قرنفل چیست؟ کاربردها و خواص درمانی گیاه میخک
قرنفل یا میخک (cloves) که منشا آن کشور اندونزی است سال‌ها در آشپزی و طب سنتی کاربرد داشته، اما امروزه دانشمندان نیز مطالعه روی خواص آن را آغاز کرده‌اند. ادویه یا پودر میخک در واقع از غنچه‌های گل خشک شده این گیاه به دست می‌آید. از این پودر به عنوان یک ادویه محبوب در سوپ‌ها، خورش‌ها، گوشت‌ها، سس‌ها و غذاهای برنجی استفاده می‌شود.
میخک سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی است و از آن در طب سنتی چینی و طب آیورودای هندی برای تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهابات و کمک به هضم استفاده می‌شود.
همچنین از روغن میخک به دلیل وجود اوژنول در ترکیبات آن برای از بین بردن انگل‌ها و دفع حشرات استفاده می‌شود. اوژنول نیز مانند کاریوفیلن یک میکروب‌کش قوی و دارای خواص ضد میکروبی است.
برای اینکه بدانید قرنفل چیست و با فواید بالقوه آن برای سلامتی، موارد استفاده و همچنین خطرات آن آشنا شوید ادامه این مطلب را بخوانید.
قرنفل یا میخک چه فوایدی برای سلامتی دارد؟
از آنجایی که تحقیقات علمی روی گیاهان هنوز در مراحل ابتدایی و در حد مطالعاتی با جامعه آماری‌های کوچک است توجه به این نکته ضروری است که استفاده از گیاهان و مشتقات تولید شده از آن‌ها می‌تواند با خطراتی همراه باشد. با این حال با مشورت پزشک و مصرف کنترل شده می‌توانید از خواص آن‌ها استفاده کنید.
استفاده از گیاه میخک که قدمتی تاریخی داشته و در عربی به آن قرنقل می‌گویند، مزایای بالقوه مختلفی برای سلامتی دارد که در ادامه با بعضی از آن‌ها آشنا می‌شویم.
1. بهداشت دهان و دندان
محققان مطالعه روی خواص روغن قرنفل، به عنوان یک روش طبیعی برای حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان را آغاز کرده‌اند. خواص روغن میخک و اثرات آن بر پلاک، التهابات لثه و باکتری‌های دهان باعث شده تا اثربخشی این گیاه بر کاهش دندان درد نیز مورد بررسی قرار بگیرید.
در یک مطالعه که اثربخشی دهان‌شویه گیاهی حاوی روغن میخک، ریحان و درخت چای را با یک دهان‌شویه تجاری مقایسه کردند مشخص شد که استفاده از هر دو دهان‌شویه در برابر پلاک و التهاب لثه موثر است. در شرایطی که هر دو ترکیب به کاهش باکتری‌های دهان و التهابات لثه کمک کردند به نظر می‌رسید که دهان‌شویه حاوی میخک تعداد باکتری‌های مضر بیشتری را از نمونه تجاری کاهش داد.
بیشتر بخوانید: چای آلبالو و ۱۳ خاصیت دارویی؛ از درمان بی‌خوابی تا فشار خون
2. دیابت
یک مطالعه آزمایشگاهی بر موش‌ها نشان داده، عصاره میخک و نیجریسین که از ترکیبات مهم آن محسوب می‌شود، می‌تواند مقاومت به انسولین را در سلول‌های عضلانی آن‌ها کاهش دهد.
همچنین بر اساس این مطالعات موش‌هایی که به دیابت مبتلا بودند نیز پس از دریافت نیجریسین مقاومت کمتری به انسولین داشتند و در تحمل گلوکز، ترشح انسولین و عملکرد سلول‌های بتا بهبود یافتند.
محققان در مطالعه حیوانی دیگری نیز اثر پودر میخک بر نشانگرهای آزمایشگاهی در مدل موش دیابتی را بررسی کردند. آن‌ها دریافتند که سطح قند خون در موش‌هایی که پودر میخک دریافت کرده‌اند در مقایسه با گروه کنترل که آن را دریافت نکرده بودند، کمتر است.
3. سرطان
بسیاری از گیاهان سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند. این مواد شیمیایی طبیعی در کاهش آسیب‌های سلولی که می‌توانند منجر به سرطان شوند نقش دارند. به گفته متخصصین تغذیه فقط 2/1 قاشق چایخوری میخک آسیاب‌شده حاوی آنتی‌اکسیدان بیشتری نسبت به 2/1 فنجان بلوبری است.
در یک مطالعه آزمایشگاهی دانشمندان دریافتند که عصاره میخک می‌تواند سرعت رشد چندین نوع از سلول‌های سرطانی انسانی را کاهش دهد. بر اساس این مطالعه عصاره میخک همچنین مرگ سلولی را در سلول‌های سرطانی روده بزرگ افزایش داد.
همچنین در این مطالعه به تاثیر عصاره میخک بر رشد تومور در موش‌ها پرداختند. رشد تومورها در موش‌های تحت درمان با عصاره میخک در مقایسه با گروه کنترل که این ماده را دریافت نکرده بودند کمتر بود.
در مطالعه دیگری دانشمندان به بررسی تاثیر فرآورده‌های مختلف عصاره میخک یا قرنفل بر سلول‌های سرطان سینه انسان پرداختند. بر اساس این مطالعه آن‌ها دریافتند که اسانس میخک و اتانول استخراجی از آن برای سلول‌های سرطان سینه سمی هستند.
این تحقیقات نشان داده‌اند که میخک ممکن است نقش مفیدی در آینده درمان سرطان داشته باشد، زیرا می‌تواند باعث مرگ سلولی و کند شدن تکثیر سلولی شود.
4. چاقی
دانشمندان همچنین میخک را با توجه به تاثیر بالقوه آن بر چاقی مورد مطالعه قرار داده‌اند. در یک مطالعه آزمایشگاهی روی موش‌ها محققان دریافتند که عصاره قرنفل باعث کاهش چاقی ناشی از رژیم غذایی پرچرب می‌شود.
بر اساس این مطالعه موش‌هایی که عصاره میخک دریافت کرده‌اند، دارای وزن بدن، چربی شکمی و چربی کبد کمتری نسبت به گروه کنترل بودند.
بیشتر بخوانید: فواید حجامت برای پوست صورت و بدن
با خطرات، عوارض جانبی و ملاحظات مصرف قرنفل (میخک) آشنا شوید
با توجه به گزارش مرکز ملی اطلاعات بیولوژی، خطرات متعددی در استفاده از روغن میخک وجود دارد. مصرف عصاره میخک می‌تواند باعث تحریک پوستی، تنفسی و چشمی شود یا به واکنش آلرژیک روی پوست منجر شود. این عصاره همچنین در صورت تماس با لب‌ها یا بلعیده شدن و نفوذ به مجرای تنفسی می‌تواند کشنده باشد.
توجه: در واقع روغن میخک را نباید به هیچ عنوان به صورت خوراکی مصرف کرد، زیرا با مسدود کردن مجراهای تنفسی می‌تواند باعث مرگ شود.
همچنین این روغن غلیظ را برای مصرف خارجی با آب مقطر یا روغن زیتون رقیق می‌کنند تا از عوارض جانبی آن بر سطح پوست جلوگیری کنند.
توجه: یادتان باشد روغن میخک اشتعال‌زا است و برای نگهداری از آن باید احتیاط لازم را به کار بگیرید.
از دیگر عوارض میخک می‌توان به موردی اشاره کرد که مربوط به مصرف 10 میلی‌لیتر روغن میخک توسط کودکی 15 ماهه و مشاهده نارسایی کبدی در او است. همچنین مصرف 5 تا 10 میلی‌لیتر روغن میخک توسط کودکی دو ساله باعث بروز مشکلات پزشکی متعددی از جمله رفتن به حالت کما، آسیب کبدی و لخته شدن خون شد.
میخک همچنین ممکن است باعث بالا رفتن احتمال خونریزی یا افزایش پاسخ بدن به وارفارین شود. بنابراین با توجه به خطرات مصرف هر محصول گیاهی بسیار مهم است که با یک متخصص پزشکی صحبت کنید و از عوارض جانبی و تداخلات احتمالی استفاده از آن‌ها مطلع شوید.
موارد عمومی استفاده از میخک
میخک را با طعم و بوی قوی آن می‌شناسند. مانند دیگر ادویه‌ها، پودر میخک نیز مانند دیگر ادویه‌ها نخستین بار از کشورهای آسیایی به نقاط دیگر دنیا فرستاده شده است. غنچه خشک شده میخک یا قرنفل را می‌توان به صورت کامل یا آسیاب شده برای استفاده در آشپزی خریداری کرد.
استفاده از قرنقل در غذاهای مختلف آن را به یکی از مواد تشکیل‌دهنده اصلی در چاشنی‌های خاص تبدیل کرده است. سس کچاپ یا سس Worcestershire از جمله شناخته‌شده‌ترین موارد استفاده از ادویه میخک است.
همچنین از رایحه این گیاه در ساخت عطرها نیز استفاده می‌شود و روغن میخک یا قرنقل برای مصرف به عنوان اسانس به فروش می‌رسد. میخک در طب سنتی هند یا همان آیورودا نیز کاربردهای فراوانی دارد. بر اساس این طب از این گیاه به طور سنتی برای ایجاد بی‌حسی استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: حجامت درمانی و مزاياي درماني آن
نحوه استفاده سنتی از قرنفل
ادویه:
میخک یا قرنفل آسیاب شده را می‌توان در مواردی مشابه با دارچین و زنجبیل استفاده کرد. در واقع از پودر میخک نیز برای طعم دادن به سس سیب، اوت‌میل‌ها، کیک و کلوچه‌ها استفاده می‌شود.
دمنوش:
هندی‌ها و پاکستانی‌ها گاهی از میخک برای تهیه چای نیز استفاده می‌کردند. این نوشیدنی محبوب که از چای، ادویه‌جات و شیر تهیه می‌شود را می‌توان با افزودن مقدار کمی پودر میخک معطر و مفیدتر کرد.
بیشتر بخوانید: رایحه درمانی چیست؟ کاربردها و مزایای روغن درمانی
ترکیبات غذایی
طبق گزارش پایگاه ملی مواد غذایی وزارت کشاورزی ایالات متحده 2.1 گرم یا یک قاشق چایخوری میخک آسیاب‌شده حاوی مواد زیر است:
- انرژی: 6 کیلوکالری
- پرونئین: 0.13 گرم
- چربی (total fat): 0.27 گرم
- کربوهیدرات: 1.38 گرم
- فیبر: 0.7 گرم
- منگنز: 1.263 میلی‌گرم
این مقدار منگنز موجود در یک قاشق چایخوری قرنفل می‌تواند 63 درصد از نیاز روزانه به این ماده را تامین کند.
خلاصه
میخک یا قرنفل یک ادویه معطر است که برای سال‌ها به طور سنتی در غذاها و چاشنی‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این گیاه همچنین به عنوان مفردات دارویی در طب سنتی بهره می‌برند. کاشت این گیاه که منشا آن اندونزی است به علت خواص بسیاری که از خود نشان می‌داد از آسیا به نقاط مختلفی از کره زمین گسترش پیدا کرد.
امروزه دانشمندان مطالعات علمی مختلفی را برای بررسی فواید بالقوه این گیاه روی سلامتی آغاز کرده‌اند، اما همچنان تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
نحوه، مقدار و موارد مصرف میخک از حساسیت بالایی برخوردار است. مصرف خوراکی این گیاه به صورت ادویه تقریبا بی‌خطر است، اما توجه داشته باشید که مصرف خوراکی روغن آن می‌تواند کشنده باشد.
روغن و عصاره قرنفل را برای مصارف خارجی نیز با احتیاط بالاتری استفاده کنید، زیرا می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شدیدی در پوست، مجراهای تنفسی و چشم‌ها شود و حتی خطر مرگ به همراه داشته باشد. مانند تمام محصولات گیاهی باید در مورد استفاده و ایمنی مصرف میخک با یک متخصص پزشکی صحبت کنید.