شکنندگی ناخن یا انیکوشیزیا (Onychoschizia) میتواند ناشی از یک بیماری زمینهای یا سایر عوامل خارجی باشد.
ناخنها از لایههایی پروتئینی به نام کراتین ساخته شدهاند و از انگشتان دست و پا محافظت میکنند. کراتین نیز که ماده اصلی تشکیلدهنده سلولهای پوست و مو است از ناخنها در برابر آسیب محافظت میکند. شکنندگی ناخن به طور کلی عارضهای شایع نیست اما براساس گزارش دانشکده پزشکی هاروارد، حدود 27درصد از زنان دچار انیکوشیزیا میشوند.
علتهای شکستن ناخن را میتوان در عواملی چون شرایط محیطی، افزایش سن، کمبود آهن یا وجود یک بیماری دیگر جستوجو کرد.
در ادامه با عوامل موثر بر شکنندگی ناخن و راههای پیشگیری از آن و همچنین روشهای مراقبت و درمان خانگی شکنندگی ناخن آشنا میشویم.
شکنندگی ناخن چیست؟
گاهی ممکن است شکافهای افقی روی ناخنها ایجاد شود که در اثر آن لایههای نازکی از ناخن کنده شوند. در این حالت ناخنها نازکتر به نظر میرسند و ممکن است باعث احساس ناراحتی یا حساسیت شوند.
شکنندگی ناخن که باعث آسیبدیدگی و لایهلایه شدن آن میشود ممکن است بر اثر عوامل خارجی مانند ضربه یا به عنوان عوارض ثانویه یک بیماری زمینهای بروز پیدا کرده باشد.
بیشتر بخوانید :مراقبت از ناخن به بهترین شکل ممکن
علت شکنندگی ناخنها چیست؟
طبق نظر یک کالج پوستی آمریکایی (AOCD) ناخنهای شکننده که به دلیل عوامل خارجی آسیب دیدهاند به دو دسته تقسیم میشوند که ناشی از شرایط محیطی متفاوت است:
خشک و شکننده
ناخنهای خشک و شکننده در نتیجه کاهش شدید رطوبت ایجاد میشوند. این نوع شکنندگی بیشتر در اثر شستوشو و خشک شدن مکرر ناخنها ایجاد میشود.
نرم و شکننده
ناخنهای نرم و شکننده در اثر قرار گرفتن در معرض رطوبت زیاد ایجاد میشوند. این عارضه اغلب در نتیجه تماس بیش از حد ناخنها با مواد شوینده، پاککنندههای خانگی و پاککننده لاک ناخن ایجاد میشود.
علتهای شکستن ناخن که از عوامل خارجی محسوب میشوند عبارتاند از:
- شستن بیش از حد دستها
- شستن ظروف بدون استفاده از دستکش
- کندن لاک ناخن به جای استفاده از پاککننده لاک
- کاشت ناخن یا استفاده از ناخن مصنوعی
- استفاده از ناخن برای برداشتن یا باز کردن وسائل
- سوهان کشیدن بیش از حد ناخنها
- قرار دادن ناخنها در معرض مواد شیمیایی
- ماندن در مکانهای گرم یا مرطوب
ضربه هم در مواردی باعث شکستگی ناخن میشود. رشد ناخنها نسبتا کند است و ممکن است چند ماه طول بکشد تا آسیب ناشی از یک ضربه خارجی قابل مشاهده باشد.
بیماریهای زمینهای که ممکن است باعث ضعیف شدن یا شکنندگی ناخنها شوند عبارتاند از:
- نارسایی کمبود آهن
- کمآبی بدن
- تیروئید کمکار
- بیماری ریوی که ممکن است با زرد شدن ناخنها همراه باشد
- بیماری کلیوی که تغییر رنگ روی ناخن به رنگ قهوهای میتواند نشاندهنده آن باشد
همچنین با بالا رفتن سن ممکن است تغییراتی در نحوه رشد ناخنها به وجود بیاید. محققان بر این باورند که تغییرات مرتبط با سن که در ناخنهای فرد ایجاد میشوند میتوانند در نتیجه مشکلات گردش خون و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماورا بنفش ایجاد شده باشند.
بیشتر بخوانید: عوارض و فواید کاشت ناخن
سایر دلایل شکنندگی ناخنها عبارتاند از:
سن:
با افزایش سن و مانند تمام تغییرات مرتبط با آن، ناخنها هم تغییر میکنند و اغلب کدر و شکننده میشوند. این تغییرات برای ناخنهای پا معمولا با ضخیمتر و سختتر شدن و برای ناخنهای دست اغلب با نازکتر و شکننده شدن همراه است.
کمبود آهن:
در صورتی که بدن به میزان کافی آهن دریافت نکند، سطح گلبولهای قرمز خون کاهش مییابد. این موضوع باعث کاهش فریتین خون میشود که نوعی پروتئین ذخیرهکننده آهن است. پزشک ممکن است سطح فریتین شما را اندازهگیری کرده و در صورت کم بودن، مکمل آن را تجویز کند.
کمکاری تیروئید:
در کنار ناخنهای شکننده، دیگر علائم کاهش سطح تیروئید ممکن است شامل ریزش مو، خستگی، افزایش وزن، یبوست و افسردگی باشد. پزشک میتواند کمکاری تیروئید را با هورمون مصنوعی تیروئید -لووتیروکسین- که میتواند به صورت خوراکی مصرف شود درمان کند.
سندرم رینود:
این بیماری با مشکلات گردش خون در اندامها مشخص میشود و میتواند بر سلامت ناخنها تاثیر بگذارد. پزشک ممکن است مسدود کنندههای کانال کلسیم مانند آملودیپین یا نیفدیپین یا جایگزینهایی مانند لوزارتان، فلوکستین یا سیلدنافیل را برای شما تجویز کند.
کالج پوستی AOCD یک راهنمای تشخیصی عالی دارد که به کمک آن میتوانید بفهمید شکنندگی ناخن شما ناشی از شرایط داخلی است یا عوامل محیطی خارجی باعث بروز آن شده است: «اگر ناخنهای انگشتان دست دچار شکنندگی هستند ولی ناخنهای پا قوی به نظر میرسند علت شکنندگی ناخن عاملی خارجی است».
شکنندگی ناخن کمبود کدام ویتامین را نشان میدهد؟
کمبود خفیف آهن اغلب علت پوستهپوسته شدن و شکنندگی ناخنها است. کمبود ویتامین B که به کمبود آهن منجر میشود میتواند با مصرف مکملهای خانواده این ویتامین و مصرف مواد غذایی حاوی آنها جبران شود. با این حال، برخی از علل خارجی و شرایط بهداشتی زمینهای نیز میتوانند باعث بروز این عارضه شوند.
بیشتر بخوانید: ناخن | بیماری های ناخن
برای جلوگیری از شکنندگی ناخنها چه کارهایی میتوان انجام داد؟
شاید نتوان برای تغییرات ناخن که مرتبط با سن هستند کاری انجام داد اما میتوان با مراقبت از آنها خطر شکستگی، ترکخوردگی و شکنندگی ناخنها را کاهش داد. برای حفظ سلامت و استحکام ناخنها نکات زیر امتحان کنید:
از مرطوبکننده استفاده کنید
- به دنبال لوسیونهایی باشد که علاوه بر مرطوبکننده بودن حاوی لانولین یا آلفاهیدروکسی اسید هستند
- بعد از شستن دستها باید آنها را مرطوب کنید. زمانی که کرم یا لوسیون استفاده میکنید مطمئن شوید که اطراف و روی ناخنها هم به آن آغشته شوند
- قبل از خواب دستها، پاها و ناخنهای آنها را مرطوب کنید تا در هنگام خواب رطوبت خود را حفظ کنند
از دستان خود محافظت کنید
- هنگام انجام کارهای خانه از دستکش استفاده کنید تا دستان خود را خشک نگه دارید. همچنین با استفاده از دستکش میتوانید دستها و ناخنهای خود را در برابر مواد شیمیایی قوی مانند شوینده و پاککنندهها محافظت کنید
- از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هوای سرد و خشک خودداری کنید. اگر در یک روز سرد بیرون میروید حتما از دستکش استفاده کنید
از ناخنهای خود مراقبت کنید
- ناخنهای خود را برای رسیدن آب و مواد شیمیایی به آنها کوتاه نگه دارید
- برای سوهان زدن ناخنها از یک سنباده خوب استفاده کنید. ناخنهای خود را به طور روزانه مرتب کنید تا بینظمیها، آلودگیها و بخشهای جدا شده از بین بروند. توجه کنید که این کار را در یک جهت انجام دهید تا باعث پوستهپوسته شدن آنها نشود
- از جویدن یا کندن ناخن و کوتیکولها اجتناب کنید. برای مرتب کردن کوتیکولها میتوانید از ابزار فلزی مخصوص استفاده کنید اما آن را مستقیما روی ناخن نکشید
- ناخنها را در همان جهت رشد ناخن سوهان بکشید. از حرکت رفت و برگشتی که میتواند باعث آسیب ناخن شود خودداری کنید
- از تقویتکننده ناخن استفاده کنید
- لاک ناخن فاقد استون استفاده کنید. بهتر است استفاده مکرر از پاککنندهها را کنار بگذارید
با یک پزشک صحبت کنید
از پزشک خود در مورد فواید مصرف مکمل بیوتین سوال کنید. بر اساس تحقیقاتی که کالج AOCD انجام داده است مصرف این مکمل میتواند در جلوگیری و درمان شکنندگی ناخن موثر باشد.
یک مطالعه در سال 2007 نیز نشان داد که که مصرف روزانه 2.5 میلیگرم بیوتین باعث بهبود سلامت ناخنها میشود.
بیشتر بخوانید: چگونگی مراقبت از پا و ناخن های پا
بهترین راههای پیشگیری و درمان خانگی شکنندگی ناخن را بشناسید
بهترین راههای درمان خانگی شکنندگی ناخنها عبارتاند از:
- خوردن غذاهای غنی از آهن یا مصرف مکملهای آهن
- کوتاه کردن ناخنها
- ناخنها را سوهان کشیده و مرتب کنید تا از گیر کردن و کنده شدن آنها جلوگیری شود
- مرطوب نگه داشتن ناخنها
میزان توصیه شده برای مصرف روزانه آهن 18 میلیگرم است. غذاهای غنی از آهن که میتوانید برای درمان خانگی شکنندگی ناخن از آنها استفاده کنید عبارتاند از:
- اسفناج
- حبوبات مانند نخود فرنگی و لوبیا
- صدف
- گوشتهای اندامی مانند جگر
- گوشت قرمز
- دانه کدو تنبل (تخم کدو)
براساس مطالعات انجام شده بر خواص روغن نارگیل مشخص شده که این روغن یک مرطوبکننده قوی و بیخطر است و استفاده از آن میتواند در بهبود سلامت ناخن موثر باشد.
چه مدت طول میکشد تا ناخن سالم جایگزین ناخن آسیبدیده شود؟
براساس مطالعهای که در سال 2010 انجام گرفته، متوسط رشد ناخن دست بزرگسالان 3.47 میلیمتر در ماه و این عدد برای ناخنهای پا 1.62 میلیمتر است.
اگرچه این اعداد در مورد افراد مختلف متفاوت است اما به طور کلی حدود شش ماه طول میکشد تا یک ناخن آسیبدیده دست جایش را به یک ناخن سالم دهد. با توجه به اینکه رشد ناخنهای پا کندتر است این عدد برای آنها چیزی در حدود 12 ماه است.
درمان شکنندگی ناخن در طب سنتی
طب سنتی راههایی برای تقویت ناخنهایی که بعد از بلند شدن کج و شکننده میشوند ارائه کرده است. این موارد عبارتاند از:
- مخلوطی از پودر شنبلیله و تخم کتان را با عسل مخلوط کرده و برای چند روز روی ناخنها بمالید. همچنین نوشیدن شربت عسل به صورت روزانه بسیار مفید است
- از اسفناج که منبع غنی آهن است استفاده کنید. برای اثرگذاری بیشتر میتوانید اسفناج را با آبلیمو یا ماست مصرف کنید
- حنا زدن یکی از روشهای سنتی مراقبت از ناخن است که در جلوگیری از پوستهپوسته شدن ناخنها موثر است
- مصرف کنجد در تقویت ناخنها و حفظ سلامت آنها بعد از بلند کردن ناخن موثر است
- ماده معدنی موجود در گیاه دم اسب باعث استحکام بخشیدن به ناخنهای ضعیف و شکننده میشود
توجه: درمانهای سنتی و غالب توصیهها در طب سنتی بر پایه مشاهدات و تجربیات شکل گرفتهاند. عدم انجام مطالعات گسترده بر درمانهای سنتی باعث شده تا میزان اثربخشی، صحت و عوارض احتمالی آنها نامشخص باشد. از آن جایی که بیماریهای ناخن ممکن است از عوارض ثانویه یک بیماری دیگر باشد، مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم ضروری است.
خلاصه
به طور کلی شکنندگی ناخن را میتوان به دو دسته خشک و شکننده (رطوبت بسیار کم) یا نرم و شکننده (رطوبت زیاد) تقسیمبندی کرد.
اگر ناخنهای شما با استفاده از روشهای مراقبت و درمان خانگی شکنندگی ناخن مانند پوشیدن دستکش هنگام انجام کارهای خانه و مرطوب کردن دستها و ناخنها پس از شستوشو بهبود نمییابند با پزشک مشورت کنید.
طولانی شدن شکنندگی ناخن میتواند خطر ابتلا به سایر بیماریها مانند قارچ ناخن را افزایش دهد. همچنین استفاده از روشهای درمان شکنندگی ناخن در طب سنتی باید با مشورت پزشک انجام شود زیرا استفاده از مواد مختلف در اطراف ناخن میتواند بستری برای رشد قارچها فراهم کند.
توجه داشته باشید که شکنندگی ناخن میتواند نشانه یک بیماری زمینهای مانند بیماریهای کلیوی، کمبود آهن یا کمکاری تیروئید باشد؛ بنابراین مراجعه به پزشک و تشخیص علتهای شکستن ناخن برای درمان آن ضروری است.