مکانوتراپی چیست؟ معرفی 5 دستگاه خاص مکانیزم درمانی
مکانوتراپی چیست؟ آیا از این روش خاص فیزیوتراپی می‌توان برای همه افرادی که مشکلات کمر و زانو دارند استفاده کرد؟ برای جواب به این سوال در ابتدا باید با خود این روش درمانی- توانبخشی، مزیت‌ها و اینکه برای چه نوع آسیب‌هایی کاربرد دارد آشنا شویم. زیرا این روش یک نمونه از جدیدترین تکنیک‌های درمانی برای مشکلات و آسیب‌های مختلف عضلانی و مفصلی است.
به‌طورکلی از مکانوتراپی برای طیف گسترده‌ای از مشکلات مفصلی و عضلانی از جمله دیسک کمر، گردن، شانه یخ زده و مراقبت‌های بعد از جراحی استفاده می‌کنند. برای اطلاع از مزایا، انواع وسایل مورد استفاده در مکانوتراپی، نوع کارکرد هر وسیله و به‌طورکلی اینکه مکانوتراپی چیست این مطلب از مجله سلامت سیوطب را بخوانید.
مکانوتراپی چیست؟ این روش درمانی چه اثراتی دارد؟
مکانوتراپی یک روش خاص فیزیوتراپی است که به آن حرکت درمانی با کمک تجهیزات مکانیکی نیز می‌گویند. در این روش درمانی با حرکت‌های خاص از خشک و سفت شدن مفاصل جلوگیری می‌شود. همچنین این حرکات بر بافت‌ها و سلول‌های بدن نیز تاثیر می‌گذارند.
باید اشاره کنیم که از مکانوتراپی یا مکانیزم درمانی برای کمک به فرآیند طبیعی در بهبود و ترمیم عضلات و مفاصل کف لگن استفاده می‌کنند. انجام مکانوتراپی برای افرادی که نیاز به تحرک مفاصل و عضلات دارند بسیار مناسب است. همچنین با کمک این روش فیزیوتراپی می‌توان از درمان خشکی تاندون پیشگیری کرد.
مزایای انجام مکانوتراپی چیست؟
هر کدام از روش‌های فیزیوتراپی مزایای خاص خود را دارند که از آن‌ها می‌توان به تقویت عضلات و مفاصل اشاره کرد. اما بهتر است قبل از شروع دوره‌های درمانی از مزایا و حتی عوارض آن آگاه شوید.
از جمله رایج‌ترین مزایای مکانوتراپی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مناسب برای افراد دارای اختلال و نقص حرکتی
- افزایش قدرت بدنی و عضلانی
- بهبود و حتی افزایش دامنه حرکتی
- بالا بردن استقامت عضلانی
- پیشگیری از خشک و سفت شدن مفاصل و تحلیل عضلات
- درمان ضایعات بدنی
این موارد تنها چند نمونه از مزایای انجام مکانیزم درمانی است که در کمترین زمان ممکن ایجاد می‌شوند.
وسایل مکانوتراپی برای بهبود وضعیت بیمار
در طول حرکات مکانوتراپی از وسایل ورزشی مختلفی استفاده می‌شود که به دو دسته ساده و پیشرفته تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها عبارتند از:
| تجهیزات ساده مکانوتراپی | تجهیزات پیشرفته مکانوتراپی |
| وزنه‌ها و دمبل | شولدر ویل یا چرخ شانه |
| استپ | فریم فلزی یا محفظه فلزی همراه با طناب و قرقره |
| توپ تعادل و ماساژ | سی پی ام (CPM) |
| تمرین‌دهنده انگشتان یا دیجی فلکس یا هند گریپ | چرخ شانه یا شولدر ویل |
| ویبراتورها | صندلی کوادریسپس |
| نردبان چوبی دیواری | فریم فلزی |
| واکر | تاب تعادلی |
| فوم رولرها | پارالل |
| جیم بال | تردمیل |
| واکینگ شولدر | دوچرخه ثابت |
| ابزار خمیر درمانی | الپتیکال |
| ترامپولین | تراکشن کمر |
| اکسپندر یا بسط‌دهنده | تراکشن گردن |
| جلیقه‌های وزنی | پدال |
| کش‌های تراباند | صندلی سی پس |
| بالانس یرد یا صفحه تعادل | دستگاه کشش اندام تحتانی |
| فوت استرنج یا کشش پا | دستگاه معلق نگه داشتن بدن |
در ادامه با نحوه استفاده و مزایای ناشی از این دستگاه‌ها در مکانوتراپی آشنا خواهیم شد.
مزایای ناشی از استفاده از دستگاه‌ها یا ابزارآلات ورزشی در مکانوتراپی
استفاده از هر کدام از وسایل ورزشی در مکانوتراپی منجر به ایجاد مزایای درمانی و تقویتی خاصی می‌شوند. در ادامه با کاربرد و مزایای هر کدام از این دستگاه آشنا خواهیم شد.
1. مزیت شولدر ویل یا چرخ شانه در مکانوتراپی چیست؟
این دستگاه شبیه سکان کشتی است که از آن برای افزایش دامنه حرکتی شانه و کیف استفاده می‌شود. البته یک مزیت دیگر ناشی از استفاده از این دستگاه ایجاد چرخش صحیح در مفصل شانه و کتف است.
باید اشاره کنیم که از این دستگاه برای درمان اختلالات و تسکین درد در موارد زیر استفاده می‌شود:
- پارگی تاندون شانه
- گیر افتادون تاندون شانه
- تاندونیت در این ناحیه
- دررفتگی شانه
- شانه یخ‌زده
- گیر افتادن اعصاب شانه
- سوزش بین کتف‌ها
- گرفتگی عضلات کتف
با این اوصاف این دستگاه در درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات شانه و کتف موثر است.
2. چرا از صندلی کوادریسپس در مکانوتراپی استفاده می‌کنند؟
از میز یا صندلی کوادریسپس یا چهارسر ران برای افزایش قدرت و عملکرد عضلات زانو استفاده می‌شود. این دستگاه به بهبود دامنه حرکتی مفصل زانو نیز کمک خواهد کرد. در برخی از باشگاه‌های ورزشی این صندلی به عنوان جلو پا با دستگاه وجود است.
3. دوچرخه ثابت و مزیت‌های آن در مکانوتراپی چیست ؟
یکی از رایج‌ترین دستگاه‌های ورزشی در فیزیوتراپی‌ها و حتی باشگاه‌های ورزشی دوچرخه ثابت است. از این وسیله برای بالا رفتن ضربان قلب، تنفس، گرم شدن بدن و تعریق استفاده می‌شود. اما این موارد تنها مزیت‌های دوچرخه ثابت نیستند که برخی از این مزیت‌ها عبارتند از:
- بهبود حرکتی مفصل زانو و از بین رفتن خشکی آن
- قدرت و استقامت عضلات زانو
- بهبودی شرایط قلبی و عروقی
در مکانوتراپی از دوچرخه ثابت در تسکین درد و درمان اختلالات زیر استفاده می‌شود:
- انحراف کشکک زانو
- پارگی مینیسک یا رباط زانو
- پارگی رباط صلیبی
- توانبخشی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
- سندروم کندرومالاسیا
- پیچ خوردگی یا شکستگی مچ پا
- کشیدگی تاندون آشیل
پس می‌توان گفت که دوچرخه ثابت یک دستگاه ورزشی تقویتی و درمانی است.
4. ترکشن کمر یا کشش اندام تحتانی چه کاربردی دارد؟
ترکشن کمر (Lumbar Traction) با اعمال کشش ممتد و قدتمند باعث اصلاح در ساختارهای ستون مهره‌ها می‌شود. همچنین فشار را از روی دیسک‌های کمر کاهش می‌دهد و به‌طورکلی باعث بهبود علائم کمردرد خواهد شد.
از این دستگاه در تسکین درد و درمان اختلالات زیر استفاده می‌شود:
- کمر درد
- دیسک کمر
- سیاتیک
- سندروم پیریفورمیس
- کمردرد در دوران بارداری
- کمردرد پس از زایمان
- گرفتگی عضلات کمر
توجه داشته باشید که حین استفاده از ترکشن کمر حتما باید فیزیوتراپیست در کنار بیمار حضور داشته باشد.
5. دستگاه CPM در مکانوتراپی چه کاربردی دارد؟
CPM مخفف Continuous Passive Motion و به معنی حرکت غیر فعال پیوسته است. از این دستگاه در حوزه توانبخشی برای حرکت دادن مفصل بدون نیاز به کمک درمانجو استفاده می‌شود. از CPM معمولا در توانبخشی و رفع خشکی مفصل زانو بعد از جراحی‌های تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی) یا جراحی ترمیم پارگی رباط صلیبی استفاده می‌کنند.
نحوه کارکرد سی پی ام به این صورت است که با دو بازوی نگهدارنده به دو طرف مفصل زانو ثابت می‌شود. سپس این بازوهای نگهدارنده با توجه به میزان آسیب در مفصل بیمار و تشخیص فیزیوتراپیست به جلو و عقب حرکت داده خواهند شد.
نحوه استفاده و مزیت سایر دستگاه‌های مکانوتراپی
هر کدام از دستگاه‌هایی که در مکانوتراپی استفاده می‌شوند عملکرد و مزیت خاص خود را دارند. در جدول زیر کاربرد برخی دیگر از دستگاه‌های مکانوتراپی را معرفی می‌کنیم.
| وسیله مورد نظر | کارکرد یا مزیت آن |
| الپتیکال | کنترل حرکت مفاصل در دامنه مناسب برای جلوگیری از فشار بیش از حد به مفصل |
| پارالل | کنترل وزن بر پاها و کمک به حرکت بیمار به صورت مستقل |
| ترکشن گردنی | اصلاح در ساختار ستون فقرات گردن و کاهش فشار از روی دیسک‌ها |
| توپ تعادل | ارتقای قدرت و عملکرد تعادلی |
| تردمیل | اصلاح الگوی راه رفتن بیمار پس از جراحی در ناحیه‌های تحتانی، افزایش ظرفیت قلبی عروقی و بهبود عملکرد و هماهنگی ریتمیک عضلانی |
استفاده از هر کدام از این دستگاه‌ها به نوع آسیب بیمار و تشخیص فیزیوتراپیست بستگی دارد. به‌طورکلی اگر بخواهیم بگوییم که مکانوتراپی چیست باید اشاره کنیم که ترکیبی از حرکات کششی با کمک تجهیزات خاص است. در این روش فیزیوتراپی درمانگر با کمک وسایل ورزشی و توانبخشی به بیمار کمک می‌کند تا دامنه حرکتی خود را بهبود ببخشد. همچنین این تمرینات باعث کاهش درد، تقویت عضلات و رفع ناتوانی مفصلی و عضلانی خواهد شد.
پرتکرارترین سوالات در مورد مکانوتراپی چیست؟
آیا مکانوتراپی باعث بازتوانی عضلات می‌شود؟
بله. انجام حرکات مکانوتراپی باعث تقویت عضلات و بازتوانی یا بهبود عضلات خواهد شد.
آیا وسایل مکانوتراپی دستگاه‌های اختصاصی هستند؟
برخی از دستگاه‌های قابل استفاده در مکانوتراپی اختصاصی هستند. اما سایر وسیله‌ها مانند تردمیل، دمبل و الپتیکال در سایر ورزش‌ها و روش‌های فیزیوتراپی کاربرد دارند.
مزیت مکانوتراپی چیست؟
این روش خاص فیزیوتراپی با کمک حرکت‌های خاص از خشک و سفت شدن مفاصل جلوگیری می‌کند.