غدد لنفاوی؛ سیستم دفاعی بدن که به 5 دلیل متورم می‌شوند

غدد لنفاوی یکی از اجزای سیستم‌های ایمنی بدن هستند که به مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌ها کمک می‌کنند. این سیستم در سراسر بدن انشعاباتی دارد که در برخی از قسمت‌ها به دلیل نزدیک بودن به سطح پوست، قابل لمس هستند. نزدیکی به سطح پوست باعث می‌شود که در صورت ایجاد تورم در این غدد، فرد به راحتی متوجه بزرگ شدن یا سفت شدن گره‌های لنفاوی خود شود. البته لنف‌ها در قسمت‌های داخلی بدن تنها با تصویربردرای‌های پیشرفته قابل مشاهده هستند.

اینکه غدد لنفاوی چی هستند و چه کمک به بدن می‌کنند را می‌توانید در این مطلب از مجله سلامت سیوطب مطالعه کنید. همچنین شایع‌ترین علل تورم در گره‌های لنفاوی را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

غدد لنفاوی چیست و چه علائمی دارد؟

غدد لنفاوی (lymph nodes) غدد کوچک لوبیایی شکلی هستند که نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کنند. این غدد مایع لنفاوی را فیلتر می‌کنند و با این کار به خلاص شدن بدن از میکروب‌ها و حذف مواد زائد کمک خواهند کرد. امکان دارد که برخی افراد در طول بیماری‌های عفونی متوجه تورم غدد لنفاوی، به عنوان مثال، در اطراف گردن خود شوند.

بدن صدها غدد لنفاوی دارد که به‌صورت خوشه‌ای در تمام قسمت‌ها یافت می‌شوند، از جمله:

• گردن
• زیربغل
• کشاله ران
• پشت گوش

سلول‌ها و بافت‌های بدن مواد زائد را در مایع لنفاوی دفع می‌کنند تا این غدد آن‌ها را فیلتر کند. در طول این فرآیند، غدد لنفاوی باکتری‌ها و ویروس‌هایی را می‌گیرند که ممکن است به سایر اندام‌های بدن آسیب برسانند.

باید اشاره کنیم که lymph nodes بخشی ضروری از سیستم ایمنی بدن هستند. این غدد یا گره‌های لنفاوی به دلیل عملکردشان با سموم تماس پیدا می‌کنند و همین فرآیند باعث تورم آن‌ها می‌شود. اگرچه تورم غدد لنفاوی شایع است، اما احتمال دارد که گاهی اوقات این تورم نشان‌دهنده سرطان غدد لنفاوی یا لنفوم باشد.

غدد لنفاوی کجاست؟

گره‌های لنفاوی بخشی از سیستم لنفاوی هستند که شبکه پیچیده‌ای از گره‌ها و عروق را تشکیل می‌دهند. در نواحی خاصی از بدن مانند گردن، زیر بغل و کشاله ران، غدد لنفاوی نزدیک به پوست قرار دارند. این بدان معناست که فرد ممکن است در هنگام ایجاد عفونت احساس کند که این غدد متورم می‌شوند.

همچنین گره‌های لنفاوی در معده و بین ریه‌ها وجود دارند. با این حال هیچ غدد لنفاوی در مغز یا نخاع وجود ندارد. نکته جالب این است که نام یک گره‌های لنفاوی به محل آن‌ها در بدن بستگی دارد. در جدول زیر برخی از این گره‌ها را معرفی کرده‌ایم.

محل گره لنفاوی	نام گره براساس محل قرارگیری
گردن	Cervical یا گره گردنی
زیر بغل	Axillary یا گره زیر بغلی
کشاله ران	Inguinal یا کشاله رانی

با این اوصاف می‌توان با کمک نام هر گره، به راحتی محل آن‌ها را پیدا کرد. البته باید اضافه کرد که گره‌های لنفاوی گردن، زیر بغل و کشاله ران به دلیل نزدیکی به سطح پوست، در اغلب موارد قابل لمس هستند. اما غدد لنفاوی شکمی و مدیاستن (ناحیه بین ریه‌ها) فقط با تصویربرداری مانند CT اسکن یا سونوگرافی آشکار می‌شوند.

غدد لنفاوی چگونه کار می‌کنند؟

غدد لنفاوی خوشه‌هایی را در سراسر بدن تشکیل می‌دهند و عملکرد اصلی آن‌ها فیلتر کردن مواد بالقوه مضر است. تمام بافت‌ها و سلول‌های بدن مایع لنفاوی یا لنف را دفع می‌کنند تا مواد زائد را از بین ببرند. سپس لنف از طریق عروق سیستم لنفاوی خود عبور می‌کند و برای فیلتر کردن از این گره‌های لنفاوی عبور خواهد کرد.

غدد لنفاوی لنفوسیت دارند که نوعی از گلبول‌های سفید است که به از بین بردن پاتوژن‌ها مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها کمک می‌کند. هنگامی که غدد لنفاوی یک پاتوژن را در لنف تشخیص می‌دهند، لنفوسیت‌های بیشتری تولید می‌کنند که همین فرآیند باعث تورم آن‌ها می‌شود.

غدد لنفاوی پس از مواجهه با باکتری‌ها یا سلول‌های آسیب‌دیده، آن‌ها را از بین می‌برند و به مواد زائد تبدیل می‌کنند. هنگامی که لنف دوباره وارد جریان خون می‌شود، مواد زائد به کلیه‌ها و کبد می‌روند. سپس بدن مواد زائد را از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌کند.

آیا غدد لنفاوی خطرناک است؟ علت شایع تورم این غدد چیست؟

غدد لنفاوی خطرناک نیستند، زیرا از جمله غدد مفید بدن به شمار می‌روند. اما برخی از موارد این غدد دچار تورم یا مشکلی می‌شوند که امکان دارد خطرناک باشند. به عنوان مثال هر گونه تورم در غدد لنفاوی نشان‌دهنده سرطان نیست. در ادامه شایع‌ترین علل که منجر به تورم غدد لنفاوی می‌شوند را معرفی خواهیم کرد.

1. لنفادنیت؛ شایع‌ترین علت تورم در لنف‌ها

لنفادنیت (Lymphadenitis) زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌های موجود در گره‌های لنفاوی، این غدد را آلوده می‌کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، گره‌های لنفاوی متورم می‌شوند و در لمس دردناک هستند. اگر چندین دسته از گره‌ها عفونی شوند، فرد ممکن است در گردن و کشاله ران خود احساس درد و تورم کند.

شایع‌ترین نوع لنفادنیت، لنفادنیت موضعی است، به این معنی که این شرایط فقط بر چند گره تاثیر می‌گذارد. اگر عفونت در چندین دسته گره رخ دهد، پزشک احتمالا لنفادنیت عمومی را تشخیص خواهد داد. لنفادنیت معمولا ناشی از عفونت در جای دیگری از بدن است.

علائم لنفادنیت عبارتند از:

• گره‌های دردناک و متورم
• گره‌های نرم یا سفت‌شده
• رگه‌های پوست در اطراف گره‌ها
• آبسه‌های اطراف گره‌ها
• ترشح مایع از پوست

درمان‌های لنفادنیت عبارتند از:

• مصرف آنتی بیوتیک‌ها
• داروی تسکین درد
• ضد التهاب‌ها
• و گاهی عمل جراحي

نوع درمان لازم به عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، شرایط و آلرژی‌های زمینه‌ای فرد بستگی دارد. پزشک براساس این عوامل به فرد کمک می‌کند تا مناسب‌ترین درمان را انتخاب کند.

2. عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی گلو

تورم غدد لنفاوی گردن ممکن است به دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی گلو مانند گلودرد استرپتوکوکی باشد. درحالی‌که در عفونت‌های ویروسی گلو مانند سرماخوردگی، غدد لنفاوی متورم، آبریزش بینی و چشم صورتی ایجاد خواهد شد. عفونت‌های ویروسی معمولا خود به خود برطرف می‌شوند. با این حال فرد می‌تواند از مسکن‌های بدون نسخه استفاده کند تا دردی را که ممکن است هنگام بلعیدن تجربه کند، کاهش دهد.

گلودرد استرپتوکوکی نوعی عفونت باکتریایی است که به دلیل استرپتوکوک گروه A در گلو و لوزه‌ها ایجاد می‌شود. افراد در صورت تماس با قطرات حاوی باکتری استرپتوکوک ممکن است به گلودرد استرپتوکوکی مبتلا شوند. همچنین احتمال دارد که فرد مبتلا به گلودرد استرپتوکوکی، غدد لنفاوی متورم روی گردن، گلو درد، تب و لکه‌های قرمز روی سقف دهان را تجربه کند.

3. زرد زخم عفونتی واگیردار با زخم‌های دردناک

ایمپتیگو (Impetigo) عفونتی است که به دلیل استرپتوکوک گروه A ایجاد می‌شود و ممکن است باعث ایجاد تورم در غدد لنفاوی زیر بغل و کشاله ران شود. زمانی که باکتری از طریق شکافی در پوست وارد بدن می‌شود، امکان دارد که فرد به زرد زخم مبتلا شود. این نوع باکتری از طریق اشتراک حوله، تیغ یا تشک یوگا اتفاق می‌افتد.

علائم زرد زخم عبارتند از:

• لکه‌های خارش‌دار یا زخم‌های اطراف بینی یا دهان که با تغییر رنگ پوست ایجاد می‌شوند.
• تورم غدد لنفاوی
• زخم‌های دردناک
• تاول‌ها

درمان مناسب برای زرد زخم با برطرف کردن علائم شروع می‌شود تا از سرایت این بیماری جلوگیری شود. درمان این بیماری شامل مصرف آنتی بیوتیک‌هاست.

4. درماتوفیتوز یا کرم حلقوی هم باعث تورم گره‌های لنفاوی می‌شود

کرم حلقوی (Ringworm) نوعی عفونت قارچی است که بسیاری از نواحی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر قارچ در کشاله ران ایجاد شود، ممکن است فرد دچار تورم غدد لنفاوی در آن ناحیه شود. به طور معمول درماتوفیتوز به عنوان یک ضایعه قارچی شروع می‌شود. این قارچ اغلب زمانی منتقل می‌شود که افراد از حوله یا تیغ بیماری دیگر استفاده می‌کنند. کرم حلقوی در محیط‌های مرطوب رشد می‌کند، بنابراین فرد باید مراقب باشد که پس از استحمام خود را به خوبی خشک کند تا لباس‌هایی که تن می‌کند، مرطوب نمانند.

علائم رایج کرم حلقوی عبارتند از:

• بثورات تکه تکه با ظاهری حلقه مانند و حاشیه‌های شفاف
• خارش
• نیش زدن
• پوسته پوسته شدن

برای درمان این بیماری پزشک داروهای ضدقارچی را تجویز می‌کند. همچنین بهترین راه برای جلوگیری از بیماری درمانتوفیتوز و تورم در گره‌های لنفاوی، استفاده از لباس‌هایی با پارچه قابل تنفس، اجتناب از استفاده از حوله و لوازم شخصی افراد دیگر است.

5. سرطان غدد لنفاوی شکمی و دیگر قسمت‌های بدن

لنفوم نوعی سرطان است که سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع سرطان به دو صورت لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین دیده‌می‌شود. لنفوم هوچکین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از یک دسته از غدد لنفاوی به دسته دیگر گسترش می‌یابند. در مقابل در لنفوم غیر هوچکین، هیچ نظمی در نحوه گسترش سلول‌های سرطانی در سراسر سیستم لنفاوی وجود ندارد.

علائم معمول لنفوم عبارتند از:

• تورم غدد لنفاوی
• تب
• عرق شبانه
• خستگی
• کاهش وزن غیر قابل توضیح

این علائم از رایج‌ترین علائم عفونت‌های ویروسی نیز هستند و به همین دلیل تشخیص لنفوم را سخت می‌کنند. با این حال در افراد مبتلا به لنفوم، علائم مدت طولانی‌تری ادامه پیدا می‌کنند. لازم به ذکر است که علائم گفته‌شده به وضوح نشان‌دهنده سرطان نیستند.

گزینه‌های درمانی برای لنفوم عبارتند از:

• درمان با سلول‌های CAR T: این روش نوعی از ایموتوتراپی است که از سیستم ایمنی بدن فرد برای حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
• شیمی درمانی: در این روش درمانی از دارو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند.
• پرتودرمانی: این درمان از پرتوهایی با انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می‌شود.
• پیوند سلول‌های بنیادی: در این روش از فردی اهداکننده سلول‌های بنیادی گرفته‌می‌شود و به بیمار تزریق خواهد شد. پزشکان پس از انجام دوزهای بالای شیمی درمانی که سلول‌های سرطانی و سلول‌های خونی ناسالم را از بین می‌برد، سلول‌های بنیادی را کاشت می‌کنند که شروع به تولید سلول‌های خونی جدید و سالم کنند.

البته یکی دیگر از روش‌های درمان لنفوم، برداشتن گره‌های لنفاوی است. در این بین برداشتن غدد لنفاوی شکم جزو رایج‌ترین متدهای درمان و تشخیص مراحل و نوع دقیق سرطان است.

پرتکرارترین سوالات در مورد غدد لنفاوی