درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی یافت شد!
هر عاملی که باعث تغییر سطح هورمون‌ها به ویژه استروژن شود، می‌تواند محرک شروع یک سردرد هورمونی باشد. این دردها به روش‌های گوناگونی درمان می‌شوند، اما درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی راه‌کارهای منحصربه‌فردی است که باید با دقت بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد.
عواملی چون چرخه قاعدگی و تخمک‌گذاری، مصرف داروهای ضد بارداری و سرکوب هورمونی، رژیم‌های درمانی هورمونی برای درمان عوارضی چون فیبروم رحمی یا موارد شبیه به آن (مانند بارداری، یائسگی و حتی اختلالات هورمونی مرتبط با اختلال‌های روان‌شناسی)، از جمله علل عمده تغییر در سطح این هورمون‌ها و ایجاد سردرد در زنان هستند.
برای درمان سردرد زنان در زمان قاعدگی، ابتدا باید از نوع و دلیل بروز آن آگاه شوید و پس از آن برای درمان آن از روش مناسب اقدام کنید.
از آن‌جایی که علت بروز بیشتر سردردها ناشناخته است و درمان قطعی برای آن‌ها وجود ندارد، برخی راه‌های درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی، از مطمئن‌ترین راه‌های کنترل آن‌ها هستند.
مصرف بیشتر داروهای شیمیایی در بلند مدت می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد که این خطر در روش‌های پیشگیرانه، استفاده از داروهای گیاهی و راه‌های مصرف غیرخوراکی آن‌ها، کمتر است.
نوسانات هورمونی در زنان و سردردهای ناشی از آن را بشناسید
بسیاری از انواع سردرد در زنان، تحت تاثیر تغییرات سطح هورمون‌هایی مانند پروژسترون و استروژن ایجاد می‌شوند.
هر عاملی که سطح این هورمون‌ها در بدن را تغییر دهد مانند بارداری، دوران یائسگی یا چرخه قاعدگی، ممکن است موجب بروز سردرد هورمونی شود.
این تغییرات هورمونی همچنین بر سطح سروتونین در مغر اثر می‌گذارد و باعث بروز تغییراتی در سایر رابط‌های عصبی می‌شود. این تغییرات می‌توانند فشار وارده به اعصاب شما را تغییر دهند و سبب ارسال سیگنال درد به مغز شوند.
بیشتر بخوانید: علت سردرد بعد از قاعدگی، مشکلی که آسایش بانوان را تهدید می کند
چرخه قاعدگی ممکن است منجر به بروز سردرد در زنان شود
سطح استروژن و پروژسترون قبل از قاعدگی در پایین‌ترین حد خود قرار دارد و این کاهش در برخی از زنان موجب بروز سردرد می‌شود.
زنان ممکن است از دو روز پیش از آغاز قاعدگی تا سه روز پس از آن و در روزهای تخمک‌گذاری، سردردهای مختلفی را تجربه کنند که در مجموعه سردردهای هورمونی یا میگرن قاعدگی قرار می‌گیرند.
سردرد هورمونی ناشی از چرخه قاعدگی، ممکن است خفیف تا متوسط باشد، اما تداخلی با انجام امور روزمره نداشته باشد.
اما سردرد همراه با میگرن قاعدگی می‌تواند شدید و غیرقابل تحمل باشد. سردردها در میگرن قاعدگی، ضربان‌دار و معمولا یک طرفه هستند و می‌توانند همراه با دیگر علائم میگرن یا بدون آن باشند.
مهم ترین نکته در بروز این‌گونه سردردها در زنان، این است که «میزان تغییر سطح» (اعم از بالا یا پایین رفتن) هورمون‌های زنانه است که شدت سردردها و حملات را تعیین می‌کند نه خود تغییر سطح.
زنانی که در دوران قاعدگی دچار سردرد می‌شوند، ممکن است قبل از سیکل، در طول چرخه یا بعد از آن با این عارضه مواجه شوند.
نکته:
اگر از داروهای ضدبارداری استفاده می‌کنید، تغییرات سطح هورمون‌ها ممکن است برای شما شدیدتر رخ دهد.
سردرد در دوره قاعدگی
انواع مختلفی از سردردها ممکن است همزمان با شروع قاعدگی رخ دهند، به طور مثال، سردرد تنشی که اغلب از استرس ناشی می‌شود. در این نوع، درد مانند یک نوار محکم، اطراف پیشانی را می‌گیرد.
در مواردی نیز ممکن است سردرد بعد از پریود و به دلیل از دست دادن خون و افت سطح آهن بدن، بروز پیدا کند. این سردردها با مصرف مکمل‌ها و رژیم غذایی سرشار از آهن قابل پیشگیری هستند.
با این حال غالب سردردها در زمان قاعدگی، سردرد هورمونی و میگرن قاعدگی هستند. علت زمینه‌ای برای هر دو این بیماری‌ها یکسان و ناشی از تغییرات سطح هورمون‌ها است اما در نوع و شدت بروز درد متفاوت هستند.
اگر سردرد در زنان همراه با خستگی مفرط، درد مفاصل، جوش‌های پوستی، یبوست و.. باشد، به احتمال زیاد سردرد هورمونی ناشی از عوارض سندروم پیش از قاعدگی یا پی‌ام‌اس (PMS) است.
البته بعضی از علائم سندروم پیش از قاعدگی مانند درد مفاصل یا ماهیچه‌ها، نفخ، حساسیت پستان‌ها یا تغییرات خلقی می‌توانند همزمان با میگرن‌های قاعدگی نیز بروز پیدا کنند.
نکته:
میگرن قاعدگی، فقط در علت ایجاد با سایر انواع میگرن متفاوت است ولی علائم آن کمابیش مشابه با میگرن‌های معمول است. سردردی ضربان‌دار که معمولا در یک طرف سر احساس می‌شود، ممکن است به طرف دیگر سر کشیده شود و با حساسیت به نور و صدا، تهوع و حتی استفراغ همراه باشد. در بعضی افراد مبتلا به میگرن، همزمانی حملات با زمان قاعدگی می‌تواند باعث شدیدتر شدن آن‌ها شود.
چه کسانی بیشتر به میگرن و سردرد در زمان قاعدگی دچار می‌شوند؟
هر کسی که قاعدگی دارد و چرخه هورمونی در بدنش اتفاق می‌افتد می‌تواند قبل از شروع قاعدگی، دچار افت استروژن و سروتونین شود. اما به طور کلی برخی افراد در برابر این تغییرات حساس‌تر هستند و استعداد بیشتری در ابتلا به سردرد دارند.
ممکن است قبل از قاعدگی دچار سردرد شوید اگر:
- بین 18 تا 29 سال سن دارید
- سابقه خانوادگی میگرن یا سردردهای هورمونی دارید
- وارد یائسگی شده‌اید (سال‌های قبل از شروع یائسگی)
بیشتر بخوانید: درمان سردرد کودکان با روش‌هایی فوق‌العاده
درمان میگرن قاعدگی
بسیاری از افراد برای تسکین سردرد و میگرن، تجویز مسکن‌ها و داروهای مختلف شیمیایی را از پزشک خود درخواست می‌کنند؛ یا در موارد شدید از هورمون‌درمانی استفاده می‌کنند. اما بعضی افراد ترجیح می‌دهند با رعایت برنامه‌های کنترلی و پیشگیرانه، از وقوع انواع سردرد جلوگیری کنند.
در تغییرات سبک زندگی که باعث بهبود انواع سردرد می‌شود، رعایت رژیم غذایی در این مورد از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی ترکیبات غذایی مفید برای پیشگیری از انواع میگرن، در پیشگیری از میگرن قاعدگی و سردرد در زنان نیز موثرند.
غذا خوردن در ساعات مشخص و به صورت میان‌وعده‌های کوچک، خوردن غذاهای سالم و غیرفرآوری‌شده، کنترل میزان نمک مصرفی، پرهیز از فست‌فودها و غذاهای چرب و دوری از پرخوری، از جمله تغییرات غذایی موثر در جلوگیری از بروز سردرد میگرنی هستند.
همچنین برخی از ترکیبات از جمله ملاتونین، روغن ماهی، مکمل‌های ریبوفلاوین، منیزیوم و همچنین کوآنزیم کیو10 در بیشتر مطالعات اثرات مثبتی در بهبود وضعیت بیماران مبتلا به انواع میگرن داشته‌اند.
سویا نیز از دیگر ترکیبات خوراکی است که در کاهش حملات میگرنی، به ویژه میگرن قاعدگی اثرگذار است.
داشتن خواب کافی و باکیفیت، نوشیدن آب به مقدار زیاد، طب سوزنی، بیوفیدبک، استفاده از کیسه یخ، ماساژ، تکنیک‌های ریلکسیشن و انواع راه‌های پیشگیری و درمان سردرد میگرنی، در درمان سردرد قاعدگی نیز موثر هستند.
درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی
علاوه بر راه‌های معمول پزشکی برای کنترل، پیشگیری و درمان سردردهای قاعدگی، طب سنتی نیز پیشنهادات موثری برای کاهش درد و علائم همراه با آن دارد.
بسیاری افراد، درمان‌های سنتی و طبیعی را برای درمان سردردهای خود امتحان می‌کنند، چرا که از صدها سال پیش از پیدایش علم داروسازی مدرن، اقوام مختلف در سراسر دنیا از داروها و روش‌های طب سنتی و گیاهی برای مهار و تسکین دردها استفاده می‌کردند.
بسیاری از این روش‌های درمانی گذشتگان، امروزه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه تاثیر بیشتر درمان‌های سنتی سردرد و میگرن، هنوز از نظر علمی به طور کامل تایید و بررسی نشده‌اند، ولی بسیاری از آن‌ها به عنوان درمان مکمل، مورد تایید جامعه پزشکی کنونی هستند.
توجه: برای استفاده از درمان‌های سنتی و گیاهی نیز، باید جانب احتیاط را رعایت کنید، زیرا بسیاری از داروهای طب سنتی، ممکن است با برخی داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند یا مصرف بیش از اندازه آن‌ها خطرناک باشد. بنابراین لازم است پیش از شروع یا توقف مصرف هر درمان دارویی یا گیاهی، با پزشک متخصص مشورت شود.
گیاهان دارویی برای درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی
انواع گیاهان دارویی شناخته شده در درمان سردردها، می‌توانند به شکل خوردنی، از طریق مالیدن بر شقیقه‌ها، استنشاقی یا به عنوان اسپری بینی استفاده شوند.
همچنین تنتورها در طب سنتی و داروهای گیاهی کاربرد فراوانی دارند. تنتور در واقع عصاره گیاهی غلیظی است که با خیساندن پوست، توت، برگ خشک یا تازه و ریشه‌های یک یا چند گیاه در الکل یا سرکه ساخته می‌شود.
در ادامه با تعدادی از گیاهان شناخته شده موثر بر درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی آشنا می‌شویم:
بابونه گاوی (بابونه کبیر)
این گیاه دارویی از قرن پنجم پیش از میلاد تاکنون، در مناطق مختلفی از جمله یونان، شرق اروپا وخاورمیانه، برای درمان طیف متنوعی از اختلال‌ها مانند ورم، التهاب وتب مورد استفاده قرار گرفته‌است. در قرون نخستین میلادی، اغلب از این گیاه برای مهار دردهایی نظیر میگرن قاعدگی استفاده می‌شد. بابونه گاوی، گیاه بومی رشته‌کوه‌های بالکان است ولی درحال حاضر کمابیش در اقصی نقاط جهان یافت می‌شود.
شکل دارویی بابونه گاوی، به‌طور معمول به روش خشک کردن برگ‌ها، گل‌ها و ساقه انجام می‌شود. از این ترکیب برای ساخت مکمل‌های دارویی گیاهی و عصاره هم استفاده می‌شود.
گیاه بابا آدم جنگلی
گیاه بابا آدم جنگلی یا آلوکاسیا آمازونیکا در نواحی مرطوب قاره‌های اروپا، آسیا و آمریکای شمالی می‌روید. این گیاه در طول تاریخ برای مقاصد مختلف درمانی مانند تسکین دردها یا درمان ضایعات پوستی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
از عصاره خالص ریشه این گیاه- به صورت قرص- برای مهار و بهبود انواع سردرد در زنان و میگرن قاعدگی استفاده می‌شود. نتایج یک پژوهش در سال ۲۰۱۲ نشان داده‌است که در صورتی که از این گیاه دوبار در روز در دوزهای ۵۰ تا ۷۵ میلی گرم استفاده شود، می‌تواند در پیشگیری از میگرن بسیار موثر باشد.
سوسن عنبر (نعنا فلفلی)
گیاه نعنا فلفلی (Peppermint)- که در ایران از قدیم با نام سوسن عنبر شناخته می‌شود- در آمریکای شمالی، اروپا و آسیا رشد می‌کند. برگ‌ها و روغن‌های این گیاه برای مقاصد مختلف دارویی و آشپزی استفاده می‌شوند.
روغن موضعی نعنا فلفلی گزینه گیاهی مناسبی برای رهایی از سردردهای قاعدگی است؛ زیرا یکی از ساده‌ترین و در دسترس‌ترین روش‌های درمانی طب سنتی و گیاهی است که میتوان برای کاهش شدت سردرد از آن بهره گرفت.
این روغن و ماده فعال درون آن (منتول)، هم به‌صورت موضعی (روی نواحی دردناک سر، مثل پیشانی و شقیقه‌ها) و هم به صورت خوراکی (کپسول مایع) قابل استفاده است. یک پژوهش که در سال ۲۰۱۰ صورت گرفته است نشان می‌دهد که منتول هنگامی که در قالب محلول ۱۰% روی پیشانی و شقیقه به‌صورت موضعی استفاده شود، در توقف میگرن قاعدگی و رهایی از حالت تهوع موثر است.
پوست درخت بید
عصاره پوست درخت بید حاوی یک ماده ضد التهابی به نام سالیسین است که از آن در تولید داروی مشهور آسپیرین استفاده شدهاست و خواص ضد التهابی موثری دارد.
از زمان بقراط (قرن چهارم قبل از میلاد) از پوست این درخت استفاده شدهاست؛ هنگامی که بیماران پوست درخت بید را برای کاهش تب و التهاب می‌جویدند.
از پوست درخت بید بعدها در چین و اروپا برای درمان انواع سردرد، استئوآرتریت، تاندونیت و کمردرد استفاده شده است. پوست درخت بید را می‌شود در قالب کپسول یا پوست قابل جویدن تهیه و مصرف کرد. پوست درخت بید می‌تواند یک جایگزین طبیعی برای آسپیرین باشد.
زنجبیل
زنجبیل یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گیاهان دارویی دنیا با ویژگی‌های اثبات شده ضد التهاب، ضد ویروس، ضد قارچ و ضدباکتری برای درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی است.
علاوه بر همه این مزایا، پژوهش‌های سال‌های اخیر درباره تاثیر زنجبیل بر انواع سردرد و میگرن نشان می‌دهد که مزایای پودر زنجبیل قابل مقایسه با داروهایی چون سوماتریپتان است. سوماتریپتان یکی از داروهای رایج برای درمان میگرن و سردردهای قاعدگی است. البته عوارض جانبی زنجبیل بسیار کمتر از این دارو است.
از زنجبیل میتوان به شکل ریشه تازه یا خشک شده، مکمل، دم‌نوش یا عصاره استفاده کرد. البته این را نباید فراموش کرد که زنجبیل یا فرآورده‌های حاوی آن نباید همزمان با داروهای رقیق‌کننده خون استفاده شود زیرا احتمال بروز تداخل دارویی وجود دارد.
روغن اسطوخودوس
روغن اسطوخودوس که از گل‌های گیاه اسطوخودوس تهیه می‌شود، بسیار معطر است و از دیرباز برای خوش‌بو کردن محیط و محصولات بهداشتی استفاده شدهاست. اسطوخودوس بومی مناطق کوهستانی اطراف دریای مدیترانه است. اما امروزه به صورت گسترده در نواحی مختلف اروپا، آسیا، استرالیا و آمریکای شمالی رشد می‌کند.
بر اساس نتایج یک پژوهش که در سال ۲۰۱۲ صورت گرفته‌است، استنشاق روغن اسطوخودوس در طول سردرد و میگرن، به صورت فوری بر کاهش علائم موثر است و به رهایی از علائم منجر می‌شود. برای استفاده از روغن اسطوخودوس، روغن را با بینی استنشاق کنید یا محلول رقیقی از آن را روی شقیقه به صورت موضعی استفاده کنید.
اگر این روغن به‌درستی و به میزان کافی رقیق نشود می‌تواند سبب سوزش و حساسیت پوست در محل استفاده شود. روغن اسطوخودوس اگر از دوز مشخصی بیشتر به صورت خوراکی مصرف شود، می‌تواند سمی باشد.
درمان‌های میگرن قاعدگی با کافئین
مصرف چای‌ها و دم‌نوش‌های دارای کافئین از دوران سلسله مینگ در چین رایج شد. مصرف این نوشیدنی‌های گیاهی در طول قرن ۱۸ و ۱۹ در اروپا و سایر مناطق جهان گسترش یافت. در طب سنتی چینی، از چای سبز در ترکیب با سایر گیاهان برای رهایی از میگرن قاعدگی، استفاده می‌شود.
چای ماته یا یربامیت نوع کمتر شناخته‌شده‌ای از چای کافئین‌دار است که مصرف آن ریشه در طب سنتی آمریکای جنوبی دارد و در کنترل سردردهای میگرنی موثر است.
در حال حاضر، کافئین در بسیاری از داروهای مسکن بدون نیاز به تجویز پزشک نیز یافت می‌شود. در دهه‌های اخیر، به‌طور منظم روی تاثیر مصرف کافئین همراه با سایر مسکن‌ها مطالعه شده است.
این ماده یک مکمل بی‌خطر برای بسیاری از اشخاصی که با سردرد خصوصا سردردهای قاعدگی درگیر هستند، به‌شمار می‌رود.
پژوهشی که در سال ۲۰۱۲ صورت گرفته‌است نشان می‌دهد که ترکیبی از هزار میلی‌گرم استامینوفن و ۱۳۰ میلی‌گرم کافئین، می‌تواند تاثیر مفیدی در کنترل درد داشته باشد.
البته این نکته را هم نباید فراموش کرد که افراط در مصرف و ترک مصرف کافئین، خود می‌تواند موجب ایجاد انواع سردرد و یا محرکی برای آغاز حمله میگرن باشد.
سنبل الطیب راه‌کاری برای درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی
سنبل الطیب، که به نام‌های سنبل کوهی یا علف گربه نیز شناخته می‌شود، گیاه بومی قاره‌های آسیا و اروپاست و امروزه در آمریکای شمالی نیز یافت می‌شود. استفاده از سنبل الطیب به طب سنتی در یونان و روم باستان و دوران بقراط و جالینوس بر می‌گردد.
چندین قرن بعد، از این گیاه به‌عنوان درمانی برای بی‌خوابی استفاده شد و از قرن شانزدهم میلادی از سنبل الطیب به‌عنوان درمان گیاهی برای درمان اختلالات گوناگونی چون انواع تنش‌ها و التهاب‌های عصبی، سردردها و اضطراب استفاده شدهاست.
از سنبل الطیب اغلب به شکل مکمل، چای یا تنتور ساخته شده از ریشه‌های خشک، استفاده می‌شود. عصاره مایع این گیاه نیز در قالب کپسول قابل استفاده است.
زیرفون
زیرفون یا نرمدار، درختی است که از دیرباز گل‌های آن در تهیه دم‌نوش‌های دارویی در اروپا و آمریکا استفاده شدهاست. این گیاه برای آرام ساختن دستگاه عصبی، غلبه بر اضطراب، تنش و مشکلات التهاب و سایر اختلالات استفاده می‌شود.
از گل‌های زیرفون میتوان به‌صورت تنتور، عصاره مایع یا کپسول نیز استفاده کرد. زیرفون موجب تحریک سیستم تعریق بدن و دفع سموم می‌شود و خاصیت مسکن دارد.
همچنین از این گیاه برای رهایی از فشار و انقباض عصبی، انواع سردردها مانند سردرد سینوسی و میگرن قاعدگی، آرام کردن ذهن و کمک برای به خواب رفتن استفاده می‌شود.
تخم گشنیز
انسان‌ها به مدت بیش از هفت هزار سال در قالب فرهنگ‌های گوناگون، از تخم گشنیز برای درمان و همچنین به عنوان چاشنی غذایی استفاده کرده‌اند.
تخم گشنیز به علت توانایی درمان طیف گسترده‌ای از اختلالات -از انواع آلرژی‌ها گرفته تا دیابت و میگرن- مورد توجه بسیار قرار دارد.
در طب سنتی آیورودا، با ریختن آب داغ روی تخم گشنیز تازه و استنشاق بخار آن، از ماده موثر آن برای رها شدن از فشار سینوس‌ها و تسکین سردرد استفاده می‌شود.
به طور کلی خاصیت ضد التهابی این ماده می‌تواند در تسکین بسیاری از موارد میگرن قاعدگی، موثر باشد. تخم گشنیز را می‌شود جوید یا به عنوان مکمل در غذا و چای استفاده کرد. عصاره‌های خوراکی تخم گشنیز نیز قابل تهیه استفاده هستند.
گالتریا
گالتریا یک گیاه بومی شمال شرقی آمریکا است. این گیاه به سبب خواص ضد التهابی‌اش، سال‌هاست که در طب سنتی ملل مختلف، برای مهار و درمان انواع دردهای عصبی و تنشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از گالتریا میتوان به شکل دم‌نوش، تنتور و عصاره روغن استفاده کرد. گالتریا پتانسیل این را دارد که نورالژی (درد عصب) و انواع سردرد را درمان کند.
برای مصرف خانگی، میتوان گیاه گالتریا را برای ۳ تا ۴ دقیقه در آب داغ قرار داد و سپس با نوشیدن این دم‌نوش، تاثیر بهبودبخش آن را مشاهده کرد.
اوودیا
درخت اوودیا یک گیاه بومی چین است و از صدها سال پیش، از میوه‌های این درخت در طب سنتی چینی استفاده شده است. از این گیاه به‌طور سنتی برای درمان انواع دل درد، سردرد، اسهال و استفراغ استفاده می‌شود.
میوه‌های اوودیا می‌توانند فشار خون را کاهش دهند. همچنین این میوه به دلیل وجود خاصیت ضد التهابی و کاهش دهنده درد، در بهبود و مهار درد در ناحیه سر موثر است.
با اینکه بروز سردرد در زمان قاعدگی معمول است و به طور کلی خطرناک نیست، اما انواع سردرد و میگرن‌ها با توجه به شدت بروزشان، می‌توانند در بلند مدت بر سلامت جسمی و روانی بیمار اثرات منفی بگذارند و نیازمند کنترل هستند.
اگر راه‌های درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی، باعث بهبود و جلوگیری از آن‌ها نشود، مراجعه به پزشک ضروری است.
در موارد شدید، تجویز دارو و هورمون درمانی برای برقراری تعادل هورمونی بدن و رهایی از میگرن قاعدگی توسط پزشک تجویز می‌شود.
همچنین در صورتی که سردردهای شما همراه با سردرگمی، گیجی، تشنج، دو بینی، بی‌حسی در اندام‌ها یا مشکل در صحبت کردن باشد، ممکن است به قاعدگی مرتبط نبوده و نشانه یک بیماری جدی پزشکی باشند.
چنانچه پزشک با معاینه و پس از دریافت شرح حال و سابقه خانوادگی بیمار، به دلایلی غیر از نوسانات هورمونی برای بروز سردرد در زمان قاعدگی شک کند، برای تشخیص از راه‌های دیگری استفاده خواهد کرد.
روش‌های تشخیصی آزمایش خون، سی‌تی‌اسکن، اسکن ام‌آر‌آی یا پونکسیون لومبار، روش‌های تکمیلی یافتن علت بروز انواع سردرد هستند.
با شناسایی نوع و علت سردرد، راه‌های درمانی متفاوتی برای آن پیشنهاد می‌شود.