زخم سرد یا تبخال؛ بلای جان لب، چانه، گونه و بینی+درمان خانگی
زخم سرد یا تبخال، ضایعاتی تاول‌مانندی است که روی لب، چانه، گونه و سوراخ‌های بینی به وجود می‌آید. این بیماری شایع است و گاهی در اثر ترس، استرس و تب ایجاد می‌شود.
زخم سرد یا Cold sore در واقع گروهی از تاول‌های کوچک است که قرمز رنگ و پر از مایع هستند. این تاول‌های ریز و دردناک اغلب در گوشه لب و توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود و به آن‌ها تاول‌های تب یا هرپس سیمپلکس لبیالیس نیز می گویند. بیش از 90درصد از مردم در سراسر جهان حداقل یک نوع HSV دارند.
بیشتر بخوانید: درمان تبخال دهان با 15 روش برای خشک شدن سریع تاول‌های تبخال
زخم سرد چیست؟
زخم سرد یا تبخال که به آن تاول تب نیز می‌گویند، یک عفونت ویروسی شایع است. این عارضه که در زمره بیماری‌های عفونی قرار دارد باعث تاول‌های ریز و پر از مایع روی لب و اطراف آن می‌شود. این تاول‌ها اغلب به صورت تکه‌ای در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
پس از شکستن تاول‌ها، دَلمه‌ای شکل می‌گیرد که می‌تواند چندین روز طول بکشد. تبخال معمولا طی دو تا سه هفته بدون برجای گذاشتن جای زخم بهبود می‌یابد.
بیشتر بخوانید: روش هاي خانگي درمان تبخال
تبخال از طریق تماس نزدیک، مانند بوسیدن، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. آن‌ها معمولا توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 (HSV-1) و کمتر رایج ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2 (HSV-2) ایجاد می‌شوند.
هر دوی این ویروس‌ها می‌توانند بر دهان یا اندام تناسلی شما تاثیر بگذارند و از طریق رابطه جنسی دهانی منتقل شوند. تبخال حتی اگر زخم را نبینید مسری است.
هیچ درمانی برای تبخال وجود ندارد اما درمان می‌تواند به مدیریت شیوع بیماری کمک کند. قرص‌ها یا کرم‌های ضدویروسی تجویزی می‌توانند به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک کنند. همچنین ممکن است دفعات، طول و شدت زخم سرد در آینده را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: زرد زخم و آشنایی با 3 نمونه رایج این یبماری مسری عفونی
علائم زخم سرد
علائم معمولا در اولین باری که دچار تبخال می‌شوید، شدیدترین حالت هستند. تبخال برای اولین بار می‌تواند کودک را به شدت بیمار کند. پس از اولین شیوع، بدن شما باید آنتی بادی بسازد و ممکن است هرگز عفونت دیگری نداشته باشید. اما بسیاری از افراد دچار تبخال می‌شوند که عود می‌کند.
بیشتر بخوانید: 12 درمان خانگی زخم دهان و رهایی از دردهای آزار دهنده
علائم سرماخوردگی
تبخال به احتمال زیاد در قسمت بیرونی دهان و لب‌های شما ظاهر می‌شود اما می‌تواند روی بینی و گونه‌ها نیز ایجاد شود. شاید 20 روز پس از ابتلا به تبخال علائم ظاهر شوند. زخم احتمالا نزدیک جایی که ویروس وارد بدن شما شده، ظاهر شود. تبخال در مراحل زیر ایجاد می‌شود:
- احساس گزگز، سوزش یا خارش
- حدود 12 تا 24 ساعت بعد، تاول‌ها تشکیل می‌شوند
- ناحیه درگیر؛ قرمز، متورم و دردناک می‌شود
- تاول‌ها باز می‌شوند و مایع خارج می‌گردد. این روند معمولا 2 یا 3 روز طول می‌کشد
- یک دلمه روی زخم ایجاد می‌شود که امکان دارد ترک بخورد یا خونریزی کند و چند روز بعد؛ دَلمه بیفتد
- همچنین احتمال دارد لثه‌های قرمز یا متورم، غدد متورم در گردن، تب یا دردهای عضلانی داشته باشید
بیشتر بخوانید: درمان عفونت ناف با ۵ روش راحت در کمتر از یک هفته
عفونت‌ها اولین بار نیز می‌توانند باعث بروز علائم زیر شوند:
- سوزش و درد در داخل دهان
- گلو درد
- درد هنگام بلع
- سردرد
- ناراحتی معده
علل ایجاد زخم سرد
هنگامی که با افراد یا چیزهایی که حامل ویروس هستند در تماس باشید، ممکن است به HSV مبتلا شوید. به عنوان مثال، شما می‌توانید از طریق روبوسی با فردی که ویروس دارد یا استفاده از ظروف غذاخوری، حوله یا تیغ مشترک به آن مبتلا شوید.
دو نوع ویروس می‌تواند باعث تبخال شود: HSV-1 و HSV-2. ؛ هر دو نوع می‌توانند باعث ایجاد زخم در اندام تناسلی شوند و از طریق رابطه جنسی دهانی منتقل گردند.
نوع 1 معمولا باعث تبخال می‌شود و نوع 2 بیشتر باعث تبخال تناسلی می‌گردد، اما هر دو گونه ویروس در هر دو ناحیه یافت می‌شوند. برخی عوامل می‌توانند باعث شیوع بیماری شوند، از جمله:
- بعضی غذاها
- فشار و استرس
- تب
- سرماخوردگی
- آلرژی
- خستگی
- آفتاب سوختگی یا قرار گرفتن در زیر نور شدید خورشید
- مراجعه به دندانپزشکی یا جراحی زیبایی
- قاعدگی زنان
بیشتر بخوانید: ۸ درمان آلرژی فصلی برای رفع خطرات نهفته در واکنش های آلرژیک
عوامل خطرساز مرتبط با زخم سرد
تبخال معمولا جدی نیست اما عفونت شاید برای فردی که به دلیل ایدز، بیماری دیگر یا داروها دارای سیستم ایمنی ضعیف است، تهدیدکننده زندگی باشد. اگر یک مورد شدید از یک بیماری پوستی به نام اگزما دارید، شاید در قسمت‌های بزرگی از بدن خود دچار تبخال شوید.
بیشتر بخوانید: بیماری های خود ایمنی؛ ۱۵ نمونه حمله به خودی توسط سیستم ایمنی بدن!
تشخیص زخم سرد
پزشک شما احتمالا تنها با نگاه کردن به تاول‌ها، تبخال را تشخیص دهد. آن‌ها همچنین می‌توانند تاول را با ابزاری به نام سواب از بین ببرند و مایع درون آن را برای HSV آزمایش کنند.
بیشتر بخوانید: انواع بیماری های عفونی و ۳ راهکار مصونیت در برابر این بیماری‌‌ها
درمان زخم سرد
هیچ درمانی برای تبخال وجود ندارد. وقتی ویروس را گرفتید، در بدن شما باقی می‌ماند. خود زخم‌ها معمولا طی یک یا 2 هفته خود به خود بهبود می‌یابند. داروهای ضدویروسی می‌توانند بهبود را تسریع کنند، به خصوص اگر آن‌ها را در اولین علائم شیوع مصرف کنید.
امکان دارد که پزشک برای کنترل زخم سرد، توصیه‌های زیر را انجام دهد:
- کرم روی زخم‌ها بزنید: آسیکلوویر (زویراکس) و پنسیکلوویر (دناویر) نیاز به نسخه دارند یا می‌توانید دوکوسانول (آبروا) را بدون نسخه دریافت کنید
- قرص‌هایی مانند آسیکلوویر (Sitavig)، (Zovirax)، فامسیکلوویر (Famvir) یا والاسیکلوویر (Valtrex)؛ برای دریافت این قرص‌ها نیاز به نسخه دارید
- در صورت ابتلا به بیماری شدید، داروهایی مانند سیدوفوویر (Vistide) یا فوسکاویر (foscarnet) به جریان خون شما تزریق می‌شود یعنی به شکل وریدی
- برخی از درمان‌های خانگی می‌توانند به شما کمک کنند در حین بهبودی احساس بهتری داشته باشید:
- کمپرس سرد و مرطوب
- داروهای ضددرد مانند استامینوفن و ایبوپروفن
- کرم ضددرد با بنزوکائین یا لیدوکائین
- درمان با الکل برای خشک کردن تاول‌ها
- بالم لب و کرم برای حفظ رطوبت
بیشتر بخوانید: هپاتیت C را جدی بگیرید؛ خطر ابتلا به سیروز و سرطان کبد
عوارض زخم سرد
عوارض ناشی از زخم سرد یا تبخال نادر است اما اگر ویروس به قسمت دیگری از بدن منتقل شود می‌تواند مشکل‌ساز گردد. این قسمت‌ها شامل موارد زیر است:
- انگشتان
این عفونت هرپس سفید نامیده می‌شود.
- اندام تناسلی
ممکن است زگیل یا زخم در ناحیه تناسلی یا مقعد ایجاد شود.
بیشتر بخوانید: قوز بینی و ۵ روش جراحی و غیرجراحی برای اصلاح فرم بینی
- سایر نواحی پوست
اگر اگزما و تبخال دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید تا از یک بیماری جدی به نام اگزما هرپتیکوم جلوگیری کنید. این بثورات (ضایعات پوستی) دردناک، نواحی وسیعی از پوست را می‌پوشاند.
- چشم‌ها
کراتیت HSV؛ یک عفونت در قرنیه است که می‌تواند باعث کوری شود.
- مغز یا نخاع
این ویروس می‌تواند باعث التهاب خطرناکی به نام مننژیت یا آنسفالیت شود، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
بیشتر بخوانید: درمان زخم داخل پلک چشم و 17 دلیل برای ایجاد زخم پلک
پیشگیری از زخم سرد
برای کاهش خطر شیوع و عود دوباره زخم سرد؛ اقدامات زیر را انجام دهید:
- استراحت کافی داشته باشید؛ کمبود خواب، سیستم ایمنی شما را ضعیف می‌کند، بنابراین راحت‌تر بیمار می‌شوید
- از بالم لب با ضدآفتاب استفاده کنید؛ به دنبال SPF روی برچسب ضدآفتاب بگردید
- با پزشک خود صحبت کنید، اگر اغلب دچار زخم سرد می‌شوید، شاید نیاز باشد که هر روز از یک داروی ضدویروسی استفاده کنید
برای جلوگیری از انتشار ویروس، زمانی که تبخال دارید، به این توصیه‌ها دقت کنید:
- با هیچکس دست و روبوسی نکنید
- ظروف غذا خوردن، لیوان، حوله، رژ یا بالم لب، یا تیغ را به اشتراک نگذارید
- رابطه جنسی دهانی می‌تواند ویروس را منتقل کند
به خاطر داشته باشید که حتی بدون علائم نیز می‌توانید ویروس را پخش کنید.
بیشتر بخوانید: کاهش پلاکت خون و ارتباط آن با کرونا ویروس + ۹ علت ترومبوسیتوپنی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تبخال معمولا بدون درمان برطرف می‌شود. به پزشک خود مراجعه کنید اگر:
- شما سیستم ایمنی ضعیفی دارید؛ در برخی افراد ممکن است سیستم ایمنی بدن به دلیل دیابت یا شیمی درمانی ضعیف شده باشد
- تبخال در عرض دو هفته خوب نمی‌شود
- علائم شدید است
- عود مکرر تبخال دارید
- در چشمان خود سوزش دارید
- شما نگران تبخال هستید یا فکر می‌کنید که چیز دیگری است
- تبخال بسیار بزرگ یا دردناک است
- شما یا فرزندتان لثه‌های متورم و دردناک و زخم‌هایی در دهان دارید (ژنژیووستوماتیت)
بیشتر بخوانید: مالاریا و هر چیزی که باید در مورد آن بدانید| علائم، درمان و پیشگیری
مدت زمانی که تبخال مسری است
تبخال از لحظه‌ای که برای اولین بار احساس سوزن سوزن شدن یا علائم دیگر ایجاد می‌کند، تا زمانی که به طور کامل بهبود یابد، مسری است.
درمان خانگی زخم سرد
کارهایی که خودتان می‌توانید برای کمک به درمان زخم سرد انجام دهید:
- زخم سرد برای بهبود به زمان نیاز دارد و بسیار مسری است، به خصوص زمانی که تاول‌ها می‌ترکند
- بوسیدن نوزاد در صورت ابتلا به تبخال می‌تواند منجر به تبخال نوزادی شود که برای نوزادان تازه متولد شده بسیار خطرناک است
- غذاهای خنک و نرم بخورید
- قبل و بعد از استفاده از کرم، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید
- از هر چیزی که باعث ایجاد تبخال شما می‌شود اجتناب کنید
- اگر بیرون زیر نور آفتاب هستید از کرم ضد آفتاب (SPF 15 یا بالاتر) استفاده کنید
- برای کاهش درد و تورم؛ پاراستامول یا ایبوپروفن مصرف کنید (پاراستامول مایع برای کودکان موجود است)؛ به کودکان زیر 16 سال آسپرین ندهید
- برای جلوگیری از کم آبی بدن؛ مایعات فراوان بنوشید
- وقتی تبخال دارید کسی را نبوسید
- تا زمانی که زخم سرد به طور کامل بهبود نیابد، رابطه دهانی نداشته باشید زیرا می‌تواند منجر به ایجاد تبخال تناسلی در همسر شود
- به تبخال خود دست نزنید به غیر از استفاده از کرم که آن هم با دست‌های شسته شده باید انجام شود
- کرم را روی تبخال بمالید و فشار ندهید
- اگر غذاهای اسیدی و پرنمک، درد تبخال شما را بیشتر می‌کند، از خوردن آن‌ها اجتناب کنید
بیشتر بخوانید: تبخال تناسلی در زنان و مردان
نکات پایانی
زخم سرد یا تبخال باید ظرف 10 روز شروع به بهبودی کند اما مسری است و ممکن است در حین بهبودی تحریک‌کننده یا دردناک باشد. برخی از افراد متوجه می‌شوند که عوامل خاصی باعث ایجاد زخم سرد می‌شود، مانند بیماری دیگری، آفتاب یا دوره‌های قاعدگی. سپاس از همراهی شما