نگاهی به مزاج گرم و خشک از دیدگاه طب سنتی تخصصی
در تعاریف طب سنتی، انسان دارای 4 نوع مزاج یا طبع گرم، سرد، تر و خشک است که مقدار غلبه هر کدام از این طبع‌ها در بدن تعیین کننده مزاج شخص است. البته ممکن است در یک فرد هیچ‌یک از این طبع‌ها غلبه نداشته باشد که در این صورت مزاج شخص را معتدل می‌نامند. در این مقاله می‌خواهیم در مورد مزاج گرم و خشک صحبت کنیم.
مزاج‌شناسی
هر کس با از طبع و خلط خاص خود متولد می‌گردد که مزاج ذاتی او نامیده می‌شود. مزاج شناسی، سیستمی فرضی برای شناخت بدن توسط طبیبان در یونان و رم باستان بوده است. طب سنتی ایران هم بر پایه مزاج بنا شده است؛ در نتیجه امروزه هم شناخت طبع و مزاج‌ها یکی از شیوه‌های آشنایی با خصوصیات جسمی و روحی اشخاص است.
مزاج‌شناسی به ما این امکان را می‌دهد تا نحوه تغذیه و ورزش خود را به شکلی که با بدنمان سازگار باشد، انتخاب کنیم. در طب سنتی مزاج‌ها به چهار دسته سرد و تر، سرد و خشک، گرم و تر و گرم و خشک دسته‌بندی می‌شوند که به آنها صفراوی، سوداوی، دموی و بلغمی هم می‌گویند. هر یک از طبع‌هایی که گفته شد، سبب می‌گردد که شخص، ویژگی‌های منحصر به فرد خود را داشته باشد.
شخصی که مزاج گرم و خشک دارد، دارای بدن گرم و پوست و مخاط‌های خشک است. رنگ پوست این اشخاص اغلب متمایل به زرد و گندمی است. در واقع در طب سنتی، درمان‌ها هم بر اساس طبع افراد در نظر گرفته می‌شود. ویژگی‌های طبع گرم و خشک در طب اسلامی نیز به همین صورت بیان شده است. توجه کنید که توصیه‌های ما، تنها جهت آشنایی کلی با مزاج‌ها است.
در صورت تمایل، جهت تعیین دقیق مزاج و دریافت پیشنهادهای لازم، باید به متخصص طب سنتی رجوع کنید.
بیشتر بخوانید: درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی یافت شد!
ویژگی‌های اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند
صفراوی‌ها طبع گرم و خشک دارند، در مواقع زیادی عصبی و کم خواب هستند و دیر چاق می‌شوند. این اشخاص برون‌گرا و اجتماعی هستند و چون دارای بدن گرمی می‌باشند، دچار خشکی دهان می‌شوند. در ادامه ویژگی‌های بیشتری از اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند را می‌خوانید:
- لاغر اندام با مفاصل و استخوان‌‌بندی درشت
- پوست گرم و خشک
- رنگ پوست و سفیدی متمایل به زردی چشم
- خشکی دهان و عطش
- گرمایی بودن
- امکان دارد با خوردن خوراکی‌های گرم دچار خارش شوند
- علاقه به ترشی
- علاقه به خوراکی‌هایی با طبع سرد
- عدم علاقه به شیرینی
- نبض قوی
- عروق برجسته
- زود عصبانی می‌شوند و خشم‌شان زود هم فروکش می‌کند
- باانرژی و پرتحرک
- باهوش، زیرک و پرحرف
- چالاک و سریع
- دقیق، منظم و تیزبین
- دارای میل بالای جنسی
- پیوسته، سریع و بلند صحبت می‌کنند
- خوابشان کم و سبک است
- زیاد دچار یبوست می‌شوند
- دارای حافظه و قدرت یادگیری بالا
- دارای روابط اجتماعی قوی
- عجول
بیشتر بخوانید: فواید پزشکی طب سنتی چینی
خوراکی‌های مناسب برای مزاج گرم و خشک
استفاده از خوراکی‌های سازگار با مزاج و طبع اشخاص کمک می‌کند تا کمتر به معضلات فیزیکی و روانی دچار شوند و در مقایسه با سایر اشخاص، سلامتی بیشتری داشته باشند. در واقع باید بتوانید مزاج خود را متعادل نگه دارید. خوراکی‌های مناسب برای مزاج گرم و خشک به شرح زیر است:
- سوپ‌ها و آش
- آبگوشت بدون رب و گوجه‌فرنگی با گوشت گوسفند و دنبه
- خورشت با برنج
- شیربرنج، سیراب، شیردان و کله‌پاچه
- غذاهای آب‌دار
- مرکبات ترش و شیرین، سیب، گیلاس، آلبالو، زردآلو، تمشک، توت، شاه توت، گلابی، انار، انبه، انگور و خرمای شیره‌دار
- هندوانه، گرمک، کاهو، اسفناج، کدو، خیار، خیار چنبر، بامیه، هویج، سبزی خوردن
- انواع جوانه‌ها مثل جوانه گندم
- شیر، سرشیر، خامه و کره محلی گاوی، ماست، دوغ و پنیر همراه با مصلحات آنها یعنی گردو، عسل، سیاه دانه و پونه
- آبمیوه‌ها، شربت‌ها، عرقیات و دمنوش‌ها
- آب زرشک، آلبالو و لیمو
- شربت و عرقیاتی مثل بابونه، ترنجبین، شیرخشت، خاکشیر، نارنج، کاسنی و سکنجبین
- ماء‌الشعیر
عوارض غلبه صفرا در مزاج گرم و خشک
رنگ‌های گرم مانند زرد و قرمز باعث افزایش گرمای داخلی اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند می‌شوند و برای آنها مناسب نیستند. چکاندن قطره روغن بنفشه، کدو سبز یا گشنیز در بینی یا مالیدن آنها روی صورت برای مزاج گرم و خشک بسیار مناسب است. چنانچه غلبه صفرا در بدن از میزان متعادل عبور کند، امکان دارد عارضه‌های زیر در شخص ایجاد شود:
- آفت دهانی
- شوره سر
- اگزما
- احساس تلخی دهان
- کاهش شدید وزن
- واریس
- خشکی مفصل
- میگرن
- یبوست شدید
- پرکاری تیروئید
- کبد چرب
- رفلکس معده
- زود انزالی
- هپاتیت
- سنگ کیسه صفرا
ویژگی‌های شخصیتی فردی که مزاج گرم و خشک دارد
هر شخصی مزاج منحصر به فرد خود را دارد که همچون اثر انگشت که برای هر شخص انحصاری است. اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند اغلب دست‌های گرمی دارند. آنها به دوش خنک علاقه دارند و نمی‌توانند برای مدت طولانی در حمام بمانند. این دسته از اشخاص گاهی دچار عصبانیت آنی می‌شوند و معمولا اشتهای زیادی ندارند.
اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند بهتر است لباس‌های خنک کتانی، پنبه‌ای و نخی بپوشند و از پوشیدن لباس‌های نایلونی پرهیز کنند. این اشخاص بهتر است در تابستان حدود یک ساعت خواب قبل از ظهر داشته باشند و رطوبت کافی به بدنشان برسد. همچنین توصیه می‌شود این افراد بین ناهار و خواب بعدازظهر حداقل یک ساعت فاصله بگذارند.
بیشتر بخوانید: علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی
خوراکی‌های نامناسب برای مزاج گرم و خشک
در اشخاصی که مزاج گرم و خشک دارند، مصرف برخی خوراکی‌ها، سبب اسیدی شدن خون و آسیب به کبد می‌شود. این خوراکی‌ها به شرح زیر هستند:
- آب یخ و آب جوش
- نان گندم، نان بربری و فانتزی، ماکارونی
- سیر زیاد
- خشکبار با نمک، تخمه جات با نمک و خیارشور
- گوشت‌های قرمز به ویژه گاو و گوساله
- بادمجان و تخم مرغ
- موز، خربزه، آناناس و نارگیل
- فسنجان و خورشت بادام
- مایعات همراه غذا که کبد چرب شدن را دارد
- شیرینی و کیک‌ها و بیسکویت
- چای، قهوه و نسکافه
- لبنیات بدون مصلح
- غذاهای فریزری و مانده
- سرخ کردنی‌هایی مثل سیب زمینی
- سس تند و رب گوجه فرنگی
- زردچوبه و ادویه جات تند
- غذاهای پر چرب
مزاج و کرونا
چنانچه شخصی با مزاج گرم و خشک در تابستان که طبع فصل هم گرم و خشک است، جهت جلوگیری از ابتلا به کووید 19 خوراکی‌های گرم و خشک مصرف کند، غلبه خلط صفرا در او زیاد می‌شود. در نتیجه این شخص به نشانه‌هایی نظیر سردرد و گلودرد مبتلا می‌شود. چون در این حالت دستگاه دفاعی او هم تضعیف شده، در مواجهه با کووید 19، آسیب بیشتری خواهد دید.
خلاصه
یکی از شیوه‌های اساسی جهت حفظ تعادل مزاج، رعایت مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها با توجه به مزاج شخص است. به همین دلیل برای حفظ مزاج متعادل و سالم و داشتن عملکردهای فیزیکی و روحی مناسب، ابتدا مزاج خود را بشناسید و خوراکی‌هایی که برای طبع شما مفید است را در حد تعادل مصرف کنید.
مثلا طبق آنچه که در همین مقاله اشاره کردیم، اگر مزاج گرم و خشک دارید، بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌ها بهره ببرید و کمتر از گوشت استفاده نمایید. هوای تازه و خنک هم برای شما بسیار مناسب است.