مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو؛ 8 نکته مهم که باید جدی بگیرید
مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو چقدر در روند بهبودی بیمار تاثیر دارند؟ در جواب به این سوال باید بگوییم که انجام درست مراقبت‌های بعد از عمل تاثیر مستقیمی بر روند بهبودی زانو و محل جراحی دارد. به عنوان مثال در صورت فشار زیاد به زانوی تازه جراحی شده، امکان خونریزی، تورم و درد وجود دارد.
به همین دلیل پزشکان بعد از مرخص شدن بیماران از بیمارستان تاکید ویژه‌ای روی انجام دقیق مراقبت‌های بعد از عمل دارند. در این مطلب از مجله سلامت سیوطب به بررسی و معرفی مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نکات مهمی که باید برای مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو بدانید
در اغلب موارد بهبودی پس از جراحی تعویض کامل زانو چالش برانگیز است، به ویژه بدون کمک دوستان و اعضای خانواده. برای بسیاری از افراد، روزهای اول بعد از جراحی و ترخیص از بیمارستان، سخت‌ترین روزها برای بیماران و خانواده‌هاست. در این روزها بیمار درد زیادی دارد و به دلیل ضعف بعد از جراحی، توانایی انجام یکسری از کارهای شخصی خود را ندارد.
در این زمان مهم است که اعضای خانواده بیشتر مراقب بیمار خود باشند و در فعالیت‌های شخصی به او کمک کنند. در ادامه با تعدادی از راهکارهای مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل آشنا خواهیم شد.
1. اصول اولیه مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو
در ابتدا خانواده باید قبل از برگشت بیمار به خانه، تمامی امکانات لازم را برای او آماده کنند. به عنوان مثال اتاق استراحت بیمار که باید در محلی بدون پله باشد. از دیگر مواردی که نیاز به رسیدگی دارند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالش برای بالا بردن ساق پا
- دسترسی راحت به حمام و سرویس بهداشتی
- استفاده از تختخوابی که نه زیادی بلند و نه زیادی کوتاه باشد
- تهیه کمپرس یخ برای زانو
- قرار دادن یک تلفن همراه در کنار بیمار
- قرار دادن کمدی در کنار تخت برای دسترسی راحت به داروها
- تهیه واکر یا عصا و توالت فرنگی
- لباس راحت
- کفش یا دمپایی راحت
- تهیه مواد غذایی و انواع خوراکی‌های مفید برای بیمار
همچنین خانواده می‌توانند مایحتاج یک هفته خانه را برای راحتی خود تامین کنند. این کار از تنها ماندن بیمار در خانه و رفتن بقیه اعضا برای تهیه مواد خودداری می‌کند.
توجه داشته باشید که استفاده از توالت فرنگی سیار یا ثابت برای بیماری که جراحی زانو انجام داده است، الزامی است. به طور کلی سرویس بهداشتی ایرانی فشار زیادی به زانوها وارد می‌کند. به همین علت باید از سرویس فرنگی استفاده شود که فشار کمتری به زانو وارد می‌کند.
2. کمک به بیمار در مصرف داروها و مراقبت از زخم
بعد از جراحی داروهای مختلفی برای بیمار تجویز می‌شوند که برخی از آن‌ها باید در ساعت‌های مشخصی مصرف شوند. به عنوان مثال آنتی بیوتیک‌ها باید در ساعت‌های دقیقی مصرف شوند.
توجه داشته باشید که مصرف دیگر داروها نیز باید دقیق و منظم باشد. این کار برای تاثیرگذاری بیشتر داروها و همچنین جلوگیری از فراموشی دوز خاص یا مصرف بیش از حد الزامی است.
باید اشاره کنیم که جای زخم جراحی باید تمیز باشد. این کار از عفونت، التهاب و هر گونه مشکل دیگری جلوگیری می‌کند. مراقبت منظم از زخم باعث می‌شود که در صورت ایجاد تغییر در رنگ زخم، عفونت یا تخلیه خون یا چرک، خیلی سریع متوجه شد و درمان لازم را انجام داد.
3. برعهده گرفتن کارهای خانه برای دوره محدودی
از مواردی که در مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو جای دارند، برعهده گرفتن مسولیت‌های خانه برای دوره‌ای محدود است. زیرا بیمار برای دوره محدودی توانایی انجام فعالیت‌های سنگین و حتی سبک خانه را ندارد. فعالیت‌های خانگی که میتوان به آن‌ها اشاره کرد عبارتند از:
- گردگیری
- خرید خانه
- ظرف شستن
- غذا درست کردن
برای انجام این نوع فعالیت‌ها بیمار باید کمی صبر کند تا بهبودی خود را به صورت کامل به دست بیاورد.
4. بیمار را در ملاقت با پزشک همراهی کنید
معمولا بعد از جراحی بیمار چندین جلسه باید به پزشک معالج خود مراجعه کنید. این کار برای ارزیابی نتیجه عمل و میزان بهبودی بیمار لازم است. به همین دلیل بیمار باید با یک همراه به ملاقت پزشک خود برود، زیرا از لحاظ جسمانی و روانی به حمایت نیاز دارد.
توجه داشته باشید که قبل از ملاقت پزشک تمام سوالاتی که مدنظر دارید را در جایی یادداشت کنید. همچنین تمامی تغییرات و مشکلات بیمار خود را به پزشک بگویید.
5. ایجاد انگیزه برای توانبخشی و ورزش کردن
بعد از جراحی تعویض مفصل، پزشک حتما دوره‌های توانبخشی و فیزیوتراپی را برای بیمار تجویز می‌کند. رعایت منظم و انجام اقداماتی که در این دوره‌ها به بیمار گفته می‌شود در روند بهبودی او تاثیر بسیار بالایی دارند.
همچنین پیاده‌روی روزانه 2 تا 3 مرتبه حدود 30 دقیقه به بیمار در روند بهبودی کمک خواهد کرد. برای انجام ورزش‌ها و اتمام جلسات فیزیوتراپی، بیمار به حمایت و تشویق اعضای خانواده نیاز دارد. پس یکی از اقدامات در مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو، دادن روحیه به بیمار است.
6. بررسی وضعیت بیمار یکی از نکات مهم در مراقبت های بعد از عمل تعویض مفصل زانو است
هر گونه تغییر وضعیت در سلامت جسمانی و روحی بیمار را به پزشک گزارش دهید. برخی از این تغییرات نشانه‌ای از خطرات یا شرایط سخت هستند. به عنوان مثال در صورتی که بیمار خوب نفس نمی‌کشید یا ضربان قلب بالایی دارد، حتما به پزشک اطلاع دهید. این تغییرات ممکن است ناشی از عفونت یا مشکل دیگری باشد. همچنین تغییرات روانی مانند بی‌حوصلگی یا تحریک‌پذیری بیمار را به پزشک اطلاع دهید.
7. آرشیوی از مدارک پزشکی و هزینه‌های درمانی تهیه کنید
جراحی تعویض مفصل زانو یک روش درمانی پیچیده است که به خدمات درمانی حرفه‌ای و پرهزینه‌ای نیاز دارد. برای راحتی خود آرشیوی از مدارک پزشکی و صورتحساب‌ها تهیه کنید. این کار برای برآورد هزینه‌ها و دسته‌بندی مدارک بسیار خوب و مهم است. توجه داشته باشید که درست کردن آرشیو از مدارک برای ویزیت‌های بعدی بیمار عالی است. به همین دلیل آرشیو کردن جز مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو قرار می‌گیرد.
8. حمایت عاطفی خود را به بیمار نشان دهید
درست است که جراحی از نظر جسمی سخت است، اما جنبه ذهنی و روحی بیمار در روند درمان او تاثیر زیادی دارند. به طور کلی شخصی که از او مراقبت می‌کنید ممکن است نسبت به درد یا عدم پیشرفت وضعیت خود، احساس ناامیدی یا بی‌حوصلگی کند.
در اغلب موارد کم شدن تحرک فرد باعث می‌شود که او احساس ضعیف بودن یا بی ارزشی کند. برای جلوگیری از این احساسات مضر در بیمار خود، سعی کنید جو خانه را شاد، باانگیزه و سالم نگه دارید.
اقدامات مهم زمان‌بندی شده در مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو
در جدول زیر تمامی اقدامات لازم که باید پس از جراحی در خانه رعایت شوند، مشخص شده است. توجه داشته باشید که در صورت ایجاد تغییر در وضعیت پای بیمار یا سلامت کلی او با پزشک تماس بگیرید.
| دوره زمانی بعد از جراحی | کارهایی که بیمار باید انجام دهد | اقدامات ممنوعه |
| روز سوم بعد از جراحی | بلند شدن، راه رفتن و لباس بوشیدن بیمار بلند شدن از تخت بدون کمک دیگران | عدم فشار به پای جراحی شده برای ایستادن یا راه رفتن |
| روز سوم تا هفته سوم | در این زمان تورم پای بیمار به بیشترین حد خود می‌رسد، پس حتما از بالش برای قرار دادن زیر پا استفاده کنید. | تا زمانی که بیمار تعادل خود را به دست نیاورده است، نباید ورزش کند. |
| هفته سوم تا ششم | انجام برنامه‌های ورزشی تجویز شده استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم رعایت رژیم غذایی سالم و مقوی برقراری رابطه جنسی و فعالیت‌های جسمانی محدود مانند ورزشهای بعد از عمل تعویض مفصل زانو امکان رانندگی در این دوره وجود دارد. امکان بازگشت به محل کار وجود دارد. | در صورتی که حین تمرینات درد زیادی در زانو ایجاد شد، از ادامه ورزش صرف نظر کنید. در صورت درد هنگام فعالیت‌های عادی، از ادامه فعالیت خودداری کنید. |
| هفته دهم تا دوازدهم | انجام فعالیت‌های روزمره به تنهایی | پرهیز از انجام حرکات پرشی و فشار زیاد به مفاصل |
| 6 تا یک سال بعد از جراحی | از بین رفتن درد زانو کاهش تورم در اطراف زانو و محل جراحی از سرگرفتن تمرینات ورزشی، البته با مشورت پزشک | امکان ایجاد درد در زانو با فعالیت‌هایی مانند بالا یا پاین رفتن از پله یا ورزش وجود دارد. |
توجه داشته باشید که در صورت تغییر در وضعیت سلامت و زانوی خود حتما با پزشک مشورت کنید. مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو تنها شامل دادن دارو و غذا نیست. بلکه شامل بررسی وضعیت بیمار هم می‌شود.
مدت زمان بهبودی کامل بعد از عمل تعویض مفصل زانو چقدر است؟
به دلیل اینکه بهبودی افراد مختلف از نظر جسمانی با هم تفاوت دارند، نمی‌توان زمان دقیقی را برای این موضوع مشخص کرد. اما به صورت کلی بعد از 3 ماه بیمار می‌تواند به فعالیت‌های عادی زندگی برگردد و 6 ماه بعد قدرت معمولی زانوی او بازیابی می‌شود.
ورزشهای بعد از عمل تعویض مفصل زانو را می‌شناسید؟
بعد از جراحی زانو انجام ورزش و پیگیری جلسات توانبخشی مهم و تاثیرگذار است. اما باید اشاره کنیم که بیمار اجازه انجام ورزشهای خاصی را دارد که از آن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمرین بلند کردن پا از پهلو
- ایستادن روی یک پا با کمک تکیه‌گاه
- تمرین پوسته صدف
- کشش صاف‌کننده زانو
- بلند کردن یک پا از روی زمین به صورت خوابیده
- کشش همستریگ
و چندین تمرین ورزشی دیگر که باعث بهبود وضعیت زانو می‌شوند و در مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو باید از آن‌ها استفاده شود.
مدت استراحت بعد از عمل زانو چقدر است؟ آیا بیمار مدام باید در حالت استراحت باشد؟
استراحت مطلق برای بیمار بعد از جراحی مانند سم است. استراحت زیاد معایب زیادی دارد که از آن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کسل شدن بیمار به دلیل عدم تحرک
- ایجاد زخم بستر
- تحلیل عضلات و سفت شدن مفاصل
- سفت شدن مفصل جراحی شده
- افزایش خطر ایجاد لخته خود در ناحیه جراحی شده
- کند شدن روند درمان
- سخت راه رفتن و حرکت دادن زانو بعد از بهبودی
این موارد از جمله خطرات استراحت زیاد بیمار بعد جراحی است. به طور کلی پزشکان تذکر می‌دهند که برای هر یک ساعت استراحت، بیمار باید حداکثر 15 دقیقه راه برود. البته این زمان برای دوره‌ای است که بیمار توانایی حرکت با عصا، واکر یا به تنهایی را کسب کرده است.
چند روز بعد از عمل زانو میتوان راه رفت؟
اینکه چند روز بعد از جراحی بیمار می‌تواند راه برود، به وضعیت بدنی او بستگی دارد. اما به صورت کلی یک روز پس از جراحی بیمار در حضور پزشک یا فیزیوتراپ باید به آرامی با کمک عصا یا واکر راه برود.
این راه رفتن در روزهای بعدی بیشتر و بیشتر خواهد شد تا زمانی که پزشک تشخیص دهید که وضعیت بیمار خوب است و می‌تواند مرخص شود. راه رفتن بدون واکر یا عصا به وضعیت سلامتی بیمار، شدت جراحت و قوای جسمانی او بستگی دارد. پس یکی از مهمترین اقدامات در مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو ، زمان راه رفتن است.
پرتکرارترین سوالات در مورد مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو
بعد از عمل تعویض مفصل زانو چی بخوریم؟
بعد از جراحی پیشنهاد می‌شود که به بیمار از مواد غذایی سالم، مقوی و تازه بدهید. همچنین مصرف آناناس، شیر، گوشت قرمز و ماهی و سبزیجات تازه فراموش نشود.
نحوه خوابیدن بعد از تعویض مفصل زانو به چه صورتی است؟
بهترین شیوه خوابیدن برای بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، خوابیدن به روی کمر است. اما باید بین پاها یک بالش قرار گیرد. همچنین برای خوابیدن روی پهلو، با مشورت پزشک می‌توانید روی سمتی که جراحی صورت نگرفته بخوابید و بین زانوها یک بالش قرار دهید.
برای راه رفتن بعد از عمل تعویض مفصل زانو به چی نیاز داریم؟
برای کمک به راه رفتن در چند هفته یا ماه‌های اول به واکر یا عصا نیاز دارید. برای اطلاع از سایر وسایل و مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل این مطلب را بخوانید.
بالا رفتن از پله بعد از تعویض مفصل زانو به چه صورتی است؟
زمانی بیماری که جراحی مفصل زانو انجام داده می‌تواند از پله استفاده کند که حرکت و قدرت ران او بازگشته باشد. همچنین بیمار برای بالا رفتن از پله‌ها باید دست خود را به نرده‌های کنار پله بگیرد و اول پای سالم خود را بالا ببرید. در موقع پایین آمدن نیز ابتدا پای عمل شده را روی پله پایینی بگذارد.
دستشویی رفتن بعد از عمل زانو باید به چه صورتی باشد؟
استفاده از سرویس بهداشتی فرنگی بعد از جراحی زانو الزامی است.