گل مژه عارضه‌ای است که سبب ایجاد عارضه‌ای شبیه جوش درون یا روی بخش بالایی یا انتهایی پلک چشم می‌شود. دلیل ایجاد گل مژه، مسدود شدن یک غده است که این برجستگی قرمز و دردناک را به وجود می‌آورد. در ادامه بیشتر در مورد گل مژه، علل بروز آن و راه‌های درمانش صحبت خواهیم کرد.
گل مژه چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
گل مژه، برجستگی قرمز رنگ و دردناکی روی پلک است که ممکن است روی هر دو پلک در پایین یا بالا ایجاد شود. حتی اگر به خوبی بهداشت شخصی خود را رعایت کنید باز هم احتمال ابتلا به این عارضه پلک چشم وجود دارد. به این اختلال، عارضه غده میبومین، میبومیتیس، میبومیانتیس یا بلفاریتیس هم می‌گویند.
گل مژه، مشكلي براي بینایی به وجود نمی‌آورد و در هر سني امکان دارد که ایجاد شود. البته اگر چربی یا چرک غلیظی از داخل گل مژه روی سطح چشم پخش شود، ممکن است دید تار گردد.
انواع گل مژه
به طور کلی دو نوع گل مژه وجود دارد:
- هوردئولوم
- شالازیون
گل مژه هوردئولوم
در این اختلال، یکی از غدد عرقی که در گوشه چشم و مژه‌ها قرار گرفته یا یکی از غدد چربی که در پایین‌ترین بخش مژه‌ها قرار دارد، مسدود می‌شود.
گل مژه شالازیون
این نوع گل مژه، در نتیجه انسداد غده میبومین به وجود می‌آید. در ادامه بیشتر در مورد این نوع عارضه توضیح می‌دهیم.
عوامل ایجاد گل مژه
گل مژه در واقع عفونت غدد چربی پلک است که در اثر یک باکتری به اسم استافیلوکوک به وجود می‌آید. وقتی غدد چربی یا فولیکول مو در اثر آرایش، پوست مرده یا آلودگی و گرد و غبار مسدود می‌شوند، باکتری‌ها درون آن گیر کرده و سبب بروز عفونت می‌شوند. این غده آلوده، گل مژه نام دارد. در واقع این عفونت، منشا باکتریایی دارد.
همانطور که گفتیم، دلیل اساسی بروز گل مژه، باکتری‌ها می‌باشند. این عارضه در اثر تماس دست آلوده با چشم به وجود می‌آید. اما این آلودگی تنها دلیل بروز گل مژه نیست و تجمع زیاد غده‌های چربی در پلک هم باعث بروز چنین مشکلی می‌شود. نوجوانان در آستانه بلوغ و افراد دیابتی هم مستعد ابتلا به گل مژه هستند.
در مجموع، افراد در هر سنی ممکن است ابتلا به گل مژه را تجربه کنند. تغذیه نامناسب، بی خوابی، عدم رعایت بهداشت، کم‌آبی بدن و مالش چشم می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌های مزمن چشم نظیر گل مژه شود. به طور کلی علل زیر می‌توانند منجر به ایجاد گل مژه شوند:
- چشم های خود را با دست‌های شسته نشده لمس کنید
- لنزهای تماسی خود را بدون ضدعفونی کامل یا شستن دست‌ها وارد کنید
- آرایش چشم یک شب باقی بماند
- از لوازم آرایشی قدیمی یا تاریخ مصرف گذشته استفاده کنید
- بلفاریت (التهاب مزمن پلک)
- روزاسه (بیماری پوستی که سبب قرمزی پوست در ناحیه صورت می‌شود)
- سبوره (ترشح چرب بیش از حد از غدد) ممکن است احتمال ایجاد این عفونت‌ها را افزایش دهد
- میبومیت و روزاسه آکنه
- فشار و لمس مداوم پلک و چشم
- تغییرات هورمونی
همانطور که در انواع گل مژه اشاره کردیم، یکی دیگر از شرایطی که باعث التهاب پلک می‌شود، شالازیون است که در ادامه در مورد آن توضیح می‌دهیم.
بیشتر بخوانید: خارش چشم | درمان، پیشگیری و علت خارش چشم
شالازیون
شالازیون زمانی ایجاد می‌شود که در یکی از غدد چربی کوچک نزدیک مژه‌ها انسداد ایجاد شود. برخلاف گل مژه، شالازیون معمولاً دردناک نیست و بیشتر در قسمت داخلی پلک برجسته می‌شود. درمان هر دو بیماری مشابه است.
علائم
این بیماری ابتدا با درد، قرمزي، حساسيت و تورم در محل پلک آغاز مي‌شود و بعد يك جوش چركي پدیدار می‌گردد. برخی مواقع مجاور ضايعه متورم می‌شود و گاهي تمام پلك متورم مي‌گردد. در پاره‌ای از مواقع هم، آبريزش، حساسيت به نور و احساس وجود جسمی روی پلک، ایجاد می‌شود.
اگر دهانه غده گل مژه تخلیه شود، ممکن است ترشحات غلیظ یا مواد درون جوش به شکل پوسته پوسته روی پلک‌ها و مژه‌ها جمع شود. در برخی موارد، پوست روی گل مژه نازک می‌شود و چرک ممکن است روی پوست ترشح شود. اشک نیز می‌تواند در اثر سوزش و درد تولید شود.
علائم به طور کلی به شرح زیر است:
- تورم در پلک بالا یا پایین
- درد پلک
- سرخی چشم
- حساسیت به لمس کردن
- پوسته پوسته شدن پلک
- سوزش در چشم
- افتادگی پلک
- احساس خارش روی کره چشم
- تاری دید
- ریزش اشک از چشم
بیشتر بخوانید: روش های جلوگیری از چروک زیر چشم
آیا گل مژه مسری است؟
باکتری‌های ایجادکننده این عارضه در اکثر افراد مسری نیستند مگر اینکه شرایط خاصی وجود داشته باشد. مانند لمس یک گل مژه و سپس انتقال عفونت به شخص دیگری که ممکن است باعث ایجاد گل مژه یا عفونت دیگر شود.
برخی از متخصصان بر این باورند که معمولاً گل مژه زمانی ایجاد می‌شود که برخی از باکتری‌های معمولی یا گذرا در پلک تکثیر شوند. از آنجا که این باکتری‌ها لزوماً از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شوند، برخی از محققان این نوع باکتری‌ها را را غیرواگیردار می‌دانند.
با این حال، برخی پزشکان معتقدند که اگر فرد دیگری یک چشم عفونی را لمس کند، ممکن است عفونت به او منتقل شود. با همه این‌ها، به ندرت اتفاق می‌افتد عارضه گل مژه از فردی به فرد دیگر انتقال یابد.
عوارض
شایع‌ترین خطر گل مژه، آسیب غدد میبوم است که معمولاً به شکل یک بیماری التهابی مزمن به نام اختلال عملکرد غدد میبومی که اغلب بیماری غدد میبومی، میبومیت، میبومیانیت یا بلفاریت نیز نامیده می‌شود، بروز می‌کند. اختلال عملکرد غدد میبومین اغلب با روزاسه و آکنه در گونه‌ها و بینی همراه است اما به تنهایی هم قابل مشاهده است.
دقت کنید که مواد خارجی مانند آرایش و گرد و غبار نیز اگر به درستی شسته نشوند، می‌توانند دهانه غده‌ها را مسدود کنند. کرونا به ندرت سبب عفونت چشمی می‌شود اما مواردی هم مشاهده شده که مبتلایان به کرونا دچار گل مژه نیز شده‌اند.
پیشگیری
برای جلوگیری از ایجاد گل مژه موارد زیر را رعایت کنید:
- دستان خود را با صابون و آب گرم بشویید یا هر روز چندین بار از ضدعفونی کننده‌های حاوی الکل استفاده کنید
- دستان خود را به چشم‌هایتان نمالید
- با دور ریختن لوازم آرایشی قدیمی خطر ابتلا به عفونت‌های مکرر چشم را کاهش دهید
- لوازم آرایشی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید
- با آرایش چشم از شب تا صبح نخوابید
- از تمیز بودن لنزهای تماسی خود اطمینان حاصل کنید
- قبل از دست زدن به لنز چشمی، دستان خود را کاملاً بشویید
- اگر مدام دچار گل مژه می‌شوید، استفاده منظم از کمپرس گرم ممکن است از بازگشت آن جلوگیری کند
- اگر مبتلا به بلفاریت هستید، دستورالعمل های پزشک خود را برای مراقبت از چشم رعایت کنید
درمان
در بیشتر موارد، گل مژه به خودی خود در عرض چند روز شروع به ناپدید شدن می‌کند و در نهایت بعد از دو هفته از بین می‌رود. در عین حال، ممکن است بتوانید با استفاده از یک دستمال گرم روی پلک خود، درد یا ناراحتی ناشی از این تورم را تسکین دهید. یک دستمال گرم را روی پلک بسته خود به مدت پنج تا 10 دقیقه قرار دهید. این کار را چند بار در روز انجام دهید و پلک را به آرامی ماساژ دهید.
اگر به طور مداوم به گل مژه مبتلا می‌شوید، پزشک ممکن است درمان‌هایی را توصیه کند، مانند:
بیشتر بخوانید: درمان میگرن چشمی، عارضه‌ای که با مشکل در دید ما را غافلگیر می‌کند
آنتیبیوتیکها یا تزریق استروئید
پزشک ممکن است قطره چشم آنتی‌بیوتیک یا کرم آنتی‌بیوتیک موضعی برای پلک شما تجویز کند. اگر عفونت پلک شما ادامه یابد یا به خارج از پلک گسترش پیدا کند، پزشک ممکن است آنتیبیوتیکها را به شکل قرص توصیه کند. تزریق استروئید برای کاهش تورم نیز استفاده می‌شود.
پماد چشم آنتی‌بیوتیک کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد هرچند گاهی اوقات پماد چشمی اریترومایسین توصیه می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌های دیگر مانند کلرامفنیکل یا آموکسی سیلین نیز ممکن است استفاده شوند. کلرامفنیکل هم در بسیاری از نقاط جهان با موفقیت مورد استفاده قرار می‌گیرد اما به دلیل نگرانی از کم خونی آپلاستیک، که در موارد نادر می‌تواند کشنده باشد، در ایالات متحده مصرف آن با هشدار همراه است.
جراحی یا درمان بیماری‌های زمینه‌ای
اگر گل مژه با اقدامات دارویی برطرف نشود، ممکن است پزشک یک برش کوچک در آن ایجاد کند تا چرک را تخلیه کند. پزشک شما همچنین ممکن است هرگونه بیماری زمینه‌ای را که باعث ایجاد گل مژه یا بدتر شدن حالت شما می‌شود را درمان کند.
درمان‌های خانگی
تا زمانی که گل مژه خود به خود از بین برود، به نکات زیر توجه کنید:
- سعی نکنید محل تورم را فشار دهید یا چرک آن را خودتان خارج کنید؛ این یعنی از ترکیدن گل مژه جلوگیری کنید زیرا انجام این کار می‌تواند باعث گسترش عفونت شود
- هر دو پلک خود را تمیز نگه دارید
- پلک آسیب دیده را به آرامی با آب و صابون ملایم بشویید
- یک دستمال گرم روی چشم بسته خود بگذارید
- برای تسکین درد، آب گرم را روی یک دستمال تمیز بریزید. پارچه را بشویید و آن را روی چشم بسته خود قرار دهید. وقتی پارچه گرما را از دست می‌دهد دوباره خیس کنید. این کار را برای 5 تا 10 دقیقه ادامه دهید. سپس پلک را به آرامی ماساژ دهید. تکرار این کار دو تا سه بار در روز مفید است.
- تا زمانی که گل مژه بهبود نیافته، چشم‌ها را آرایش نکنید
- لنزهای تماسی می‌توانند به باکتری‌های مرتبط با گل مژه آلوده شوند پس تا زمانی که گل مژه برطرف نشده تا حد امکان لنز نگذارید
بیشتر بخوانید: ریسک میگرن چشمی چقدر است؟ آیا باید نگران بود؟
زمان مراجعه به پزشک
اکثر این جوش‌ها برای چشم شما بی‌ضرر هستند و بر بینایی تأثیر نمی‌گذارند. همانطور که در قسمت درمان اشاره کردیم، ابتدا اقدامات مراقبت از خود را امتحان کنید اما در موارد زیر به پزشک مراجعه شود:
- چشم متورم و بسته است
- قسمت سفید چشم قرمز می‌شود
- هرگونه تغییر یا اختلال در بینایی فرد وجود دارد
- تورم بیش از سه هفته طول می‌کشد
- تورم برمی‌گردد یا خونریزی می‌کند
- مژه‌ها می‌ریزند
- عفونت روی پلک پایین، نزدیک بینی قرار دارد
- چرک یا ترشحات غلیظ مدام از چشم تخلیه می‌شود
- تب کردن یعنی دمای بدن بالای 100 درجه فارنهایت یا 37 درجه شود
- شخص درد قابل توجهی دارد
- شخص دچار تورم غدد لنفاوی در گردن یا گوش است
- فرد دوبینی را تجربه می‌کند
در زمان مراجعه به پزشک، هرگونه علائمی که دارید را ذکر کنید؛ حتی علائمی که به ظاهر بی‌ربط به نظر می‌رسند. ممکن است پزشک بخواهد بفهمد آیا قرنیه هم درگیر است یا خیر و اینکه آیا احتمال ابتلا به نوعی سرطان پوست وجود دارد. بنابراین لیست اطلاعات شخصی را که احساس می‌کنید برای پزشک مهم است را تهیه کنید.
لیستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را هم تهیه کنید. سوالاتی را که باید از پزشک خود بپرسید را از قبل آماده کنید. زمان شما در ملاقات با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سوالات می‌تواند به شما کمک کند تا از وقت خود بهتر استفاده کنید. برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارت‌اند از:
- علت احتمالی مشکل من چیست؟
- چه زمانی می‌توانم انتظار داشته باشم که گل مژه از بین برود؟
- آیا گل مژه من مسری است؟
- چه نوع آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
- آیا درمان قطعی وجود دارد؟
- مزایا و خطرات این درمان‌ها چیست؟
- برای جلوگیری از ابتلای دوباره به گل مژه چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
- آیا می‌توانم استفاده از لنزهای تماسی را ادامه دهم؟
- آیا جایگزینی برای داروی خاصی که برای من تجویز می‌کنید وجود دارد؟
- آیا نیاز به ویزیت بعدی دارم؟
تشخیص
پزشک معمولاً فقط با نگاه به پلک شما، گل مژه را تشخیص می‌دهد. پزشک شما ممکن است از یک چراغ یا عدسی جهت بررسی پلک شما استفاده کند.
خلاصه
غدد ترشحی متعددی در پلک بالا و پایین وجود دارند. این غدد ترشحاتی تولید می‌کنند که باعث می‌شوند اشک چشم کمتر تبخیر شود. باکتری‌ها اغلب می‌توانند وارد یک یا چند غده چربی پلک شوند و در صورت مسدود شدن مجرای آن، ممکن است عفونت غدد یا چرک ایجاد شود.
این عفونت که منشا باکتریایی دارد، باعث التهاب، درد و قرمزی پلک و بافت گونه اطراف آن می‌شود. به این عارضه گل مژه می‌گویند که به شکل یک جوش بزرگ اغلب روی یک پلک ظاهر می‌شود اما ممکن هم‌زمان روی هر دو پلک هم ایجاد گردد.
گل مژه معمولا خود به خود از بین می‌رود اما اگر بعد از چند روز رو به بهبودی نرفت، به پزشک مراجعه کنید. به زبان ساده، هنگامی که انسداد غده برطرف شود، این توده اغلب خود به خود ناپدید می‌شود. علاوه بر این، گاهی عفونت با تخلیه چرک از روی پلک -البته توسط پزشک- از بین می‌رود.