فلج ارب؛ آسیبی که هنگام تولد نوزاد باید از آن جلوگیری کرد

فلج ارب نوعی آسیب بر اعصاب شبکه بازویی در گردن است که در هنگام تولد ایجاد و منجر به ضعف یا فلج بازو می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که گردن نوزاد در طول زایمان سخت به یک جهت کـشیده می‌شود. طبق گزارش آکادمی‌جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS)، از هر 1000 نوزاد، یک مورد با فلج ارب به دنیا می‌آید. بیشتر کودکان حرکت و احساس در بازوی آسیب‌دیده را دوباره به دست می‌آورند. در این مقاله از مجله سلامت سیوطب درباره علل فلج ارب، درمان و موارد دیگر بیشتر بدانید.

شبکه بازویی مجموعه‌ای از اعصاب است که از ستون فقرات عبور می‌کند و به ماهیچه‌های بازو، شانه، آرنج، مچ و دست احساس و کنترل می‌دهد. هنگامی‌که ‌این اعصاب در هنگام زایمان آسیب ببینند، فلج موقت یا دائمی ‌بازو دور از ذهن نیست.

فلج ارب در مقابل سایر آسیب‌های هنگام تولد

شمایل فلج شبکه بازویی با فلج مغزی، نوع دیگری از آسیب تولد، بسیار متفاوت است. فلج ارب به دلیل آسیب به اعصاب گردن به وجود می‌آید، در حالی که فلج مغزی در اثر آسیب به مغز ایجاد می‌شود.

فلج ارب با سایر آسیب‌های شبکه بازویی مانند فلج کلومپکه نیز متفاوت است. این وضعیت در نوزادان نادر و باعث فلج شبکه بازویی تحتانی می‌شود که بر عضلات دست تاثیر می‌گذارد. فلج شبکه بازویی حرکت ارادی در بازو و دامنه حرکتی در پایین بازو را مختل می‌کند.

انواع فلج ارب؛ 4 نوع این فلج که می‌توانند خطرناک باشند

چهار نوع اصلی فلج شبکه بازویی شناخته شـده که پزشکان آن را بر اساس میزان آسیب به عصب بازویی معین می‌سازند.

1.نوروپراکسی؛ شایع‌ترین نوع فلج ارب

نوروپراکسی زمانی رخ می‌دهد که عصب کـشیده ‌شود ولی به پارگی منتهی نگردد. نوروپراکسی می‌تواند باعث سوزش شود و معمولا تا 3 ماهگی خود به خود از بین خواهد رفت.

2. نوروما؛ نوع شدیدتر فلج ارب که قابل بهبودی است

نوروما شدیدتر از نوروپاکسی و هنگامی‌ رخ می‌دهد، که بافت اسکار ناشی از کشش به شبکه سالم دیگر اعصاب فشار وارد می‌کند. به طور کلی، کودکان مبتلا به فلج نوروم ارب نیز تا حدی بهبود می‌یابند.

3. فلجی که با جراحی فقط درمان می‌گردد

ان نوع از فلج ارب زمانی رخ می‌دهد که عصب شبکه بازویی پاره شود. پارگی‌ها نیاز به مراقبت‌های پزشکی شدیدتری دارند زیرا به خودی خود بهبود نمی‌یابند. این آسیب معمولا به جراحی نیاز دارد تا رشته‌های عصبی آسیب‌دیده را دوباره به هم پیوند بزند.

4. انحرافات؛ شدیدترین نوع فلج ارب که اغلب قابل درمان نیست

خراشیدگی شدیدترین نوع آسیب عصبی و زمانی رخ می‌دهد که عصب به طور کامل از نخاع پاره شود. این می‌تواند باعث فلج دائمی ‌یا ضعف عضلانی در بازوی آسیب‌دیده گردد. همچنین امکان دارد منجر به سندرم هورنر و باعث مشکل در تنفس، افتادگی پلک‌ها و مردمک‌های کوچک شود.

جراحی امکان دارد به‌ ترمیم خراش‌ها کمک کند، اما عصب آسیب‌دیده را نمی‌توان دوباره به نخاع وصل کرد. بهترین و تنها راه برای تعیین نوع فلج بازویی که امکان دارد کودک با آن روبرو گردد مشورت با پزشک است. پس از تشخیص، می‌توان بهترین گزینه‌های درمانی را برای وضعیت کودک تعیین کرد.

علل فلج ارب؛ سهل‌انگاری پزشکی اصلی‌ترین عامل ابتلا به این بیماری

فلج ارب اغلب به دلیل کشیدگی بیش از حد سر و شانه‌های نوزاد در طول زایمان سخت یا طولانی است. اگر همزمان با عبور شانه‌ها از کانال تولد، سر و گردن نوزاد به پهلو کـشیده شود، ایجاد فلج ارب دور از ذهن نیست.

در طول زایمان‌های سخت، پزشکان مجبورند برای به دنیاآوردن نوزاد، سریع عمل کنند. به همین دلیل باید نیروی اضافی برای خروج کودک از کانال زایمان به کار گیرند. این می‌تواند گردن کودک را کـشیده و منجر به فلج شود.

گاهی فلج شبکه بازویی به دلیل قرارگیری نامناسب نوزاد در رحم به وجود می‌آید. اگر شانه نوزاد در پشت استخوان شرمگاهی مادر گیر کرده باشد و در این حالت سر نوزاد داخل کانال زایمان بیفتد. این وضعیت اعصاب شبکه بازویی را هنگام فشار سر کودک به بیرون با کشیدگی همراه می‌سازد. چندین عامل خطر دیگر وجود دارد که می‌تواند شانس ابتلای کودک به فلج ارب را افزایش دهد که عبارتند از:

• سزارین
• افزایش وزن بیش از حد مادر
• کشیدن بازو با زور
• جثه بزرگ نوزاد یا وزن زیاد هنگام تولد
• دیابت مادر
• زایمان بیش از یک ساعت طول بکشد
• شکل کوچک یا غیر طبیعی لگن مادر
• استفاده از ابزارهای کمکی مانند فورسپس یا خلا گیر
• سهل انگاری پزشکی

بسیاری از علل فلج شبکه بازویی ناشی از سهل‌انگاری پزشکی است. زمانی رخ می‌دهد که یک پزشک، پرستار یا متخصص زایمان دیگر مرتکب خطاهای پزشکی جدی شود که در نهایت به آسیب نوزاد بیانجامد.

علائم و نشانه‌های فلج ارب که باید حتما هنگام تولد نوزاد بشناسیم

نشانه‌های فلج با توجه به نوع و شدت بیماری متفاوت است و از ضعف یا درد تا فلج کامل بازوی آسیب‌دیده متغیر خواهد بود. علائم اغلب در بدو تولد قابل تشخیص هستند. اما شدت آسیب عصبی و محدودیت‌های حرکتی کودک ممکن است تا 3 یا 6 ماهگی کودک مشخص نشود. شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• بازو در کنار آویزان است و مچ به سمت داخل می‌چرخد
• کاهش قدرت گرفتن
• حرکت محدود بازو
• بی حسی در بازو
• فلج جزئی یا کامل بازو
• ضعف در بازو

اگر کودک هر یک از علائم بالا را داشته باشد، باید سریعا با پزشک تماس بگیرید. تشخیص هرچه زودتر فلج ارب احتمال درمان کودک را بالاتر خواهد برد.

چگونه تشخیص دهیم که نوزاد مبتلا به فلج ارب است

برای تعیین اینکه آیا یک نوزاد یا بیمار مسن‌تر به فلج ارب مبتلا شـده است، پزشک معاینه فیزیکی برای ارزیابی ضعف بازو انجام می‌دهد. اگر در معاینه اولیه مشخص نباشد، از روش‌ها و فن‌آوری تشخیصی پیشرفته برای تشخیص مؤثر استفاده خواهد شد. روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر می‌شود:

• الکترومیوگرام (EMG): این تست فعالیت الکتریکی عضله در پاسخ به تحریک و همچنین ماهیت و سرعت هدایت تکانه‌های الکتریکی در طول عصب را اندازه‌گیری می‌کند. این روش تشخیص وجود آسیب عصبی را تایید و شدت آن را ارزیابی خواهد کرد.
• مطالعات تصویربرداری: پزشک برای بررسی آسیب به استخوان‌ها و مفاصل گردن و شانه، گاهی آزمایش اشعه ‌ایکس و سونوگرافی را تجویز می‌کند.
• مطالعات هدایت عصبی: این آزمایش‌ها اندازه‌گیری می‌کنند که اعصاب به خوبی می‌توانند سیگنال الکتریکی را از نخاع به عضلات ارسال کنند یا خیر. پزشک یک الکترود ساطع‌کننده شوک را مستقیما روی عصب قرار می‌دهد و یک الکترود ضبط‌کننده را روی ماهیچه‌های تامین‌شده توسط آن عصب نیز قرار می‌دهد. الکترود ساطع‌کننده شوک، پالس‌های الکتریکی مکرر و مختصری را به عصب می‌فرستد، الکترود ضبط زمان انقباض عضله را در پاسخ به پالس الکتریکی ثبت می‌کند.

راه‌های درمان فلج ارب که می‌تواند نجات‌بخش نوزاد باشد

برخی از موارد خفیف فلج ارب در نوزادان خود به خود ظرف چند ماه برطرف خواهد شد. اما موارد شدیدتر نیاز به درمان عمیق‌تری مانند جراحی دارد. اگر دامنه حرکتی و رشد کودک پس از شش ماه هنوز با مشکل روبرو باشد، باید درمان شدیدتری را پیش گرفت. راه‌های درمان فلج ارب عبارتند از:

1.فیزیوتراپی؛ سنگ بنای اصلی درمان فلج ارب

یکی از روش‌های اصلی درمان فلج شبکه بازویی فیزیوتراپی است. این روش درمانی به بهبود سفتی و بی‌حرکتی در بازوها و شانه‌های کودک کمک می‌کند. درمانگران از تکنیک‌های ماساژ، تمرینات حرکتی و تجهیزات ورزشی برای بهبود حرکت و قدرت در بازوی آسیب‌دیده استفاده خواهند کرد. از هفته سوم بعد از تولد می‌توان نوزادان را برای درمان فلج ارب به فیزیوتراپی برد.

2. کار درمانی؛ روشی نوین برای کمک به کودمان مبتلا به فلج ارب

کاردرمانی اغلب در مواردی از فلج ارب اعمال می‌شود که پس از 2 تا 4 ماه به خودی خود بهبود نیافته‌اند. این شیوه درمان به کودک کمک می‌کند تا قدرت انجام فعالیت‌های روزمره مانند برداشتن یک اسباب‌بازی یا بطری را افزایش دهد. یک کاردرمانگر از طیف وسیعی از تمرینات حرکتی برای بهبود عملکرد مفاصل و تون عضلات بهره می‌برد.

3. عمل جراحی؛ مرحله آخر درمان فلج ارب

کودکان مبتلا به موارد شدید فلج ارب معمولا برای ‌ترمیم آسیب عصبی و فلج در بازو، دست، آرنج یا شانه نیاز به جراحی دارند. انجام عمل جراحی در اسرع وقت بسیار مهم است زیرا به تعویق انداختن جراحی فلج ارب می‌تواند شانس بهبودی کامل را کاهش دهد.

نوع اصلی جراحی که برای درمان این بیماری به کار می‌رود انتقال عصبی است. پزشکان یک عصب سالم را از ناحیه دیگری خارج و آن را به عصب آسیب‌دیده متصل می‌کنند. در برخی موارد، انتقال تاندون نیز ممکن است انجام شود. این شامل برداشتن تاندون از قسمت دیگری از بدن و انتقال آن به بازوی آسیب‌دیده برای بهبود تحرک است.

نکاتی درباره فلج ارب که باید به دقت دنبال کنید

پزشکان، پرستاران و سایر متخصصان در اتاق زایمان آموزش دیده‌اند تا نوزادان را ایمن و بدون عارضه به دنیا بیاورند. متاسفانه، بسیاری از موارد فلج ارب ناشی از سهل‌انگاری پزشکی است که با مراقبت مناسب قابل پیشگیری خواهد بود. اگر نوزاد در هفته‌های منتهی به موعد مقرر بزرگ‌تر از حد معمول باشد یا در وضعیت نامناسبی قرارگیرد، بکارگیری برنامه‌ریزی پیشرفته الزامی است.

این برنامه‌ریزی توسط متخصص زنان و زایمان انجام می‌گیرد که شامل اطمینان از حضور پرسنل واجد شرایط در اتاق زایمان خواهد بود. همچنین پرسنل اتاق زایمان باید ابزارها، استخراج کننده‌ها و سزارین را در صورت شناسایی چندین عامل خطر به درستی بشناسند. نکته بسیار مهم دیگر مراقبت‌های بهداشتی مادر در دوران بارداری، از جمله اجتناب یا کنترل دیابت، به پیشگیری از فلج ارب کمک می‌کند.

سوالات متداول فلج ارب