درمان زردی نوزاد در خانه با لامپ مخصوص
درمان زردی نوزاد یا یرقان نوزاد با توجه به عوامل موثر در ابتلا به آن متفاوت است. زردی یکی از مشکلات شایع دوران نوزادی به شمار می‌رود.
به طوری که حدود 60درصد از نوزادان رسیده (یعنی نوزادان با طول مدت آبستنی بیش از 37 هفته) و 80درصد از نوزادان نارس در کشورهای گرمسیر در 10 روز اول عمر دچار زردی میشوند.
به همین علت تشخیص زود هنگام نوزادانی که احتمال خطر ابتلا به زردی دارند از اهمیتی ویژه‌ای برخوردار است.
رنگ زرد پوست معمولا در نتیجه تجمع رنگدانه بیلیروبین در سطح پوست ایجاد میشود. با تخریب گلوبول‌های قرمز مادهای که حامل اکسیژن است (هموگلوبین) به بیلیروبین تبدیل شده که منجر به پیدایش زردی یا یرقان میشود.
در نوزادان بزرگ‌تر و بزرگسالان، کبد بیلیروبین را پردازش می‌کند و سپس آن را از طریق دستگاه روده عبور می‌دهد.
با این حال، کبد در حال رشد نوزاد ممکن است به اندازه کافی برای حذف بیلیروبین بالغ نباشد، موجب بیماری شده و در نهایت به درمان زردی نوزاد نیاز پیدا کند.
بیشتر بخوانید: واکسن آبله مرغان و ضرورت تزریق آن
دلایل ابتلای نوزاد به زردی
بدن نوزادان به دلیل تولید بیشتر و تجزیه سریع‌تر گلبول‌های قرمز در چند روز اول زندگی، بیلیروبین بیشتری نسبت به بزرگسالان تولید می‌کنند.
به طور معمول، کبد بیلیروبین را از جریان خون فیلتر کرده و آن را در مجاری روده رها می‌کند. کبد نابالغ یک نوزاد معمولا قادر نیست به سرعت کافی بیلیروبین را از بین ببرد و باعث افزایش بیلیروبین میشود.
زردی به دلیل این شرایط عادی در نوزادان، زردی فیزیولوژیکی نامیده میشود و به طور معمول در روز دوم یا سوم زندگی آن‌ها بروز پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: مکیدن انگشت؛ رایج و کم‌خطر برای کودکان زیر 4 سال
یک اختلال اساسی ممکن است باعث یرقان نوزاد شود. در این موارد، زردی اغلب زودتر یا خیلی دیرتر از شکل رایج خود ظاهر خواهد شد. بیماری‌ها یا شرایطی که می‌تواند باعث نیاز به درمان زردی نوزاد شود شامل موارد زیر است:
- خونریزی داخلی
- عفونت در خون کودک شما (سپسیس)
- سایر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- نقص کبدی
- کبودی در بدو تولد یا سایر خونریزی‌های داخلی
- مشکلات کبدی
- عفونت
- کمبود آنزیم
- ناهنجاری در گلبول‌های قرمز خون کودک
- آترزی صفراوی: وضعیتی که مجاری صفراوی کودک را مسدود یا زخم می‌کند
- کمبود آنزیم
- ناهنجاری گلبول‌های قرمز نوزاد که باعث میشود به سرعت تجزیه شوند
- نوزادان نارس (کودکان متولد شده قبل از هفته 37 بارداری)
- نوزادانی که به اندازه کافی شیر مادر یا شیر خشک دریافت نمی‌کنند (به دلیل مشکلی در تغذیه یا به دلیل اینکه شیر مادرشان هنوز وارد نشده است)
- نوزادانی که گروه خونی آن‌ها با گروه خونی مادرشان سازگاری ندارد
بیشتر بخوانید: درمان آبله مرغان و پیشگیری از آن به کمک واکسیناسیون
علائم زردی نوزاد
پیش از هر چیزی با مشاهده علائم بیماری متوجه نیاز به درمان زردی نوزاد خواهیم شد. اولین علامت یرقان در نوزاد، زرد شدن پوست و چشم است. این بیماری ممکن است در عرض 2 تا 4 روز پس از تولد شروع شود. علائم زردی نوزاد عبارتند از:
- اگر کمی فشار دادن انگشت روی پوست نوزاد باعث زرد شدن آن ناحیه از پوست شود، احتمالا نشانه‌ای از زردی است
- خواب آلودگی
- مدفوع رنگ پریده، کودکانی که با شیر مادر تغذیه میشوند باید مدفوع زرد مایل به سبز داشته باشند، در حالی که مدفوع کودکانی که با شیشه شیر تغذیه میشوند باید به رنگ خردلی مایل به سبز باشد
- مکیدن یا تغذیه ضعیف
- ادرار تیره، ادرار نوزاد باید بی‌رنگ باشد
- زردی شکم یا اندام
- گریه مداوم و با صدای بلند
- ناتوانی در افزایش وزن
- تحریک‌پذیری
بیشتر بخوانید: درمان عفونت گوش کودکان؛ از تجویز آموکسی‌سیلین تا قطره گوش
تشخیص علت زردی در نوزادان
پزشک احتمالا زردی نوزاد را بر اساس ظاهر کودک تشخیص خواهد داد. با این حال، هنوز هم اندازه‌گیری سطح بیلیروبین در خون کودک شما ضروری است.
بیشتر بخوانید: اوریون، ویروسی با عوارضی ساده تا احتمال خطر ناشنوایی و مرگ
سطح بیلیروبین (شدت زردی) روند درمان را تعیین می‌کند. آزمایش‌های تشخیص زردی و اندازه‌گیری بیلیروبین عبارتند از:
- معاینه فیزیکی (همیشه)
- بررسی پوست و سطوح زردی (اغلب)
- آزمایش خون (گاهی اوقات)
- اسکن اولتراسوند، بیوپسی کبد یا جراحی اکتشافی (به ندرت)
بیشتر بخوانید: درمان شب ادراری کودکان به روش‌های پزشکی، روان‌درمانی و طب سنتی
اگر شواهدی وجود داشته باشد که زردی نوزاد به دلیل یک اختلال زمینه‌ای ایجاد شده است، امکان دارد پزشک آزمایش‌های خون یا آزمایش ادرار اضافی تجویز کند.
ممکن است برای بررسی اینکه آیا زردی نوزاد به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است، آزمایش‌های بیشتری لازم باشد.
این شامل آزمایش نوزاد برای شمارش کامل گلوبول‌های خون (CBC)، نوع گروه خونی و ناسازگاری فاکتور رزوس (پروتئینی است (Rh) که در سطح گلبول‌های قرمز بوده و به صورت ارثی منتقل میشود) باشد.
علاوه بر این، گاهی تجویز آزمایش کومبس برای بررسی افزایش تجزیه گلبول‌های قرمز خون لازم به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید: علت عفونت گوش کودکان؛ پشت پرده چه خبر است؟
درمان زردی نوزاد در بیمارستان
معمولا نیازی به درمان زردی نوزاد نیست، زیرا علائم در طی 10 تا 14 روز از بین می‌روند؛ اگرچه بعضی اوقات می‌تواند بیشتر طول بکشد.
درمان زردی نوزاد معمولا فقط در صورتی توصیه میشود که آزمایش‌ها میزان بیلیروبین بالایی را در خون کودک نشان دهند.
درمان زردی نوزاد به علل آن وابسته است. روش‌های درمانی اصلی وجود دارد که می‌تواند در بیمارستان برای کاهش سریع بیلیروبین کودک انجام شود:
بیشتر بخوانید: علت بی خوابی نوزاد را برطرف و زندگی خود را زیباتر کنید!
درمان زردی خفیف نوزاد
اگر نوزاد سالم و خوب باشد، نیازی به درمان زردی نوزاد وجود ندارد. کبد نوزاد تنها چند روز طول می‌کشد تا بیلیروبین را به درستی پردازش کند.
بیشتر بخوانید :کم خوابی نوزاد؟ آیا چنین چیزی ممکن است؟
درمان زردی متوسط نوزاد
- فتوتراپی
فتوتراپی رایج‌ترین شیوه درمان زردی نوزاد است. فتوتراپی بیلیروبین موجود در پوست نوزاد را به یک ماده شیمیایی کمتر مضر تبدیل می‌کند.
ممکن است کودک زیر یک لامپ مخصوص قرار گیرد که نوری در طیف آبی و سبز ساطع می‌کند. برای به حداکثر رساندن قرارگیری در معرض نور، کودک فقط از پوشک و محافظ چشم استفاده می‌کند.
نور شکل و ساختار مولکول‌های بیلیروبین را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که دفع آن از طریق ادرار و مدفوع میسر میشود.
به طور متناوب، می‌توان از «بیلی‌پانکت» استفاده کرد. بیلی‌پانکت پدی است که مستقیما روی کودک قرار می‌گیرد و نوزاد در نور حمام می‌کند.
بیشتر بخوانید: علت بوی بد دهان کودک؛ از التهاب لوزه‌ها تا بیماری لثه
درمان معمولا یک یا دو روز طول می‌کشد و ممکن است به صورت درمان خانگی یا در بخش بیمارستان با مادر انجام شود.
برای جلوگیری از کم آبی و افزایش دفع بیلیروبین، کودک به تغذیه منظم هر سه تا چهار ساعت یک مرتبه نیاز دارد.
گاهی اوقات نوزادان به درمان با بیش از یک نور آبی نیاز دارند (فتوتراپی چندگانه). هنگامی که این اتفاق می‌افتد، نوزادان معمولا در قسمت مخصوص کودکان بستری میشوند.
به ندرت و فقط در موارد بسیار شدید که یک بیماری زمینه‌ای باعث زردی شود، ممکن است نیاز به تزریق خون باشد.
بیشتر بخوانید: درمان تب کودکان و تاثیر شگفت انگیز مایعات و خوابیدن و گلاب
- ایموگلوبولین داخل وریی
یرقان ممکن است به تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد مربوط باشد. این وضعیت باعث میشود کودک آنتی بادی‌هایی را از مادر حمل کند که به تجزیه سریع گلبول‌های قرمز نوزاد کمک می‌کند.
تزریق داخل وریدی یک ایمونوگلوبولین (این یک پروتئین در خون است که سطح آنتی بادی‌های مادر را که به گلبول‌های قرمز خون نوزاد حمله می‌کنند، کاهش می‌دهد) ممکن است باعث کاهش زردی و نیاز به تعویض خون را به حداقل برساند، اگرچه نتایج قطعی نیستند.
بیشتر بخوانید: پماد هیدروکورتیزون نوزادان از فواید تا جایگزین آن
درمان زردی شدید نوزاد
- تزریق خون
تبادل خون به ندرت برای درمان زردی نوزاد انجام می‌گیرد. زمانی که زردی شدید است و به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نوزاد نیاز به تعویض خون داشته باشد.
این شیوه درمان شامل برداشت مکرر مقادیر کمی از خون و جایگزینی آن با خون اهداکننده است، در نتیجه بیلیروبین و آنتی بادی‌های خون رقیق میشود. روشی که در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان انجام خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید: درمان کوچکی اندام تناسلی در کودکان و ضرورت جراحی فالوپلاستی
تغذیه تقویت شده برای جلوگیری از کاهش وزن مهم است. پزشک ممکن است تغذیه و یا مکمل‌های مکرر را توصیه کند تا اطمینان حاصل شود که کودک شما تغذیه کافی دریافت می‌کند.
بیشتر بخوانید: شب ادراری کودکان و 6 دلیل اصلی این ماجرا
شیوه زندگی و درمان خانگی زردی نوزاد
هنگامی که زردی نوزاد شدید نیست، پزشک ممکن است تغییراتی را در عادات تغذیه توصیه کند تا سطح بیلیروبین را کاهش دهد. اقدامات زیر در منزل از راه‌های درمان خانگی زردی نوزاد است:
تغذیه مکرر باعث میشود کودک شما شیر بیشتری دریافت کند و باعث اجابت مزاج بیشتر شود و میزان بیلیروبین دفع شده در مدفوع کودک را افزایش دهد.
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند باید روزی 8 تا 12 بار در چند روز اول زندگی خود شیر بخورند. برخی هم که با شیر خشک تغذیه میشوند معمولا باید حدود 30 تا 60 میلی‌لیتر شیر خشک در هفته اول هر 2 تا 3 ساعت یک‌بار مصرف کنند.
بیشتر بخوانید: سرماخوردگی کودکان؛ چرا بچه ها بیشتر مریض میشوند؟
اگر کودک شما در تغذیه با شیر مادر مشکل دارد، وزن کم می‌کند یا کم آب است، امکان دارد پزشک شیر خشک یا شیر دوشیده را برای تکمیل شیردهی به کودک پیشنهاد دهد.
در برخی موارد، پزشک احتمال دارد استفاده از شیر خشک را به تنهایی برای چند روز پیشنهاد دهد و سپس از سرگیری شیردهی توصیه کند.
بیشتر بخوانید: آبله مرغان کودکان و بیش از 10 علامت تشخیص بیماری
درمان خانگی زردی نوزاد و انواع آن
درمان زردی نوزاد با آب جوانه گندم
آب جوانه گندم کمک می‌کند تا سموم از بدن کودک دفع شود. اگر کودک با شیر خشک تغذیه میشود، می‌توان چند قطره آب جوانه گندم را به آن افزود.
اگر کودک توسط شیر مادر تغذیه میشود، مادر باید خودش آب جوانه گندم را مصرف کند، زیرا از طریق شیر مادر به کودک می‌رسد.
بیشتر بخوانید :عفونت گوش کودکان و علت عفونت گوش میانی، خارجی و داخلی کودکان
شیردهی مداوم راهی برای درمان زردی نوزاد در خانه
کودک باید به طور منظم تغذیه شود، اگر او به هر دلیلی نمی‌تواند از شیر مادر استفاده کند، باید با شیر خشک سیر شود، تا ۱۲ وعده غذا در روز برای کودک مفید است.
تغذیه منظم باعث شسته شدن بیلیروبین میشود و کارکرد کبد را بالا می‌برد و همچنین بدن نوزاد آب کافی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: گلودرد کودکان را جدی بگیرید |سرماخوردگی یا کووید 19
شیرخشت و ترنجبین مشهورترین درمان خانگی زردی نوزاد
ترکیبی از شیرخشت، گزانگبین و ترنجبین یکی از موثرترین روش‌های درمان زردی نوزاد است. برای تهیه این نسخه خانگی درمان زردی نوزاد از گزانگبین و ترنجبین مقدار ۱۰۰گرم و شیرخشت ۱۰گرم تهیه و با یک ظرف ۴ لیتری عرق بید یا بیدکاسنی مخلوط و سپس با پارچه‌ای نازک صاف کنید.
مایع به دست آمده طعمی شیرین داشته و دارای خواص درمانی معجزه آسایی برای درمان زردی نوزاد است. این محلول همچنین باعث ازدیاد شیر مادر خواهد شد.
توجه: این ترکیب با اثرگذاری بر شیر مادر باعث بهبود و درمان نوزاد میشود، یعنی نباید آن را به نوزاد بدهید و فقط باید خودتان مصرف کنید.
بیشتر بخوانید: سرخک در کودکان، زمان واکسیناسیون و تفاوتش با سرخجه
حمام نوزاد با گل بنفشه و ختمی
یکی دیگر از درمان‌هایی که برخی متخصصان طب سنتی آن را پیشنهاد می‌دهند، حمام کردن نوزاد با عصاره یا جوشانده گیاه دارویی گل بنفشه و گل ختمی است.
برای انجام این روش ساده کافی است با اضافه کردن گیاه گل بنفشه و ختمی به آب گرم داخل وان یا ظرف کوچکی که نوزاد در آن قرار دارد او را حمام کنید.
بیشتر بخوانید: سردرد کودکان همراه تب، می‌تواند دلایلی جدی داشته باشد
درمان با لامپ‌های مخصوص
لامپ‌های خورشیدی مخصوصی به عنوان یک درمان جایگزین به جای فتوتراپی در بیمارستان‌ها موجود هستند. لامپ درمانی موجب شکست بیلیروبین شده و از راه ادرار دفع میشود.
فتوتراپی برای درمان زردی نوزاد در خانه
فوتوتراپی روشی است که در خانه هم قابلیت انجام دارد، کودک داخل یک پتو پیچیده و فوتوتراپی میشود تا زردی بهبود یابد.
مصرف مکمل‌های گیاهی توسط مادر
مادر مکمل‌های گیاهی مانند چای کامفری، قاصدک و گل نپتون را مصرف می‌کند، این محصولات گیاهی سم‌زدای طبیعی هستند و کودک از طریق شیر مادر از فواید آن‌ها بهره‌مند میشود.
بیشتر بخوانید: درمان پا درد کودکان؛ معرفی همه راه‌های رفع درد پای خردسالان در خانه
نکات مهم تغذیه مادر هنگام وجود زردی در نوزاد
توجه داشته باشید زمانی که نوزاد زردی دارد، مادر باید از خوردن غذا‌هایی با طبع گرم خودداری کند. مادران شیرده هنگام زردی نوزادشان عرق کاسنی و شاهتره به نسبت مساوی مخلوط کرده؛ روزی ۳ استکان مصرف کنند.
اگر طبع گرم‌تری دارید می‌توانید از عرقیجات خنک‌تر دیگر مانند عرق گشنیز، بید، خارشتر و همیشه بهار یا جوشانده گیاهانی مثل عناب، بنفشه، همیشه بهار، پنیرک، تخم گشنیز، تخم کاسنی، تخم کاهو، تخم خرفه، پوست بید و… استفاده کنید.
بیشتر بخوانید :کم خوابی کودکان، مشکلی غم‌انگیز که کودکان را آزار می‌دهد
برای درمان زردی نوزاد چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
اکثر بیمارستان‌ها قبل از ترخیص، زردی نوزادان را بررسی می‌کنند. وجود زردی یا یرقان در بیشتر موارد طبیعی، اما گاهی اوقات زردی می‌تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد.
زردی شدید همچنین خطر عبور بیلیروبین به مغز را افزایش می‌دهد که می‌تواند باعث آسیب دائمی مغز شود.
کودک شما باید بین روز سوم و هفتم پس از تولد که میزان بیلیروبین به اوج خود می‌رسد، از نظر زردی مورد معاینه قرار گیرد.
اگر کودک شما زودتر از 72 ساعت پس از تولد مرخص شده است، قرار ملاقاتی با پزشک داشته باشید تا طی دو روز پس از ترخیص، زردی کودک بررسی شود.
در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- زردی روی شکم و بازوها گسترش یابد یا شدیدتر شود
- سفیدی چشمان کودک شما به رنگ زرد تغییر می‌کند
- کودک شما بیش از 38 درجه سانتی‌گراد تب کند
- کودک شما در حال افزایش وزن نیست یا کم تغذیه می‌کند
- رنگ زرد کودک شما عمیق‌تر میشود
- بی‌حال، بی‌میل و بیمار به نظر برسد یا بیدار شدن برای او دشوار باشد
- نوزاد گریه‌های بلند داشته باشد
بیشتر بخوانید: سردرد کودکان همراه تب، می‌تواند دلایلی جدی داشته باشد
نتیجه‌گیری
در اکثر موارد زردی نوزاد تازه متولد شده با رشد کبد و شروع تغذیه نوزاد به صورت خود به خود برطرف میشود و نیاز به درمان زردی نوزاد وجود ندارد.
بیشتر اوقات یرقان طی دو تا سه هفته از بین می‌رود، چون نوزاد به نوع خفیف آن مبتلا شده است. راه‌های درمان خانگی یرقان در نوع خفیف و بعضی گونه‌های متوسط آن شایع‌تر هستند.
اگر زردی بیش از سه هفته ادامه یابد ممکن است علامت یک بیماری زمینه‌ای باشد و درمان زردی نوزاد به صورت تخصصی پیش رود.
در نوزادان بزرگ‌تر و بزرگسالان، کبد بیلیروبین را پردازش می‌کند و سپس آن را از طریق روده عبور داده و دفع خواهد کرد.
در نوزادان تازه متولد شده کبد در حال تکامل است و به اندازه کافی بالغ نیست تا بیلیروبین را از بین ببرد.
نباید این نکته را فراموش کرد که درمان نشدن یرقان یا زردی ممکن است به نوزاد آسیب برساند. همچنین کودک درمان نشده در معرض خطر ناشنوایی، فلج مغزی یا سایر اشکال آسیب مغزی قرار می‌گیرد. پس درمان زردی نوزاد را باید بسیار جدی گرفت.