رگ سیاتیک 2 عملکرد حسی و حرکتی پاها را کنترل می‌کند

رگ سیاتیک بزرگ‌ترین عصب موجود در بدن است که عملکرد حسی و حرکتی پاها را کنترل می‌کند. این عصب بزرگ از انتهای ستون فقرات تا ساق پاها ادامه دارد. رگ سیاتیک در اثر عوامل مختلفی دچار آسیب، فشار یا التهاب خواهد شد و علائم دردناکی را برای بیمار ایجاد می‌کند. از علائم مربوط به عصب سیاتیک می‌توان به دردی مانند تیراندازی، بی حسی، گزگز یا سوزن سوزن شدن در پاها اشاره کرد.

آسیب در رگ سیاتیک یکی از شایع‌ترین نمونه‌های درد کمر و پا در بین افراد مختلف است. به همین دلیل آشنایی با آن و علت و علائم آسیب در این عصب مهم خواهد بود. در این مطلب از مجله سلامت سیوطب به بررسی رگ سیاتیک چیست خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

عصب سیاتیک چیست؟ آیا این عصب در تمام بدن وجود دارد؟

عصب سیاتیک یکی از اعصاب بلند و مهم بدن است که درست از خارج ستون فقرات شروع می‌شود. سپس از طریق لگن به باسن و بعد به پشت هر ران در هر پا می‌رسد. سیاتیک یک نمونه از اعصاب مختلط است، به این معنی که هر دو رشته حرکتی و حسی را دارد. عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن به حساب می‌آید و عصب اصلی پا است و به فرد اجازه می‌دهد تا راه برود، بدود و حتی بایستد.

درد سیاتیک چیست؟ چرا به برخی افراد گفته می‌شود که سیاتیک دارند؟

همه ما عصب سیاتیک را در بدن خود داریم. اما به صورت رایج وقتی فردی در ناحیه عصب سیاتیک دچار درد و آسیب می‌شود، پزشکان می‌گویند که فرد سیاتیک دارد. در واقع از این اصطلاح برای توصیف علائم خود استفاده می‌کنند.

نکاتی که در مورد سیاتیک مهم است عبارتند از:

• آسیب و درد سیاتیک مشکل رایجی است که تقریبا تمامی بزرگسالان در مقطعی از زندگی خود با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
• درد سیاتیک قابل توجه است و باعث بروز دردی مانند تیراندازی در یک یا هر دو پا احساس می‌شود.
• سیاتیک به ندرت توسط بیماری جدی مانند تومور، عفونت یا لخته خون ایجاد می‌شود.
• در بسیاری از اوقات سیاتیک خود به خود یا با مداخلات پزشکی برطرف خواهد شد.

این موارد از جمله مشخصات اصلی آسیب در رگ سیاتیک هستند.

عملکرد رگ سیاتیک چیست؟ حرکت یا احساس را در پاها کنترل می‌کند؟

عصب سیاتیک دو نوع عملکرد را انجام می‌دهد:

• عملکرد حرکتی: به حرکت عضلات ساق و پا کمک می‌کند.
• عملکرد حسی: به افراد کمک می‌کند تا احساسات را در پاهای خود احساس کنند.

اگرچه عصب سیاتیک از عضلات گلوتئال (باسن) عبور می‌کند. اما هیچ شاخه عصبی برای این عضلات ایجاد نخواهد کرد.

عصب سیاتیک در کجا قرار دارد؟ آیا نزدیک به سطح پوست است؟

عصب سیاتیک درست خارج از قاعده ستون فقرات (کمری و ناحیه خاجی) شروع می‌شود. از بالای عضلات سرینی (باسن) و پشت ران‌ها (همسترینگ) و ساق پاها عبور می‌کند. همچنین باید اشاره کنیم که رگ سیاتیک نزدیک به سطح پوست قرار ندارد.

عصب سیاتیک چقدر بزرگ است؟ آیا واقعا بزرگ‌ترین عصب بدن به حساب می‌آید؟

جایی که عصب سیاتیک در قسمت پایین کمر شروع می‌شود تنها حدود 1 سانتیمتر (1/2 اینچ) عرض دارد. همان‌طور که عصب به سمت پایین پاهای کشیده می‌شود، کمی بزرگ‌تری خواهد شد. در ضخیم‌ترین نقطه عصب سیاتیک حدودا 2 سانتیمتر (کمتر از 1 اینچ) قطر دارد. در مورد طول آن نیز باید گفت که از خارج قاعده ستون فقرات تا ساق پاها ادامه دارد.

ریشه‌های رگ سیاتیک؛ این عصب تک رشته است یا چند رشته؟

پنج ریشه عصبی مختلف عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند:

• دو ریشه عصبی از قسمت تحتانی کمر شروع می‌شوند.
• سه ریشه عصبی از پایین ستون فقرات (ساکروم) شروع خواهند شد.

این ریشه‌های عصب سیاتیک درست خارج از پایه ستون فقرات به هم می‌پیوندند و عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند. تمام ریشه‌های سمت چپ با هم ترکیب می‌شوند و عصب سیاتیک چپ را تشکیل می‌دهند در حالی که همین امر در مورد ریشه‌های سمت راست که ترکیب‌شده و عصب سیاتیک راست را تشکیل خواهند داد.

شاخه‌های رگ سیاتیک کدامند؟

در زانوها عصب سیاتیک به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود:

• عصب پرونئال (peroneal) مشترک از قسمت خارجی زانو به قسمت بیرونی پا می‌رود (همچنین به دو شاخه اصلی درست زیر زانو تقسیم می‌شود).
• عصب تیبیال (tibial) از پشت ساق پا می‌گذرد و تا پاشنه و کف پا امتداد می‌یابد.

عصب سیاتیک همچنین دارای شاخه‌های کوچکتری در نواحی زیر است:

• هیپ
• ران داخلی
• پایین پاها
• ساق پا

در صورت آسیب در هر کدام از این شاخه‌ها، بیمار درد تیر مانندی احساس خواهد کرد.

تامین خون رگ سیاتیک؛ خون‌رسانی برای سیاتیک چگونه انجام می‌شود؟

تحویل مواد مغذی به عصب سیاتیک از طریق یک سیستم گسترده رگ‌های خونی که به عملکرد عصب کمک می‌کنند، تسهیل می‌شود. قطع جریان خون در این عصب باعث درد و اختلال در عملکرد خواهد شد. عصب سیاتیک و شاخه‌های آن خون خود را از دو منبع زیر دریافت می‌کنند:

• سیستم بیرونی که از مشارکت شریان‌ها و وریدهای مجاور تشکیل شده‌است.
• سیستم ذاتی که شامل شریان‌ها و وریدهایی است که در امتداد عصب قرار دارند و در غلاف بافت همبند که عصب را می‌پوشاند (اپی‌نوریوم) تعبیه شده‌اند.

سیستم‌های بیرونی و درونی در نقاط اتصال مختلف به هم متصل می‌شوند. جریان خون در سیستم عروق خونی عصبی بسیار متغیر است و از شبکه‌های کوچک‌تر زیادی تشکیل شده‌است. 2 منبع خون ذاتی امکان دارد که تحت تاثیر شرایطی مانند دیابت قرار گیرند که به علائم مرتبط با نوروپاتی دیابتی کمک می‌کنند.

تغییرات آناتومیک عصب سیاتیک؛ برخی افراد نوع خاصی از سیاتیک را دارند

طبق آمار تخمین زده‌می‌شود که حدود 16 درصد از جمعیت جهان امکان دارد که تغییراتی را در ساختار آناتومی رگ سیاتیک خود داشته باشند. در این حالت احتمال دارد خطر ابتلای آسیب و درد سیاتیک در این افراد به دلیل گیر افتادن یا تحریک ریشه عصبی افزایش یابد. تغییرات معمولی در آناتومی عصب سیاتیک عبارتند از:

• عصب سیاتیک بالای عضله پیریفورمیس (عضله‌ای در قسمت لگن) تقسیم می‌شود. در این حالت یک قسمت از سیاتیک از پیریفورمیس عبور می‌کند و قسمت دیگر از زیر عضله لگن خارج خواهد شد. این نمونه از تغییرات آناتومی رگ سیاتیک از جمله نمونه‌های رایج است.
• عصب سیاتیک در بالای پیریفورمیس تقسیم می‌شود. در این حالت یک قسمت از جلو و قسمت دیگر در پشت آن حرکت می‌کند.
• در این حالت عصب سیاتیک تقسیم نمی‌شود و از طریق عضله پیریفورمیس خارج خواهد شد.
• یک عصب سیاتیک تقسیم‌نشده از پشت قسمت بالایی پیریفورمیس خارج خواهد شد.

در موارد فوق که عصب سیاتیک تقسیم می‌شود، هر دو قسمت عصب بلافاصله دوباره با هم ترکیب می‌شوند و به صورت یک عصب به سمت پایین حرکت می‌کنند.

چه شرایط و اختلالاتی بر رگ سیاتیک تاثیر می‌گذارند؟

مردم اغلب از اصطلاح سیاتیک برای توضیح هرگونه دردی که بر عصب سیاتیک تاثیر می‌گذارد استفاده می‌کنند. سیاتیک زمانی رخ می‌دهد که عصب سیاتیک تحت فشار قرار گیرد، تحریک یا ملتهب شود. مهمترین علل آسیب به رگ سیاتیک عبارتند از:

• خارهای استخوانی (استئوفیت): برجستگی‌های سختی که روی استخوان ایجاد می‌شوند و رشد می‌کنند.
• بیماری دژنراتیو دیسک: هنگامی که بالشتک ژله مانند بین مهره‌ها فرسوده می‌شود.
• فتق دیسک: زمانی که یکی از دیسک‌های ستون فقرات از حلقه بیرونی محافظ خارج می‌شود.
• سندرم پیریفورمیس: زمانی که عضله پیریفورمیس (یک عضله گلوتئال) عصب سیاتیک را فشرده می‌کند.
• تنگی ستون فقرات کمری: باریک شدن کانال نخاعی در قسمت پایین کمر به عصب فشار وارد خواهد کرد.
• Spondylolisthesis: زمانی که یکی از مهره‌ها از جای خود خارج می‌شود و روی مهره زیر آن می‌لغزد.

این شرایط باعث درد و ناراحتی در ناحیه کمر، باسن و پاها خواهد شد.

علائم آسیب در رگ سیاتیک چیست؟

درد عصب سیاتیک ممکن است بیاید و برود یا مزمن باشد (طولانی مدت). سیاتیک امکان دارد که باعث علائم زیر شود:

• احساس سوزش
• ضعف عضلانی
• بی حسی
• درد شدید یا تیراندازی
• احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز در پاها

همچنین در اغلب موارد اگر بیمار برای مدت طولانی در یک وضعیت بماند، درد سیاتیک آن بدتر خواهد شد. البته ممکن است هنگام حرکت شدید و ناگهانی، مانند زمانی که بیمار عطسه می‌کند، درد افزایش یابد.

برای بررسی سلامت و وجود هر نوع گرفتگی رگ سیاتیک چه آزمایشاتی انجام می‌شود؟

پزشکان برای معاینه فیزیکی بیمار و بررسی وجود هر نوع آسیب و گرفتگی رگ سیاتیک آزمایشات خاصی انجام می‌دهند. برخی از این تست‌ها عبارتند از:

• بلند کردن هر پا به صورت یکی یکی
• انجام حرکت اسکات
• راه رفتن روی پاشنه‌های پا

در کنار این تست‌ها از آزمایش‌های تصویربرداری نیز برای تشخیص آسیب سیاتیک استفاده می‌شود. برخی از این آزمایشات عبارتند از:

• CT اسکن
• الکترومیوگرافی
• MRI
• تصویربرداری با اشعه ایکس

با این تصاویر تمامی جزئیات و آسیب‌های ایجادشده مشخص هستند.

چگونه می‌توانیم عصب سیاتیک خود را سالم نگه داریم؟

برای کاهش درد عصب سیاتیک و حفظ سلامت آن می‌توانید راهکارهای زیر را انجام دهید:

• از کمپرس گرم و سرد برای پایین کمر خود استفاده کنید.
• قبل از ورزش حتما گرم کنید و حرکات کششی انجام دهید.
• نحوه درست نشستن، بلند شدن و بلند کردن اجسام
• انجام حرکات کششی در طول روز
• استفاده از مسکن‌های موضعی مانند ژل کپسایسین یا سالیسیلات

با انجام این اقدامات از میزان درد و ناراحتی کمر شما کم خواهد شد.

یادداشت پایانی در مورد رگ سیاتیک

در این مقاله از مجله سلامت سیوطب به بررسی چیستی و آناتومی رگ سیاتیک پرداخته‌ایم. آشنایی با این عصب بزرگ و حساس بدن ما برای شناخت علائم و عواملی که منجر به آسیب در این ناحیه می‌شوند لازم است. اگر شما در مورد رگ سیاتیک یا علائم و درمان آن اطلاعاتی دارید با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول در مورد رگ سیاتیک