آستیگمات، معضلی شایع در بینایی است که به علت خطا در شکل قرنیه به وجود می‌آید. عارضه آستیگماتیسم که در واقع مشکلی در انحنای چشم است، قابل درمان خواهد بود و بعد از آن تاری دید از بین می‌رود. در این مقاله می‌خواهیم شما را با آستیگمات و علائم و درمان‌های آن آشنا کنیم، پس تا پایان مقاله همراه ما باشید.
آستیگمات چیست؟
عارضه آستیگمات یکی از رایج‌ترین معضلات اپتیکی چشم است که دلیل آن، مشکل در انحنای قرنیه یا عدسی است.
ژنتیک، ضربه به چشم و اختلالات بینایی مزمن ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند.
در واقع اگر عدسی چشم از حالت کروی خارج شده و شبیه حالت بیضوی شود دارای دو کانون خطی می‌شود.
در این حالت به دلیل ایجاد دو کانون به جای یک کانون، چشم خطوط یا پدیده‌های مختلف را در هم می‌بیند و قادر به تفکیک آن‌ها نیست.
اگر کره چشم به میزان مناسب دایره شکل نباشد، نور بعد از ورود به آن به صورت یکنواخت شکسته نمی‌شود و به چند سمت پخش می‌شود که باعث خواهد شد ما نتوانیم اجسام و پدیده‌های مختلف را به طور شفاف ببینیم.
به بیان دیگر، در این عارضه، توان انکساری چشم در همه محورها مساوی نیست و شعاع نورانی که از اشیا و پدیده‌ها به سمت چشم می‌تابد، در یک نقطه تمرکز پیدا نمی‌کند.
این عارضه اغلب در بدو تولد وجود دارد و ممکن است همراه با نزدیک بینی یا دوربینی باشد. این بیماری آن‌قدر شایع است که همه اسم آن را شنیده‌ایم پس اگر چشم‌تان آستیگمات است، بدانید که تنها نیستید و چندصدمیلیون نفر در جهان هم مثل شما هستند.
این معضل به راحتی با لنزهای اصلاحی یا جراحی قابل درمان است. در اروپا و آسیا، آستیگماتیسم بین 30 تا 60درصد از بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به یاد داشته باشید که افراد در هر سنی می‌توانند به این اختلال مبتلا شوند. این اختلال اولین بار توسط توماس یانگ در سال 1801 گزارش شد.
بیشتر بخوانید :آب مروارید و اثرات آن روی نعمت بینایی
علل آستیگمات
چشم دارای دو ساختار با سطوح منحنی است که نور را روی شبکیه خم می‌کند (انکسار) و در نتیجه این فرآیند تصاویر را می‌سازد.
بگذارید ابتدا کمی در مورد اجزای چشم بگوییم تا فهم علل این مشکل راحت‌تر شود.
قرنیه سطح جلویی شفاف چشم همراه با لایه اشکی است. عدسی ساختار شفافی داخل چشم است که برای کمک به تمرکز چشم روی اجسام نزدیک، تغییر شکل می‌دهد.
در یک چشم سالم، هر یک از این عناصر مانند سطح یک توپ صاف دارای انحنای گرد هستند. قرنیه یا عدسی با چنین انحنایی، تمام نور ورودی را به یک اندازه خم می‌کند (شکست می‌دهد) تا تصویری با فوکوس و تمرکز واضح، مستقیما روی شبکیه در پشت چشم ایجاد کند.
ژنتیک جزء عوامل موثر در ایجاد این مشکل بینایی است. هرچند هنوز میزان دقیق تاثیرگذاری آن مشخص نیست. در ادامه بیشتر در مورد علل احتمالی ایجاد آستیگمات خواهیم گفت.
ژنتیک
ژنتیک بر اساس مطالعات انجام شده تا سال 2007 تنها نقش کوچکی در این اختلال بینایی بازی می‌کرد. در مطالعه‌ای که در سال 2011 روی جمعیت‌های مختلف آسیایی انجام شد، انواع ژن PDGFRA در کروموزوم 4q12 مرتبط با آستیگماتیسم قرنیه شناسایی شد.
با این حال، مطالعه‌ای در سال 2013 روی جمعیت اروپا، هیچ‌گونه ارتباط قابل توجهی با این معضل قرنیه در سطح کل ژنوم پیدا نکرد.
در مواجهه با این ناهماهنگی، مطالعه‌ای در سال 2018 هر دو جمعیت با اجداد آسیایی و اروپای شمالی را شامل شد.
آن‌ها در شناسایی سه ژن CLDN7، ACP2، و TNFAIP8L3، جایگاه قابل توجهی در سطح ژنوم شناسایی شده قبلی را برای این مشکل قرنیه در نزدیکی ژن PDGFRA یافتند.
سایر مطالعات انجمن ژنوم (GWAS) اما نتایج غیرقطعی ارائه کردند.
عیوب انکساری
اگر قرنیه یا عدسی تخم مرغی با دو منحنی نامتناسب باشد، پرتوهای نور یکسان خم نمی‌شوند، به این معنی که دو تصویر متفاوت تشکیل می‌شود.
این دو تصویر با هم همپوشانی دارند یا با هم ترکیب می‌شوند و منجر به تاری دید خواهند شد. این بیماری، نوعی عیوب انکساری است.
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که قرنیه یا عدسی در یک جهت خمیده‌تر از جهت دیگر باشد. اگر قرنیه شما دارای انحنای نامناسب باشد، آستیگمات قرنیه دارید. اگر لنز شما دارای انحنای نامناسب باشد، آستیگماتیسم عدسی دارید.
هر یک از انواع بیماری نامبرده می‌تواند باعث تاری دید شود. تاری دید ممکن است بیشتر در یک جهت رخ دهد: افقی، عمودی یا مورب.
این بیماری ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا امکان دارد پس از آسیب چشم، بیماری یا جراحی ایجاد شود.
این عارضه بینایی، با مطالعه در نور ضعیف، نشستن خیلی نزدیک یا چشم دوختن به تلویزیون، ایجاد یا بدتر نمی‌شود.
سایر عیوب انکساری
آستیگماتیسم ممکن است همراه با سایر عیوب انکساری رخ دهد که عبارتند از:
نزدیک بینی
این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که قرنیه بیش از حد انحنا داشته باشد یا چشم بلندتر از حد معمول باشد. به جای تمرکز دقیق روی شبکیه، نور در جلوی شبکیه متمرکز می‌شود و باعث خواهد شد که اجسام دور، تار به نظر برسند.
دوربینی
این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که قرنیه خیلی کم خمیده باشد یا کوتاه‌تر از حد معمول باشد. تاثیر این حالت، برعکس نزدیک بینی است.
در این شرایط نور هرگز در پشت چشم متمرکز نمی‌شود و اجسام مجاور را تار می‌کند.
بیشتر بخوانید :گل مژه مسری است؟ درمان خانگی و دارویی گل مژه
علائم آستیگمات
علائم و نشانه‌های آستیگماتیسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاری یا اختلال در دید
- خستگی یا ناراحتی چشم
- سردرد
- مشکل در دید در شب
- حالت چشمک زدن چشم
عوامل آستیگمات
آستیگماتیسم می‌تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. انحنای عدسی داخل چشم هم می‌تواند تغییر کند و در نتیجه آستیگماتیسم افزایش یا کاهش یابد. این تغییر اغلب در بزرگسالی رخ می‌دهد و می‌تواند قبل از ایجاد آب مروارید طبیعی باشد.
به طور کلی، در صورت داشتن هر یک از موارد زیر ممکن است خطر ایجاد این مشکل بینایی بیشتر شود:
- سابقه خانوادگی آستیگماتیسم یا سایر اختلالات چشمی مانند قوز قرنیه (تخریب قرنیه)
- زخم یا نازک شدن قرنیه شما
- نزدیک‌بینی بیش از حد که باعث تاری دید در فاصله دور می‌شود
- دوربینی بیش از حد که باعث ایجاد دید نزدیک یا تاری می‌شود
- سابقه انواع خاصی از جراحی چشم، مانند جراحی آب مروارید (حذف عدسی تیره شده با جراحی)
آستیگمات در کودکان و نوجوانان
کودکان ممکن است متوجه نشوند که دیدشان تار است، بنابراین باید از نظر بیماری چشمی غربالگری شوند.
یعنی بینایی خود را در سنین و فواصل زمانی مشخص توسط متخصص اطفال، چشم پزشک، اپتومتریست غربالگری و آزمایش کنند.
آستیگماتیسم اصلاح نشده می‌تواند بر توانایی کودک برای پیشرفت در مدرسه و ورزش تاثیر بگذارد. بسیار مهم است که کودکان به طور منظم معاینه چشم داشته باشند.
این معاینات را برای تشخیص آستیگماتیسم و سایر مشکلات بینایی در اسرع وقت انجام دهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائمی که در بالا ذکر کردیم لذت بینایی کامل را از شما گرفته و کیفیت فعالیت‌های روزانه‌تان را کاهش داده، به چشم پزشک مراجعه کنید.
چشم پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما آستیگمات هستید و اگر چنین است تا چه حد است.
سپس او می‌تواند گزینه‌های شما را برای تصحیح بینایی توصیه کند.
بیشتر بخوانید :خارش چشم | درمان، پیشگیری و علت خارش چشم
تشخیص آستیگمات
چشم پزشک به عنوان بخشی از معاینه جامع چشم شما را از نظر آستیگماتیسم آزمایش می‌کند. چشم پزشک دقت بینایی شما را آزمایش خواهد کرد.
او از شما می‌خواهد که حروف روی نمودار بینایی‌سنجی را بخوانید. این کار وضوح دید شما را در فواصل معین مشخص می‌کند.
پس از معاینه چشم، چشم پزشک شما می‌گوید که آیا به عینک یا لنز تماسی نیاز دارید یا خیر. پزشک و متخصص بینایی‌سنجی در صورت نیاز به عینک یا لنز، تعیین می‌کند که نمره و درجه آن چه میزان باید باشد.
چشم پزشک ممکن است در طول معاینه از چندین دستگاه استفاده کند:
فوروتر
فوروتر به تعیین نوع لنز برای اصلاح دید کمک می‌کند. دکتر از شما می‌خواهد با یک سری لنز جلوی چشم‌تان نگاه کنید و از شما می‌پرسد که کدام یک دید شما را بهتر می‌کنند.
بر اساس پاسخ‌های شما، پزشک لنزهایی را تعیین می‌کند که شفاف‌ترین دید را ارائه می‌دهند.
پزشک شما همچنین می‌تواند برای تعیین لنزهای اصلاحی مورد نیاز شما از اتورفرکتور استفاده کند. اتورفرکتور نور را به چشم می‌تاباند و نحوه تغییر آن را با جهش از پشت چشم اندازه‌گیری می‌کند.
کراتومتر
کراتومتر انحنای قرنیه شما را اندازه‌گیری می‌کند. چشم پزشک شما ممکن است از توپوگرافی قرنیه نیز استفاده کند. این آزمایش، اطلاعات بیشتر در مورد شکل سطح قرنیه ارائه می‌دهد.
این آزمایشات به چشم پزشک کمک می‌کند تا آستیگماتیسم شما را به طور دقیق تشخیص دهد و اندازه‌گیری کند.
بیشتر بخوانید: در آلودگی هوا چی بخوریم؟
عوارض آستیگمات
اگر عارضه آستیگمات چشم اصلاح نشود، تنبلی چشم ممکن است رخ دهد. تنبلی چشم، آمبلیوپی نیز نامیده می‌شود.
پیشگیری از آستیگمات
از آنجایی که آستیگماتیسم یک ناهنجاری در آناتومی منظم چشم است، هیچ کاری نمی‌توان برای جلوگیری از بروز آن انجام داد. با این حال، همان‌طور که در بالا گفته شد، گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارند.
درمان آستیگمات
معمولا می‌توانید آستیگماتیسم خفیف تا متوسط را با عینک یا لنزهای تماسی اصلاح کنید.
عینک
افراد مبتلا به آستیگماتیسم در درجه اول عینک را برای بهبود بینایی خود انتخاب می‌کنند. عینک حاوی لنز استوانه‌ای مخصوصی است که آستیگماتیسم را جبران می‌کند.
این کار، قدرت اضافی را در قسمت‌های خاصی از لنز فراهم می‌کند. به طور کلی، یک لنز تک دید برای ایجاد دید واضح در تمام فواصل تجویز می‌شود.
با این حال، بیماران بالای 40 سال که پیرچشمی دارند ممکن است به یک لنز اضافه دو کانونی یا پیشرونده نیاز داشته باشند.
لنزهای تماسی
برخی از افراد با لنزهای تماسی به جای عینک، دید بهتری خواهند داشت. لنزهای تماسی ممکن است دید واضح‌تری و میدان دید وسیع‌تری ارائه دهند.
با این حال، از آنجایی که لنزهای تماسی مستقیما روی چشم‌ها قرار می‌گیرند، برای حفظ سلامت چشم نیاز به تمیز کردن و مراقبت منظم دارند.
لنزهای نرم و عادی ممکن است در اصلاح آستیگماتیسم موثر نباشند. لنزهای تماسی نرم توریک اما می‌توانند بسیاری از انواع آستیگماتیسم را اصلاح کنند.
از آنجایی که لنزهای تماسی سفت و محکم حالت خود را روی قرنیه حفظ می‌کنند، می‌توانند شکل نامنظم قرنیه را جبران کرده و بینایی را برای افراد مبتلا به این معضل بهبود بخشند.
بیشتر بخوانید: آلودگی هوا و سردردهای ناشی از آن
لیزر و سایر روش‌های جراحی انکساری
آستیگماتیسم را می‌توان با تغییر شکل قرنیه از طریق لیزیک (لیزر در محل کراتومیلئوسیس) یا PRK (کراتکتومی فوتورفراکتیو) اصلاح کرد. PRK بافت را از لایه‌های سطحی و داخلی قرنیه خارج می‌کند.
لیزیک بافت را فقط از لایه داخلی قرنیه جدا می‌کند. اگر آستیگماتیسم دارید، طیف وسیعی از گزینه‌ها برای اصلاح مشکل بینایی خود دارید.
با مشورت پزشک می‌توانید گزینه درمانی را انتخاب کنید که به بهترین وجه نیازهای بینایی و سبک زندگی شما را برآورده می‌کند.
ارتوکراتولوژی
ارتوکراتولوژی (ortho-k) شامل نصب یک سری لنزهای تماسی سخت برای تغییر شکل قرنیه است. بیمار از لنزهای تماسی برای دوره‌های محدودی مانند یک شب استفاده کرده و سپس آن‌ها را خارج می‌کند.
افراد مبتلا به آستیگماتیسم متوسط ممکن است بتوانند به طور موقت بدون لنز برای اکثر فعالیت‌های روزانه خود دید واضحی داشته باشند.
ارتوکراتولوژی بینایی را برای همیشه بهبود نمی‌بخشد. اگر بیماران استفاده از لنزهای نگهدارنده را متوقف کنند، بینایی آن‌ها ممکن است به حالت اولیه خود بازگردد.
سخن آخر
آستیگماتیسم یک نقص شایع و به طور کلی قابل درمان در انحنای چشم است که باعث تاری فاصله و دید نزدیک می‌شود.
آستیگمات زمانی رخ می‌دهد که سطح جلوی چشم (قرنیه) یا عدسی داخل چشم دارای انحنای نامتناسب باشد.
یعنی در اختلال آستیگمات، عدسی به جای داشتن یک منحنی مانند یک توپ گرد، سطح تخم مرغی شکل دارد. این پدیده باعث تاری دید در تمام فواصل می‌شود.
به زبان ساده‌تر، چشم سالم باید شبیه توپ بسکتبال باشد، اما چشمی که دچار بیماری آستیگمات است شبیه توب بیسبال یا فوتبال آمریکایی است.
به ندرت، بیماری به نام قوز قرنیه می‌تواند با نازک‌تر کردن و مخروطی‌تر کردن قسمت جلویی چشم (قرنیه) باعث آستیگماتیسم شود.
دو نوع اصلی آستیگماتیسم، قرنیه و عدسی است. همان‌طور که گفتیم، آستیگماتیسم قرنیه زمانی اتفاق می‌افتد که قرنیه شما بد شکل باشد.
آستیگماتیسم عدسی هم زمانی اتفاق می‌افتد که عدسی شما بد شکل باشد.
به یاد داشته باشید که با مطالعه در نور کم یا نشستن خیلی نزدیک به تلویزیون نمی‌توانید به عارضه آستیگمات مبتلا شوید.
با اطلاعات آزمایش‌هایی که انجام می‌شود، پزشک بینایی‌سنجی می‌تواند تشخیص دهد که آیا بیمار آستیگماتیسم دارد یا خیر.
پزشک از این یافته‌ها همراه با سایر آزمایش‌های انجام‌شده برای تعیین قدرت هرگونه اصلاح لنز مورد نیاز برای ایجاد دید واضح و راحت استفاده می‌کند.
پس از اتمام آزمایش، پزشک می‌تواند گزینه‌های درمان آستیگمات را مورد بحث قرار دهد.