شوک سپتیک؛ علائم و خطرات تهدیدکننده عفونت خون را جدید بگیرید
شوک سپتیک یک وضعیت پزشکی جدی است. زمانی رخ می‌دهد که عفونت در بدن باعث فشار خون بسیار پایین و نارسایی در اندام‌ها گردد. شوک سپتیک از جمله آخرین عوارض شدید عفونت خون به حساب می‌آید که می‌تواند فرد را با مرگ روبرو سازد. هنگامی‌که سیستم ایمنی بدن واکنش شدیدی به عفونت نشان دهد یعنی شوک سپتیک رخ داده است. التهاب که اغلب ناشی از عفونت است، در سراسر بدن می‌تواند باعث کاهش خطرناک فشار خون شود. شوک سپتیک تهدیدکننده زندگی و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. درمان ممکن است شامل آنتی بیوتیک، اکسیژن و دارو باشد.
شانس بهبودی شوک سپتیک به محل عفونت، اندام‌هایی تحت تاثیر و مدت زمانی پس از اولین تجربه علائم بستگی دارد. امکان بهبودی کامل عفونت خون و حتی شوک سپتیک وجود دارد، اما هر چه سریع‌تر علائم برطرف شود، شانس بیشتری برای بهبودی کامل وجود دارد. در این مقاله از مجله سلامت سیوطب شوک سپتیک را بررسی و علائم، علت و راه های درمان شوک سپتیک را شرح می دهیم.
مکانیسم شوک سپتیک چه تفاوتی با سایر عفونت‌های خون دارد
شوک سپتیک آخرین و خطرناک‌ترین مرحله عفونت خون است. سپسیس یا عفونت خون را می‌توان به سه مرحله تقسیم کرد که عبارتند از:
- سپسیس: عفونت خونی که تهدیدکننده زندگی به شمار می‌آید. زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن نسبت به عفونت، بیش از حد واکنش نشان دهد و شروع به حمله به بافت‌ها و اندام‌های بدن کند.
- سپسیس شدید: وقتی سیستم ایمنی بدن به اندام‌ها حمله می‌کند، اندام‌ها خون کافی دریافت نمی‌کنند به همین دلیل اختلال در عملکرد آن‌ها رخ می‌دهد. سپسیس شدید، نوعی از عفونت خون را توصیف می‌کند که با اختلال عملکرد اندام پیچیده شـده است. این وضعیت معمولا به دلیل فشار خون پایین و در نتیجه التهاب در سراسر بدن به وجود می‌آید.
- شوک سپتیک: آخرین مرحله عفونت خون است. این وضعیت عفونت خونی را توصیف می‌کند که با نارسایی اندام‌ها و فشار خون شرایط پیچیده‌ای به وجود آورده است. فشار خون پایین در این حالت علی‌رغم درمان با مایعات، پایین می‌ماند.
علائم شوک سپتیک چیست؟
سومین و شدیدترین مرحله عفونت خون به شمار می‌رود. علائم اولیه آن عبارتند از:
- ضربان قلب سریع
- تب یا هیپوترمی (دمای پایین بدن)
- لرزش یا لرز
- پوست گرم، مرطوب یا عرق کرده
- سردرگمی‌یا سرگردانی
- هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع)
- تنگی نفس
هنگامی‌که عفونت خون به مرحله شوک می‌رسد، علائم دیگری نشان خواهد داد. این علائم عبارتند از:
- فشار خون بسیار پایین
- سبکی سر
- خروجی ادرار کم یا اصلا وجود ندارد
- تپش قلب
- اندام‌های سرد و رنگ پریده
- بثورات پوستی
عوامل خطر برای شوک سپتیک چیست؟
در صورت داشـتن سیستم ایمنی ضعیفی خطر ابتلا به عفونت خون افزایش می‌یابد. افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف عبارتند از:
- نوزادان
- کسانی که بالای 65 سال سن دارند
- خانم‌های باردار هستند
- افرادی که از مواد مخدر استفاده می‌کنند
- کسانی که مفاصل مصنوعی یا دریچه قلب دارند
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن نیز در معرض خطر ابتلا به شوک سپتیک هستند. این شرایط عبارتند از:
- ایدز
- دیابت
- لوسمی یا لنفوم
- اختلالات ایمنی
- افرادی که اخیرا عفونت، جراحی، پیوند یا وسایل پزشکی کاشته شـده دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت خون هستند.
علت شوک سپتیک چیست؟
هر گونه عفونت امکان ایجاد سپسیس یا عفونت خون را دارد که در صورت بدتر شدن می‌تواند به شوک سپتیک تبدیل شود. فراموش نکنید همه عفونت‌ها منجر به شوک نمی‌شوند. اما اگر عفونت همراه با التهاب باشد دور از ذهن نیست که به سمت شوک سپتیک جهش کند. بیشتر عفونت‌های رایج برخاسته از باکتری‌ها هستند، اما ویروس‌ها و قارچ‌ها نیز از عامل‌های ایجاد عفونت در خون به شمار می‌آیند. عفونت‌ها امکان شروع از هر جایی از بدن را دارند ولی معمولا نقطه شروع ریه‌ها، مثانه یا معده است.
شوک سپتیک چه عوارضی به دنبال دارد
بدون شک باید شوک ناشی از عفونت خون را یک وضعیت پزشکی بسیار جدی برشمرد، چون شدیدترین مرحله عفونت خون محسوب می‌گردد. شوک عفونی عوارض جدی به دنبال دارد که عبارتند از:
- ضربه مغزی
- نارسایی ریه
- نارسایی قلبی
- نارسایی کلیه
- قانقاریا
- مرگ
برای تشخیص مراحل شوک سپتیک چه روش‌هایی وجود دارد
اگر در فردی تب یا هیپوترمی ناگهانی، ضربان قلب و تنفس سریع یا فشار خون پایین رخ داد، احتمالا به عفونت خون مبتلا باشد. آزمایش‌های خون برای بررسی ابتلا به شوک عفونی عبارتند از:
- آزمایش وجود باکتری یا عفونت
- تست شمارش کامل خون
- ترکیبات شیمیایی خون، از جمله لاکتات
- اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون
- اختلال در عملکرد اندام
پزشک امکان دارد نمونه‌هایی از ادرار، بزاق، بافت‌ها یا مایع مغزی نخاعی فرد را برای آزمایش‌های بیشتر جمع‌آوری کند. امکان دارد آزمایش‌های تصویربرداری برای یافـتن منبع عفونت نیز انجام گیرد. این تست‌های تصویربرداری عبارتند از:
- اشعه ایکس قفسه سینه
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
راه‌های درمان شوک سپتیک
اگر فردی دچار شوک عفونی باشد باید سریعا سراغ درمان رود چون تعلل در درمان، تبعات جبران‌ناپذیری به دنبال دارد. درمان معمولا در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) انجام می‌گیرد.
- پزشک بلافاصله مصرف آنتی بیوتیک را توصیه خواهد کرد. آن‌ها همچنین مایعات را از طریق رگ برای آبرسانی مجدد و کمک به افزایش فشار خون بیمار، در دستور کار قرار می‌دهند.
- امکان دارد از طریق ماسک صورت یا کانول بینی (لوله پلاستیکی کوچک در دو سوراخ بینی) جهت اکسیژن‌رسانی بیشتر تحت درمان قرار بگیرید. اگر بیمار نتواند به خوبی نفس بکشد، ممکن است یک لوله تنفسی در نای قرارداده شود تا بیمار به یک دستگاه تنفس (تهویه) متصل گردد.
- گاهی برای از بین‌بردن منبع عفونت باید سراغ جراحی رفت. آبسه‌ها ممکن است با جراحی تخلیه شوند. بافت مرده یا عفونی نیز امکان دارد با جراحی برداشته شود. کاتترها، لوله‌ها و وسایل پزشکی نیز برای تعویض و برداشته‌شدن نیاز به جراحی دارند.
- اگر مایعات فشار خون بیمار را افزایش ندهد، ممکن است دارویی برای افزایش آن تجویز گردد. داروهایی مانند وازوپرسین یا نوراپی نفرین باعث باریک‌شدن رگ‌های خونی و افزایش جریان خون به اندام‌ها می‌شود. اگر شوک سپتیک باعث افزایش سطح قند خون (گلوکز) شـده باشد، احتمالا به بیمار انسولین تزریق کنند. اگر مایعات و داروها به افزایش فشار خون کمک نکند، گزینه دارویی کورتیکواستروئید خواهد بود.
راه‌های جلوگیری از ابتلا به شوک سپتیک
اگر فردی به عفونت باکتریایی مبتلا باشد باید فورا مراحل درمان را تحت نظر پزشک آغاز کند. آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند به عفونت کمک‌کرده و از بروز شوک عفونی جلوگیری کند. واکسن‌ها می‌توانند به پیشگیری از برخی عفونت‌ها کمک کنند و شدت برخی دیگر را تا حد زیادی کاهش دهند. به خاطر داشته باشید، برخی از موارد شوک عفونی قابل پیشگیری نیستند.
بهبودی پس از شوک عفونی چگونه است؟
افراد اغلب از شوک عفونی بهبود می‌یابند، اما امکان دارد مدت زیادی زمان نیاز داشته باشد. ممکن است بیمار ماه‌ها یا سال‌ها علائم شوک عفونی را به همراه داشته باشد. این اثرات طولانی مدت سندرم پس از سپسیس نامـیده و عبارتند از:
- خستگی
- مشکل در خوابیدن
- فقدان اشتها
- سیستم ایمنی ضعیف شـده
- اختلالات خلقی، اضطراب یا افسردگی
- کابوس
آیا می‌توان از شوک سپتیک جان سالم به در برد؟
شوک عفونی یک وضعیت پزشکی شدید است. میزان بقا کم اما معمولا مردم زنده می‌مانند. بقا به سن، سلامتی، علت بیماری، نارسایی اندام و سرعت دریافت درمان بستگی دارد. بدون درمان، اکثر مردم در اثر شوک سپتیک می‌میرند. با درمان نیز 30 تا 40 درصد افراد مبتلا به شوک سپتیک می‌میرند.
برداشتی کلی از متن درباره شوک سپتیک
شوک سپتیک یک وضعیت شدید و یک اضطرار پزشکی محسوب می‌شود. با دانستن علائم و نشانه‌های عفونت خون و شوک سپتیک می‌توان برای رویارویی با آن آماده بود. در صورت بروز هر یک از علائم باید فورا به اورژانس مراجعه کرد. در حالی که شوک سپتیک می‌تواند یک تشخیص‌ترسناک باشد، درمان فوری بسیار مهم و می‌تواند زندگی فرد مبتلا را نجات دهد.
اگر شخصی شوک سپتیک را تجربه کرد، حتما باید به طور منظم برای ویزیت‌های بعدی به پزشک خود مراجعه کند. پزشکان اغلب از آنتی بیوتیک‌ها و تزریقات وریدی به عنوان قدم اول درمان استفاده می‌کنند.
سوالات متداول
1.از کجا بفهمیم که دچار شوک سپتیک شـده‌ایم؟
اگر عفونت داشته باشید و ناگهان دچار تب یا هیپوترمی، ضربان قلب سریع یا فشار خون پایین شوید، احتمال ابتلا به عفونت خون زیاد است. برای تشخیص دقیق‌تر پزشک آزمایشاتی را توصیه خواهد کرد.
2. شایع‌ترین علت شوک سپتیک چیست؟
عفونت خون باعث شوک سپتیک می‌شود. عفونت‌های باکتریایی شایع‌ترین علت عفونت خون هستند. منبع عفونت می‌تواند هر جایی از بدن باشد. بیشتر اوقات، عفونت در ریه‌ها، شکم یا مجاری ادراری شروع خواهد شد. در برخی افراد، سموم توسط باکتری‌ها آزاد و وارد جریان خون می‌شوند که منتهی به عفونت خون می‌گردد.
3. میزان بقای شوک سپتیک چقدر است؟
شوک سپتیک یک وضعیت شدید و تهدیدکننده زندگی است. میزان بقا برای افراد مبتلا به این بیماری کم است. زنده‌ماندن به سن، سلامتی، علت بیماری، نارسایی اندام و سرعت دریافت درمان بستگی دارد. بدون درمان، اکثر افراد در اثر شوک سپتیک خواهند مرد. با درمان نیز 30 تا 40 درصد افراد مبتلا به شوک سپتیک می‌میرند.