سنگ مثانه چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟ + راه‌های درمان
امروزه سنگ مثانه با ارسال امواج فراصوت و ایجاد ارتعاش در سنگ که منجر به خرد شدن آن به ابعاد قابل دفع می‌شود، به راحتی درمان می‌گردد. این ذرات از با نوشیدن آب فراوان و داشتن تحرک کافی از طریق ادرار دفع می‌شوند. در ادامه به بررسی بیشتر این بیماری می‌پردازیم.
سنگ مثانه چیست؟
سنگ‌های مثانه مواد معدنی متبلوری هستند که هنگام انباشته شدن ادرار غلیظ در مثانه تشکیل می‌شوند. بیش از نود درصد ادرار آب است؛ اما مقدار باقی‌مانده متشکل از مواد معدنی همچون نمک و مواد زائد نظیر پروتئین است. ادرار غلیظ معمولاً حاصل کمبود آب بدن یا عدم توانایی تخلیه کامل مثانه است. بزرگی پروستات، معضلات مثانه یا عفونت‌های دستگاه ادراری می‌تواند از جمله علل غلظت ادرار باشد. سنگ مثانه اگر درمان نشود ممکن است منجر به عفونت و سایر عوارض شود.
سنگ مثانه نسبت به سنگ کلیه شیوع کمتری دارد اما در بیمارانی که انسدادی در مجاری ادراری دارند، مخصوصا در آقایان مسنی که بزرگی پروستات دارند زیاد دیده می‌شود. بیمارانی که پروستات بزرگ دارند دچار سنگ مثانه هم می‌شوند. همانطور که گفته شد، سنگ‌های مثانه زمانی ایجاد می‌شوند که مواد معدنی در مثانه تجمع کرده و به شکل سنگ‌های کوچک درآیند. سنگ مثانه عمدتاً بر مردان مسن تأثیر می‌گذارد. امروزه تعدادی از گزینه‌های درمانی برای این بیماری در دسترس است.
حقایقی در مورد سنگ مثانه
- سنگ مثانه بیشتر در مردان بالای 50 سال شایع است
- معمولاً بیماری‌های زمینه‌ای مسئول سنگ مثانه هستند
- علائم سنگ مثانه شامل تغییر رنگ ادرار و درد هنگام ادرار کردن است
- سنگ مثانه در زنان نادر است
- سنگ مثانه می‌تواند علت خون در ادرار باشد
اگر مثانه بعد از ادرار به طور کامل تخلیه نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم، هنگامی که ادرار به طور کامل خارج نمی شود، در مثانه تجمع می‌یابد. سنگ‌های مثانه که به آنها سنگ معده یا cystoliths نیز گفته می‌شود در اثر تجمع مواد معدنی ایجاد می‌شوند. اگر مثانه بعد از ادرار به طور کامل تخلیه نشود، ممکن است این تجمع رخ دهد. در نهایت، ادرار باقی مانده، متمرکز می شود و مواد معدنی درون مایع به کریستال تبدیل می‌شود. گاهی اوقات، این سنگ‌ها در حالی که هنوز بسیار کوچک هستند از مثانه عبور می‌کنند.
گاهی اوقات فقط یک سنگ در مثانه ایجاد می‌شود، اما در موارد دیگر ممکن است گروهی از سنگ‌ها تشکیل شوند. شکل سنگ‌های مثانه، متفاوت است. برخی از سنگ‌های مثانه تقریبا کروی هستند در حالی که برخی دیگر می‌توانند اشکال نامنظمی داشته باشند. کوچکترین سنگ مثانه به سختی با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است اما برخی از آنها می‌توانند به اندازه چشمگیری رشد کنند. بزرگترین سنگ مثانه بر اساس رکوردهای گینس، تقریباً 4 پوند و 3 اونس وزن و ابعادی معادل 17.9 سانتی متر داشته است.
بیشتر بخوانید: کبد| انواع بیماری کبد| علت تا درمان
علائم سنگ مثانه
سنگ مثانه ممکن است فوراً علائم ایجاد نکند، اما اگر مثانه را تحریک کند، علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ناراحتی یا درد در آلت تناسلی مردان
- تکرر ادرار یا توقف شروع جریان
- طول کشیدن بیشتر شروع جریان ادرار
- درد در ناحیه تحتانی شکم
- درد و ناراحتی هنگام ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- ادرار تیره
علل سنگ مثانه
طبق آنچه که گفته شد، زمانی که ادرار بعد از تخلیه در مثانه باقی می‌ماند، سنگ‌های مثانه شروع به رشد می‌کنند. این اغلب به دلیل یک بیماری پزشکی زمینه‌ای است که هنگام استفاده از توالت، تخلیه کامل مثانه را متوقف می‌کند.
شرایطی که مانع تخلیه کامل مثانه می‌شود عبارت‌اند از:
1.آسیب به اعصاب مثانه
اگر اعصاب بین مثانه و سیستم عصبی آسیب ببینند، به عنوان مثال در سکته مغزی یا آسیب نخاعی، مثانه ممکن است به طور کامل تخلیه نشود.
2.بزرگ شدن پروستات
اگر پروستات بزرگ شود، می‌تواند به مجرای ادرار فشار وارد کرده و باعث اختلال در جریان شود و مقداری ادرار در مثانه باقی بماند.
3.وسایل پزشکی
سنگ مثانه در صورت حرکت به سمت مثانه می تواند در اثر کاتتر یا سایر وسایل پزشکی ایجاد شود.
4.التهاب مثانه
عفونت‌های دستگاه ادراری یا پرتودرمانی می‌توانند باعث بزرگ شدن مثانه شوند.
5.سنگ های کلیه
سنگ‌های کلیه می‌توانند به سمت حالب حرکت کرده و در صورت بزرگ شدن بیش از حد، در مثانه باقی بمانند و باعث انسداد شوند. سنگ کلیه شایع‌تر از سنگ مثانه است.
6.دیورتیکول مثانه
ممکن است کیسه‌هایی در داخل مثانه ایجاد شوند. اگر کیسه‌ها بزرگ شوند، می‌توانند ادرار را نگه دارند و از تخلیه کامل مثانه جلوگیری کنند.
7.سیستوسل
در زنان، دیواره مثانه می‌تواند ضعیف شده و به سمت مهبل افتادگی پیدا کند. این اتفاق می‌تواند بر جریان ادرار در مثانه تأثیر بگذارد.
بیشتر بخوانید: درمان سنگ کیسه صفرا بدون عمل
کدام فاکتورها ریسک ابتلا به سنگ مثانه را افزایش می‌دهند؟
1.سن و جنسیت
مردان بیشتر از زنان دچار سنگ مثانه می‌شوند مخصوصاً با افزایش سن.
2.فلج
افرادی که دچار آسیب جدی ستون فقرات و از دست دادن کنترل ماهیچه در ناحیه لگن هستند، نمی‌توانند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنند.
3.انسداد خروجی مثانه
هر شرایطی که مانع جریان ادرار از مثانه به خارج شود، انسداد محسوب می‌گردد. چند عامل مختلف مسدودکننده مثانه وجود دارد که رایج‌ترین آنها بزرگ شدن پروستات است.
4.جراحی بزرگ کردن مثانه
نوعی جراحی که برای درمان بی‌اختیاری ادرار در زنان انجام می‌شود، می‌تواند منجر به سنگ مثانه شود.
عوارض سنگ مثانه
اگرچه برخی از سنگ‌های مثانه هیچ علامتی ندارند اما اگر برداشته نشوند ممکن است عوارضی ایجاد کنند. دو عارضه اصلی عبارت‌اند از:
1.اختلال عملکرد مزمن مثانه
خروج ادرار در برخی اشخاص دردناک و ناراحت کننده است. گاهی اوقات، سنگ مثانه می‌تواند مانع خروج ادرار از بدن شده و سبب درد و سوزش شود.
2.عفونت‌های دستگاه ادراری
عفونت‌های مکرر ممکن است منجر به عفونت‌های دستگاه ادراری شوند. تشخیص این موضوع نیاز به آزمایش‌های پزشکی دارد.
3.آزمایش‌ها و تشخیص
اشعه ایکس همه انواع سنگ مثانه را نمایان نمی‌کند. سایر روش‌های تصویربرداری ممکن است برای تشخیص دقیق مورد نیاز باشند. تشخیص سنگ مثانه می‌تواند شامل چندین آزمایش مختلف باشد:
4.معاینه فیزیکی
پزشک ممکن است دستان خود را روی شکم و پایین آن بگذارد تا احساس کند که مثانه بزرگ شده است یا خیر. پزشک همچنین ممکن است راست روده را بررسی کنند تا بررسی کنند که آیا پروستات بزرگ شده است یا نه.
5.تجزیه و تحلیل ادرار
نمونه ادرار ممکن است از نظر علائم خون، باکتری‌ها و مواد معدنی متبلور آزمایش شود.
6.اسکن توموگرافی کامپیوتری
سی تی اسکن چندین تصویر اشعه ایکس را ترکیب می‌کند تا تصویری دقیق از اندام‌های داخلی ایجاد کند.
7.سونوگرافی
با عبور امواج صوتی از اندام های داخلی، تصویری از مثانه ایجاد می‌گردد.
8.اشعه ایکس
همانطور که گفتیم مشکل این روش این است که همه انواع سنگ مثانه در عکس اشعه ایکس ظاهر نمی‌شوند. بنابراین گاهی پزشک تشخیص می‌دهد از روش‌های جایگزین یا مکمل که اشاره کردیم استفاده کند.
9.پیلوگرام داخل وریدی
در این آزمایش، مایع خاصی به داخل وریدها تزریق می‌شود و به کلیه و مجاری ادرار و مثانه منتقل می‌شود. در طول آزمایش برای بررسی علائم سنگ کلیه از اشعه ایکس استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: بیماری و درمان کمبود گلبول سفید یا لکوپنی
درمان‌های سنگ مثانه
اگر سنگ‌های مثانه در زمانی که هنوز کوچک هستند شناسایی شوند، به سادگی با افزایش میزان آب و نوشیدنی‌ها، از طریق دفع طبیعی خارج می‌شوند. اگر سنگ‌ها به قدری بزرگ باشند که با ادرار دفع نشوند، درمان آنها به طور معمول شامل تجزیه یا برداشتن آنها با جراحی است.
1.شکستن سنگ مثانه
در روشی به نام cystolitholapaxy ، پزشک یک لوله نازک با دوربین را وارد مجرای ادرار (دهانه‌ای که در انتهای آلت تناسلی یا بالای واژن وجود دارد) می‌کند. پزشک می‌تواند سنگ‌ها را از طریق لوله مشاهده کرده و آنها را تجزیه کند. پزشک از لیزر، امواج صوتی یا یک وسیله کوچک برای شکستن سنگ‌ها استفاده می‌کند. این روش تحت بیهوشی انجام می‌شود. عوارض ناشی از cystolitholapaxy نادر است اما می‌تواند شامل پارگی دیواره مثانه و عفونت باشد.
2.عمل جراحی برای برداشتن سنگ مثانه
اگر سنگ‌ها آنقدر بزرگ باشند که نتوانند با استفاده از سیستولیتولاپاکسی تجزیه شوند، جراحی یک گزینه درمانی جایگزین است. جراح از طریق بریدگی در شکم وارد مثانه می‌شود و سنگ‌های مثانه را خارج می‌کند. هرگونه عمل جراحی با خطرات همراه است، بنابراین سیستولیتولاپاکسی همیشه اولین انتخاب است.
3.پیشگیری سنگ مثانه
از آنجا که سنگ‌های مثانه به دلیل طیف وسیعی از بیماری‌ها ایجاد می‌شوند، راه‌های خاصی برای جلوگیری از آنها وجود ندارد. با این حال، اگر فردی علائم ادراری عجیب و غریبی را تجربه کرد مثل درد، تغییر رنگ و خون، باید به پزشک مراجعه کند. نوشیدن مایعات فراوان به تجزیه سنگ‌های در حال توسعه کمک می‌کند. برخی از افراد مبتلا به عفونت ادراری احساس می‌کنند که ادرار پس از تخلیه در مثانه باقی مانده است.
در این موارد، بهتر است 10 الی 20 ثانیه پس از اولین تلاش دوباره ادرار کنید. این کار می تواند از تشکیل سنگ جلوگیری کند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که اگر پروستات بزرگ دارید، نشستن برای دفع ادرار می‌تواند برای تخلیه کامل مثانه مفید باشد. این کار می‌تواند از تجمع سنگ مثانه جلوگیری کرده یا روند آن را آرام‌تر کند.
4.پروستات بزرگ
غده پروستات زیر مثانه و اطراف مجرای ادرار آقایان قرار دارد. پروستات معمولاً با افزایش سن مردان بزرگتر می‌شود. این موضوع طبیعی است، اما غده می‌تواند بر مجرای ادرار فشار وارد کرده و جریان ادرار را مسدود کند. در نتیجه، شما نمی‌توانید مثانه را به طور کامل خالی کنید و این باعث می‌شود که نیاز داشته باشید بیشتر تخلیه ادرار انجام دهید؛ به ویژه در شب. این یک مشکل رایج است. حدود نیمی از مردان 51 تا 60 ساله و حدود 90 درصد از مردان 80 سال به بالا دارای مشکل بزرگ شدن پروستات هستند. داروهای تسکین‌دهنده پروستات و مثانه می‌توانند به این موضوع کمک کنند.
عفونت‌های مجاری ادراری
کلیه و مجاری ادراری هم مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند اما نه به طور مساوی. زنان به ویژه قبل از یائسگی بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. 85 درصد عفونت‌های ادراری ناشی از باکتری بوده و با آنتی بیوتیک قابل درمان هستند.
سیستیت بینابینی
سیستیت بینابینی که سندرم مثانه دردناک نیز نامیده می‌شود، یک بیماری مزمن است که بیشتر زنان 20 تا 40 ساله را درگیر می‌کند. این بیماری اغلب با عفونت مجاری ادراری اشتباه گرفته می‌شود اما بر خلاف این بیماری، اغلب عامل آن باکتری نیست. این اختلال ناشی از پوشش مثانه است که احساس پر بودن مثانه را ایجاد می‌کند و در این ناحیه ایجاد درد می‌نماید. افراد مبتلا به این بیماری اغلب شرایط دیگری مانند اندومتریوز، فیبرومیالژیا، درد مزمن مثانه، سندرم روده تحریک پذیر، اضطراب یا افسردگی دارند.
بارداری و علائمی شبیه ابتلا به سنگ مثانه
در مراحل اولیه بارداری، دفع مکرر آب بدن به دلیل افزایش هورمون گنادوتروپین کوریونی، طبیعی است. با پیشرفت حاملگی، جنین در حال رشد به مثانه شما فشار می‌آورد و نیاز به تخلیه بیشتر مثانه ایجاد می‌شود. اگر به عفونت مجاری ادراری دچار باشید معمولاً ادرار با سوزش و درد همراه است. اگر فکر می‌کنید که عفونت ادراری دارید، به پزشک مراجعه کنید تا به کلیه‌ها سرایت نکند.
هر چند وقت یکبار باید ادرار کنید؟
اکثر بزرگسالان پنج تا هفت بار در 24 ساعت ادرار می‌کنند که بیشتر این تعداد در طول روز است. اما اگر شما بیشتر از این تعداد ادرار می‌کنید، بدان معناست که مشکلی وجود دارد؟
به چند وعده تخلیه ادرار در شبانه روز، تکرر می‌گوییم؟
اگر بیش از هشت بار در روز برای تخلیه ادرار به دستشویی می‌روید یا برای دفع ادرار نیاز به چندین بار بیدار شدن از خواب دارید، این اتفاق می‌تواند نشانه این باشد که شما مشکلی دارید.
دلایل تکرر ادرار
- نوشیدن زیاد قهوه یا الکل
- عفونت‌های دستگاه ادراری
- دیابت
- سرطان (به ندرت)
به طور کلی، نوشیدن مقدار زیاد مایعات می‌تواند باعث افزایش دفعات ادرار شود. نوشیدنی‌های کافئین دار و الکلی به احتمال زیاد نیاز به دفع ادرار را افزایش می‌دهند، زیرا ادرارآور هستند، به این معنی که خروجی ادرار را افزایش می‌دهند. اسید سیتریک که در غذاها و نوشیدنی‌های مرکبات یافت می‌شود نیز می‌تواند در این مورد موثر باشد. حتی غذاهای تند نیز می‌توانند تمایل به دستشویی رفتن را برانگیزند. ممکن است ویتامین C موجود در رژیم غذایی شما یا مکمل‌ها نیز در این امر دخیل باشد.
بیشتر بخوانید: زخم معده چیست؟ علت زخم معده، علائم زخم معده، روش های درمان خانگی زخم معده
خلاصه
سنگ مثانه می‌تواند به دیواره مثانه یا حالب (لوله ای که از کلیه به مثانه می‌رود) گیر کند. اگر این اتفاق بیفتد، آنها به تدریج بلورهای معدنی بیشتری را جمع‌آوری می‌کنند و با گذشت زمان بزرگتر می‌شوند. سنگ‌های مثانه می‌توانند مدتی در مثانه بمانند و همیشه علائم ایجاد نمی‌کنند. آنها اغلب هنگامی که اشعه ایکس به دلایل مختلف پزشکی تابانده می‌شود، یافت می‌شوند. سنگ‌های بزرگتر مثانه باید توسط متخصصان برداشته شوند.