد بگیرید

3. اثرات ساییدگی بین مهره‌های کمر بر استخوان‌ها و رباط‌های این ناحیه

در ابتدا باید توضیح دهیم که استئوفیت‌ها یا خارهای استخوانی در مجاورت صفحات انتهایی تشکیل می‌شوند که ممکن است خونرسانی به مهره را به خطر بیندازند. همچنین صفحات انتهایی ممکن است به دلیل اسکلروز سفت شوند.

رباط‌ها نوارهایی از بافت فیبری هستند که ساختارهای ستون فقرات (مثلا مهره‌ها) را به هم متصل می‌کنند و در برابر حرکات شدید از آن‌ها محافظت می‌کنند. با این حال تغییرات دژنراتیو مانند ساییدگی ممکن است باعث شود که رباط‌ها بخشی از قدرت خود را از دست بدهند. ممکن است لیگامنتوم فلاووم (یک رباط اولیه نخاعی) در اثر ساییدگی مهره‌ها ضخیم شود و از پشت به سمت سخت شامه (یک غشای نخاعی) منحرف شود.

بیشتر بدانید: ورزش های مناسب برای ساییدگی زانو؛ درمان سریع در خانه

علت ساییدگی مهره کمر چیست؟

ساییدگی در مهره‌های ستون فقرات یا اسپوندیلوز که به آن اسپوندیلوآرتریت می‌گویند، بنابر دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. از رایج‌ترین علل ایجادکننده ساییدگی مهره‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده مکرر و بیش از حد: آسیب‌های ناشی از فشار مکرر زمانی منجر به ساییدگی بین مهره‌ها می‌شوند که فرد بیش از حد یا مکررا خم شود یا خمیده بایستد. در این حالت ستون فقرات در وضعیت نامناسبی قرار می‌گیرد و فشار زیادی به آن وارد می‌شود.
• افزایش سن: با بالا رفتن سن، دیسک‌های ستون فقرات محتوای آب خود را از دست می‌دهند. این موضوع باعث کوچک شدن دیسک‌ها، از دست دادن توانایی آن‌ها در بازگشت به عقب و شکننده‌تر شدن آن‌ها می‌شود.
• تروما و آسیب: ضربه مستقیم ناشی از تصادف یا افتادن به ستون فقرات و بافت‌های اطراف آن آسیب می‌رساند و منجر به اسپوندیلوز می‌شود. دوره التهاب اولیه ناشی از صدمات منجر به دژنراسیون، هیپرتروفی یا بزرگ شدن مفصل و سایر مسائل مرتبط با ساییدگی مهره‌ها می‌شود.

در مواردی نیز بیمار به دلیل کم تحرکی و عدم انعطاف‌پذیری باعث تحلیل عضلات و دیسک‌ها می‌شود و با کوچک‌ترین ضربه یا فشاری دچار آسیب در دیسک‌ها خواهد شد. همین عارضه در آینده به آرتروز یا ساییدگی بین مهره‌ها تبدیل می‌شود.

بیشتر بدانید: ایا ساییدگی زانو درمان قطعی دارد؟ معرفی ۶ درمان علائم آرتروز

عوامل خطر برای ایجاد ساییدگی دیسک کمر چیست؟

عوامل متعددی ستون فقرات افراد را مستعد ابتلا به ساییدگی بین مهره‌ها می‌کند که عبارتنداز:

• ژنتیک: سابقه خانوادگی ابتلا به ساییدگی بین مهره‌ای، خطر ابتلا به این عارضه و انحطاط ستون فقرات را افزایش می‌دهد.
• سیگار کشیدن: مصرف سیگار باعث ایجاد چندین تغییر التهابی در بدن می‌شود. این تغییرات التهابی در بافت‌های اطراف اسکلت محوری مانند استخوان‌های جمجمه، گردن، کمر، قفسه سینه و مهره‌ها ایجاد خواهد شد. این تغییرات التهابی مزمن منجر به نوعی دژنراسیون می‌شوند که در اسپوندیلوز دیده خواهند شد.
• فقدان ورزش: سبک زندگی کم تحرک یا ورزش نکردن با تضعیف عضلات حمایت‌کننده از ستون فقرات به کمردرد کمک می‌کند. عدم ورزش و انعطاف‌پذیری منجر قرار دادن وزن بر مفاصل می‌شود.
• شغل: شغلی که نیاز به اعمال بیش از حد و تکراری دارد بدن را مستعد ابتلا به اسپوندیلوز می‌کند.

این موارد به تنهایی یا در کنار هم خطر ابتلا به آرتروز را در کمر و زانو افزایش خواهد داد.

بیشتر بدانید: کمر درد؛ ۹ علتی که انواع دردهای کمر ریشه در آن دارند

علائم ساییدگی مهره کمر و سطوح مختلف ستون فقرات

با توجه به اینکه ساییدگی و آسیب در کدام نقطه از ستون فقرات ایجاد می‌شود، علائم مختلفی نیز ایجاد خواهند شد. به‌طورکلی ساییدگی مهره‌ها ممکن است در مهره‌های گردنی، مهره‌های وسط کمر و انتهای کمر ایجاد شوند. در ادامه با علائم ساییدگی بیشتر آشنا خواهیم شد.

بیشتر بدانید: معجون برای درمان کمر درد | ۸ درمان خانگی درد کمر

علائم ساییدگی مهره‌های وسط کم یا توراسیک

معمولا درد بیمار مبتلا به ساییدگی مهره‌ها با خم شدن به جلو و حرکات زیاد و خارج از دامنه ایجاد می‌شود. در این حالت انجام حرکات تکراری، خم شدن زیاد یا کشش در ناحیه کمری برای بیمار با درد همراه خواهد شد.

علائم ساییدگی مهره‌ها در انتهای کمر

در اغلب موارد ساییدگی بین مهره‌ها در ستون فقرات انتهایی کمر، آن هم در افراد بالای 40 سال ایجاد می‌شود. از علائم این نوع از ساییدگی ستون فقرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و سفتی کمر هنگام صبح
• فعالیت همراه با درد
• تشدید درد در زمان فعالیت‌های سنگین، راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت
• افزایش درد هنگام بلند کردن اجسام یا خم شدن

این نوع علائم با عدم درمان و رسیدگی به موقع تشدید می‌شوند. گاهی درد و ناراحتی بیمار به قدری می‌رسد که توانایی حرکت و راه رفتن در او کاهش می‌یابد.

بیشتر بدانید: بهترین پماد برای کمر درد و محصولات موضعی موثر در درمان دردهای مفصلی و التهابی

عوارض مرتبط با ساییدگی مهره کمر

یک عارضه شایع مرتبط با ساییدگی بین مهره‌های کمر، تنگی کانال نخاعی است. تنگی کانال نخاع زمانی رخ می‌دهد که فضای اطراف نخاع باریک‌شده و به ستون فقرات فشار وارد می‌کند. این آسیب باعث التهاب عصبی و بروز علائم ناراحت‌کننده‌ای می‌شود. در این شرایط علائمی مانند درد، ضعف و بی‌حسی در پاها، ساق پا یا باسن ایجاد خواهد شد. البته باید اشاره کنیم که تنگی کانال نخاعی علائم دیگری مانند عدم تعادل و تاثیر بر کنترل مثانه و روده دارد.

بیشتر بدانید: بهترین آمپول برای کمر درد؛ موثرترین درمان برای کمردرد چیست؟

از دیگر عوارض ناشی از عدم درمان ساییدگی مهره کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکستگی‌های فشاری
• ایجاد فشار بر عضلات و استخوان‌های اطراف
• فشار بر عصب سیاتیک
• درد، ضعف در پاها و علائم فلج شدگی در قسمت‌های مختلف بدن

به همین دلیل توصیه می‌شود که بیمار در صورت تشخیص ساییدگی در مهره‌های کمری درمان‌های لازم را پیگیری کند.

بیشتر بدانید: کمربند پلاتینر درمان کمردرد با تکنولوژی UIC در خانه؛ 12 مزیت پلاتینر که باید بدانید

برای ساییدگی مهره کمر چه باید کرد؟ آیا درمانی وجود دارد؟

روند ساییدگی یا آرتروز برگشت‌پذیر نیست و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. اما با چندین گزینه درمانی مختلف می‌توان درد بیمار را کاهش داد و از پیشرفت بیشتر آسیب‌ها جلوگیری کرد. در ادامه با چندین روش مختلف برای درمان ساییدگی مهره‌ها آشنا خواهیم شد.

1. ورزش برای ساییدگی مهره کمر و تسکین درد بیمار

تمرینات تقویتی برای عضلات مرکزی به ایجاد ثبات در ستون فقرات در حین حرکت، حمایت از مهره‌ها و بهبود توزیع بارهای بیومکانیکی در امتداد اسکلت محوری کمک می‌کنند. همچنین توصیه می‌شود که افرادی که در محیط کاری کم تحرک کار می‌کنند، پیاده‌روی و فعالیت‌های بدنی خود را به حداکثر برسانند. توجه داشته باشید که انجام تمرینات تقویتی و کششی به جلوگیری از استرس فیزیکی مداوم کمک می‌کند.

2. درمان ساییدگی دیسک کمر با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از مهمترین روش‌های درمانی در بیماری‌های دژنراتیو و آرتروز است. روش‌های مختلف فیزیوتراپی در تسکین درد، بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات اطراف منطقه آسیب‌دیده کمک می‌کنند.

تعیین نوع روش فیزیوتراپی (اولتراسوند تراپی، شاک ویو تراپی و لیزردرمانی) و تعداد جلسات لازم برای بیمار به نوع آسیب و شدت آن بستگی دارد.

3. داروی ساییدگی مهره کمر تجویزی و بدون نسخه

برای تسکین درد ناشی از ساییدگی بین مهره‌ها از داروهای ضد التهابی، شل کننده و مسکن استفاده می‌شود. از این نوع داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ملوکسیکام
• دیکلوفناک
• ناپروکسن
• پیروکسیکام
• ایبوپروفن
• استامینوفن
• سیکلوبنزاپرین
• اکسی کدون یا هیدروکودون

توصیه می‌شود که با تجویز پزشک از این داروها استفاده کنید و از مصرف بیش از حد آن‌ها خودداری کنید.

4. تزریق استروئید به محل آسیب برای تسکین درد بیمار

تزریق استروئید اپیدورال برای تسکین کمردرد مفید است، به ویژه کمردرد ناشی از فتق دیسک که گاهی در اثر ساییدگی مهره کمر ایجاد می‌شود. در این روش درمانی استروئید در قسمت ریشه عصبی ملتهب تزریق خواهد شد و درد بیمار را برای مدت محدودی بین 2 تا 3 ماه تسکین می‌دهد.

5. درمان ساییدگی مهره های کمر با روش‌های جایگزین

تحقیقات مختلفی در مورد اثربخشی درمان‌های جایگزین انجام شده‌است. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:

• طب سوزنی
• ماساژ درمانی
• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
• ورزش و آب درمانی
• کایروپراکتیک

انتخاب هر کدام از این روش‌ها به شدت و میزان درد بیمار بستگی دارد. البته در مواردی برخی پزشکان ترکیبی از این روش‌ها را انتخاب می‌کنند.

6. استفاده از کمربند پلاتینر برای از بین بردن درد و علائم ناشی از ساییدگی دیسک کمر

کمربند پلاتینر یکی از محصولات جدید شرکت زایس ترونیک آلمان است که به تکنولوژی UIC مجهز است. این تکنولوژی از سه قسمت مختلف و مجزا تشکیل‌شده که شامل اولتراسوند تراپی، کلاک پالس و اینفرارد است. هر کدام از این تکنولوژی‌ها در دستگاه‌های خاص فیزیوتراپی استفاده می‌شوند. این درحالی است که کمربند پلاتینر هر سه نمونه را در خود دارد و به همین دلیل اثرات فوق‌العاده‌ای بر درد بیمار می‌گذارد.

استفاده منظم از پلاتینر به صورت روزانه 45 تا 60 دقیقه باعث تسکین درد، بهبود علائم محدودکننده و حتی جلوگیری از پیشرفت بیماری خواهد شد.

7. جراحی ساییدگی مهره کمر برای رفع مشکل و درد

درصورتی‌که اقدامات محافظه‌کارانه در تسکین درد و بهبود کیفیت زندگی بیمار موثر نباشند، پزشک جراحی را توصیه می‌کند. با توجه به اینکه جراحی عوارض خاص خود را دارد اما در مواردی که عارضه شدید، درد زیاد و محدودیت فعالیت بالا باشد، بهترین گزینه درمانی خواهد بود.

از جمله جراحی‌های رایج در قسمت کمر برای درمان ساییدگی مهره‌های کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دیسککتومی: در این جراحی فتق دیسک بین مهره آسیب‌دیده برداشته می‌شود.
• لامینوتومی: جراح قوس مهره لامینا که نخاع را می‌پوشاند را برمی‌دارد تا میزان فشار از روی عصب نخاعی کاهش یابد.
• لامینکتومی: در این جراحی صفحه نازک استخوانی پشت ستون فقرات (لامینا) برداشته می‌شود. این کار باعث افزایش فضای بین مجرای نخاعی و کاهش فشار خواهد شد.
• فورامینوتومی: در این جراحی بافت یا استخوان تشکیل‌شده که ریشه نخاعی از آن منشعب می‌شود و از ستون فقرات خارج می‌شود، برداشته خواهد شد.
• تعویض دیسک: دیسک مصنوعی جایگزین دیسک آسیب‌دیده خواهد شد.
• فیوژن ستون فقرات: در این جراحی از ابزارهای خاصی برای پیوند استخوان‌ها مانند میله، پیچ و صفحه استفاده می‌کنند.

توجه داشته باشید که جراحی جوش دادن یا فیوژن ستون فقرات با رویکردهای مختلفی انجام می‌شود. از این جراحی‌ها می‌توان به جوش خوردن مهره‌های کمری جلویی، عقبی و جانبی اشاره کرد. این نمونه جراحی‌های برای درمان ساییدگی مهره کمر در حالت حاد استفاده می‌شود.

سوالات متداول در مورد ساییدگی مهره کمر