5 مراقبت‌های بعد ختنه؛ ساده ولی بسیار مهم برای تسریع روند درمان

مراقبت‌های بعد ختنه و رعایت نكات بهداشتی حین عمل و پس از آن از مسائل بسیار مهم به شمار می‌رود. مراقبت‌های بعد ختنه درست و به موقع در سنین بالاتر احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی (نظیر ایدز) و سرطان آلت را به حداقل می‌رساند.

ختنه چیست

ختنه یک روش جراحی برای برداشتن پوست انتهای آلت تناسلی است که پوست ختنه‌گاه نامیده می‌شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، ختنه و مراقبت‌های بعد ختنه طی انجام رسومات خاص یا سنت تشریفاتی اتفاق می‌افتد. ختنه بیشتر در مذاهب یهودی و اسلامی رایج است و در ایالات متحده، ختنه نوزاد یک روش انتخابی به شمار می‌رود. در سراسر جهان، ختنه بیشتر در ایالات متحده، کانادا، خاورمیانه، استرالیا و آفریقا انجام می‌شود. ختنه کردن نوزاد در آسیا، اروپا و آمریکای جنوبی بسیار کمتر انجام می‌گیرد.

ختنه را می‌توان در هر سنی انجام داد. به طور سنتی رایج‌ترین زمان انجام این کار بلافاصله پس از تولد نوزاد یا در ماه اول زندگی است. از آنجایی که ختنه یک فرآیند دردناک به شمار می‌رود، مراقبت‌های بعد ختنه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود. برای جراحی کودکان از یک بی‌حس کننده موضعی استفاده می‌شود و در حالی که نوزاد هنوز به هوش است، جراحی انجام می‌گیرد. در کودک بزرگ‌تر بیهوش کردن راه بهتری به نظر می‌رسد تا درد و خطر آسیب کمتری به آلت تناسلی وجود داشته باشد.

برای داشتن اطلاعات کامل‌تر در مورد مراقبت‌های بعد ختنه، با ما در مجله سلامت سیوطب همراه باشید.

انواع روش‌های ختنه کردن نوزاد

1. ختنه کردن با گیره گومکو (Gomco)

ختنه با گیره یا کلامپ گومکو از جمله متداول‌ترین نوع در آمریکا به حساب می‌آید. برای جدا کردن پوست ختنه‌گاه از سر آلت تناسلی (معمولا با یک غشای نازک به هم متصل می‌شوند) از ابزار خاصی به نام پروب استفاده می‌شود. یک دستگاه زنگوله شکل روی سر آلت تناسلی و زیر پوست ختنه گاه قرار می‌گیرد (ممکن است برشی در پوست ختنه‌گاه ایجاد شود تا این امکان فراهم شود). سپس پوست ختنه‌گاه به سمت بالا و بالای زنگوله کشیده می‌شود. یک گیره اطراف آن را سفت می‌کند تا جریان خون در ناحیه کاهش یابد. برای بریدن و برداشتن پوست ختنه‌گاه از چاقوی جراحی استفاده خواهد شد.

بیشتر بخوانید :جراحی هموروئید کودکان سرپایی است؟ نگاهی به انواع درمان و عوارض‌ها

2. ختنه کردن با گیره موگن (Mogen)

در این روش هم پوست ختنه‌گاه به وسیله پروب از نوک آلت تناسلی جدا می‌شود. پوست ختنه‌گاه از جلوی سر آلت بیرون کشیده شده و در یک گیره فلزی که شکافی در آن وجود دارد قرار گرفته و چفت می‌شود. گیره فلزی در جای خود قرار خواهد گرفت تا پوست ختنه‌گاه با استفاده از یک چاقوی جراحی بریده شود و چند دقیقه همین طور باقی می‌ماند تا مطمئن شوید که خونریزی کنترل شده است. عدم اطمینان در کنترل خونریزی مراقبت‌های بعد ختنه را با چالش‌های مهمی روبه‌رو خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: جراحی فتق کودکان، علل عمل فتق اینگوینال

3. ختنه کردن با تکنیک پلاستیبل (Plastibell)

این روش مشابه تکنیک گیره گومکو است. پس از جدا شدن با پروب، وسیله زنگوله شکل پلاستیکی زیر پوست ختنه‌گاه و بالای سر آلت تناسلی قرار می‌گیرد. یک تکه بخیه مستقیما در اطراف پوست ختنه‌گاه بسته تا جریان خون به پوست ختنه‌گاه قطع شود. سپس از یک چاقوی جراحی برای بریدن پوست اضافی ختنه‌گاه استفاده می‌شود، اما حلقه پلاستیکی روی آن باقی می‌ماند. حدود 6 تا 12 روز بعد حلقه خود به خود می‌افتد.

4. ختنه کردن نوزاد با استفاده از لیزر

در ختنه با لیزر بافت زیر پوست مجرای آلت تناسلی را به وسیله اشعه می‌سوزانند که نسبت به روش‌های گفته شده کمتر انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید :انواع جراحی دستگاه تناسلی کودکان + مراقبت‌های قبل و بعد از عمل

5. ختنه کردن نوزاد با دستگاه کلیپس نقره‌ای

مدرن‌ترین روش ختنه با استفاده از دستگاه جدیدی به نام کلیپس نقره‌ای است که مراقبت‌های بعد ختنه را بسیار ساده و روند بهبودی در آن نیز نسبت به سایر شیوه‌های ختنه نتیجه‌ای بهتر دارد. در این روش پوست دور کلاهک آلت تناسلی با دستگاه برداشته و نیازی به حلقه یا بخیه نیست، بلکه پانسمان کوچکی انجام می‌شود. این دستگاه بدون خونریزی و بخیه کودکان را ختنه می‌کند.

بیشتر بخوانید: جراحی کیست کودکان + دانسته‌هایی برای والدین

مراقبت‌های بعد ختنه کردن

1. نحوه مراقبت در 24 ساعت اول پس از ختنه

• پاهای کودک ختنه شده را محکم قنداق کنید؛ چون هر چه بیشتر پاهایش را تکان بدهد، درد بیشتری متحمل می‌شود. پس از روز اول دیگر نیازی به قنداق کردن او ندارید، اما اگر او با قنداق کردن احساس آرامش کرد، می‌توانید به این کار ادامه دهید
• قرار دادن یک گاز سفید مربعی با وازلین روی سر آلت تناسلی از رایج‌ترین مراقبت‌های بعد ختنه است. گاز را در جای خود بگذارید و فقط بعد از 24 ساعت آن را بردارید. اگر گاز استریل افتاد فقط آن را با یک گاز تازه با مقداری وازلین روی آن جایگزین کنید و آن را روی آلت تناسلی قرار دهید و سپس پوشک را ببندید
• در 24 ساعت اول هر ساعت پوشک کودک خود را چک کنید تا خونریزی غیرطبیعی پیدا نکند
• چند روز بعد از ختنه می‌توان نوزاد را شست؟ اگر گاز سفید روی آلت تناسلی با ادرار کثیف شده است نگران نباشید، فقط آن را رها کنید. اگر گاز با مدفوع کثیف شده، آن را به آرامی بردارید و با آب ولرم بدن کودک را بشویید و گاز استریل دیگری را با وازلین روی آن قرار دهید. معمولا شستشوی کودک 5 روز بعد از ختنه امکان‌پذیر است

بیشتر بخوانید:جراحی لب شکری + سایر راه‌های درمان

2. جلوگیری از فعالیت کردن و نقش مهم آن در مراقبت‌های بعد ختنه

 برای جلوگیری از آسیب به ناحیه جراحی، باید از هرگونه فعالیتی که نیاز به راه رفتن دارد اجتناب شود. این به آن معنی است که او نباید تا سه هفته پس از جراحی سه چرخه یا دوچرخه، اسب گهواره‌ای یا اسباب بازی اسکوتر سوار شود. استراحت و خواب کافی به بهبودی ختنه کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید:درمان پا درد کودکان؛ معرفی همه راه‌های رفع درد پای خردسالان در خانه

3. مراقبت‌های بعد ختنه با رژیم غذایی

قبل از ترخیص شخص ختنه شده از بیمارستان مطمئن شوید می‌تواند مایعات کافی بنوشد و بدون استفراغ نگه دارد. رژیم غذایی نامناسب احتمال وجود بیماری بعد از ختنه را بالا برده و نیاز به مراقبت‌های بعد ختنه را به شکل ویژه‌ای افزایش می‌دهد. اگر معده شما ناراحت است، از غذاهای ملایم و کم چرب مانند برنج ساده، مرغ کبابی، نان تست و ماست استفاده کنید. اگر کودک استفراغ کرد، به مایعات برگردید و به آرامی به سمت غذای جامد بروید؛ همچنین در این مرحله مراقبت‌‍‌های بعد ختنه را با پزشک در میان بگذارید.

بیشتر بخوانید:علت بوی بد دهان کودک؛ از التهاب لوزه‌ها تا بیماری لثه

4. داروهایی که مراقبت‌های بعد ختنه را آسان می‌کنند

دستورالعمل‌هایی در مورد مصرف داروهای جدید دریافت خواهید کرد که عبارتند از:

داروهای ضد درد تجویز شده توسط پزشک را دقیقا طبق دستور مصرف کنید. اگر از داروی مسکن استفاده نمی‌کنید، شرایط استفاده از داروهای بدون نسخه را از پزشک خود جویا شوید. دو یا چند داروی ضد درد را همزمان مصرف نکنید، مگر اینکه پزشک به شما گفته باشد.

بسیاری از داروهای مسکن دارای استامینوفن هستند.

اگر پزشک آنتی بیوتیک تجویز کرده است آن‌ها را طبق دستور مصرف کنید. فقط به این دلیل که احساس بهتری دارید مصرف آن‌ها را قطع نکنید. شما باید مصرف یک دوره کامل آنتی بیوتیک را در دستور کار قرار دهید.

اگر داروی ضد درد، معده بیمار را دچار درد کرد:

داروی خود را بعد از غذا مصرف کنید (مگر اینکه پزشک به شما گفته باشد که این کار را نکنید). از پزشک خود برای ساکن کردن درد یک داروی مسکن متفاوت بخواهید.

بیشتر بخوانید: درمان تب کودکان و تاثیر شگفت انگیز مایعات و خوابیدن و گلاب

5. مراقبت از برش

لازم نیست نگران برداشتن هیچ بخیه‌ای باشید؛ بخیه‌ها در عرض دو ماه پس از جراحی خود به خود حل خواهند شد. طبیعی است که آلت تناسلی بعد از جراحی متورم، سیاه و آبی به نظر برسد. این وضعیت پس از چند روز اول بهتر می‌شود. ظاهر شدن یک پوشش سفید رنگ یا مخاط زرد روی سر آلت تناسلی بخشی از روند طبیعی بهبودی است و به زودی از بین خواهد رفت. وجود مقدار کمی خون‌ریزی از محل ختنه معمول است.

آلت و محل جراحی از روز سوم پس از جراحی دو مرتبه در روز و هر مرتبه 5 تا 10 دقیقه در یک وان آب گرم بدون صابون خیس شود. انجام این کار به مدت یک هفته از ایجاد پوسته در نوک آلت تناسلی جلوگیری و به تمیز نگه داشتن برش کمک خواهد کرد.

مقدار یک چهارم پماد آکوافور، وازلین، A&D یا آنتی بیوتیک (باسیتراسین، نئوسپورین یا ژنریک) را روی آلت تناسلی یا پوشک قرار داده شود تا سطح خام به لباس یا پوشک نچسبد. استفاده از آن برای 5 تا 7 روز مهم است.

بیشتر بخوانید :درمان زردی نوزاد در خانه با لامپ مخصوص

6. مراقبت‌های بعد ختنه با یخ

یخ یا کیسه سرد را هر بار به مدت 10 تا 20 دقیقه روی کشاله ران قرار دهید. سعی کنید این کار هر 1 تا 2 ساعت در طول روز اول انجام شود. یک پارچه نازک بین یخ و پوست لازم به نظر می‌رسد. آلت تناسلی را طوری قرار دهید که لباس زیر آن را صاف نگه دارد.

بیشتر بخوانید :تغذیه کودکان در زمان اسهال؛ رژیم غذایی و مراقب‌های ضروری

7. کنسل کردن رابطه جنسی

به مدت 6 هفته که احتمال چند نعوظ در این بازه زمانی طبیعی به نظر می‌رسد باید رابطه جنسی را کنار بگذارید.

چه مرحله‌ای از مراقبت‌های بعد ختنه را با پزشک در میان بگذاریم؟

• اگر دچار بی‌هوشی شوید
• درد قفسه سینه، تنگی نفس یا سرفه خونی دارید
• دردی که پس از مصرف داروی ضد درد بهتر نمی‌شود
• بخیه‌ها شل شده یا برش باز شود

بروز علائم عفونت مانند:

• افزایش درد، تورم، گرما یا قرمزی
• ترشح چرک از زخم
• تب
• مشکل در ادارر کردن

بروز علائم عفونت ادراری که شامل موارد زیر است:

• درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
• نیاز مکرر به ادرار کردن بدون اینکه قادر به دفع زیاد ادرار باشید
• درد در پهلو که درست زیر قفسه سینه و بالای کمر در دو طرف پشت است
• خون در ادرار
• تب

علائم لخته خون در پا به نام ترومبوز ورید عمقی، مانند:

• درد در ساق پا، پشت زانو، ران یا کشاله ران
• قرمزی یا تورم در پا

بیشتر بخوانید :واکسن آبله مرغان و ضرورت تزریق آن

دلایل ختنه کردن نوزاد

• دلایل مذهبی
• نگرانی‌های بهداشتی
• احساس می‌کنند هم در دوران نوزادی و هم در مراحل بعدی زندگی برای سلامتی فرزندشان مفید است
• می‌خواهند پسرشان شبیه مردان دیگر خانواده باشد

به ندرت پیش می‌آید که ختنه به دلایل پزشکی در پسران توصیه شود که در ادامه به آن دلایل می‌پردازیم:

• پوست ختنه گاه تنگ (فیموزیس)

جایی که پوست ختنه‌گاه آن‌قدر سفت است که نمی‌توان آن را روی سر آلت تناسلی به عقب کشید. این موضوع گاهی اوقات باعث درد در هنگام نعوظ آلت می‌شود و در موارد نادر دفع ادرار ممکن است دشوار باشد

• عفونت مکرر (بالانیت)

جایی که پوست ختنه‌گاه و سر آلت تناسلی ملتهب و عفونی می‌شود

• پارافیموز

جایی که پوست ختنه‌گاه پس از عقب کشیدن نمی‌تواند به موقعیت اصلی خود بازگردد و باعث تورم و درد سر آلت می‌شود. درمان فوری برای جلوگیری از عوارض جدی مانند محدودیت جریان خون به آلت تناسلی مورد نیاز است.

بیشتر بخوانید: درمان آبله مرغان و پیشگیری از آن به کمک واکسیناسیون

 در چه مواردی ختنه کردن نوزاد لازم نیست

مواردی وجود دارد که در طی آن‎ها بهتر است فرزند پسر را ختنه نکرده یا در صورت اقدام مراقبت‌های بعد ختنه با مشورت پزشک متخصص انجام شود.

• از جمله مواردی که مجاز نیست تا ختنه کردن نوزاد انجام شود؛ جاری شدن ادرار از تنه آلت تناسلی فرزند پسر خواهد بود
• از دیگر مواردی که از انجام ختنه کردن نوزاد باید صرف نظر کرد، زمانی است که طول آلت تناسلی نوزاد بسیار کوچک و کمتر از نیم سانتی‌متر باشد. آلت تناسلی نوزاد در حالت استاندارد باید در حدود سه یا چهار سانتیمتر طول داشته باشد
• در برخی موارد سوراخ آلت تناسلی به جای نوک، زیر سر آلت تناسلی قرار گرفته و پوست آلت به صورت کامل تشکیل نشده است که در اصطلاح به این مورد «نوزاد ختنه شده» گفته می‌شود. این مورد یک نوع بیماری و در چنین شرایطی به جای اینکه ادرار نوزاد از سر آلت خارج شود، ادرار او از زیر سر آلت می‌ریزد. در چنین مواردی نباید برای ختنه نوزاد اقدام کرد. بلکه بعد از آنکه کودک حدود دو سال سن داشت باید برای عمل جراحی خاص و ترمیم این قسمت اقدام کند
• از دیگر مواردی که ختنه فرزند پسر منع می‌شود مواردی است که نوزاد به بیماری‌های خونریزی مانند هموفیلی مبتلا باش

بیشتر بخوانید: حجم غذای کودکان یک ساله؛ باید و نباید‌های رژیم غذایی کودکان یک ساله

فواید ختنه کردن نوزاد

• کاهش خطر عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)، به ویژه در سال اول زندگی کودک. UTIs شدید یا مکرر می‌تواند منجر به آسیب کلیه یا حتی سپسیس (عفونت جریان خون) شود
• کاهش خطر ابتلا به HIV و همچنین برخی بیماری‌های دیگر که از طریق تماس جنسی مشترک هستند. (اما مهم است به یاد داشته باشید که ختنه یک پیشگیری کننده برای عفونت‌های مقاربتی نیست)
• کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های پوستی که آلت تناسلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مانند فیموز (ناتوانی در جمع شدن پوست ختنه گاه)
• بسیاری از پسران و مردان با برداشتن پوست ختنه‌گاه، رعایت بهداشت تناسلی را آسان‌تر می‌دانند. بهداشت خوب چه بعد از ختنه کردن نوزاد و چه بدون انجام آن باعث کاهش خطر عفونت ناشی از باکتری می‌شود

بیشتر بخوانید :درمان عفونت گوش کودکان؛ از تجویز آموکسی‌سیلین تا قطره گوش

سخن نهایی

مراقبت‌های بعد ختنه نسبتا ساده بوده و تا زمان بهبود آلت تناسلی ختنه ‌شده‌ که حدود 7 تا ۱۰ روز طول می‌کشد لازم است. همزمان با مراقبت‌های بعد ختنه استفاده از مسکن‌های درد کمک کننده خواهد بود. زخم را باید تمیز نگه داشت و در صوت خونریزی یا عفونت سریعا به پزشک مراجعه کرد.

اطراف زخم را با گاز وازلینی استریل باید پوشاند. تا آنجا که ممکن است باید آلت تناسلی کودک را خشک نگه داشت و از به کار بردن پودر یا داروی سنتی پرهیز کرد. استفاده از این داروها ممکن است سبب ابتلای کودک به بیماری کزار یا عفونت شود.

رعایت بهداشت موضعی و مراقبت‌های بعد ختنه مانند زمان قبل از آن مهم است و شستشوی محل باید با رعایت اصول بهداشتی انجام شود. ترشحات اطراف جای بریده ‌شده و محل بخیه، واکنش طبیعی پوست برای جوش خوردن است و هیچ چرک یا آلودگی خطرناکی در آن وجود ندارد و پس از مدت چند روز نیز خود به‌ خود ترمیم خواهد شد. مراقبت‌های بعد ختنه بسیار نتیجه‌بخش است، اگر تمامی موارد لازم را رعایت کنید.