اسهال خونی؛ با 9 علت خطرناک تا بی‌خطر اسهال قرمز آشنا شوید

اسهال خونی همان‌طور که از نامش پیداست ترسناک و در اغلب موارد خطرناک است. این عارضه یکی از علائم دیگر بیماری‌های گوارشی است که در صورت عدم درمان عواقبی به دنبال دارد. طبق آمار CDC سالانه از هر 100 هزار نفر، 18 نفر به اسهال خونی حاد مبتلا خواهند شد. در اغلب موارد این نوع اسهال ناشی از عفونت کمپیلوباکتر یا سالمونلا است.

برای درمان اسهال خونی نیاز است که علت اصلی مشخص شود. بعد از تشخیص علت زمینه‌ای، درمان اسهال قرمز راحت خواهد بود. برای اطلاع کامل از چرایی و بیماری‌های رایج که منجر به اسهال خونی می‌شوند، این مطلب مجله سلامت سیوطب را بخوانید.

علت اسهال خونی در بزرگسالان و کودکان چیست؟

اسهال خونی یک بیماری به حساب نمی‌آید، بلکه علامتی از بیماری‌های گوارشی است که بسیار ناراحت‌کننده و خطرناک هستند. در ادامه با شرایطی که باعث اسهال قرمز می‌شوند بیشتر آشنا خواهیم شد.

1. بیماری التهابی روده یا IBD؛ شایع‌ترین علت اسهال خونی

در مواردی که فردی برای چندین هفته اسهال خونی همراه با کاهش وزن داشته باشد، امکان دارد که دچار IBD شده‌باشد. IBD (Inflammatory Bowel Disease) در طولانی‌مدت باعث التهاب در بخش‌هایی از دستگاه گوارشی می‌شود. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که علت این بیماری چیست.

همچنین باید اشاره کنیم که بیماری التهابی روده، به دو صورت وجود دارد که شامل:

• کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis): این بیماری روده بزرگ و رکتوم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از شایع‌ترین علائم آن اسهال خونی یا چرکی است. از دیگر علائم آن می‌توان به درد شکم، حالت تهوع و کاهش اشتها اشاره کنیم.
• بیماری کرون (Crohn’s disease): این نوع از IBD احتمال دارد که هر بخشی از دستگاه گوارشی، از دهان تا مقعد را تحت تاثیر قرار دهد.

اسهال قرمز یکی از شایع‌ترین علائم بیماری کرون است. درصورتی‌که بیماری کرون فقط روده کوچک را تحت تاثیر قرار دهید، احتمال ابتلا به اسهال آبکی بیشتر خواهد شد. از دیگر علائم کرون می‌توان به گرفتگی و درد شکم، کاهش وزن، تب و زخم‌های دهان اشاره کرد.

2. کولیت ایسکمیک؛ بیماری ناشی از کمبود خون و اکسیژن

کولیت ایسکمیک زمانی ایجاد می‌شود که جریان خون به روده بزرگ کند یا متوقف شود. باید بدانید که کمبود اکسیژن باعث آسیب به روده خواهد شد و علائمی ایجاد می‌کند.

توجه داشته باشید که انسداد در روده ممکن است در طول زمان رخ دهد. به عنوان مثال زمانی که کلسترول در شریان‌ها جمع شود یا به صورت ناگهانی، لخته خون در این قسمت قرار گیرد. همچنین افت شدید فشار خون نیز امکان دارد که منجر به انسداد و توقف جریان خون در روده شود.

از علائم کولیت ایسکمیک می‌توان به علائم زیر اشاره کرد:

• اسهال خونی همراه با درد شکمی
• درد هنگام غذا خوردن
• نفخ
• تب
• حالت تهوع یا استفراغ
• نیاز فوری به دستشویی رفتن

درمان این عارضه به شدت آسیب بستگی دارد.

3. عفونت‌های باکتریایی، شایع‌ترین علت اسهال در افراد مختلف

درصورتی‌که عفونت باکتریایی در سیستم گوارشی وجود داشته باشد، علائمی مانند اسهال خونی برای مدتی ادامه خواهند شد. این علائم بیش از 2 هفته طول نمی‌کشد و بعد از بهبودی دوباره عود نمی‌کنند. مگر اینکه فرد دوباره به همان عفونت مبتلا شود.

عفونت‌های باکتریایی که باعث اسهال خونی می‌شوند عبارتند از:

• E. coli؛ عفونت ناشی از عدم رعایت بهداشت

این باکتری از طریق آب، غذا و دست‌های آلوده وارد بدن می‌شود. برخی از سویه‌های E.coli مانند STEC، به صورت خاص سمی تولید می‌کنند که باعث خون در اسهال می‌شود. از دیگر علائم ناشی از عفونت باکتریایی STEC می‌توان به گرفتگی شدید معده، استفراغ و تب اشاره کرد.

• سالمونلا؛ اسهال ناشی از مسمومیت غذایی

معمولا باکتری Salmonella از طریق مسمومیت غذایی وارد بدن بیمار می‌شود. اما ممکن است غذا ظاهر و بوی خوبی داشته باشد. این عفونت علائمی مانند اسهال خونی، تب، گرفتگی معده، حالت تهوع و سردرد ایجاد می‌کند.

• شیگلا؛ بیماری مسافران

باکتری (Shigella) از طریق غذا، آب آلوده یا تماس دست به دهان گسترش می‌یابد. این بیماری در سفر به کشورهای در حال توسعه بیشتر رایج است. از علائم این نوع عفونت می‌توان به اسهال خونی، تب، دل درد و نیاز فوری به سرویس بهداشتی اشاره کرد.

• کمپیلوباکتر؛ عفونت ناشی از غذاهای نپخته

Campylobacter سالانه حدود 1.5 میلیون نفر را در ایالات متحده بیمار می‌کند. البته برخی افراد در حین سفر به سایر کشورها به این بیماری عفونی مبتلا می‌شوند. در اغلب موارد Campylobacter از طریق مصرف مرغ خام یا نیم‌پز یا غذاهای دیگر وارد بدن می‌شود.

از علائم عفونت باکتریایی ناشی از کمپیلوباکتر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اسهال خونی
• تب
• گرفتگی شکم
• حالت تهوع و استفراغ

برای درمان این بیماری از آنتی بیوتیک‌ها و تزریق مایعات وریدی استفاده می‌شود.

4. علت اسهال خونی در کودکان و بزرگسالان؛ علل کمتر شایع

از عواملی نادری که باعث بروز اسهال یا خونریزی مقعدی می‌شوند می‌توان به سرطان روده بزرگ و پولیپ اشاره کرد. همچنین در مواردی پرتودرمانی در ناحیه شکم برای درمان سرطان‌های پیشرفته معده، باعث اسهال خواهد شد. البته گاهی خونریزی ناشی از خود بیماری است.

5. هموروئید؛ عارضه‌ی دردناک

در مواردی اسهال خونی لزوما نشان‌دهنده وضعیت اورژانسی پزشکی نیست. زیرا در برخی افراد بواسیر یا هموروئید باعث تورم و التهاب رگ‌های خونی کوچک اطراف مقعد خواهد شد. در این حالت خروج مدفوع با فشار یا مدفوع همراه با یبوست باعث پارگی رگ‌های کوچک و ایجاد خونریزی خارجی یا داخلی در رکتوم می‌شود. گاهی اسهال نیز باعث تحریک و خونریزی در رکتوم خواهد شد.

6. عفونت انگلی گاهی باعث اسهال خونی می‌شود

عفونت انگلی از طریق آب حاوی انگل‌هایی مانند کرم قلابدار یا آمیبیاز به افراد مبتلا می‌شود. البته دست زدن به شی آلوده به انگل نیز منجر به انتقال عفونت انگلی خواهد شد و علائمی مانند اسهال خونی را ایجاد می‌کند. از دیگر علائم ناشی از این عفونت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب
• استفراغ
• گرفتگی معده
• خستگی یا ضعف
• کاهش وزن

طبق آمار CDC آزمایش خون و مدفوع به راحتی نوع انگل را مشخص خواهد کرد.

7. سرطان کولورکتال؛ بیماری افراد بالای 50 سال

سرطان روده بزرگ یا رکتورم را با عنوان سرطان کولورکتال (Colorectal cancer) می‌شناسند. این سرطان افراد بالای 50 سال بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما امکان ابتلا در جوانان و بزرگسالان نیز موجود است. این نوع سرطان معمولا به‌صورت پولیپ‌های کوچکی شروع می‌شود که به مروز زمان به سرطان تبدیل خواهند شد. از علائم سرطان کولورکتال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش وزن
• تغییر در اشتها
• اسهال خونی

سرطان کولورکتال معمولا تغییراتی در عادات روده و الگوی رژیم غذایی بیمار ایجاد می‌کند.

8. عوارض جانبی برخی داروها باعث اسهال قرمز می‌شود

احتمال دارد که مصرف برخی داروها باعث خونریزی گوارشی یا اختلال در باکتری‌های معده شوند. در این حالت خونریزی یا عفونتی در دستگاه گوارشی شکل می‌گیرد که منجر به اسهال خونی خواهد شد.

9. مصرف غذا یا نوشیدنی قرمز رنگ؛ عامکلی بی‌خطر در اسهال قرمز

مایعات یا غذاهایی که رنگ قرمز دارند، باعث تغییر رنگ مدفوع خواهند شد. از این مواد غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آب میوه‌های قرمز رنگ
• چغندر قرمز یا لبو
• آب نبات قرمز

در این حالت هیچ مشکلی وجود ندارد و فرد دچار بیماری یا مشکلی نشده‌است.

عوامل خطر در ابتلا به اسهال خونی چیست؟

عوامل خطر عمومی برای اسهال خونی عبارتند از:

• بهداشت ضعیف یا عدم شستشوی منظم دست‌ها
• دیابت
• بیماری التهابی روده
• خوردن مقدار زیادی گوشت و فیبر
• نوشیدن آب بی کیفیت

توجه داشته باشید که میزان خطرات ناشی از اسهال قرمز به علت آن بستگی دارد.

آیا اسهال خونی خطرناک است؟

در اغلب موارد اسهال خونی به دلیل نوعی بیماری التهابی یا عفونی در روده ایجاد می‌شود. به همین دلیل رسیدگی سریع و تشخیص علت و درمان آن در اولویت قرار می‌گیرد. همچنین باید اشاره کنیم که اگر اسهال خونی با علائم زیر ایجاد شود، یک وضعیت اورژانس پزشکی است.

• خون مانند تفاله قهوه یا توده‌ای با رنگ تیره یا قیری رنگ، تخلیه شود.
• خونریزی شدید در زمان نشستن در توالت یا قطع نشدن آن هنگام بلند شدن.
• درد شدید شکم
• حالت تهوع یا استفراغ غیرقابل کنترل
• احساس سرگیجه
• بیمار نتواند چیزی بخورد یا بنوشید.
• بروز اسهال خونی در فردی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کند.

در صورت بروز این علائم، خیلی سریع به مراکز درمانی مراجعه کنید.

تشخیص علت اسهال خونی از علائم و آزمایش بیمار

برای بررسی علت اسهال خونی، مدفوع بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهند. این آزمایش زمانی انجام می‌شود که بیمار به پزشک در مورد تیره یا خونی بودن مدفوع خود اطلاع می‌دهد. راه دیگر برای تشخیص اسهال خونی، بررسی از دست دادن مواد خاصی در بدن است. زیرا خونریزی باعث بروز عوارضی خواهد شد، از جمله:

• کمبود آهن
• نارسایی کلیه
• از دست دادن خون شدید
• کم آبی بدن

در مواردی نیز پزشک اقدام به کولونوسکوپی خواهد کرد. در این روش دوربینی از طریق مقعد به رکتوم و روده فرستاده می‌شود تا التهاب، زخم یا هرگونه آسیب در این قسمت‌ها را تشخیص دهد.

راهکارهای کاهش ابتلا به بیماری‌های عفونی گوارشی و اسهال خونی

برای کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و انگلی می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:

• مرتب دست‌های خود را بشویید، به ویژه بعد از لمس حیوانات یا برگشت به خانه
• انواع غذاهای گوشتی را به صورت کامل بپزید.
• بعد از دست زدن به گوشت خام، دست خود را بشویید.
• شیر را قبل از مصرف بجوشانید و لبنیات پاستوریزه مصرف کنید.
• از آب دریاچه‌ها، برکه‌ها یا استخرهای شنا نخورید.
• در زمان سفر به مکان‌های فاقد امکانات رفاهی یا بهداشتی، آب را بجوشانید و غذاها را کامل بپزید.

با این اقدامات خطر ابتلا به عفونت گوارشی را کاهش خواهید داد.

درمان خانگی اسهال خونی در بزرگسالان

به دلیل اینکه اسهال قرمز از علائم بیماری‌های خطرناک است، پس درمان آن در خانه توصیه نمی‌شود. اما انجام اقدامات زیر به روند درمان بیماری زمینه‌ای که منجر به اسهال شده‌است کمک خواهد کرد:

• داروهای ضد اسهال بدون نسخه (بدون تجویز پزشک) را مصرف نکنید. زیرا برخی از این داروها روند درمان عفونت‌ها را پیچیده می‌کنند.
• مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند آسپرین یا دیگر داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن ممنوع است. زیرا ممکن است خونریزی را بدتر کنند.
• مصرف مایعات را افزایش دهید. همچنین مصرف مایعات حاوی سدیم و پتاسیم به حفظ تعادل الکترولیت‌ها کمک خواهد کرد.
• خوب غذا بخورید تا مواد مورد نیاز بدن تامین شود.

با این راهکارهای ساده روند درمان تخصصی اسهال خونی در خانه تسریع خواهد شد.

درمان اسهال خونی در کودکان و بزرگسالان با روش‌های مختلف

درمان اسهال خونی به علت ایجادکننده آن بستگی دارد. به عنوان مثال اسهال ناشی از عفونت باکتریایی E.coli به داروهای خاصی نیاز ندارد و بعد از چند روز از بین می‌رود. اما در این مدت بیمار باید آب کافی بنوشد تا بدن او هیدراته باقی بماند.

درصورتی‌که اسهال خونی ناشی از شقاق مقعدی یا هموروئید باشد، بیمار باید مصرف آب و فیبرها را افزایش دهد. ورزش کردن، تغییر رژیم غذایی و استفاده از کرم‌های بی‌حس‌کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید توصیه می‌شود.

اما دیگر شرایط پزشکی مانند بیماری التهابی روده به درمان‌های تخصصی‌تری نیاز دارند. با درمان عارضه اصلی، اسهال خونی که از علائم آن است، رفع خواهد شد.

پرتکرارترین سوالات در مورد اسهال خونی